2-4 تعریف رسانه……………………………………………………………………………………………………………. 24

 

2-5  ویژگی رسانه ها………………………………………………………………………………………………………… 24

 

2-6 نقش رسانه ها در آموزش……………………………………………………………………………………………… 25

 

2-7 انواع تبلیغات رسانه ای………………………………………………………………………………………………… 25

 

2-8 ارتباط جمعی…………………………………………………………………………………………………………….. 26

 

2-8-1 تعریف وسایل ارتباط جمعی…………………………………………………………………………………………………………………….. 26

 

2-8-2 وسایل ارتباط جمعی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

 

3-8-2 اهمیت وسایل ارتباط جمعی…………………………………………………………………………………………………………………….. 27

 

2-9 رادیو……………………………………………………………………………………………………………………… 28

 

2-10 هویت رادیو……………………………………………………………………………………………………………. 29

 

2-11 ویژگی های رادیو……………………………………………………………………………………………………… 32

 

2-11-1 شاخصترین ویژگی رادیو……………………………………………………………………………………………………………………….. 32

 

2-11-2 تخیل آمیز بودن رادیو……………………………………………………………………………………………………………………………. 32

 

2-11-3 همراه بودن رادیو………………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

 

2-11-4 عدم تداوم پیام در رادیو…………………………………………………………………………………………………………………………. 34

 

2-11-5 انعطاف پذیری رادیو……………………………………………………………………………………………………………………………… 34

 

2-11-6 شخصی بودن رادیو……………………………………………………………………………………………………………………………….. 34

 

2-11-7 وابستگی رادیو به زبان…………………………………………………………………………………………………………………………… 35

 

2-11-8 رادیو و ارسال پیام های فرعی………………………………………………………………………………………………………………… 35

 

2-12 قابلیت های رسانه ای رادیو………………………………………………………………………………………….. 35

 

2-12-1 سرعت:………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 36

 

2-12-2 دسترسی:……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 36

 

2-12-3 غلبه بر زمان و مکان:……………………………………………………………………………………………………………………………… 36

 

2-12-4 بهره گیری آسان:…………………………………………………………………………………………………………………………………… 36

 

2-12-5 ارزانی:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 36

 

2-12-6 صدا:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 37

 

2-12-7 سکوت:………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 37

 

2-12-8 موسیقی:………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 37

 

2-12-9 کلمه ها:……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 38

 

2-13 انواع برنامههای رادیویی………………………………………………………………………………………………. 38

 

2-13-2 برنامه‌های زنده:…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 39

 

2-13-3 برنامه‌های تولیدی:…………………………………………………………………………………………………………………………………. 39

 

2-14 جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………… 40

 

2-15 مروری بر مطالعات پیشین……………………………………………………………………………………………. 41

 

2-15-1 پژوهشهای انجام شده در داخل کشور…………………………………………………………………………………………………….. 42

 

2-15-2 پژوهشهای انجام شده در خارج از کشور…………………………………………………………………………………………………. 44

 

2-15-3 جمع بندی پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………… 45

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش……………………………………………………………………………………… 47

 

3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 48

 

3-2 نوع و روش پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 48

 

 

3-3 جامعه پژوهش…………………………………………………………………………………………………………… 50

 

3-4  ابزار و روش گردآوری پژوهشها……………………………………………………………………………………… 52

 

3-5  شیوه تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………….. 54

 

فصل چهارم:  تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………….. 55

 

4-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 56

 

4-2  مشخصات برنامهها…………………………………………………………………………………………………….. 56

 

4-3  وضعیت تولید پخش در هفته………………………………………………………………………………………….. 65

 

4-4 وضعیت تولید پخش در سال………………………………………………………………………………………….. 65

 

4-5  ساختار برنامه‌ها………………………………………………………………………………………………………… 66

 

4-6  روزهای پخش برنامه‌ها………………………………………………………………………………………………… 67

 

4-7 مدت پخش برنامه‌ها…………………………………………………………………………………………………….. 68

 

4-8   ساعت پخش برنامه‌ها…………………………………………………………………………………………………. 68

 

4-9 دسته‌بندی برنامهها از جهت گروه……………………………………………………………………………………… 69

 

4-10  بازنمایی كتاب و كتابخوانی در برنامههای رادیویی………………………………………………………………. 69

 

4-11 وضعیت برنامهها از جهت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی………………………………………………. 70

 

4-12 وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك نوع برنامه………………………………………….. 71

 

4-13  وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك تولید پخش در هفته……………………………… 72

 

4-15  وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك تولید پخش در سال…………………………….. 73

 

4-16 وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك ساختار برنامه……………………………………… 75

 

4-17 وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك روزهای پخش…………………………………….. 76

 

4-18  وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك مدت برنامه………………………………………. 77

 

4-19 وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك زمان پخش برنامه…………………………………. 78

 

4-20   وضعیت برنامه ها از جهت پرداختن به موضوع نقد كتاب………………………………………………………. 79

 

4-21  وضعیت برنامه ها از جهت پرداختن به موضوع معرفی كتاب……………………………………………………. 80

 

4-22  وضعیت برنامه ها از جهت پرداختن به موضوع قصه گویی……………………………………………………… 80

 

4-23  وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك جنسیت تولیدکنندگان برنامه…………………… 82

 

4-24 پاسخ به پرسشهای پژوهش…………………………………………………………………………………………… 83

 

4-25  آزمون فرضیه‌ها……………………………………………………………………………………………………….. 86

 

4-25-1  فرضیه اول: « بیش از 40% برنامه های رادیویی به مفاهیم کتاب، کتابخوانی و ترویج کتابخوانی اشاره نشده است».             86

 

4-25-2  فرضیه دوم: «بین جنسیت سازندگان برنامه ها از جهت میزان پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی تفاوت معنیداری وجود دارد»…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 87

 

فصل پنجم: بحث، نتیجه‌گیری و پیشنهادها…………………………………………………………………………. 88

 

5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 89

 

5-2 تحلیل پرسشهای پژوهش………………………………………………………………………………………………. 89

 

5-3  نتایج حاصل از فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………….. 94

 

5-4. پیشنهادهای پژوهش……………………………………………………………………………………………………. 95

 

5-4-1 پیشنهادهای بر آمده از پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………. 95

 

5-4-2 پیشنهاد هایی برای پژوهش های آینده……………………………………………………………………………………………………….. 96

 

پیوست 1……………………………………………………………………………………………………………………….. 97

 

پیوست 2……………………………………………………………………………………………………………………… 104

 

منابع فارسی :………………………………………………………………………………………………………………… 108

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                         صفحه

 

جدول 4-1: مشخصات برنامه‌های مورد بررسی از جهت نام، زمان و دسته‌بندی موضوعی…………………………. 56

 

جدول 4-2: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391 برحسب وضعیت تولید پخش در هفته 65

 

جدول 4-3: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت تولید پخش در سال 65

 

جدول 4-4: توزیع فراوانی برنامه‌ها برحسب ساختار برنامهها…………………………………………………………… 66

 

جدول 4-5: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب روزهای پخش برنامه‌ها……. 67

 

جدول 4-6: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391 برحسب مدت پخش برنامه‌ها………. 68

 

جدول 4-7: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391 برحسب ساعت پخش برنامه‌ها…….. 68

 

جدول 4-8:توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب دسته‌بندی برنامه‌ها از جهت گروه            69

 

جدول 4-9: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب از جهت پرداختن به موضوع 70

 

جدول 4-10: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك نام برنامه………………………………………………………………………………………………. 71

 

جدول 4-11: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك تولید پخش در هفته………………………………………………………………………………….. 72

 

جدول 4-12: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك تولید پخش در سال………………………………………………………………………………….. 73

 

جدول 4-13: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك ساختار برنامه…………………………………………………………………………………………. 75

 

جدول 4-14: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك روزهای پخش………………………………………………………………………………………… 76

 

جدول 4-15: توزیع فراوانی برنامه‌های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك مدت برنامه……………………………………………………………………………………………. 77

 

جدول 4-16: توزیع فراوانی برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك زمان پخش برنامه…………………………………………………………………………………….. 78

 

جدول 4-17: توزیع فراوانی برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب از جهت پرداختن به موضوع نقد كتاب………………………………………………………………………………………………………………………………….. 79

 

جدول 4-18: توزیع فراوانی برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب از جهت پرداختن به موضوع معرفی كتاب………………………………………………………………………………………………………………………………….. 80

 

جدول 4-19: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب از جهت پرداختن به موضوع قصه گویی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 80

 

جدول 4-20: توزیع فراوانی برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك جنسیت تولیدکنندگان برنامه……………………………………………………………………….. 82

 

جدول 4-21. نتایج آزمون دوجمله ای برای فرضیه اول پژوهش……………………………………………………….. 86

 

جدول 4-22. نتایج آزمون تحلیل واریانس یکطرفه برای فرضیه دوم پژوهش…………………………………………. 87

 

 

 

فهرست نمودار

 

عنوان                                                                                                                       صفحه 

 

نمودار  4-1: وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك تولید پخش در هفته……………………… 73

 

نمودار 4-2: وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك تولید پخش در سال………………………. 74

 

نمودار 4-3: وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك مدت برنامه………………………………… 78

 

نمودار 4-4:توزیع فراوانی برحسب وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك زمان پخش برنامه. 79

 

نمودار 4-5: وضعیت پرداختن به موضوع كتاب و كتابخوانی به تفكیك جنسیت تولیدکنندگان برنامه…………….. 82

 

 

 

چكیده:

 

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مفاهیم کتاب، کتاب­خوانی در برنامه­هایی رادیویی شبکه فرهنگ صدای جمهوری اسلامی ایران در سال 1391 انجام شده است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. جامعه پژوهش شامل 74 (6875برنامه) عنوان برنامه رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391 بوده است. در ابتدا یک سیاهه وارسی از مفاهیم کتاب و کتاب­خوانی و مفاهیم مرتبط با آن تهیه شد و به تایید اساتید راهنما، مشاور و صاحبنظران حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی رسید. گردآوری داده ها با شنیدن محتوای برنامه­ها صورت گرفت و اطلاعات هر برنامه در کاربرگ های طراحی شده وارد گردید. داده­های استخراج شده با استفاده از نرم افزار آماری اس پی اس اس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت است.

 

یافته ها نشان داد از تعداد 74 عنوان (6875 برنامه) برنامه­های رادیویی شبکه فرهنگ در سال 1391، در مجموع تکرار واژه های مرتبط با کتاب و کتاب­خوانی 716313 و جمع واژه‌ها نسبت به هر بار تولید 62857 بوده است. یافته ها همچنین نشان داد بیشترین میزان استفاده از واژه­های مرتبط با كتاب و كتابخوانی مربوط به برنامه­هایی با ساختار كلامی پیامی(22229 مرتبه)، مسابقه(17770 مرتبه)، روایی آوایی(15360 مرتبه) و پیامی(11547 مرتبه) بوده است و 7/29 درصد از برنامه­های در گروه فرهنگ و دانش، 7/25 درصد در گروه مطالعات فرهنگی، 23 درصد در گروه فرهنگ و ادب، 5/9 درصد در گروه فرهنگ و هنر، 5.4 درصد در گروه فرهنگ و جامعه، 1/4درصد گروه فرهنگ و اندیشه، 4/1 درصد در گروه اداره كل نمایش، 4/1 درصد در گروه پخش  قرار داشتند. یافته ها نشان داد که در مجموع 17984 برنامه را زنان 7131 برنامه را مردان و 5105 برنامه به صورت مشترک تهیه شده است. آزمون فرضیه اول پژوهش مورد تایید قرار نگرفت و نشان داد در بیش از 40% از برنامه­های رادیویی به مفاهیم کتاب، کتاب­خوانی و ترویج کتاب­خوانی اشاره شده است. بین جنسیت سازندگان برنامه­ها از جهت میزان پرداختن به موضوع کتاب و کتاب­خوانی تفاوت معنی­داری وجود نداشت.

 

کلیدواژه­ها: کتاب، کتاب­خوانی، مطالعه، رادیو، شبکه فرهنگ، رسانه

 

 

 

فصل اول:

 

كلیات پژوهش

 

 

 

1-1 مقدمه

 

“و نزلنا علیک الکتاب تبیاناً لکل شی ء و هدی و رحمة و بشری للمسلمین.” ) نحل/89(

 

 

 

 

 

 

واژه کتاب در قرآن کریم 230 بار به کار رفته است که 49 بار، مراد قرآن است و در مواردی هم تورات، انجیل، نامه عمل، لوح محفوظ و … منظور می باشد.

 

در روایات، از قرآن به عنوان “کتاب” و “الکتاب” فراوان یاد شده و ابعاد آموزشی و هدایتی و حق گستری آن بیان شده است. مشهورترین این روایات، حدیث شکوهمند “ثقلین” است.

 

کتاب میراثی ماندگار، پدیده­ای شکوهمند و با ارزش و عنصری رشد آفرین و روشنگر در پهنه زندگانی بشر است. پیشینه فرهنگی ما و شمار کتابها و کتابخانه­ها در عصر شکوفایی تمدن اسلامی و اهتمام دانشمندان اسلامی و ایرانی در پدید آوردن آثار ارزشمند و جهانی، همه و همه ناظر بر اهمیت کتاب و کتابخوانی است. اما علیرغم سهم سترگی که از این دیدگاه در تاریخ و فرهنگ و تمدن جهان داریم، جامعه امروزین ما هنوز بر پدیده کتاب و کتابخوانی، به دیده یک نیاز مطرح دایمی نمی­اندیشد. به همین دلیل، وظیفه افراد فرهیخته و نهادهای فرهنگی است که در اشاعه، گسترش و تقویت هر چه بیشتر مسأله کتاب و کتابخوانی اهتمام ورزند.  بخش فرهنگی و اجتماعی هرجامعه از بخش­های بنیانی به شمار می‏آید.

 

از سوی دیگر، توسعه فرهنگی به مفهوم لغوی، وسعت بخشیدن به فرهنگ و در معنای گسترده‏ و کاربردی، مهیا کردن تمامی شرایط برای هم­گامی با علوم روز با مشارکت کلیه‏ طبقات فرهنگی و اجتماعی است. در زمینه تعالی این نوع توسعه شاخص­های متعددی ایفای نقش می‏کنند که‏ سطح دانش و آگاهی­های عمومی و تخصصی افراد جامعه بیش از هرعاملی اهمیت‏ دارد. در این میان، سطح آگاهی­های عمومی افراد جامعه با عنایت به ارزشمندی آن‏ در بهبود و اصلاح امور فردی، اجتماعی و حتی بطور غیرمستقیم در فعالیت­های‏ اقتصادی و سیاسی، از جایگاه ویژه‏ای برخوردار است.

 

در این راستا، مطالعه و کتابخوانی ابزار اصلی افزایش سطح آگاهی و دانش تک‏ تک افراد جامعه است. در ایران بروز موانع عدیده‏ای برسر راه رشد و نهادینه شدن فرهنگ عادت به مطالعه، مسیر رشد و توسعه سریع کشور را با مشکلاتی مواجه ساخته است که در دراز مدت نتایج نامطلوبی به بار می­آورد.

 

همچنین، افزایش کمیت و ارتقای کیفیت زندگی از اهداف اصلی‏ توسعه جامعه بشری است. بطوریقین بستر مناسب این رشد و توسعه، کتابخوانی است. مطالعه تازه‏ترین‏ پیام‌ها و مقالات موجود در مجلات، روزنامه‏ها و کتب، نقشی مهم در به روزماندن‏ توان فکری و عملی اعضای جامعه ایفاء می‏کنند و برای تحقق توسعه پایدار به‏ عنوان یک رهیافت دوراندیشانه ضروری است. گسترش مطالعه و کتابخوانی به توسعه منابع انسانی و افزایش قابلیت­های‏ اعضای جامعه انجامیده و در نتیجه کارایی بالای افراد جامعه و بهره‏وری بالای‏ فعالیت‌ها را به دنبال خواهد داشت.

 

مطالعه و کسب علم و دانش زیر بنا و زمینه ساز توسعه و پیشرفت کشور و راهگشای بهروزی، سعادتمندی و فرزانگی جامعه و انسانهاست. مطالعه دارای دو جنبه کمّی و کیفی می باشد. مطالعه کمی شامل مدت زمان مطالعه و مقدار مطالعه انجام شده در زمان مشخص است و مطالعه کیفی شامل مقدار یادگیری ، بخاطر سپاری ، تجزیه و تحلیل ، بسط معنایی و کاربرد مطالب می باشد.اگر کتاب را دریچه ای به سوی جهان علم و معرفت بدانیم مطالعه راهی است برای پرورش استعدادهای خدادادانسانی که او را در مسیر رشد و تکامل راهنمایی میکند.

 

در مجموع، کتابخوانی به معنی عمل خواندن کتاب می‌باشد (انوری،1381) و منظور از ترویج کتابخوانی هر مفهومی که به کتابخوانی، مطالعه و ترویج آن پرداخته باشد (باب‌الحوائجی و یزدیان راد، 1389: 35). برای ترویج فرهنگ مطالعه در افراد جامعه عوامل متعددی از جمله خانواده، مهد کودک، مدرسه، دانشگاه، کتابخانه­های عمومی، تلویزیون و دیگر رسانه­های گروهی، به علاوه ایجاد عادت به مطالعه نقش دارند و گرایش مردم به مطالعه بستگی به موارد متعددی دارد که اهم آن‌ها عبارتند از: سطح سواد و آموزش، توسعه اقتصادی، آداب و سنن خانوادگی و فرهنگی، نظام آموزشی، ادراک و دید سیاسی، نظام کتابخانه‌ها و نوع و الگوی انتشارات می‌باشد (اصغرنژاد،1380).

 

 

 

اهمیت کتاب و کتاب­خوانی این است که با نهادینه کردن عادت به مطالعه در همه تفکرات و اندیشه‌ها و دل‌ها اقدام تا با همگانی کردن شور، شوق و عشق به کتاب وکتاب­خوانی که آن در جامعه استمرار داشته باشد. اما جای تأسف دارد که عادت به مطالعه جایگاهی در رشد همه جانبه در کلیه سطوح اجتماع ما پیدا نکرده است و می‌بایست در پیشگیری از توسعه و گسترش بیشتر آفت عدم مطالعه به منظور رشد و اعتلای فرهنگ عمومی کوشش و تلاش زیادی نمود و این معضل بزرگ را با جدیت و سخت کوشی هر چه تمامتر از جامعه دور کرد. اکنون زمان آن فرارسیده است که همه انگیزه‌ها و موانعی را که به هر دلیل در زمینه کتاب و کتاب­خوانی ایجاد شده است، کنار رانده و با یاری، کمک، مردانگی و اراده قاطع تصمیم شکست ‌ناپذیری گرفته و نسبت به احیای کتاب و کتاب­خوانی اقدام کنی.

 

اهمیت کتاب هنگامی است که روح به معنی اینکه در پیکره هنر دمیده گردد و معنویت به شکل هنری ارائه ‌شود درجه تاثیرگذاری و ماندگاری آن به شدت روبه فزونی می‌رود. پرداختن به اصولی از مسایل فرهنگی کشور از جمله مسئله کتاب­خوانی و راه حل‌ها جهت رفع معضلات، تنگناها و مشکلات آن، اگرچه اموری است که نیازمند همت همگانی می‌باشد ولی بخش‌های دولتی مسئول آن هستند و می‌بایست در راه آن سرمایه‌گذاری نموده و با بصیرت و قدرت نظارت لازم بر مسایل فرهنگی داشته باشند و آن را سر و سامان دهند. دستگاه‌های دولتی اداره‌کننده‌ی کشور می‌بایست با پیشتازی کسانی را که دارای تفکر و اهل قلم هستند ترغیب نمایند تا به مطالعه و تحقیق دست زده و حاصل و نتیجه تلاش‌هایشان را در معرض استفاده همگان بگذارند و از این طریق می‌توان فرهنگ جامعه را به پویایی و بالندگی رساند.

 

موضوع کتاب و کتابت در رشد حیات اجتماعی تأثیر بسزایی دارد. روح یک جامعه در پرتو این مهم بارور می­شود و به همین دلیل میراث فرهنگی و تمدن اسلامی همیشه مملو از کتابهای بزرگانی است که افتخار جامعه بشری بوده و همه همت اولیای دین اسلام بر این بوده است که بندگان خدا را به سوی روشنایی کتاب رهنمون شوند. چنانکه کلام الهی با توجه به قلم آغاز شده: (علم بالقلم) و در جایی دیگر می فرماید: (ن و القلم و ما یسطرون).

 

حضرت علی علیه السلام می فرماید: “کسی که با کتابها آرامش می یابد هرگز آسایش از او سلب نمی شود.”

 

کتاب از دیرباز، حافظ و احیا کننده تفکر و اندیشه های والا و منبع عظیمی بوده است که طالبان علم، اندیشه و حقیقت را سیراب نموده، ارزیابی شرایط و امکانات موجود فرهنگی مبین این نکته است که امروزه کتاب می­تواند به عنوان یک وسیله مطمئن و کار آمد در بهینه سازی فضای فرهنگی جامعه مورد استفاده قرار گیرد.

 

اهمیت کتاب و فرهنگ کتاب­خوانی و جایگاه والای کتاب بر کسی پوشیده نیست، کتاب از دیر باز یکی از مهم­ترین ابزارهای آگاهی و بصیرت به شمار آمده است.

 

یکی از معیارهای سنجش رشد فرهنگی و فکری هر ملت و کشوری در تعداد کتابخانه ها، کتاب فروشی ها، کتاب چاپ شده و کتابخوان های آن جامعه است. کتاب­خوانی و بالا بودن میزان مطالعه در جهان یکی از شاخص های توسعه یافتگی و رشد شناخته شده است.(آفتابی­آرانی و بتولی، 1386)

 

روح انسان با مفاهیمی چون جستجوگری، کنکاش، پرسشگری و… الفتی عمیق دارد. علاوه بر آنکه انسان ذاتاً جستجوگر بوده و به دنبال پاسخ دادن به مجهولات است، مکتب اسلام که بر مبنای رشد و تعالی انسان­ها در مسیر حق بنا نهاده شده است نیز تأکید بسیاری بر نیروی تعقل و تفکر دارد.

 

اسلام دینی است که با کتاب و کتابت عجین شده است و معجزه‌ی آن، ام­الکتاب یعنی قرآن کریم بوده و بسیار در تشویق و ترغیب به امر کتاب­خوانی و گسترش و توسعه کتابخانه سفارش نموده است.

 

پیامبر اسلام(ص) فرموده اند: “علم بجویید که علم یار مؤمن است و بردباری وزیر اوست و عقل دلیل اوست و عمل سرپرست اوست”

 

رشد اندیشه و فرهنگ یک جامعه نیز پیرو رشد و تعالی نخبگان جامعه است و نخبگان جامعه از تأثیرگذارترین افراد بر حکومت و خط دهی مسیر تعقلی و اندیشه ورزی جامعه محسوب می شوند.

 

دانشجویان به عنوان نخبگان جامعه ما، نقش مهمی در راه رشد فکری و تعقلی افراد دارند و این نقش حساس بدون مرارت مطالعه و تفکر و تعقل ادا نخواهد شد؛ از سوی دیگر، لازمه کار فرهنگی و سیاسی در دانشگاه­ها منوط به گسترش مطالعه کتاب و کتاب­خوانی و تفکر بین دانشجویان است(مروتی،1390).

 

رهبر معظم انقلاب اسلامی برای کتاب­خوانی جایگاه والایی قائل هستند و در این باره می فرمایند: “کتاب دروازه ای به سوی جهان گسترده­ی دانش و معرفت است و کتاب خوب یکی از ابزارهای کمال بشری است. برای یک ملت خسارتی بزرگ است که با کتاب سروکار نداشته باشد وبرای یک فرد توفیقی عظیم است که با کتاب مانوس وهمواره در حال بهره­گیری از آن یعنی، آموختن چیزهای تازه باشد.”( بیانات در دیدار با دست اندرکاران برگزاری هفته کتاب)

 

امروزه کتاب و کتاب­خوانی به یک وظیفه تبدیل شده است و همه­ی مردم برای رشد فکری خود و داشت یک زندگی مطلوب در اجتماع می­بایست به مطالعه اهمیت بدهند و از کتاب­های مفید بهره بگیرند. از کتاب به عنوان عالی­ترین ابزار حفظ و انتقال دانش بشری در طول تاریخ یاد کرده اند در عین حال فراگیرترین و پرطرفدارترین مقوله فرهنگی در میان کودک، نوجوانان، میانسال و بزرگسالان تا امروز بوده است.

 

 

 

2-8  ویژگی ها و شروط تحلیل محتوا …………………………………………………………………55

 

2-9 انواع تحلیل محتوا………………………………………………………………………………….57

 

2-10 محتوای آشکار و محتوای پنهان………………………………………………………………..58

 

2-11 تاریخچه تحلیل محتوا ……………………………………………………………………………60

 

2-11-1 اصل اهمیت ……………………………………………………………………………………61

 

2-11-2 اصل اعتبار ……………………………………………………………………………………61

 

2-11-3 اصل علاقه……………………………………………………………………………………..62

 

2-11-4 اصل سودمندی…………………………………………………………………………………63

 

2-11-5 اصل قابلیت یادگیری ………………………………………………………………………….63

 

2-11-6 اصل انعطاف پذیری……………………………………………………………………………64

 

2-12  پیشینه تحقیق درایران ………………………………………………………………………….65

 

2-13  پیشینه تحقیق در جهان………………………………………………………………………….67

 

 

 

 

 

فصل سوم : روش اجرای تحقیق

 

3-1  مقدمه ………………………………………………………………………………………………70  

 

3-2 روش تحقیق ………………………………………………………………………………………..70

 

3-3 جامعه آماری ……………………………………………………………………………………….71

 

3-4 حجم نمونه و روش نمونه گیری ………………………………………………………………….71

 

3-5 روش نمونه گیری و افراد مورد مطالعه………………………………………………………….72

 

3-6 روش های تحلیل آماری……………………………………………………………………………74  

 

3-7 روش تحلیل محتوای کتاب های درسی……………………………………………………………75

 

3-8 مراحل تحلیل محتوای کتاب های درسی ………………………………………………………….76

 

3-8-1 اعتباریابی  ………………………………………………………………………………………77

 

3-8-2 اجرای پژوهشی………………………………………………………………………………….77

 

3-9   مراحل انجام تحلیل محتوا…………………………………………………………………………78

 

 

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

 

 

4-1  مقدمه  ……………………………………………………………………………………………..80  

 

4-2  آمار توصیفی ………………………………………………………………………………………80

 

4-3  آمار  استنباطی  ……………………………………………………………………………………86

 

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

 

5-1  مقدمه ………………………………………………………………………………………………91

 

5-2  یافته های پژوهش   ………………………………………………………………………………92

 

5-3  محدودیت ها و مشکلات…………………………………………………………………………..98

 

5-4پیشنهادات پژوهشی ………………………………………………………………………………..99

 

5-5   پیشنهادات باتوجه به یافته های پژوهش  ……………………………………………………102

 

5-5-1 پیشنهاد به پژوهشگران آتی   ……………………………………………………………….103

 

5-6 خلاصه پژوهش ………………………………………………………………………………….106

 

5-6 منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………109

 

                                                  

 

فهرست نمودار                                                             

 

 فهرست  جداول

 

4-2-1 نمودار………………………………………………………………………………………….116

 

4-2-2  //……………………………………………………………………………………………….117

 

4-2-3  //……………………………………………………………………………………………….118

 

4-2-4  //  ……………………………………………………………………………………………..120

 

4-2-1 جدول……………………………………………………………………………………………122

 

4-2-2  //……………………………………………………………………………………………….122

 

4-2-3 // ……………………………………………………………………………………………….123

 

4-2-4 //………………………………………………………………………………………………..123

 

 

 

چکیده

 

 

وقتی مشارکت در سازمانی پیاده شود، تمام کارکنان وجود خود را محترم، با ارزش، کارساز و موثر یافته، خود را در سرنوشت و موقعیت سازمان سهیم می دانند و نسبت به آن سازمان تعهد پیدا می کنند. نتایج تحقیقات و تجربیات پژوهشگران نشان می دهد که مشارکت از یک سو سبب افزایش بازدهی، کارایی، کیفیت کالاها و خدمات، انگیزش و تعهد کارکنان شده و از سوی دیگر باعث کاهش تعارض میان رئیس و مرئوس و کاهش مقاومت های منفی کارکنان در مقابل تغییر و تحولات مثبت سازمان می گردد که در نهایت همگی اینها به اثربخشی کارکنان و به تبع آن اثربخشی کل سازمان منجر می گردد. (روشندل اربطانی، 1381، ص 2).

 

به طور کلی، فرهنگ سازمانی بر تمامی جوانب سازمان و وظایف مدیریت و چگونگی و پرورش کارکنان تاثیر می گذارد. میزان اهمیتی که مدیر برای کارکنان خود قائل است از اعتقادات اساسی مدیر پیروی می کند. فرهنگ سازمانی مدیران را خود به خود کنترل می کند و گسترش فرهنگ بر ادراک، تفکر، احساس، اهداف و ابزارهای کاری تاثیر می گذارد. همچنین بر روند تصمیم گیری و حل مسائل، انگیزش رضایت و روحیه افراد و میزان خلاقیت و نوآوری موثر است. بنابراین در مدیریت چیزی جدای از فرهنگ وجود ندارد.(عفیف، 1379).

 

 

سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان با دارا بودن بیش از 1000 نفر نیروی انسانی برای منابع سازمانی و انسانی اهمیت ویژه ای قائل می باشد. لذا در راستای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده سازمان ، برنامه‎هایی درجهت شناخت فرهنگ حاکم بر سازمان و روش های موثر مدیریت منابع انسانی تدوین نموده است. شناسایی فرهنگ هر سازمان به مدیران کمک می کند تا با آگاهی و دید کامل نسبت به فضای حاکم بر سازمان از نقاط قوت آن استفاده نموده و برای نقاط ضعف، تدابیر و اقدامات لازم را پیش بینی نموده و با استفاده از فنون مدیریتی، کارکنان سازمان را با تصمیم گیری های خود همراه و همسو سازند.

 

در این پژوهش ارتباط میان فرهنگ سازمانی و استقرار مدیریت مشارکتی در سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان بررسی شده است.

 

بنابراین سؤال اصلی تحقیق این است که تا چه حد بین فرهنگ سازمانی ومدیریت مشارکتی در سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان رابطه‌ وجود دارد؟

 

 

• اهمیت موضوع و ضرورت انجام تحقیق

 

همان گونه که تحقیقات در شرکتهایی نظیر هیولت پاکارد، هوندا، ماتسوشیتا، نشان داده است، وجود یک فرهنگ ضعیف و فاقد انعطاف در سازمان موجب می شود که کارکنان سازمان به رویه های موجود سازمانی عادت کنند و هیچگونه تمایلی به نوآوری و خلق ایده های جدید نداشته باشند و از طرف دیگر از تسهیم دانسته های خود با دیگران و تبدیل آن دانسته ها به مهارتهایی که بتواند در حل مشکلات سازمان مؤثر باشند ترس دارند، در حالیکه یک فرهنگ پویا و منعطف که اعضای سازمان نسبت به آن شناخت و اعتقاد دارند در برابر تغییرات سریع به خوبی از خود واکنش نشان می دهد و سازمان را در مسیر پیشرفت و ترقی قرار می دهد (رحمان سرشت ،1371). هدف اصلی از مدیریت مشارکتی، تشویق و ترغیب کارکنان و اعضای سازمان به دادن تعهد و مشارکت هر چه بیشتر در امر موفقیت سازمان است. پایه و اساس اندیشه مزبور بر این منطق استوار است که کارکنان در فرایند تصمیماتی که بر سرنوشت آنان اثر می گذارد مشارکت می کنند، در این کار اداری و سازمانی خود از آزادی عمل بیشتری برخوردارند، در مورد زندگی کاری خود کنترل هایی دارند، سازمان بدین وسیله موجبات انگیزش هر چه بیشتر آنان را فراهم می آورد، افراد تعهد بیشتری به سازمان پیدا می کنند، بازدهی، تولید و بهره وری در سازمان افزایش می یابد و سرانجام این که نسبت به کار خود، بیشتر ابراز رضایت می کنند( رابینز، 1377، ص 247).

 

 

2-1- مقدمه…….……………………………………………………………           13

 

2- 2-اختلال سلوک……………………………………………………………          14

 

2-3-علل اختلال سلوک…………………………………………………………          16

 

2-4 -سبب شناسی اختلالات روانی…………………..……………………………        16

 

2 -4-1 -عوامل زیستی………………………………………………………         16

 

2-4-2 -ناهنجاریهای کروموزومی………………………………………………       17

 

2-4-3- ژن های معیوب…………..…………………………………………         17

 

2-4-4-آسیب زاها………..…………………………………………………          17

 

2-4-5- آمادگی………….…………………………………………………           18

 

2-4-6 -عوامل روانی ،اجتماعی،فرهنگی……….…………………………………      19

 

2-5- تعریف شخصیت….………………………………………………………         20

 

2-6- مفهوم شخصیت……..……………………………………………………         20

 

2-7-نظریه های مربوط به ویژگی های شخصیت………..……………………………      22

 

2-7-1- نظریه گوردون آلپورت…………………………………………………        23

 

2-7-2-خودمختاری کنشی………………………………………………      24

 

2-7-3- تحقیق فردنگر………….……………………………………………          25

 

2-7-4-نظریه کتل………..…………………………………………………          25

 

2-7-5-هانس.جی آیزنک…….…..……………………………………………         27

 

2-7-6- ا ندازه گیری صفت:تحلیل عاملی…………………………………………       29

 

2-7-7-  مک کری وکوستا(مدل پنج عاملی)………………………………………        29

 

2-8- طرح پنج عاملی شخصیت………………..…………………………………        34

 

2-9- پنج عامل شخصیتی نئو……….……………………………………………        36

 

2-9-1-عصبیت یا شاخص هیجان(N)……….……………………………………     36

 

2-9- 2- برونگرایی(E)…………………………………………………………          37

 

2-9- 3 -باز بودن(O)…………………………………………………………            38

 

2-9- 4-توافق(A)……………………………………………………………   40

 

2-9- 5 -وجدانی بودن©………………………..……………………………          41

 

2- 10-مقیاس های آزمون NEO PIR ……………………………………………        42

 

2-10-1-مقیاسهای عصبیت یا هیجانی …………………………………….……        44

 

2-10-2- مقیاس برون گرایی …………………………………………………        46

 

2-10-3-مقیاس های باز بودن …………………………………………………        47

 

2-10-4-مقیاس های توافق …………………………..………………………         50

 

2-10-5-مقیاسهای وجدانی بودن ………………………………………………         52

 

2-11-پیشینه شناسی عامل ها در سایر مدل های شخصیت ……………………………        54

 

2-12 -پایه های تجربی ومفهومی نظریه پنج عاملی …………………..………………      54

 

2- 13-نظریه صفات ومدل پنج عامل(FFM) ………………….……………………  55

 

2- 14-شواهد ارثی بودن عامل ها …………………………………………………        56

 

2-15 -سیستم همگانی شخصیت …………………………………………………          57

 

2- 16-کاربرد مدل پنج عاملی ……………..….…………………………………        59

 

2- 17-موافقین ومخالفین مدل پنج عاملی …………………………………………          59

 

 

2- 18-مدل پنج عاملی در فرهنگ های مختلف ……………………………..………        61

 

2-19- نقش خانواده در بهداشت روانی و اختلال روانی …………………………..……      62

 

2-20 -تعریف فشار روانی (استرس واسترسور) ………………………………………     63

 

2-21 -فرایند عوامل محیطی وعوامل درون فردی استرس وپیامدهای آن ……………….…     64

 

2-22 -نخستین نشانه ها در تشخیص فشار روانی ……………………………………        67

 

2-23-انواع استرس……….……………………………………………………         67

 

2-24-علل استرس……………….…………….………………………………         68

 

2-24-1-تغییرات زندگی…………………………..…………………………         68

 

2-24-2-درگیری های زندگی روزانه………………………….…………………      68

 

2-24-3- فشار روانی مربوط به سن ……………………………………………       69

 

2-24-3-1- گذر اوان کودکی …………………….…………………………        69

 

2-24-3-2 -اوان بزرگسالی …………………………………………………       69

 

2-24-3-3 -گذر میانسالی ………………….………………………………         69

 

2-24-3-4- گذر اواخر بزرگسالی ………………….…………………………       69

 

2-25- ناکامی …………………..……………………………………………          70

 

2-26-تیپ شخصیتی A  ……….………………………………………………            70

 

2-27-ویژگی های شرایط تنش زا وعوامل در تعدیل آن …………….…………………       71

 

2-27-1-مدت ………………………………………………………………          71

 

2-27-2-شدت ……..………………………………………………………          71

 

2-27-3-قابلیت پیش بینی ……………………………………………………          71

 

2-27-4-شروع ناگهانی ………………………………………………………         71

 

2-28-دستگاه عصبی خود مختار …………………………………………………        72

 

2-29-ارزیابی نخستین وثانوی ……………………………………………………        73

 

2-29-1-ارزیابی نخستین ……………………………………………………         73

 

2-29-2-ارزیابی ثانوی ………………………………………………………        73

 

2-30-پیامدهای استرس ……….…….…………………………………………          74

 

2-30-1-اختلال هیجانی ……………………………………………………          74

 

2-30-2-اختلال شناختی ……………………………………………………         74

 

2-30-3- اختلال فیزیولوژیکی …………..……………………………………       74

 

2-31 -ظرفیت افراد در برابر استرس ………………………………………………      76

 

2-32- ویژگی های فردی در مواجهه با استرس ………………………………………       76

 

2-33- شخصیت های مقاوم در برابر استرس …………………..……………………       77

 

2-33-1- کنترل ……………………………………………………………          77

 

2-33-3 –تعهد ……………………………………………………………          77

 

2-34 -فشار روانی و رشد وتکامل …………………………………………………       78

 

2-35- کنارآمدن ………………………..……………………………………           78

 

2-36 -روشهای کنار آمدن ………………………………………………………         79

 

2-37- مسئله گشایی برنامه ریزی شده ……………………………………………         79

 

2-38- کنار آمدن مواجهه ای ……………………………………………………         80

 

2-39- حمایت اجتماعی ……………..…………………………………………          80

 

2-40- روشهای کنار آمدن دفاعی …………………………………………………        81

 

2-41 -مکانیزمهای دفاعی واسترس ………………….……………………………        81

 

2-42- شیوه ی مقابله ی اجتنابی …………………………………………………         82

 

2-43 –ادراک کنترل فردی ومقابله با استرس …………….…………………………        82

 

2-44-کاهش دهندگان شیمیایی استرس …………………….………….…………           82

 

2-45- تندرستی وانرژی ……………………..…………………………………        83

 

2-46- عقاید مثبت ……………………………………………………………          83

 

2-47- منظقه ی راحتی ……………………..…………………………………         83

 

2-48- اعتقادات مذهبی وآرامش درونی ……………………………………………        84

 

2-49- تفکر منطقی وتفکر غیر منطقی …………….………………………………       84

 

2-50- ارتباط خانوادگی در زمان استرس ……………..……………………………        85

 

2-51- بیان احساسات …………………………………………………………          86

 

2-52- ارتباط صحیح وکاهش استرس ……………..………………………………        86

 

2-53- مروری بر پژوهشهای انجام شده ……………………………………………       88

 

 

 

فصل سوم:روش اجرای تحقیق

 

3-1- روش تحقیق …………………………….………………………………          96

 

3-2 -جامعه آماری ……………………………………………………………          96

 

3-3 -روش نمونه گیری وحجم نمونه ………………………………………………        96

 

3-4-ابزار تحقیق ………………………………………………………………         97

 

3-5- روش آماری ……………………..………………………………………         98

 

فصل چهارم: تجزیه وتحلیل داده ها

 

4-1-مقدمه ………………………………………….………………………           100

 

4-2-توصیف داده ها ……………………………………………………………         100

 

 

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

 

5-1-مقدمه ………………………………….………………………………           117

 

5-2- فرضیه اول ………………………………………..……………………          117

 

5-3 -فرضیه دوم ………………………………………..……………………          122

 

5-4- فرضیه سوم …………………………………………….………………          127

 

5-5-محدودیت ها ……………………………………………………………            128

 

5-6- پیشنهادات ………………………………………..……………………           128

 

 

 

فهرست منابع  ………………………………………………………………

 

فهرست منابع فارسی ……………………………………………………………

 

فهرست منابع انگلیسی ………………………………….………………………

 

130

 

131

 

138

 

پیوست  ………………………………………………………………………

 

چکیده انگلیسی  ………………………………………………………….……          142

 

159

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                         صفحه

 

جدول4-1توزیع میزان تحصیلات پاسخگویان بر حسب دو گروه    ……….….… 100

 

جدول4-2 توزیع گروه سنی پاسخگویان بر حسب دو گروه    …………..…….. 101

 

جدول 4-3 مقایسه میانگین نمره مقابله مستقیم در دو گروه   ………….………  102

 

جدول 4-4 مقایسه میانگین نمره فاصله گرفتن در دو گروه    …………….……  103

 

جدول 4-5 مقایسه میانگین نمره خود کنترلی در دو گروه   ………..….……… 104

 

جدول 4-6 مقایسه میانگین نمره طلب حمایت اجتماعی در دو گروه ……………  105

 

جدول 4-7 مقایسه میانگین نمره پذیرش مسئولیت در دو گروه ….….….……… 106

 

جدول 4-8مقایسه میانگین نمره گریز-اجتناب در دو گروه    ..………….………107

 

جدول 4-9 مقایسه میانگین نمره حل مسئله برنامه ریزی شده در دو گروه ….……..108

 

جدول 4-10 مقایسه میانگین نمره ارزیابی مجدد مثبت در دو گروه  .….…….…. 109

 

جدول 4-11 مقایسه میانگین نمره انعطاف پذیری در دو گروه    ………..………110

 

جدول 4-12 مقایسه میانگین نمره مسئولیت پذیری در دو گروه     ……..………111

 

جدول 4-13مقایسه میانگین نمره برون گرایی در دو گروه    ………….………  112

 

جدول 4-14 مقایسه میانگین نمره دلپذیر بودن در دو گروه   …………..……… 113

 

جدول 4-15 مقایسه میانگین نمره روان نژندی در دو گروه   ……….….……… 114

 

جدول 4-16 مقایسه میانگین نمره میزان استرس در دو گروه    ..……….………115

 

 

 

فهرست نمودارها

 

عنوان                                                                                         صفحه

 

نمودار4-1-مقایسه میانگین نمره مقابله مستقیم در دو گروه.……………….……102

 

نمودار4-2- مقایسه میانگین نمره فاصله گرفتن در دو گروه……………..……..103

 

نمودار4-3- مقایسه میانگین نمره خود کنترلی در دو گروه…….………………..104

 

نمودار 4-4-مقایسه میانگین نمره طلب حمایت اجتماعی در دو گروه…….…….. 105

 

نمودار 4-5-مقایسه میانگین نمره پذیرش مسئولیت در دو گروه……….………..106

 

نمودار 4-6-مقایسه میانگین نمره گریز-اجتناب در دو گروه………….….……..107

 

نمودار 4-7-مقایسه میانگین نمره حل مسئله برنامه ریزی شده در دو گروه……….. 108

 

نمودار 4-8-مقایسه میانگین نمره ارزیابی مجدد مثبت در دو گروه…….……….. 109

 

نمودار 4-9-مقایسه میانگین نمره انعطاف پذیری در دو گروه…………………..110

 

نمودار 4-10-مقایسه میانگین نمره مسئولیت پذیری در دو گروه………………..111

 

نمودار 4-11-مقایسه میانگین نمره برونگرایی در دو گروه…………………….. 112

 

نمودار 4-12-مقایسه میانگین نمره دل پذیر بودن در دو گروه ………..………..113

 

نمودار 4-13-مقایسه میانگین نمره روان نژندی در دو گروه………..…………..114

 

نمودار 4-14-مقایسه میانگین نمره استرس در دو گروه ………….……….….. 115

 

 

 

چکیده

 

هدف پژوهش حاضر، مقایسه مقایسه ی ویژگیهای شخصیتی، سبکهای مقابله ای و میزان استرس والدین نوجوانان دارای اختلال سلوک با والدین نوجوانان عادی بود. بدین منظور از میان نوجوانان گروه سنی 10-14 مراجعه کننده به مراکز مشاوره آموزش و پرورش منطقه 5 اصفهان که تعداد 107 نفر در یک دوره دو ماهه بود تعداد 50 نفر که در چک لیست اسکید نمره لازم را کسب کرده بودند انتخاب شده و والدین آنها با پرسشنامه های نئو، سبکهای مقابله ای لازاروس و پرسشنامه استرس مورد مقایسه با 50 والد دارای فرزند عادی قرار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل آزمون t نشان داد که بین استرس والدین دارای نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک با استرس والدین دارای نوجوان عادی تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین بین مقابله مستقیم، فاصله گرفتن، طلب حمایت اجتماعی، پذیرش مسولیت، گریز – اجتناب، حل مساله برنامه ریزی شده و  ارزیابی مجدد مثبت در  آزمون سبکهای مقابله ای در  والدین دارای نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک با والدین دارای نوجوان عادی تفاوت معناداری وجود دارد. یافته نشان داد که در ویژگیهای شخصیتی دو گروه بین روان نژندی و برون گرایی تفاوت معناداری وجود دارد ولی بین نمره انعطاف پذیری، مسوولیت پذیری و دلپذیر بودن بین دو گروه تفاوت معناداری وجود ندارد .

 

واژه های کلیدی: ویژگیهای شخصیتی- سبکهای مقابله ای- استرس و اختلال سلوک

 

 

 

فصل اول

 

مقدمه

 

 

 

1-1 مقدمه

 

بررسی تاریخچه اختلال‌های روانی نشان می‌دهد كه همواره این اختلال‌ها همراه و همزاد بشر بوده و هست و انسان‌ها جهت پیشگیری و درمان آن‌ها به شیوه‌های مناسب و نامناسب متوّسل می‌شوند (احمدزاده     1384،25).

 

با توجه به اهمیتی كه جوامع امروزی برای تداوم و بقا سلامت و بهداشت روانی افراد جامعه قائل است بررسی و شناخت عواملی كه به پایداری و موفقیّت در تحقق سلامت روان منجر می‌گردد ضروری به نظر می‌رسد. نكته دیگری كه پرداختن به آن در مطالعات مربوط به بهداشت و سلامت روانی حائز اهمیت است نقش والدین و خانواده است. پدر و مادر ما زمینه ساز بهداشت و سلامت روانی فرد، جامعه و نسل آینده است. افراد خانواده به ویژه پدر و مادر می‌توانند عمیق‌ترین تجربه‌های عشق و علاقه و صمیمیّت و آرامش را در محیط گرم خانواده بیابند و در عین حال می‌توانند عمیق‌ترین نفرت‌ها و بی‌علاقگی‌ها و انواع ضربه‌های جسمانی و روانی را در خانواده متحمل شوند. دستیابی به جامعه سالم، آشكارا در گرو سلامت خانواده است و تحقق خانواده سالم، مشروط به برخورداری افراد آن از سلامت روانی و داشتن رابطه‌های مطلوب با یكدیگر است. از این رو، سالم‌سازی اعضای خانواده، پدر و مادر و رابطه‌هایشان بی‌گمان آثار مثبتی را در جامعه به دنبال خواهد داشت (پورعابدی 1380 ،67).

 

رابطة پدر و مادر با فرزندان یكی از قوی‌ترین رابطه‌های انسانی است كه كیفیت آن پیامدهای گوناگونی برای فرزندان و دیگر اعضای خانواده و در نهایت جامعه دارد. هر چه تعامل میان والدین بیشتر باشد و این تعامل‌ها توأم با محبت و صمیمیت بیشتری باشد نه تنها موجب استحكام پیوند خانواده خواهد شد، بلكه سلامت و آرامش روحی و روانی اعضای خانواده نیز تضمین می‌شود (احمدزاده  1384 ،87).

 

بنابراین با توجه به این كه یكی از عوامل مؤثر بر سلامت روانی والدین است، در این پژوهش قصد بر این است كه رابطه بین ویژگیهای شخصیتی، سبکهای مقابله ای و میزان استرس والدین نوجوانان دارای اختلال سلوک با والدین نوجوانان عادی بررسی می شود.

 

1-2 بیان مساله

 

یكی از بارزترین خصوصیات انسان تعامل و ارتباط با یكدیگر است. اصلی‌ترین منبع ارتباطی انسان‌ها والدین هستند و این تعاملات نقش اساسی در شكل‌دهی ابعاد شخصیتی فرد دارند. بل   معتقد است كه مادر اوّلین پایگاه شكل‌گیری افكار و عقاید كودك در مورد خود و محیط ساختارهای ذهنی، سلامت روانی و شخصیتی آنان محسوب می‌شود.

 

به طور كلی زمینه‌ای كه رشد فرد در دوره‌های مختلف زندگی در آن اتفاق می‌افتد تا حدود زیادی می‌تواند سلامت روانی را تعیین كند. یكی از مدل‌های مطرح شده در این زمینه متعلّق به  برافن برنر ( جاودان   1385،23-20) است. طرز تفّكرها و شیوه زندگی در خانواده پایه‌ریزی می‌شود و سپس توسط مربیان مهدكودك، آموزگاران، دبیران مدارس و دیگر افراد مهّم شكل می‌گیرد. در صورتی كه پایه این روابط و تعاملات به نحو شایسته و مبتنی بر احترام و حقوق متقابل صورت گیرد، می‌توان انتظار داشت افرادی سالم و دارای رفتارهای سنجیده پرورش یابند.

 

والدین و مربیان نا آگاه به مسائل روانی و تربیتی در بسیاری از موارد با طرد كردن كودكان و نوجوانان اعمال فشار و بی‌توجهی باعث بروز رفتارهای نابهنجار، احساس خصومت، كینه و خشم می‌گردند.

 

 

1-    مقدمه

 

 

2

 

 

 

1-1-  تعاریف کلی، مفهومی و اصطلاحات علمی

 

 

4

 

 

 

1-1-1-                         اهداف آمایش سرزمین

 

 

6

 

 

 

1-1-2-                         مراحل آمایش

 

 

8

 

 

 

1-1-3-                         روش های آمایش سرزمین در جهان

 

 

8

 

 

 

1-1-4-                         روش های ارزیابی توان سرزمین در جهان (پهنه بندی)

 

 

9

 

 

 

1-1-5-                         تکنیک های ارزیابی تناسب سرزمین در جهان (تصمیم گیری)

 

 

14

 

 

 

1-2-  بیان مسئله

 

 

16

 

 

 

1-3-  اهمیت و ضرورت مطالعه

 

 

20

 

 

 

1-4-  اهداف مطالعه

 

 

22

 

 

 

1-5-   فرضیات تحقیق

 

 

23

 

 

 

فصل دوم: پیشینه تحقیق

 

 

 

 

2-1- پژوهش های صورت گرفته در ایران

 

 

27

 

 

 

2-2- پژوهش های صورت گرفته در خارج از ایران

 

 

33

 

 

 

فصل سوم: مواد و روش‏ها

 

 

 

3-1- ویژگی های منطقه مورد مطالعه

 

 

39

 

 

 

3-2- روش تحقیق

 

 

45

 

 

 

3-2-1- فرآیند مدلسازی

 

 

45

 

 

 

3-2-1-1- تعریف و شناخت مسئله

 

 

45

 

 

 

3-2-1-2- جمع آوری داده ها

 

 

45

 

 

 

3-2-1-3- مشخص کردن معیارها و شاخص های ارزیابی

 

 

46

 

 

 

3-2-1-3-1- معیارها و شاخص های مورد بررسی

 

 

47

 

 

 

3-2-1-3-2- مدل های کاربری اراضی

 

 

53

 

 

 

3-2-1-3-2-1- مدل کشاورزی آبی

 

 

54

 

 

 

3-2-1-3-2-2- مدل کشاورزی دیم

 

 

59

 

 

 

3-2-1-3-2-3- مدل مرتعداری

 

 

62

 

 

 

3-2-1-3-2-4- مدل جنگلداری تجاری و حفاظتی

 

 

65

 

 

 

3-2-1-3-2-5- مدل توسعه شهری، روستایی و صنعتی

 

 

69

 

 

 

3-2-1-3-2-6- مدل اکوتوریسم متمرکز

 

 

72

 

 

 

3-2-1-3-2-7- مدل اکوتوریسم گسترده

 

 

75

 

 

 

3-2-1-3-2-8- مدل حفاظت محیط زیست

 

 

76

 

 

 

3-2-1-4- فرموله کردن مدل و ایجاد ارتباط بین معیارها و شاخص ها

 

 

79

 

 

 

3-2-1-4-1- مدل های مخدوم

 

 

79

 

 

 

3-2-1-4-2- روش حداکثر محدودیت و میانگین هندسی پیشنهادی

 

 

80

 

 

 

3-2-1-4-3- میانگین حسابی (ارزیابی چند معیاره)

 

 

82

 

 

 

3-2-1-5- ارزیابی فرآیند و مسئله مورد بررسی

 

 

82

 

 

 

3-2-1-6- بررسی صحت و عملکرد مدل طرح ریزی شده

 

 

83

 

 

 

3-2-1-6-1- تست کاربری کشاورزی آبی

 

 

88

 

 

 

3-2-1-6-2- تست کاربری کشاورزی دیم

 

 

90

 

 

 

3-2-1-6-3- تست کاربری جنگلداری تجاری و حفاظتی

 

 

91

 

 

 

3-2-1-6-4- تست کاربری مرتعداری (با و بدون توپوگرافی)

 

 

92

 

 

 

3-2-1-6-5- تست کاربری توسعه شهری، روستایی و صنعتی

 

 

93

 

 

 

3-2-1-6-6- کاربری اکوتوریسم

 

 

94

 

 

 

3-2-2- ارزیابی اقتصادی اجتماعی و آمایش سرزمین

 

 

94

 

 

 

3-2-2-1- روش کیفی (اصلاح شده پیشنهادی) تعیین اولویت

 

 

95

 

 

 

3-2-2-2- روش کمی (اصلاح شده پیشنهادی) تعیین اولویت

 

 

99

 

 

 

3-2-2-3- روش تلفیقی کیفی- کمی (اصلاح شده پیشنهادی)

 

 

104

 

 

 

3-2-2-4- روش کمی (اصلاح شده پیشنهادی) بدون سناریوی وسعت و اکولوژیک

 

 

105

 

 

 

3-2-2-5- روش های کیفی و کمی مخدوم

 

 

105

 

 

 

3-2-2-6- ارزیابی صحت مدل آمایش بر اساس مقایسه کاربری های فعلی و بهینه (آمایش) با بهره گیری از الگوی کاربری های مدل EPM

 

 

106

 

 

 

فصل چهارم: نتایج، بحث و نتیجه گیری

 

 

 

4-1- مدل های کاربری اراضی

 

 

112

 

 

 

4-1-1- مدل کشاورزی آبی (با رویکرد باغبانی)

 

 

112

 

 

 

4-1-1-1- مدل کشاورزی آبی بدون در نظر گیری شاخص های خشکسالی و       تخریب منابع آب

 

 

112

 

 

 

4-1-1-1-1-  تست مدل کشاورزی آبی بدون در نظر گیری شاخص های خشکسالی و تخریب منابع آب

 

 

116

 

 

 

4-1-1-2-  مدل کشاورزی آبی با در نظر گیری شاخص های خشکسالی و تخریب منابع آب

 

 

118

 

 

 

4-1-1-2-1- تست مدل کشاورزی آبی با در نظر گیری شاخص های خشکسالی و تخریب منابع آب

 

 

122

 

 

 

4-1-2- مدل کشاورزی دیم

 

 

123

 

 

 

4-1-2-1- تست مدل کشاورزی دیم

 

 

127

 

 

 

4-1-3- مدل مرتعداری

 

 

128

 

 

 

4-1-3-1-  مدل مرتعداری با در نظر گیری معیار توپوگرافی

 

 

128

 

 

 

4-1-3-1-1- تست مدل مرتعداری با در نظر گیری معیار توپوگرافی

 

 

131

 

 

 

4-1-3-2- مدل مرتعداری حفاظتی بدون در نظر گیری معیار توپوگرافی

 

 

133

 

 

 

4-1-3-2-1- تست مدل مرتعداری حفاظتی

 

 

136

 

 

 

4-1-4- مدل جنگلداری

 

 

137

 

 

 

4-1-4-1- مدل جنگلداری تجاری

 

 

137

 

 

 

4-1-4-1-1- تست مدل جنگلداری تجاری

 

 

141

 

 

 

4-1-4-2-  مدل جنگلداری حفاظتی

 

 

142

 

 

 

4-1-4-2-1-  مدل جنگلداری حفاظتی با تغییر دامنه توپوگرافی

 

 

142

 

 

 

4-1-4-2-1-1- تست مدل جنگلداری حفاظتی با تغییر دامنه توپوگرافی

 

 

144

 

 

 

4-1-4-2-2-  مدل جنگلداری حفاظتی با حذف توپوگرافی

 

 

146

 

 

 

4-1-4-2-2-1- تست مدل جنگلداری حفاظتی با حذف توپوگرافی

 

 

149

 

 

 

4-1-5- مدل توسعه شهری، روستایی و صنعتی

 

 

150

 

 

 

4-1-5-1- تست مدل توسعه شهری، روستایی و صنعتی

 

 

154

 

 

 

4-1-6- مدل اکوتوریسم

 

 

156

 

 

 

4-1-6-1- مدل اکوتوریسم متمرکز

 

 

156

 

 

 

4-1-6-2- مدل اکوتوریسم گسترده

 

 

159

 

 

 

4-1-7- مدل حفاظت محیط زیست

 

 

161

 

 

 

4-2- مدل های آمایش سرزمین

 

 

162

 

 

 

4-3- بحث و نتیجه گیری

 

 

173

 

 

 

4-3-1- بحث

 

 

173

 

 

 

4-3-2- نتیجه گیری

 

 

192

 

 

 

4-3-3- پیشنهادات

 

 

193

 

 

 

فهرست منابع

 

 

195

 

 

 

چکیده به زبان انگلیسی

 

 

208

 

 

                                

 

فهرست جدول ها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان و شماره	صفحه
جدول1-1: طبقه بندی بر اساس منطق بولین	18
جدول1-2: طبقه بندی بر اساس منطق فازی (فازی طبقه ای)	18
جدول2-1: دوره بندی فعالیت های آمایش سرزمین در ایران	25
جدول 3-1: معیار توپوگرافی (فیزیوگرافی) برای کاربری کشاورزی آبی(باغبانی و زراعت آبی)	56
جدول 3-2: معیار اقلیم برای کاربری کشاورزی آبی (باغبانی و زراعت آبی)	56
جدول 3-3: معیار خاک برای کاربری کشاورزی آبی (باغبانی و زراعت آبی)	57
جدول 3-4: معیار آب برای کاربری کشاورزی آبی(باغبانی و زراعت آبی)	58
جدول 3-5: معیار توپوگرافی برای کاربری کشاورزی دیم	59
جدول 3-6: معیار اقلیم برای کاربری کشاورزی دیم	60
جدول 3-7: معیار آب برای کاربری کشاورزی دیم	60
جدول 3-8: معیار خاک برای کاربری کشاورزی دیم	61
جدول 3-9: معیار توپوگرافی برای کاربری مرتعداری	62
جدول 3-10: معیار اقلیم برای کاربری مرتعداری	63
جدول 3-11: معیار خاک برای کاربری مرتعداری	63
جدول 3-12: معیار پوشش گیاهی برای کاربری مرتعداری	65
جدول 3-13: معیار توپوگرافی برای کاربری جنگلداری تجاری و حفاظتی	66
جدول 3-14: معیار اقلیم برای کاربری جنگلداری تجاری و حفاظتی	66
جدول 3-15: معیار خاک و زمین شناسی برای کاربری جنگلداری تجاری و حفاظتی	67
جدول 3-16: معیار پوشش گیاهی برای کاربری جنگلداری تجاری و حفاظتی	68
جدول 3-17: معیار فیزیوگرافی برای کاربری توسعه شهری،روستایی و صنعتی	69
جدول 3-18: معیار اقلیم برای کاربری توسعه شهری،روستایی و صنعتی	70
جدول 3-19: معیار خاک برای کاربری توسعه شهری،روستایی و صنعتی	70
جدول 3-20: معیار زمین شناسی برای کاربری توسعه شهری، روستایی و صنعتی	71
جدول 3-21: معیار پوشش گیاهی برای کاربری توسعه شهری،روستایی و صنعتی	71
جدول 3-22: معیار آب برای کاربری توسعه شهری، روستایی و صنعتی	72
جدول 3-23: معیار توپوگرافی برای کاربری اکوتوریسم متمرکز	72
جدول 3-24: معیار اقلیم برای کاربری اکوتوریسم متمرکز	73
جدول 3-25: معیار خاک برای کاربری اکوتوریسم متمرکز	73
جدول 3-26: معیار زمین شناسی برای کاربری اکوتوریسم متمرکز	74
جدول 3-27: معیار پوشش گیاهی برای کاربری اکوتوریسم متمرکز	74
جدول 3-28: معیار آب برای کاربری اکوتوریسم متمرکز	74
جدول 3-29: معیار حفاظت برای کاربری اکوتوریسم متمرکز	75
جدول 3-30: معیار توپوگرافی برای کاربری اکوتوریسم گسترده	75
جدول 3-31: معیار اقلیم برای کاربری اکوتوریسم گسترده	76
جدول 3-32: معیار آب برای کاربری اکوتوریسم گسترده	76
جدول 3-33: معیار حفاظت برای کاربری حفاظت محیط زیست	78
جدول3-34: نحوه امتیازدهی طبقات توان اکولوژیک بر اساس رویکرد کمی در روش های میانگین هندسی و حسابی (کاربری های 4 طبقه ای)	82
جدول 3-35: نحوه امتیازدهی طبقات توان بر اساس رویکرد کمی در روش های میانگین هندسی و حسابی (کاربری های 3 طبقه ای)	82
جدول3-36: مقایسه کلاس های واقعیت زمینی با نقشه طبقه بندی شده و نحوه محاسبه ارزیابی صحت	85
جدول3-37: نحوه طبقه بندی ارزیابی صحت بر اساس ضریب کاپا	86
جدول 3-38: نحوه ارزیابی دقت در کاربری کشاورزی آبی بر اساس تولید سرزمین	89
جدول 3-39: نحوه ارزیابی دقت در کاربری کشاورزی دیم	90
جدول 3-40: نحوه ارزیابی دقت در کاربری جنگلداری تجاری و حفاظتی (حذف توپوگرافی و تغییر دامنه طبقات توپوگرافی)	91
جدول 3-41: نحوه ارزیابی دقت در کاربری مرتعداری	92
جدول 3-42: نحوه ارزیابی دقت در کاربری توسعه شهری و روستایی	93
جدول 3-43: نمونه پرسشنامه توزیع شده بین ادارات مختلف	101
جدول3-44: نحوه مقایسه کاربری های فعلی و بهینه بر اساس  کاربری های مدل  EPM	106
جدول3-45: نحوه مقایسه کاربری های فعلی و بهینه در کاربری شهر (مسکونی)	107
جدول 3-46: مقایسه کاربری های فعلی و بهینه در کاربری شهر (مسکونی) بر اساس درجه توان	108
جدول3-47: نحوه مقایسه کاربری های فعلی و بهینه در کاربری حفاظت	108
جدول3-48: نحوه مقایسه کاربری های فعلی و بهینه در کاربری اکوتوریسم	109
جدول 3-49: مقایسه کاربری های فعلی و بهینه در کاربری اکوتوریسم متمرکز بر اساس درجه توان	109
جدول 4-1: شاخص های ارزیابی صحت به منظور بررسی روش های ارزیابی توان اکولوژیک کشاورزی آبی(بدون در نظر گیری شاخص های خشکسالی و تخریب منابع آب)	117
جدول 4-2: جدول ماتریس خطا در روش کالیبره برای کاربری کشاورزی آبی(بدون در نظر گیری شاخص های خشکسالی و تخریب منابع آب)	118
جدول 4-3: شاخص های ارزیابی صحت به منظور بررسی روش های ارزیابی توان اکولوژیک کشاورزی آبی (با در نظر گیری شاخص های خشکسالی و تخریب منابع آب)	122
جدول 4-4: جدول ماتریس خطا در روش کالیبره برای کاربری کشاورزی آبی (با در نظر گیری شاخص های خشکسالی و تخریب منابع آب)	123
جدول 4-5: شاخص های ارزیابی صحت به منظور بررسی روش های ارزیابی توان اکولوژیک کشاورزی دیم	127
جدول 4-6: جدول ماتریس خطا در روش مخدوم برای کاربری کشاورزی دیم	128
جدول 4-7: شاخص های ارزیابی صحت به منظور بررسی روش های ارزیابی توان اکولوژیک مرتعداری (با در نظر گیری معیار توپوگرافی)	132
جدول 4-8: جدول ماتریس خطا در روش کالیبره برای کاربری مرتعداری (با در نظر گیری معیار توپوگرافی)	132
جدول 4-9: شاخص های ارزیابی صحت به منظور بررسی روش های ارزیابی توان اکولوژیک مرتعداری حفاظتی (بدون در نظر گیری معیار توپوگرافی)	136
جدول 4-10: جدول ماتریس خطا در روش کالیبره برای کاربری مرتعداری حفاظتی (بدون در نظر گیری معیار توپوگرافی)	137
جدول 4-11: شاخص های ارزیابی صحت به منظور بررسی روش های ارزیابی توان اکولوژیک جنگلداری تجاری	141
جدول 4-12: جدول ماتریس خطا در روش کالیبره برای کاربری جنگلداری تجاری	142
جدول 4-13 : شاخص های ارزیابی صحت به منظور بررسی روش های ارزیابی توان اکولوژیک جنگلداری حفاظتی (با تغییر دامنه توپوگرافی)	145
جدول 4-14: جدول ماتریس خطا در روش کالیبره برای کاربری جنگلداری حفاظتی (با تغییر دامنه توپوگرافی)	146
جدول 4-15: شاخص های ارزیابی صحت به منظور بررسی روش های ارزیابی توان اکولوژیک جنگلداری حفاظتی (با حذف توپوگرافی)	149
جدول 4-16: جدول ماتریس خطا در روش کالیبره برای کاربری جنگلداری حفاظتی (با حذف توپوگرافی)	150
جدول 4-17: شاخص های ارزیابی صحت به منظور بررسی روش های ارزیابی توان اکولوژیک کاربری توسعه	155
جدول 4-18: جدول ماتریس خطا در روش کالیبره برای کاربری توسعه	155
جدول 4-19: امتیاز سناریوی اکولوژیک بر اساس میانگین اولویت ها در روش کمی	163
جدول 4-20: امتیاز سناریوی اقتصادی بر اساس میانگین اولویت ها در روش کمی	163
جدول 4-21: امتیاز سناریوی اجتماعی بر اساس میانگین اولویت ها در روش کمی	163
جدول 4-22: امتیاز سناریوی وسعت بر اساس مساحت کاربری فعلی	164
جدول 4-23: رتبه سناریوی اقتصادی- اجتماعی در روش کمی و کیفی	165
جدول 4-24: مجموع امتیازات کسب شده برای کاربری های مختلف با توجه به چهار سناریو و توان های موجود در شهرستان جهرم	166
جدول 4-25: مجموع امتیازات کسب شده برای کاربری های مختلف با توجه به دو سناریو و توان های موجود در شهرستان جهرم	167
جدول 4-26: راهنمای کد کاربری ها در نقشه های آمایش سرزمین	168
جدول 4-27: ارزیابی دقت روش های آمایش سرزمین	171
جدول4-28: مقایسه درصد مساحت کاربری های بهینه در روش کیفی-کمی در مقایسه با کاربری فعلی	172
جدول 4-29: میانگین وزنی درجه توان در معیارهای موثر بر کشاورزی آبی	174
جدول 4-30: میانگین وزنی درجه توان در معیارهای موثر بر کشاورزی دیم	175
جدول 4-31: میانگین وزنی درجه توان در معیارهای موثر بر مرتعداری	176
جدول 4-32: میانگین وزنی درجه توان در معیارهای موثر بر جنگلداری	178
جدول 4-33: میانگین وزنی درجه توان در معیارهای موثر بر توسعه شهری و صنعتی	179
جدول 4-34: میانگین وزنی درجه توان در معیارهای موثر بر اکوتوریسم (متمرکز)	180
جدول 4-35: بهترین روش ارزیابی توان اکولوژیک بر اساس شرایط کالیبره و بدون کالیبره مدل های کاربری و میزان توافق آن ها بر اساس ضریب کاپا	184
جدول 4-36: اولویت روش های بررسی شده برای ارزیابی توان اکولوژیک منطقه مطالعاتی با در نظر گیری بهترین دقت	186

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل ها و تصاویر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان و شماره	صفحه
شکل 1-1: نحوه ارتباط مشکلات زیست محیطی و علل آن	17
شکل 3-1: موقعیت شهرستان جهرم در استان فارس	44
شکل 3-2: نحوه نمونه گیری از طبقات ماتریس خطا برای طبقات مهم نسبت به سایر طبقات	84
شکل 4-1: نقشه توان اکولوژیک کشاورزی آبی (بدون در نظر گیری شاخص های خشکسالی و تخریب منابع آب) با مدل مخدوم	113
شکل 4-2: مقایسه درصد معیار های موثر در توان اکولوژیک کاربری کشاورزی آبی (بدون در نظر گیری شاخص های خشکسالی و تخریب منابع آب) با روش های مبتنی بر میانگین (4 طبقه ای) در شهرستان جهرم	114
شکل 4-3: مقایسه درصد طبقات توان در روش های ارزیابی توان اکولوژیک کشاورزی آبی (4 طبقه ای) (بدون در نظر گیری شاخص های خشکسالی و تخریب منابع آب)	115
شکل 4-4 : درصد طبقات توان در روش ارزیابی کشاورزی آبی با مدل مخدوم (7 طبقه ای)	116
شکل 4-5 : نقشه های توان اکولوژیک کشاورزی آبی (با در نظر گیری شاخص های خشکسالی و تخریب منابع آب) با روش حداکثر محدودیت، میانگین حسابی، میانگین هندسی و کالیبره آن	119
شکل 4-6: مقایسه درصد معیار های موثر در توان اکولوژیک کشاورزی آبی (با در نظر گیری شاخص های خشکسالی و تخریب منابع آب) با روش های مبتنی بر میانگین (4 طبقه ای) در شهرستان جهرم	120
شکل 4-7: مقایسه درصد طبقات توان در روش های ارزیابی توان اکولوژیک کشاورزی آبی (4 طبقه ای) (با در نظر گیری شاخص های خشکسالی و تخریب منابع آب)	121
شکل 4-8: نقشه های توان اکولوژیک کشاورزی دیم با روش مخدوم، حداکثر محدودیت، میانگین حسابی، میانگین هندسی و در نهایت کالیبره آن	124
شکل 4-9: مقایسه درصد معیار های موثر در توان اکولوژیک کشاورزی دیم با روش های مبتنی بر میانگین (4 طبقه ای) در شهرستان جهرم	125
شکل 4-10: مقایسه درصد طبقات توان در روش های ارزیابی توان اکولوژیک کشاورزی دیم (4 طبقه ای)	126
شکل 4-11 نقشه توان اکولوژیک کاربری مرتعداری (با در نظر گیری معیار توپوگرافی) با مدل مخدوم	129
شکل 4-12: مقایسه درصد معیار های موثر در توان اکولوژیک کاربری مرتعداری (با در نظر گیری معیار توپوگرافی) با روش های مبتنی بر میانگین (4 طبقه ای) در شهرستان جهرم	130
شکل 4-13: مقایسه درصد طبقات توان در روش های ارزیابی توان اکولوژیک مرتعداری (4 طبقه ای) با در نظر گیری معیار توپوگرافی	131
شکل 4-14: نقشه های توان اکولوژیک مرتعداری حفاظتی (بدون در نظر گیری معیار توپوگرافی) با روش حداکثر محدودیت، میانگین حسابی، میانگین هندسی و کالیبره	134
شکل 4-15: مقایسه درصد طبقات توان در روش های ارزیابی توان اکولوژیک مرتعداری حفاظتی(4 طبقه ای) بدون در نظر گیری معیار توپوگرافی	135
شکل 4-16: نقشه توان اکولوژیک جنگلداری تجاری با مدل مخدوم	138
شکل 4-17: مقایسه درصد معیار های موثر در توان اکولوژیک جنگلداری تجاری با روش های مبتنی بر میانگین (4 طبقه ای) در شهرستان جهرم	139
شکل 4-18: مقایسه درصد طبقات توان در روش های ارزیابی توان اکولوژیک (4 طبقه ای) جنگلداری تجاری	140
شکل 4-19: درصد طبقات توان در روش ارزیابی جنگلداری تجاری با مدل مخدوم (7 طبقه ای)	140
شکل 4-20: مقایسه درصد معیار های موثر در توان اکولوژیک جنگلداری حفاظتی (با تغییر دامنه توپوگرافی) با روش های مبتنی بر میانگین (4 طبقه ای) در شهرستان جهرم	143
شکل 4-21: مقایسه درصد طبقات توان در روش های ارزیابی توان اکولوژیک (4 طبقه ای) جنگلداری حفاظتی (با تغییر دامنه توپوگرافی)	144
شکل 4-22: نقشه های توان اکولوژیک جنگلداری حفاظتی (با حذف توپوگرافی) با روش حداکثر محدودیت، میانگین حسابی، میانگین هندسی و کالیبره	147
شکل 4-23: مقایسه درصد طبقات توان در روش های ارزیابی توان اکولوژیک (4 طبقه ای) جنگلداری حفاظتی (با حذف توپوگرافی)	148
شکل 4-24: نقشه های توان اکولوژیک کاربری توسعه با روش مدل مخدوم، حداکثر محدودیت، میانگین حسابی، میانگین هندسی و کالیبره	151
شکل 4-25: مقایسه درصد معیار های موثر در توان اکولوژیک کاربری توسعه با روش های مبتنی بر میانگین (3 طبقه ای) در شهرستان جهرم	152
شکل 4-26: مقایسه درصد طبقات توان در روش های ارزیابی توان اکولوژیک (3 طبقه ای) کاربری توسعه	154
شکل 4-27: نقشه های توان اکولوژیک اکوتوریسم متمرکز با روش های مختلف	156
شکل 4-28: مقایسه درصد معیار های موثر در توان اکولوژیک اکوتوریسم متمرکز با روش های مبتنی بر میانگین (3 طبقه ای) در شهرستان جهرم	158
شکل 4-29: مقایسه درصد طبقات توان در روش های ارزیابی توان اکولوژیک (3 طبقه ای) اکوتوریسم متمرکز	159
شکل 4-30: نقشه توان اکولوژیک اکوتوریسم گسترده با روش مخدوم	160
شکل 4-31: درصد طبقات توان در روش ارزیابی توان اکولوژیک اکوتوریسم گسترده با روش مخدوم (3 طبقه ای)	160
شکل 4-32: نقشه توان اکولوژیک حفاظت محیط با روش مخدوم	161
شکل 4-33: درصد طبقات توان در روش ارزیابی توان اکولوژیک حفاظت محیط با روش مخدوم (3 طبقه ای)	162
شکل 4-34: نقشه آمایش سرزمین با روش های مخدوم و اصلاح شده (کیفی، کمی4 و 2 سناریو)	169
شکل 4-35: نقشه آمایش سرزمین با روش کیفی-کمی (2 سناریو)	170
شکل 4-36: مقایسه نقشه آمایش سرزمین با شرایط فعلی منطقه مورد مطالعه (روش کیفی-کمی)	173

 

 فصل اول

 

 

• مقدمه

 

نادرستی استفاده از سرزمین بدین معنی است که از زمین و آب به اندازه توان یا پتانسیل آن استفاده نمی شود. به طور خیلی ساده آنکه در اینگونه موارد در سرزمینی کشاورزی صورت می گیرد که توانی برای تولید فرآورده های کشاورزی ندارد. در زمینی خانه سازی می شود که برای خانه سازی مناسب نیست. در دامنه کوهی مرتعداری یعنی چرای دام انجام می پذیرد که توان تولیدی برای این کار ندارد. در سرزمینی تفرجگاه دایر می شود که برای این کار مناسبتی ندارد. ندانم کاری در رابطه با نوع استفاده از سرزمین دست به دست مدیریت غلط یا روش بهره برداری نادرست داده و باعث استفاده غیر منطقی انسان از سرزمین گردیده است. به طور کلی می توان چنین نتیجه گیری نمود که بانی کاهش بیش از اندازه منابع، استفاده غیر منطقی انسان از سرزمین است.

سرزمین یک منبع محدود و آسیب پذیر است، اما بسیاری از سودمندی های آن اگر بیجا از آن استفاده نشود، ابدی و قابل تجدیدند. خوشبختانه انسان متمدن به فکر چاره جویی افتاده است. از اواخر قرن میلادی گذشته انسان به این نکته پی برد که برای آنکه بخواهد بهره برداری با صرفه اقتصادی و مستمر از سرزمین داشته باشد، بهتر است که روند بهره برداری را در یک چارچوب برنامه ریزی شده به نام طرح مدیریت به اجرا گذارد. از آن زمان به تدریج طرح های جنگلداری، مرتعداری، شهرسازی و مدیریت شهر و شهرک، مدیریت کشاورزی، دامداری، دامپروری، مدیریت شیلات و آبزی پروری، پارکداری و مدیریت توسعه در جهان پا گرفت (مخدوم،1378).

 

بنابراین می­بایست سازوکارها و تمهیداتی اندیشید که با اعمال آنها بر سرزمین، هم موجودیت طبیعی آن و هم کیفیت زیست تمامی زیستمندانش، به ویژه انسان، به صورتی پایدار تضمین شود. به کلامی روشن­تر، مسأله اساسی یا پندارینه بنیادین مجموعه مطالعات حاضر این است که چگونه می­توان به چارچوب یا ریختاره­ای علمی، عملی و پایدار رسید که به موجب آن تأمین نیازهای مشروع انسانی با موجودیت طبیعت و دیگر زیستمندان آن کم ترین تنش و تضاد را به همراه داشته باشد. دریافتی که به نوبه خویش هم اهمیت و هم دشواری و پیچیدگی ناهمتای طرح هایی نظیر طرح پیش رو را آشکارا نشان ­داده و ثابت می­کند که تحقق آنها تا چه اندازه به دانشی به روز و میان­رشته­ای و مهم تر از آن حمایت ها و هماهنگی­هایی فرا بخشی، ملّی و منطقه­ای مبتنی بر اراده­ای خردمند و معطوف به عالی­ترین سطوح قدرت و تصمیم­گیری نیازمند است[2].

 

 

 

 

 

1-1       تعاریف کلی، مفهومی و اصطلاحات علمی