1-10-1- ژئوپلتیک…….. 8

 

1-10-2- امنیت……….. 8

 

1-10-3- تهدید……….. 8

 

1-10-4- فرصت………… 9

 

1-10-5- مرز…………. 9

 

1-10-6- افغانستان……. 9

 

1-11-پیشینه تحقیق…….. 10

 

فصل دوم : ادبیات تحقیق… 11

 

2-1- مقدمه…………… 12

 

2-2- مبانی نظری ژئوپولیتیک و نظریات در مورد اهمیت سیاسی مناطق………….. 15

 

2-2-1- سرهالفورد مكیندر(نظریه هارتلندHeartland theory ).. 15

 

2-2-2- نیكولاس اسپایكمن (نظریه ریملندRimland theory )…………………. 16

 

2-2-3- هاوس هوفر(نظریه فضای حیاتی Living space).. 16

 

2-2-4- ادمیرال آلفرد تایرماهان (تئوری قدرت دریایی ‌See power theary).. 17

 

2-2-5- اس بی كوهن (نظریه كمربند شكننده )‌…….. 17

 

2-2-6- سیلاک(نظریه سیكلاک) 17

 

2-2-7- ژان ژاك شرایبر (نظریه شرایبر )…….. 18

 

2-2-8- نوواقعگرایی کنت والتز……………… 18

 

2-2-9- نظریه توازن نیروها………………….. 21

 

2-2-10- ساز و کارهای موازنه نرم…………. 23

 

2-3- وﺿﻌﻴﺖ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻜﻲ اﻳﺮان……………………. 26

 

2-4- ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ و ﺳﻴﺎﺳﻲ، اﻣﻨﻴﺘﻲ ایران…… 29

 

2-5- رابطه استراتژیک ایران و افغانستان………….. 32

 

‫2-6-دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎی ﻧﻈﺮی ﻣﻮﺟﻮد در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪﮔﺮاﻳﻲ…… 33

 

‫2-6-1-ﻋﺪم ﺗﺤﻘﻖ اﺋﺘﻼف ﺑﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪ………. 33

 

‫2-6-2-ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲﮔﺮاﻳﻲ واﻫﻤﻴﺖ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻏﺮب… 34

 

‫2-6-3-ﺗﻀﺎد ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮدن اﻳﺮان در ﻣﻨﻄﻘﻪ……… 34

 

‫2-6-4-ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪﮔﺮاﻳﻲ در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ اﻳﺮان………… 35

 

‫2-6-4-1-دوﻟﺖ ﻣﻠﻲ ﻗﻮی… 36

 

‫2-6-4-2-ﻫﻮﻳﺖ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ. 37

 

‫2-6-4-3- اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﺷﻴﻌﻲ و ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ…………. 38

 

2-7- موقعیت ژئوپلتیكی افغانستان……………. 42

 

2-8- جایگاه افغانستان در نظریات ژئوپولیتیك…….. 42

 

2-9- حادثه 11 سپتامبر و واکنش ایالات متحده…….. 43

 

2-10- نقش نومحافظه كاران و یكجانبه گرایی در واكنش به حوادث 11سپتامبر………. 45

 

2-11- دكترین بوش وافكار عمومی……………….. 48

 

2-12- بررسی دلایل ماندگاری آمریکا در افغانستان:….. 52

 

2-12-1- امنیت………. 52

 

2-12-2-تروریسم……… 53

 

2-13- افغانستان و منافع ملی ایران……………….. 55

 

2-14- قدرت نرم و ویژگیهای آن………………….. 57

 

2-15- مؤلفهها و منابع قدرت نرم…………………. 60

 

2-15-1- فرهنگ………. 60

 

2-15-2- ارزشها……… 61

 

2-15-3- سیاست………. 61

 

2-16- جمهوری اسلامی ایران و قدرت نرم…………….. 62

 

2-16-1- سیاستهای نرم‌افزارگرایانه جمهوری اسلامی ایران در غرب آسیا 63

 

2-16-2- تأثیرات و پیامدهای قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در غرب آسیا 65

 

2-16-2-1- موج اول: مقابله گروههای اسلامی غرب آسیا علیه امریکا:……….. 65

 

2-16-2-2- موج دوم: اعتراضهای اجتماعی مردم منطقه:…………….. 65

 

2-16-3- محدودیتهای قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در غرب آسیا…………… 66

 

2-17- امریکا و قدرت نرم.. 67

 

2-17-1- قدرت نرم امریکا در غرب آسیا………… 69

 

2-17-2- محدودیتها و چالشهای قدرت نرم امریکا در غرب آسیا………… 70

 

2-17-2-1- تردید نسبت به فرهنگ امریکایی……… 70

 

2-17-2-2- اختلاف فرهنگی زیاد بین امریکا و کشورهای غرب آسیا…………… 70

 

2-17-2-3- نهضت بیداری اسلامی……………… 71

 

2-17-2-4- موضع مبهم امریکا در قبال انقلابهای منطقه. 71

 

2-17-2-5- حمایت قاطع از رژیم صهیونیستی……… 71

 

2-17-2-6- کاهش اعتبار امریکا در منطقه…….. 71

 

2-18- مقایسه تطبیقی قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران و امریکا در غرب آسیا……. 72

 

2-18-1- تأثیرگذاری انقلابهای منطقه……… 73

 

2-18-2- تأثیر تحولات جدید سیاسی- امنیتی در منطقه. 73

 

2-18-3-راهبرد متفاوت قدرت نرم دو کشور در منطقه… 74

 

2-18-4-تفاوت در ظرفیت‌های بالقوة دو کشور……… 74

 

فصل سوم : مواد و روش ها.. 76

 

3-1-روش های تحقیق…….. 77

 

3-1-1- روش گردآوری اطلاعات………………….. 77

 

3-1-2- ابزار گردآوری اطلاعات…………….. 78

 

3-1-3- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات…………….. 78

 

3-2- محدوده جغرافیای کشور افغانستان……………. 78

 

3-2-1- موقعیت جغرافیایی 78

 

3-2-2- کشورهای هم مرز با افغانستان………….. 78

 

3-2-3- جغرافیای طبیعی.. 79

 

3-2-4- مهمترین عوارض طبیعی افغانستان…….. 80

 

3-2-5- اقتصاد افغانستان 81

 

3-2-6- جغرافیای انسانی. 82

 

3-2-7- جغرافیای سیاسی افغانستان………….. 83

 

3-2-8- تاریخ سیاسی افغانستان………….. 83

 

3-2-8-1-دوران پیش از اسلام………………….. 84

 

3-2-8-2-دوران پس از اسلام 84

 

3-2-8-3-دوران معاصر…. 84

 

3-2-9-تقسیمات کشوری…. 86

 

3-2-10-نیروهای نظامی… 87

 

3-2-11-ساختار سیاسی…. 88

 

3-2-11-1-حکومت……… 88

 

3-2-11-2-قوه مجریه….. 88

 

3-2-11-3-قوه مقننه….. 90

 

3-2-11-4-قوه قضائیه…. 90

 

3-2-11-5-اعضاء (دیوان عالی)……………… 91

 

3-2-12-موقعیت ژئوپلتیكی افغانستان………….. 91

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم : تجریه و تحلیل داده ها……………… 93

 

4-1- مهمترین تهدیدات مرزی ایران و افغانستان…….. 94

 

4-1-1- مواد مخدر……. 94

 

4-1-2-  پناهندگان افغانی…………………. 100

 

4-1-3- مذهب……….. 101

 

 

4-1-3-1- حذف طالبان از قدرت، حذف یک رقیب ایدئولوژیک………… 103

 

4-1-3-2- حذف طالبان از قدرت ،‌کاهش نفوذ پاکستان و عربستان سعودی……… 104

 

4-1-3-2- 1- رقابت سیاسی – ایدئولوژیک………… 105

 

4-1-3-2-2- رقابت های اقتصادی…………… 106

 

4-1-3-3- حذف طالبان از قدرت توازن نسبی قدرت به سود جبهه شمال……… 108

 

4-1-3-4- حذف طالبان از قدرت، توسعه ژئوپلیتیک زبان فارسی و اندیشه سیاسی شیعه……………… 110

 

4-1-4- تروریسم…….. 112

 

4-1-5- نیروهای خارجی در افغانستان…………. 116

 

4-1-6- حقابه رودخانه هیرمند……………. 117

 

4-2- دلایل اصلی ادامه حضور امریکا در افغانستان….. 123

 

4-2-1-  دخالت در امور ایران…………….. 123

 

4-2-2- موادمخدر……. 125

 

4-2-3- كنترل انرژی ونفت 127

 

4-3- یازدهم سپتامبر و رویکرد ایران به افغانستان…………………… 130

 

4-4- آمریکا، حمله به افغانستان و منافع ملی ایران…………………… 131

 

4-5- افغانستان جدید و  فرصتهای  راهبردی  فراروی  جمهوری اسلامی ایران…… 135

 

4-5-1- فرصتهای سیاسی – امنیتی……………. 135

 

4-5-2- فرصتهای  اقتصادی 137

 

4-5-3- فرصتهای فرهنگی – اجتماعی…………… 139

 

فصل پنجم : نتیجه گیری… 143

 

5-1- جمع بندی……….. 144

 

5-2-  نتایج تحقیق…….. 148

 

5-2-1- فرضیه1: به­نظر می­رسد تهدیدات حضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان بیش از فرصتها و مزایای آن می­باشد……………. 148

 

5-2-2- فرضیه2: به نظر می رسد حضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان به رغم تهدیدات آن،­موجب فرصتهایی از­جمله امنیت مرزهای سیاسی ایران و افغانستان شده است….. 152

 

5-3-ارائه پیشنهادها و راهکارها……………. 155

 

5-4-منابع و مآخذ…….. 156

 

5-4-1-منابع فارسی….. 156

 

5-4-2-منابع انگلیسی… 162

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

جدول شماره 4-1- تعداد عملیات خرابکارانه و تروریستی در افغانستان بین اکتبر2009تا مارس 2010…. 113

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

 

 

 

نمودار شماره4-1- میزان تحت کشت خشخاش و تولید تریاک طی سال های 2003 تا 2008 در افغانستان……………. 95

 

نمودار شماره4-2-حجم تلفات در اثر حملات گروه های شبه نظامی تروریستی(2010-2009) 114

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

 

 

 

شکل2-1- ساز و کارهای موازنه نرم (دانشور محمدزادگان،43:1391)……. 23

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نقشه ها

 

 

 

نقشه شماره4-1-محدوده اثرگذاری منطقه ای جغرافیای تروریسم از سوی افغانستان 114

 

نقشه شماره4-2-فرماندهی های منطقه ای، پنچ گانه ایساف در افغانستان…………… 117

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

 

تحقیق حاضر با عنوان تاثیر حضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان بر ژئوپلتیک ایران انجام گردید و در پی بررسی این موضوع بود که آیا تهدیدات حضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان بیش از فرصتها و مزایای آن می باشد؟ و آیا حضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان به رغم تهدیدات آن، موجب فرصتهایی ازجمله امنیت مرزهای سیاسی ایران و افغانستان شده است؟

 

روش تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی بوده و داده ها از منابع موجود و مطالعات اسنادی جمع آوری گردید. در پژوهش حاضر جهت گردآوری داده ها نیز از روش کتابخانه استفاده شد و اطلاعات مورد نیاز با مطالعه متون، مقالات، کتب، نقشه و پایگاههای اینترنتی و با استفاده از روش فیش برداری حول محور موضوع مورد بحث جمع آوری گردید و پس از جمع آوری اطلاعات ازطریق ابزارهای گردآوری، داده های خام مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

 

نتایج یافته های تحقیق نشان می دهد اولا از منظر جمهوری اسلامی ایران سیاست و حکومت در افغانستان تاثیری حیاتی بر منافع ملی کشور دارد، به گونه ای که هر نوع تحول و نوسان در جامعه این کشور سطحی از تاثیر را بر منافع و امنیت ملی ایران همراه خواهد داشت. ثانیا جایگاه خاص بحران افغانستان در مجموعه سیاستهای کلان کشور، باعث شده که ایفای نقش مدیریت و کنترل بحران شالوده الگوی رفتاری جمهوری اسلامی ایران را در ارتباط با بحران مذکور در بر بگیرد. اما آنچه که ایران را در ایفای نقش مذکور به عنوان یک نقش ملی از دیگر کشورهای دخیل در حوادث افغانستان مستثنی می نماید، گرایش منطقه گرایی آن به عنوان یگانه طریق تعیین کننده فرجام نهایی بحران مزبور می باشد.همچنین ایجاد ثبات و امنیت نسبی در افغانستان  به میزان  قابل توجهی  هزینه های  تامین  امنیت در مرزهای شرقی ایران را پایین آورده است. تا قبل از تحولات جدید، دولت ایران  مجبور  بود به صورت یک جانبه ، هزینه های  زیادی را  برای تامین امنیت مرزها، جلوگیری از قاچاق کالا و مواد مخدر،  ممانعت از ورود شورشیان و تحرکات  طالبان در مناطق  مرزنشین، بویژه در سیستان و بلوچستان  اختصاص دهد اما در حال حاضر  قسمتی از این هزینه ها  را  پلیس مرزی افغانستان  برای حفاظت از مرزهای  خود متحمل شده است.

 

واژگان کلیدی: افغانستان، آمریکا، ایران، ژئوپلتیک، فرصتها، تهدیدات.

 

فصل اول  : کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1-بیان مسأله

 

همانطور که می دانیم ایران به واسطه مرز طولانی با افغانستان و نزدیکی فرهنگی نقش غیر قابل انکاری در برقراری ثبات در کشور افغانستان دارد. از این رو بی توجهی به منافع ملی ایران در افغانستان نیز می تواند تبعات منفی بر امنیت دو کشور داشته باشد. از طرف دیگر حضور ایالات متحده در افغانستان و شکست طالبان به تعبیری موجب امنیت منطقه از جمله ایران گردیده است ولی آیا اهداف حمله نظامی آمریکا به این موارد بسنده می شود و یا باید شاهد تهدیدات روزافزون حضور نظامی ایالات متحده در منطقه باشیم؟ زیرا علی رغم سازنده بودن سیاست های منطقه ای ایران، نه تنها نقش مناسب و لازم برای فرصت سازی در صحنه منطقه ای به ایران داده نشده بلکه با حضور مستقیم آمریکا در منطقه و اعمال سیاست های خصمانه، امنیت ملی ایران را به خطر انداخته و روز به روز بر تهدیدات و فشارهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و حتی نظامی علیه ایران می افزاید. بعبارت دیگر حضور بیگانگان و در رأس آنها آمریکا خود موجب بی ثباتی و تنش در منطقه می شود چرا که رقابت های طبیعی در منطقه را به هم ریخته و این خطرات، گسترش بی ثباتی و ناامنی را به داخل مرزهای ایران کشانده و تجمع مهاجرین و هجوم آنها به داخل مرزها، قاچاق مواد مخدر، گسترش رقابتهای قومی و … را افزایش می دهد. در این شرایط و همچنین تهدیدات سیاسی و امنیتی در سطح منطقه، برخی از کشورهای منطقه نیز روابط خود را براساس شرایط جدید بازسازی کرده  و مسئله اهدای پایگاههای نظامی، تعیین مناطق نفوذ، خطر گسترش رقابت های تسلیحاتی متعارف بین کشورهای منطقه از جمله پاکستان و هندوستان را پررنگ می نماید. بنابراین باتوجه به مواردی که ذکر شد حضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان بعنوان متغیر مستقل تحقیق فرصتها و تهدیداتی برای امنیت ملی و ژئوپلتیک ایران (متغیر وابسته) ایجاد می کند که تحقیق حاضر در پی بررسی آنها می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-2-سوال تحقیق

 

1-2-1- سوال اصلی

 

 

• آیا حضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان بر ژئوپلتیک ایران تأثیرگذار است؟

 

1-2-2-سوال های فرعی

 

 

• آیا تهدیدات حضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان بیش از فرصتها و مزایای آن می باشد.

 

• آیا حضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان به رغم تهدیدات آن، موجب فرصتهایی ازجمله امنیت مرزهای سیاسی ایران و افغانستان شده است.

 

 

 

1-3-فرضیه های تحقیق

 

با توجه به سوال اصلی تحقیق ، فرضیه های این تحقیق عبارتند از :

 

فرضیه 1: به نظر می رسد تهدیدات حضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان بیش از فرصتها و مزایای آن می­باشد.

 

فرضیه 2: به نظر می رسد حضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان به رغم تهدیدات آن، موجب فرصتهایی ازجمله امنیت مرزهای سیاسی ایران و افغانستان شده است.

 

 

 

1-4-ضرورت و اهمیت تحقیق

 

ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻌﺪ از ﺣﻮادث 11 ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ در ﺣﺎل ﮔﺬار ﺑﻪ ﻧﻈﻢ ﺟﺪﻳﺪ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ– اﻣﻨﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺑﺎزﻳﮕﺮان ﻣﻬﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪای ﺗﻼش ﺑﺮای ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻘﺶﻫﺎی ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ– اﻣﻨﻴﺘﻲ و اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﻮد دارﻧﺪ. اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻗﺪرت ﻧﻮﻇﻬﻮر ﻣﻨﻄﻘﻪای و ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ.­ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻳﺮان از ﺟﻤﻠﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ﺣﺴﺎس و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺴﺘﻪای آن ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ اﻫﻤﻴﺖ اﻳﺮان را در ‫ﻧﻈﺎم ﻣﻨﻄﻘﻪای و ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺑﻪ­ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﺑﺮ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ و آﺳﻴﺐ­ﭘﺬﻳﺮی­ﻣﻠﻲ و ‫اﻣﻨﻴﺘﻲ اﻳﺮان ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ.

 

‫ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ و ﻋﻨﺼﺮ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژی ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻧﻘﺶ ﻣﻤﺘﺎزی در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪای ﻣﻲ ‫دﻫﺪ. ارزش اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ اﻳﺮان از راه ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ‫ﺣﻮادث 11 ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم اﻣﻨﻴﺖ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ. ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪﮔﺮاﻳﻲ در ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﻣﻨﻴﺖ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﻲ اﻳﺮان در ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت اﺳﺖ.

 

صرفنظر از مباحث نظری و بنیادی که در زمینه تعریف و تبیین «بحران» دسته بندی انواع بحران، تصمیم گیری در بحران، بررسی غایات، اهداف و مقاصد بحران ارائه شده است، در قالب ابتدایی ترین تقسیم بندی که برای هر بحران از لحاظ متغیرهای ساختاری می توان پیشنهاد نمود، بحران افغانستان گرچه در نگاه اول یک بحران داخلی می باشد اما به دلیل تاثیر گذاری آثار آن در سطح منطقه یک بحران منطقه ای نیز می باشد و چون توجه سازمان ملل و قدرتهای بزرگ را در مقاطع زمانی خاص معطوف به خود ساخته است، به عنوان یک بحران بین المللی نیز محسوب شده است. خصیصه چند جانبه بودن بحران افغانستان که آن را از سطح داخلی تا بین المللی قابل نقد و تحلیل ساخته است عملا صحنه بحران را به عرصه برخورد سیاستها و ملاحظات گوناگون دولتهای منطقه ای و دیگر دولتهای ذی نفوذ در این بحران تبدیل ساخته است، به همین دلیل بحران افغانستان به عنوان یکی از بحران های عمده منطقه ای نزدیک به مرزهای جمهوری اسلامی ایران، مورد عنایت خاص رهبران این کشور قرار دارد.

 

اما آنچه که بیش از همه بحران افغانستان و حضور آمریکا در منطقه را برای ایران حائز اهمیت می گرداند داشتن مرزهای طولانی ایران با افغانستان می باشد زیرا آنچه در این میان بدیهی است این است که هر کشوری از سه عنصر اصلی ملت، سرزمین و حکومت تشکیل می شود و بدیهی است اقتدار و یا ضعف هر کشوری ارتباط مستقیم با سه عامل فوق الذکر دارد و از طرفی می توان گفت هر کشوری برای حفظ موجودیت خود باید عناصر یاد شده را حفظ کند. در عنصر سرزمین یکی از مقولات مهم، مناطق مرزی آن سرزمین است که دولت ها اغلب به این مهم توجه دارند و سرمایه گذاری هایی را جهت حفظ و تقویت حدود و ثغور خود می نمایند. علاوه بر این مرزها از این بعد که چه کسانی تعرض می کنند و هدف آنها چیست، مورد توجه هستند. به هر حال اهداف و یا منافع آنها هر چه که باشد، باعث مخدوش شدن امنیت و حاکمیت دولت همسایه در مناطق مرزی خواهد شد. با نگاهی به وضعیت و موقعیت مرزهای شرقی جمهوری اسلامی ایران، مشاهده می کنیم که به صورت بالقوه و بالفعل از سوی متعرضین دارای انگیزه ها و مقاصد گوناگون مورد تهدید است و در کنار آن وضعیت نابسامان خود کشور افغانستان در دهه های اخیر می باشد. کشت خشخاش از سالیان دور در این کشور صورت می گرفته و عمده مواد مخدر تولید شده وارد ایران می شده است. واقع شدن کشور ایران در نزدیکی هلال طلایی و واقع شدن کشورهای آسیای مرکزی در شمال، دریای عمان و اقیانوس هند در جنوب آن از دیر باز معبر بسیار مناسبی برای ترانزیت مواد مخدر بوده که از آن جا به اروپا و کشورهای حوزه بالکان صورت می گیرد. مسأله مواد مخدر خود باعث گسترش انواع شرارت ها، سرقت، آدم ربایی، گروگان گیری، قتل و … در شهرهای هم مرز با افغانستان شده است. علاوه بر این بی ثباتی سیاسی در سال های اخیر در افغانستان باعث شده که این کشور به مکان امنی برای گروه های تروریستی چون، طالبان، القاعده و… تبدیل شود و شبکه های مافیایی بین المللی مواد مخدر را به وجود آورند. به طور کلی در خصوص چالش های ایران و افغانستان در مرزهای شرقی باید گفت که افغانستان تا آینده ای نامعلوم هم چنان در شمار کشورهای بی ثبات و چالش خیز جهان باقی خواهد ماند. در واقع تا زمان روی کار آمدن دولتی میانه رو، متمرکز و مورد پذیرش تمامی قبایل شمالی و جنوبی، این کشور صادر کننده انواع چالش و معضلات امنیتی و سیاسی به ایران و دیگر همسایگان خود خواهد بود.

 

 

 

1-5-انگیزه تحقیق

 

باتوجه به وضعیت خاص ایران در خاورمیانه و حضور همه جانبه آمریکا در کشورهای منطقه و سرک کشیدن در کشور این پژوهش سر آن دارد تا بررسی های درخوری را در این روند پی افکند که خود زمینه ساز تحقیقات پسین باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-6- اهداف تحقیق

 

1-6-1- هدف علمی این پژوهش بررسی تأثیر حضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان بر ژئوپلتیک
 ایران می باشد.

 

1-6-2- هدف کاربردی این پژوهش بررسی شناخت مهمترین تهدیدات حضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان بر ژئوپلتیک ایران می باشد.

 

1-6-3- هدف کاربردی دیگر این پژوهش بررسی بررسی تأثیرحضور ایالات متحده آمریکا در افغانستان بر امنیت مرزهای سیاسی ایران و افغانستان می باشد.

 

 

 

1-7-بهره وران تحقیق

 

نتایج این تحقیق می تواند جهت برنامه ریزی در امور مختلف برای سازمانهایی چون وزارت کشور، وزارت امور خارجه، استانداری، فرمانداری، مورد استفاده قرار گیرد.

 

 

 

1-8-سازماندهی تحقیق

 

این پایان نامه در 5 فصل تهیه می شود:

 

فصل اول که شامل بیان مسئله، اهمیت و ضرورت تحقیق ، اهداف، فرضیات، روشهای تحقیق، موانع و محدودیت ها و غیره می باشد.

 

فصل دوم شامل پیشینه و مبانی نظری تحقیق از جمله دیدگاههای مختلف در خصوص ژئوپلتیک و ارتباط ایران با افغانستان می باشد.

 

فصل سوم شامل ویژگی های جغرافیایی منطقه مورد مطالعه و روش های تحقیق است.

 

فصل چهارم باتوجه به یافته های تحقیق به تجزیه و تحلیل آن می پردازد.

 

فصل پنجم نیز شامل نتیجه گیری، ارزیابی فرضیه ها و پیشنهادها می باشد.

 

 

 

1-9-موانع و محدودیت های تحقیق

 

هر محققی در مسیر جمع آوری اطلاعات و به دست آوردن نتایج تحقیق با مشكلات و محدویت هایی مواجه می شود. در انجام این تحقیق نیز محدویت ها و مشكلاتی مختلفی وجود داشت از جمله این که با توجه به این كه در زمینه تحقیق حاضر پژوهش های اندکی انجام شده است بنابراین جمع آوری اطلاعات و دیدگاه های نظری با مشكل مواجه بود.