1-8- تعریف مفاهیم………………………………………………………………………………………………………………………………………. 10

 

1-8-1- تعریف نظری …………………………………………………………………………………………………………………………………. 10

 

1-8-2- تعریف عملیاتی ………………………………………………………………………………………………………………………………. 12

 

þ فصل دوم :  ادبیات تحقیق

 

2-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 14

 

2-2- فرسودگی شغلی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 14

 

2-3- مفهوم و تعاریف مربوط به فرسودگی شغلی……………………………………………………………………………………………. 16

 

2-4- عوامل بوجود آورنده فرسودگی شغلی……………………………………………………………………………………………………. 17

 

2-5- مراحل فرسودگی شغلی………………………………………………………………………………………………………………………… 18

 

2-6- نشانه‌های فرسودگی شغلی……………………………………………………………………………………………………………………… 19

 

2-7- پیامد‌های فرسودگی شغلی……………………………………………………………………………………………………………………… 20

 

2-8- راه های بهبود فرسودگی شغلی……………………………………………………………………………………………………………… 20

 

2-9- رابطه فرسودگی شغلی و ویژگیهای شخصیتی…………………………………………………………………………………………. 21

 

2-10- رابطه فرسودگی شغلی و ویژگی‌های محیط‌های كاری……………………………………………………………………………. 22

 

2-11- نقش مدیران در پیشگیری از فرسودگی شغلی معلمان…………………………………………………………………………… 22

 

2-12- فرسودگی شغلی معلمان……………………………………………………………………………………………………………………… 23

 

2-13- باور………………………………………………………………………………………………………………………………………………….   26

 

2-14- باورهای غیر منطقی…………………………………………………………………………………………………………………………… 28

 

2-15- انواع باورهای غیرمنطقی……………………………………………………………………………………………………………………. 28

 

2ـ15ـ1ـ باور غیرمنطقی تایید دیگران ……………………………………………………………………………………………………….. 28

 

2ـ15ـ2ـ باور غیرمنطقی توقع بیش از حد (انتظارات زیاد از خود)………………………………………………………………….. 29

 

 

 

2ـ15ـ3ـ باور غیرمنطقی سرزنش كردن ………………………………………………………………………………………………………… 29

 

 

 

2ـ15ـ4ـ باور غیرمنطقی واكنش نومیدی………………………………………………………………………………………………………… 30

 

2ـ15ـ5ـ باور غیرمنطقی عدم كنترل هیجانات……………………………………………………………………………………………….. 30

 

2ـ15ـ6ـ باور غیرمنطقی دلواپسی اضطرابی……………………………………………………………………………………………………. 31

 

2ـ15ـ7ـ باور غیرمنطقی اجتناب از مشكلات…………………………………………………………………………………………………. 31

 

2ـ15ـ8ـ باور غیرمنطقی اتكا به دیگران (وابستگی)………………………………………………………………………………………… 32

 

2ـ15ـ9ـ باورغیرمنطقی درماندگی نسبت به تغییر خویشتن …………………………………………………………………………….. 32

 

2ـ15ـ10ـ باور غیرمنطقی عدم كنترل در برابر مشكلات دیگران …………………………………………………………………….. 33

 

2ـ15ـ11ـ باور غیرمنطقی كمال طلبی ………………………………………………………………………………………………………….. 33

 

2-16- مروری كلی بر نظرات آلیس درباره باورها…………………………………………………………………………………………… 34

 

2-16-1- روشهای شناختی باورها ………………………………………………………………………………………………………………. 36

 

2-16-2- روشهای فراخوان عاطفی………………………………………………………………………………………………………………. 36

 

2-16-3- درمان عقلانی ـ هیجانی ـ رفتاری………………………………………………………………………………………………….. 37

 

2-17- ماهیت سلامتی و آشفتگی روان شناختی……………………………………………………………………………………………… 37

 

2-18- اصول ششگانه نظریه الیس…………………………………………………………………………………………………………………. 42

 

2-19- سبک زندگی……………………………………………………………………………………………………………………………………… 43

 

2-20- چیستی و ماهیت سبک زندگی……………………………………………………………………………………………………………. 44

 

 

2-21- واژه شناسی………………………………………………………………………………………………………………………………………. 45

 

2-22- مفهوم شناسی ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 45

 

2-23- تعریف از زندگی در فرهنگ غرب و نظام دینی…………………………………………………………………………………… 48

 

2-24- زندگی دنیوی، ابزاری برای نیل به زندگی اخروی………………………………………………………………………………. 50

 

2-25- عامل خوشی و سعادت زندگی، یاد خدا………………………………………………………………………………………………. 51

 

2-26- بازیچه و بی‌ارزش بودن زندگی مادی دنیوی……………………………………………………………………………………….. 51

 

2-27- متأثر بودن خوشی و ناخوشی «زندگی» از عوامل غیرمادی……………………………………………………………………… 51

 

2-28- متأثر بودن خوشی و ناخوشی «زندگی» از عوامل غیرمادی……………………………………………………………………… 52

 

2-29- پرهیز از دلبستگی و توجه افراطی به زندگی دنیوی………………………………………………………………………………. 53

 

2-30- بهره گیری بیش از حد کفاف، عامل تباهی زندگی………………………………………………………………………………… 54

 

2-31- هر زیستنی زندگی نیست……………………………………………………………………………………………………………………. 54

 

2-32- رفاه‌زدگی خط قرمز زندگی………………………………………………………………………………………………………………… 55

 

2-33- مذمت دلبستگی و فریفته شدن به زینت‌ها و جاذبه های مادی زندگی……………………………………………………… 55

 

2-34- دوری از صاحبان نگاه ناصواب به زندگی…………………………………………………………………………………………… 56

 

2-35- سبک زندگی اسلامی………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

 

2-36- مروری بر تحقیقات انجام شده در داخل………………………………………………………………………………………………. 57

 

2-37- مروری بر تحقیقات انجام شده در خارج………………………………………………………………………………………………. 59

 

þ فصل سوم :  روش شناسی تحقیق

 

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..   63

 

3-2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………… 63

 

3-3- جامعه ی آماری……………………………………………………………………………………………………………………………………. 63

 

3-4- نمونه و روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………………………………….. 63

 

3-5- نحوه جمع آوری اطلاعات و ابزار تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 64

 

3-6- پرسشنامه باورهای غیر منطقی جونز………………………………………………………………………………………………………. 64

 

3-7- پرسشنامه سبک زندگی اسلامی کاویانی………………………………………………………………………………………………….. 65

 

3-8- پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلش…………………………………………………………………………………………………………. 65

 

3-9- روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………………. 66

 

þ فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات

 

4-1- توصیف داده های جمعیت شناختی……………………………………………………………………………………………………….. 68

 

4-1-1- متغیر سن………………………………………………………………………………………………………………………………………… 68

 

4-1-2- متغیر جنسیت………………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

 

4-1-3- متغیر وضعیت تاهل………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

 

4-1-4- متغیر وضعیت اقتصادی……………………………………………………………………………………………………………………. 71

 

4-2- توصیف مقیاسها و خرده مقیاسهای پژوهش…………………………………………………………………………………………….. 72

 

4-3- مقیاس و خرده مقیاسهای سبک زندگی اسلامی……………………………………………………………………………………….. 72

 

4-4- متغیر فرسودگی شغلی………………………………………………………………………………………………………………………….. 73

 

4-5- مقیاس و خرده مقیاسهای باورهای غیر منطقی…………………………………………………………………………………………. 74

 

4-6- آزمون فرضیات…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 75

 

4-6-1- فرضیه 1…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 75

 

4-6-2- فرضیه 2…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 76

 

4-6-3- فرضیه 3…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 77

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

 

5-1- بحث و خلاصه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 80

 

5-2- بحث بر اساس فرضیات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………… 80

 

5-2-1- فرضیه اول………………………………………………………………………………………………………………………………………. 80

 

5-2-2- فرضیه دوم………………………………………………………………………………………………………………………………………. 81

 

5-2-3- فرضیه سوم……………………………………………………………………………………………………………………………………… 83

 

5-3- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 84

 

5-4- پیشنهادات بر اساس یافته های تحقیق…………………………………………………………………………………………………….. 85

 

5-5- پیشنهادات برای پژوهشهای آتی…………………………………………………………………………………………………………….. 85

 

5-6- محدودیت‌های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………. 85

 

5-7- محدودیت‌های خارج از اختیار محقق……………………………………………………………………………………………………… 86

 

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 87

 

پیوستها………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 91

 

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 100

 

 

 

 

 

چکیده

 

در پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین باورهای غیر منطقی و سبک زندگی اسلامی با فرسودگی شغلی معلمان استثنایی استان گلستان پرداخته شده است. روش تحقیق دراین پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری در این تحقیق، کلیه معلمان استثنایی استان گلستان بودند. تعداد کل معلمان استثنایی 250 نفر و تعداد نمونه آماری بر اساس جدول کرجی و مورگان 152 نفر از معلمان استثنایی استان گلستان در سال تحصیلی 93-92 بودند که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. پرسشنامه های استفاده شده عبارت بودند از پرسشنامه باورهای غیرمنطقی جونز (2001) مقیاس سبک زندگی اسلامی کاویانی (1388) و مقیاس فرسودگی شغلی مسلش (1993). یافته های پژوهش عبارتنداز بین باورهای غیرمنطقی  بافرسودگی شغلی معلمان استثنایی رابطه معنادار وجود دارد. بین سبک زندگی اسلامی با فرسودگی شغلی معلمان استثنایی رابطه معنادار منفی وجود دارد. و همچنین می­توان میزان فرسودگی شغلی را براساس باورهای غیرمنطقی و سبک زندگی اسلامی پیش بینی نمود.

 

 

 

  کلید واژه ها: باورهای غیرمنطقی، سبک زندگی اسلامی، فرسودگی شغلی، معلمان استثنایی

 

 

 

فصل اول

 

کلیات پژوهش

 

 

 

 

• مقدمه

 

بی‌گمان زیربنای بخش بزرگی از بیماریهای جسمی و پریشانیهای روانی، میزان تحمل فشار روانی و ناتوانی فرد برای مقابله با آن است. هر چند بسیاری از شغلهای امروزی فشار روانی را نیز همراه خود دارد، اما دست اندرکاران آن می‌دانند چگونه باچنین فشارهای تنشزایی مقابله کنند و با وجود محرکهای فشار زایی که در کار روزانه با آن روبرو می‌شوند، می‌دانند چگونه از آثار زیان آور آن دوری گزینند. اما برخی افراد شاغل بدین اندازه توانایی یا امکان لازم برای مقابله یا فرار از محرکهای تنشزا را ندارند و همواره در معرض این محرکها هستند. چنین افرادی گرفتار فرسودگی شغلی می‌شوند و مشکل خود را در زمینه‌های گوناگون شناختی، هیجانی و رفتاری نشان می‌دهند (بدری، 1374).

 

فرسودگی شغلی کاهش قدرت سازگاری فرد با عوامل فشارزا و نشانگانی مرکب از خستگی جسمی و عاطفی است که به ایجاد خود پنداره و نگرش منفی و فقدان احساس ارتباط با مراجعان به هنگام انجام وظیفه، منجر می‌شود می­نامند. از جمله  عواملی که باعث فرسودگی در کار و شغل میگردد میتوان به استرس و اثرات آن در محیط کسب و کار اشاره نمود. استرس‌های شغلی از عمده‌ترین منابع استرس در زندگی بسیاری ازافرادمی‌تواند موجب بروز واکنشهایی چون اضطراب، بیقراری، بیزاری از کار و بیماری شوند، که معمولترین عکس العملهای موجود در برابر استرس محسوب می‌شوند (خاکزادان، 1385).

 

پژوهشهای مختلف نشان داده‌اند كه عوامل متعددی در میزان فرسودگی شغلی در معلمان موثرند. این عوامل رامی‌توان ازجنبه‌های مختلف تقسیم‌بندی كرد. در یك تقسیم‌بندی، عوامل فوق به دودسته عام وخاص تقسیم شده‌اند. عوامل عام شرایطی هستند كه كمابیش درهمه مشاغل مربوط به خدمات انسانی وجود دارند (نظیر میزان رضایتمندی از شغل، میزان حقوق و دستمزد، دریافت بازخورد مناسب، وجود نظام كارآمد پاداش، روابط انسانی و محترمانه بین فرد با افراد مسئول و…. ) اما عوامل خاصی مانند باورهای غیرمنطقی و سبک زندگی هم هستند كه وجود آنها در حرفه آموزش و معلمی با فشارهای روانی و فرسودگی شغلی همراه است (حسنی، 1381).

 

در فرهنگ ما سخن از تاثیر باورها و افکار آدمی بر زندگی فردی و اجتماعی بسیار به چشم      می­خورد. اینکه مکانیسم این تاثیر گذاری به چه شکل می باشد و کدام یک از جنبه های زندگی بیش از هر جنبه ی دیگر می تواند تحت تاثیر باورهای ما باشد و ازسوی دیگر این باورها چگونه شکل گرفته و رشد می کنند، از پیچیده ترین مباحث مطرح در علم روانشناسی و فلسفه از قدیم تابه امروز بوده و هست. بنابراین هدف اصلی این تحقیق، بررسی رابطه بین باورهای غیر منطقی و سبک زندگی اسلامی با فرسودگی شغلی معلمان استثنایی استان گلستان است.

 

1-2- بیان مساله

 

انسان عصر حاضردر جریان سازگاری با محیط اجتماعی و شغلی خود ناچار است محدودیت‌ها و فشارهایی را متحمل شود به نحوی كه این فشارهای موجود در محل كار منجر به فرسودگی شغلی كاركنان شود. فرسودگی شغلی به خستگی ناشی از فشارهای موجود در محل كار، نفس كار و همچنین علایم و حالات تحلیلی رفتگی قوا، سرخوردگی و گوشه گیری در كاركنان گفته می‌شود (حسنی، 1381).

 

فرسودگی شغلی، عواقب و هزینه‌های بسیاری بر سازمانها و كاركنان تحمیل می‌كند مانند تعویض مكرر شغل و محل كار (افزایش نقل و انتقالات)، غیبت‌ها و مرخصیهای فراوان، افت كمیت و كیفیت كار، تحت تاثیر قرار گرفتن سلامت روانی فرد، كاهش كیفیت خدمت ارائه شده به ارباب رجوع، ‌ركورد و تاخیر در سلسله كارهای تخصصی و اداری و… (همان، 1381).

 

فرسودگی شغلی برای توصیف فردی بكار می رود كه در محیط كار تا حدی از استرس رنج می­برد كه از حد تحمل او بیرون بوده و دیگر عملكرد مؤثر و باروری ندارد. فردی كه دچار فرسودگی شغلی گشته، خسته است، پرخاشگری دارد، بدگمان، منفی باف، بدبین و عصبانی است، حساس، زود رنج و بی­حوصله است و با كوچكترین ناراحتی از كوره در می­رود. همچنین فرد در مورد خودش احساس ناراحتی و نارضایتی می كند واز عملكرد شغلی خود ناراضی است. همه عوامل ذكرشده باعث كاهش عزت نفس و كاهش سلامت جسمی و روانی فرد می­شود. به نظر َمزلچ (2002) فرسودگی شغلی عبارت است از کاهش قدرت سازگاری فرد بر اثر عوامل فشارزا و نشانگان خستگی جسمی و هیجانی. فرودنبرگر (1975) اولین شخصی است که در سال 1975 از واژه فرسودگی شغلی با مضمون امروزی آن استفاده کرده و فرسودگی شغلی را حالتی از خستگی هیجانی و جسمانی دانسته است که از شرایط موجود در محیط کار نشأت می گیرد (بدری، 1374).

 

از میان رویكردهای مختلف، شناخت فرسودگی شغلی را با این فرض اساسی میتوان آغاز کرد كه بیماریها و اختلاف های روانی از شناخت های اشتباه، باورها و عقاید نادرست و نگرشهای غلط ناشی می شود. و این باورها و نگرشهامی تواند كلیه جوانب زندگی و شغلی یك فرد را در برگیرد بنابراین برای بهبود فرد و رهایی او از مشكلات روانی، باید، باورها و نگرشهای مشكل آفرین شناسایی شوند و با ابزارهای بالینی ارزیابی گردند (مومن زاده، 1381).

 

در این میان، نوعی از باورها، باورهای غیرمنطقی هستند که اجبار و الزام و وظیفه است، خشك و انعطاف ناپذیر هستند باعث بوجود آمدن رفتار و حالتهای آشفته و ناراحت كننده در فرد می­شود و در نهایت منجر به اضطراب، افسردگی و احساس گناه می­شود (گردی، 1381).

 

باورهای غیرمنطقی می­تواند به چهار صورت باشد:

 

الف: چقدر وحشتناك است كه ___ چقدر خطرناك است كه

 

ب: غیر قابل تحمل است كه ___ غیر قابل تصور است كه ___ نمی­توانم بفهمم كه

 

پ: زشت است كه ___ ننگ آور است كه ___ مایه آبروریزی است كه

 

ت: دنیا باید مطابق میل من باشد (فلاین1 1977 به نقل از مومن زاده).

 

یکی دیگر ازعوامل مرتبط با فرسودگی شغلی سبک زندگی است. مفهوم «سبك زندگی» در روان‌شناسی، با آنچه ما آن را «رویكرد اسلامی» می‌نامیم، چند مشابهت دارد بعضی از مشابهت‌ها عبارتند از: 1. توجه به ارزش‌ها 2. كل نگری 3. غایت گرایی 4. جهت یابی فردی 5. خود خلاق        6. جبرگرایی ملایم 7. نظریه میدان اجتماعی 8. تلاش برای برتری 9. اولویت دادن به هشیاری 10. معیارهای آسیب شناسی 11. تأكید بر پیشگیری؛ 12. كاركردهای سبك زندگی (آقایی، 1386).

 

اما در اسلام و سبك زندگی آن، تفاوت‌ها و برتری‌هایی نیز وجود دارد. مثل: 1. توجه و عدم توجه به دوره جنینی؛ 2. تعریف كهتری و مهتری واقعی 3. معیارهای احساس كهتری و مهتری؛ 4. تعداد و جایگاه نگرش‌های كلی حاكم بر زندگی 5. مبتنی بودن و نبودن بردین 6. جایگاه اراده در شكل‌گیری سبك زندگی 7. عدم توجه كافی و صحیح به نگرش معنویت 8. كیفیت عمل كردن به سبك زندگی و مهم‌ترین نوآوری در مفهوم سبك زندگی اسلامی این است كه به آموزه‌های اسلامی و كلیت اسلام نگاه شده است. سبك «زندگی اسلامی» عنوانی است شناخته شده در اكثر علوم انسانی در سطح بین الملل، اما از زاویه‌های متعدد به آن نگاه می‌شود و مورد مطالعه قرار می‌گیرد. سبك زندگی اسلامی، با تمام زندگی افراد و ابعاد آن مرتبط است. سبك زندگی اسلامی، از جهتی با دیگر سبك‌های زندگی متفاوت است.

 

در جامعه‌شناسی، مدیریت، علوم پزشكی و روان‌شناسی بالینی و… ، نیز بحث از سبك زندگی مطرح است، اما در این قلمروها فقط به رفتاری خاص می‌پردازند و با شناخت‌ها و عواطف ارتباط مستقیم برقرار نمی‌كنند. اما سبك زندگی اسلامی، از آن جهت كه اسلامی است، نمی‌تواند بی‌ارتباط با عواطف و شناخت‌ها باشد. بر این اساس، هر رفتاری كه بخواهد مبنای اسلامی داشته باشد، باید حداقل‌هایی از شناخت و عواطف اسلامی را پشتوانه خود قرار دهد. در سبك زندگی از دیدگاه روان‌شناختی، جامعه‌شناختی و علوم پزشكی تنها به رفتار نگریسته می‌شود، اما در هیچ یك نیت افراد، شناخت‌ها و عواطف آنان محسوب نمی‌شود. سبك زندگی اسلامی، نمی‌تواتند بی‌توجه به نیت‌ها باشد. مانند نماز، كه اگر اعتقاد به خداوند و معاد را پشتوانة خود نداشته باشد، رفتار اسلامی محسوب نمی‌شود (متعارفی، 1383).

 

برای معرفی سبك زندگی اسلامی، می‌توان به «درخت سبك زندگی» اشاره نمود. آدلر و پیروانش سبك زندگی هرفرد را از شكل‌گیری تا پیامدها و آثارش به یك درخت تشبیه كرده‌اند (آقایی، 1386).

 

 

1. ریشه‌های این درخت همان ریشه‌های سبك زندگی است كه شكل‌گیری آن را بیان می‌كند؛ 2. ساقه این درخت دربارۀ اعتقادات و نگرش‌های كلی افراد (شامل اعتقادات و عواطف و حتی آمادگی رفتاری و غیره) است. شاخه‌ها و سرشاخه‌های این درخت، وظایف زندگی هستند. در حقیقت، سبك زندگیِ واقعی همان شاخه‌ها و سرشاخه‌هاست. برنامه سبك زندگی اسلامی (سرشاخه‌ها) در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی مطرح می‌شود. آنچه در این پژوهش مطرح است، سبك زندگی اسلامی فردی است (همان) درخت سبك زندگی اسلامی، به تفصیل از دیدگاه آیات و روایات، جامعیت لازم را به دست آورده است و تفاوتهای بین دیدگاه اسلامی و روان‌شناختی (آدلر و پیروانش) را آشكار كرده است (محمدی، 1383).

 

در بررسی‌های انجام شده در كشور ما نیز دیده شده كه گستره‌ای از عوامل بر میزان فرسودگی شغلی معلمان ایرانی تاثیرگذار است كه از آن جمله می‌توان به متغیرهای شغلی، عوامل جمعیت‌شناختی و ویژگی‌های شخصیتی اشاره كرد. رقیه سعیدی (1388) در یك بررسی در مورد فرسودگی شغلی در معلمان كرمانی، پی‌برده است كه بین فرسودگی شغلی و رضایت شغلی رابطه معكوس وجود دارد؛ به این معنا كه هرچه فرسودگی شغلی بیشتر باشد، رضایت شغلی كمتراست. در بررسی دیگری که توسط مهدی امجدیان (1392) انجام شده است به این نتیجه رسیده است كه بین رشته تحصیلی مدیران مدارس با فرسودگی شغلی در آنان رابطه وجود دارد.

 

در پژوهش دیگری خانم مهناز عبدی (1391) در زمینه میزان فرسودگی شغلی مدارس استثنایی، به سختی كار، مسئولیت سنگین كار با تعداد زیادی دانش‌آموز و تفهیم مسائل به آنان، و در عین حال فقدان منزلت اجتماعی معلمان دوره استثنایی در مقایسه با معلمان دیگر اشاره كرده است (بیگی­فر، 1387).

 

در سایر جوامع برای كاهش فرسودگی شغلی، علاوه بر توجه به همه عوامل مربوطه، تلاش می‌شود تا با برقراری یك نظام حقوقی و پاداش مكفی، بها‌دادن به حضور و فعالیت درگیرانه معلمان در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌های مربوط به حرفه معلمی، كاستن از تعارضات و ابهامات نقش، احترام به منزلت معلمی و… در اینباره عمل شود. اما در كشور ما از پرداختن به نتایج پژوهش‌های داخلی و كاربرد آنها در این زمینه كه با آینده كشور ارتباط مستقیم دارد پرهیز می‌شود.

 

بنابراین مساله اصلی تحقیق عبارت است از اینکه آیا بین باورهای غیرمنطقی و سبک زندگی اسلامی با فرسودگی شغلی معلمان استثنایی استان گلستان رابطه معناداری وجود دارد؟

 

1-3- اهمیّت و ضرورت تحقیق

 

در ابتدا صاحب نظران تصور می کردند که نشانه فرسودگی شغلی، منحصر به حرفه های امدادی و یاری رسانی مانند مددکاری اجتماعی، روانشناسی بالینی و مشاوره است اما امروزه مشخص شده است که این موضوع، یک مشکل بالقوه در تمام مشاغل به شمار می رود. امروزه مسئله فرسودگی شغلی یکی از رایج ترین مشکلات در محیط های کاری است، متاسفانه این وضعیت در دنیای شغلی و زندگی نوین بسیار رایج است و فرسودگی شغلی بعنوان یک سازه محصول عوامل متعددی است که شناخت این عوامل می تواند نقش کامل و موثری در کنترل آن ایفا کند. با آگاهی از میزان و چگونگی عوامل موثر و دخیل در فرسودگی شغلی کارمندان و داشتن بینش لازم در این زمینه افراد قادر خواهند بود، تدابیر لازم را برای کاهش عوامل فرسودگی بدست آورند. نتایج برخی از پژوهش ها نشان می دهد، بین فشار های روانی و فرسودگی شغلی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. از آنجا که فرسودگی شغلی نیز موجب کاهش کیفیت خدمات ارایه شده به مشتریان و ارباب رجوع و به دنبال آن نارضایتی از خدمات می شود، شناخت و پیشگیری از فرسودگی شغلی در ارتقاء بهداشت روانی افراد و افزایش سطح کیفیت خدمات ارایه شده؛ نقش بسزای خواهد داشت (امیری، اسدی و دلبری راغب، 1389: 38).

 

فرسودگی شغلی، عواقب و هزینه‌های بسیاری بر سازمانها و كاركنان تحمیل می‌كند مانند تعویض مكرر شغل و محل كار (افزایش نقل و انتقالات)، غیبت‌ها و مرخصی‌های فراوان، افت كمیت و كیفیت كار، تحت تاثیر قرار گرفتن سلامت روانی فرد، ‌كاهش كیفیت خدمت ارائه شده به ارباب رجوع، ركورد و تاخیر در سلسله كارهای تخصصی و اداری و… با توجه به رسالت و نقش موثر معلمان در رشد ابعاد وجودی دانش آموزان و تربیت نیروی انسانی و مسوولان آتی جامعه به ویژه در دوره ابتدایی که  زمینه­ساز و اساس رشد در دوره های بعدی محسوب می شود، اهمیت و سلامت بهداشت روانی معلمان آشکار است. حضور معلمان سالم، با نشاط و کارآمد می تواند چهره و محتوای سازمان آموزشی را متحول کند و محیطی سالم برای فراگیران فراهم آورد (خاکزادان، 1385).

 

در حالی که معلم خسته، کسل و بی­انگیزه موجب اتلاف وقت و انرژی و عدم رشد و تکامل فراگیران را در پی دارد. پژوهشها نشان داده اند تجارب نامطلوب با ایجاد فشار روانی به مرور، قدرت تحمل فشار و توانایی مقابله با آن را کاهش داده و در نهایت منجربه اختلال فرسودگی شغلی شده و مشکلاتی در زمینه های شناختی، هیجانی و رفتاری ایجاد می کنند. همچنین فرسودگی شغلی ازجمله اختلالاتی است که طی سالهای اخیر مورد توجه روانشناسان و متخصصان علوم رفتاری قرار گرفته است (احمدی، 1385).

 

یکى از ابعاد پیشرفت با مفهوم اسلامى عبارت است از سبک زندگى کردن، رفتار اجتماعى، شیوه ى زیستن، اینها عبارةٌ اخراى یکدیگر است، این یک بُعد مهم است؛ که هدف انسان، رستگارى و فلاح و نجاح است، باید به سبک زندگى اهمیت دهیم؛ اگر به معنویت و رستگارى معنوى اعتقادى هم نداشته باشیم، براى زندگى راحت، زندگى برخوردار از امنیت روانى واخلاقى، باز پرداختن به سبک زندگى مهم است. بنابراین مسئله، مسئله ى اساسى و مهمى است.

 

1-4- اهداف تحقیق

 

 1-4-1- هدف کلی

 

هدف اصلی این پژوهش شناخت رابطه باورهای غیر منطقی و سبک زندگی اسلامی با فرسودگی شغلی معلمان استثنایی استان گلستان  می باشد.

 

1-4-2- اهداف فرعی

 

 

2-3 بخش های مختلف یک سیستم برنامه ریزی منابع سازمان………………11

 

2-4 فرآیند انتخاب سیستم برنامه ریزی منابع سازمان……………………………13

 

2-5 فرآیند شکل گیری سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان……………….15

 

2-5-1 فرآیند توسعه…………………………………………………………………..15

 

2-5-2 آماده سازی تسهیلات……………………………………………………….16

 

2-5-3 فروش…………………………………………………………………………….16

 

2-5-4 انجام سفارش………………………………………………………………….16

 

2-5-5 خدمات………………………………………………………………………….16

 

2-5-5-1 فرآیند مهندسی همزمان…………………………………………….17

 

2-5-5-2 تولید بهنگام…………………………………………………………….17

 

2-6 فاکتورهای موثر بر انتخاب سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان………..19

 

2-7 مفاهیم اولیه منطق فازی……………………………………………………………..21

 

2-8 کارهای مرتبط…………………………………………………………………………27

 

فصل سوم.روش تحقیق……………………………………………………………………….30

 

3-1 مقدمه…………………………………………………………………………………..31

 

3-2 فاکتورهای موثر بر انتخاب ERP ……………………………………………….31

 

3-3 مدل سازی معیارها………………………………………………………………….34

 

3-3-1معیارها……………………………………………………………………………37

 

3-3-2فازی سازی دسته معیارها…………………………………………………..37

 

3-3-3 پیاده سازی روش ارائه شده ………………………………………………41

 

فصل چهارم.محاسبات و یافته های تحقیق……………………………………………..51

 

4-1 مقدمه……………………………………………………………………………………52

 

4-2 نحوه محاسبه میزان مقبولیت یک سیستم برنامه ریزی منابع سازمان…….52

 

4-3 ارزیابی روش پیشنهادی……………………………………………………………..54

 

فصل پنجم.نتیجه گیری و پیشنهادات……………………………………………………..59

 

5-1 مقدمه………………………………………………………………………………………60

 

5-2 روش انجام کار………………………………………………………………………….61

 

5-3 نتیجه گیری……………………………………………………………………………….61

 

منابع………………………………………………………………………………………………….62

 

 

 

فهرست جداول

 

جدول 3-1 پرکاربردترین معیارها………………………………………………………..32

 

جدول 3-2 فاکتورها………………………………………………………………………….35

 

جدول 3-3 عبارات زبانی برای معیارPROC ………………………………………….38

 

جدول 3-4 عبارات زبانی برای معیارVENC ………………………………………….38

 

جدول3-5 عبارات زبانی برای معیار SYSC …………………………………………..39

 

جدول 3-6 عبارات زبانی برای معیار COSC ………………………………………..39

 

جدول 3-7 عبارات زبانی برای متغییر خروجی……………………………………….41

 

جدول3-8 کدهای مورد نیاز برای ایجاد سیستم فازی ممدانی جهت انتخاب

 

سیستم برنامه ریزی منابع سازمان…………………………………………………………42

 

 

جدول 4-1 داده های مورد استفاده برای انتخاب سیستم برنامه ریزی منابع

 

سازمان…………………………………………………………………………………………55

 

 

 

فهرست اشکال

 

شکل 3-1 بلوک دیاگرام مراحل انجام کار…………………………………………..36

 

شکل 3-2 توابع عضویت برای متغییر PROC ………………………………………46

 

شکل 3-3 توابع عضویت برای متغییر VENC ………………………………………46

 

شکل 3-4 توابع عضویت برای متغییر COSC ………………………………………47

 

شکل 3-5  توابع عضویت برای متغییر SYSC ………………………………………47

 

شکل 3-6 توابع عضویت برای متغییر خروجی………………………………………48

 

شکل 3-7 پایگاه قوانین در محیط نرم افزار مطلب…………………………………49

 

شکل 3-8 نمودار سطح سیستم استنتاج فازی………………………………………..50

 

شکل 4-1نمونه ای از نحوه محاسبه نرخ مقبولیت یک سیستم………………….53

 

شکل 4-2 نمونه ای از نحوه محاسبه نرخ مقبولیت یک سیستم………………..54

 

شکل 4-3 خطای پیش بینی روش فازی…………………………………………….55

 

شکل 4-4 خطای تخمین روش فازی……………………………………………….56

 

شکل 5-1 بلوک دیاگرام روش پیشنهادی برای انتخاب سیستم برنامه ریزی

 

منابع سازمانی به روش فازی ممدانی……………………………………………….60

 

 

 

چکیده:

 

سیستم های ERP[1] طی سال های گذشته توجه فراوانی را به خود جلب کرده­اند، چرا که تمامی ابعاد سازمان را پوشش داده و توانمندی تصمیم گیری مدیریتی را نیز به گونه ای چشمگیری افزایش داده اند. امروز مهم ترین دغدغه مدیران پیشرفت در یک محیط متلاطم و پویاست. با اینکه مدیران تمامی منابع چهار گانه نیروی انسانی مواد و تجهیرات و سرمایه دارند اما نمی توانند به یک انسجام و یکپارچگی در تمامی ابعاد درون سازمانی و برون سازمانی برسند. پیاده سازی و انتخاب سیستم برنامه ریزی منابع سازمان به علت پیچیدگی و هزینه بالا و ریسک های سازگاری، یکی از مشکل ترین پروژه های سرمایه گذاری است.

 

با وجود جذابیت های پروژه های فناوری اطلاعات از نظر قابلیت ایجاد تغییر و تحولات مثبت فراوان، ترس از عدم موفقیت و شکست و همراهی مانعی بر سر راه پیاده سازی آنها بوده است. در این پایان نامه با استفاده از منطق فازی روش برای انتخاب بهترین سیستم برنامه ریزی منابع سازمان بر مبنای معیارهای انتخاب ارائه می­هیم.

 

نتایج پیاده سازی و آزمایشات نشان می داد خطاهای پیش بینی در انتخاب سیستم برنامه ریزی مناسب برای سازمان در روش ارائه شده نسبت به روش های مشابه کمتر می باشد.

 

 

 

      فصل اول

 

کلیات تحقیق

 

 

 

1-1مقدمه

 

برنامه ریزی یكپارچه منابع سازمان، مدیریت ارتباط با مشتری و مدیریت زنجیره تأمین از برجسته ترین سیستم های اطلاعاتی یكپارچه به شمار می آیند كه از تلفیق مجموع آنها با فعالیت های تجاری، تشكیلات سازمانی مبتنی بر سیستم های اطلاعاتی یكپارچه شكل می گیرد[1]. پژوهش های اخیر نشان داده است، مهم ترین مشكلاتی كه در این سیستم ها وجود دارد، ناشی از برآورده نشدن دو عامل نیازهای كسب وكار و كیفیت پایین نرم افزارهای كاربردی است. سیستم های نر م افزاری ERP حیطه وسیعی از محصولات نرم افزاری را شامل میشوند كه عملیات تجاری روزانه سازمان و فرآیند تصمیم گیری سازمانی و عملیاتی را پشتیبانی می كنند[2]. سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی در خدمت بسیاری از صنایع و حوزه های كاری متعدد در مجتمع های سازمانی بوده، سعی میكند فعالیت ها را از مدیریت زنجیره تأمین، كنترل انبار، ساخت، حسابداری مالی و هزینه ها، منابع انسانی و تقریباً هر فرآیند مدیریتی مبتنی بر داده دیگر را دربر گیرد، به طوری كه امروزه سیستم های ERP به ابزاری مهم و لازم برای بهبود مزایای رقابتی سازما ن ها تبدیل شده است و در صورت موفقیت پیاده سازی سیستم ERP  شركت ها می توانند به سرعت، مزیت رقابتی در بازار جهانی كسب كند]3]. طی دهه گذشته بسیاری از پروژه های  ERP به پیشرفت های عمده ملموس و ناملموسی در حوزه های گوناگون برای سازمان ها منجر شده اند ]4]. استقرار سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان از نظر كیفی به سه دلیل، با استقرار سایر سیستم های اطلاعاتی تفاوت دارد: اول این كه ERP بر كل سازمان  تأثیرگذار است. در ثانی، ممكن است كاركنان افزون بر نرم افزار جدید، فرآیندهای تجاری نوینی بیاموزند. سوم این كه ERP نه فقط سیستم اطلاعاتی بلكه یك سامانه تجاری است.

 

اما با وجود این، استقرار سیستم های یادشده اغلب سازما نها را با چالش های جدی مواجه می كند. شواهد زیادی وجود دارد كه نشان می دهد بسیاری از پروژه های استقرار، در زمان مقرر و در محدوده بودجه تعیین شده خاتمه نیافته اند. نكته مهم این است كه پیاده سازی موفقیت آمیز سیستم ERP در سازمان بسیار مشكل است. در واقع پروژه های تكنولوژی اطلاعات از جمله  ERP در زمره پروژه های پرریسك هستند. بنابراین، با وجود مزایای بی شمار پیاده سازیERP برای سازمان تا زمانی كه توجیه لازم برای اجرای آن  وجود ندارد هیچ سازمانی نباید خود را درگیر آن كند[ 4]. اما موضوعی كه زمینه ساز عدم موفقیت پیاده سازی ERP است، این واقعیت است كه بسیاری از مدیران پروژه پیاده سازی سیستم تنها به جنبه های تكنیكی و مالی پروژه توجه داشته، از سایر جوانب غافل مانده اند[5]. انتخاب دقیق گزینه مناسب برای در اختیار گرفتن یك سیستم گسترده در سطح سازمان بسیار مهم است؛ زیرا تأثیر شدیدی بر مقبولیت، مفید بودن و ایجاد همكاری در سازمان دارد. این فرآیند باید از سیاست ها و روال سازمان برای رسیدن به تصمیم نهایی پیروی كند. چنانچه سازمان قادر باشد تا پیش از آغاز فرایند پیاده سازی، وضعیت جاری را ارزیابی كرده و نتایج حاصل از پروژه را تا حد امكان پیش بینی كند، بسیاری از مشكلات پیشِ رو از قبل مشخص شده و برای اصلاح آنها اقدام خواهد شد. همچنین با وجود یك رویكرد پیش بینی كننده، سازمان سازوكاری را در اختیار دارد كه با استفاده از آن، فرایند پیاده سازی را لحظه به لحظه رصد كرده و در صورت وجود انحراف و پیش از ورود پروژه به نقطه ی بحرانی، نسبت به اصلاح آن اقدام می كند. فرایند انتخاب ERP مناسب برای سازمان بسیار کار پر ریسک و دارای خطرات بالا می باشد. در این فرآیند مدیران سازمان، کارشناسان فناوری اطلاعات، خبرگان فن، کاربران سیستم و … باید به دقت گزینه های موجود را با فاکتورهای انتخاب سنجیده نهایتا بهترین انتخاب را انجام دهند.  در این پایان نامه قصد داریم به ارائه روشی برای انتخاب و پیاده سازی ERP مناسب برای سازمان با استفاده از منطق فازی بپردازیم.

 

 

 

1-2 تعریف مساله

 

سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان، طی سال های گذشته توجه فراوانی را به خود جلب كرده اند؛ چراكه تمامی ابعاد سازمان را پوشش داده و توانمندی تصمیم گیری مدیریتی را نیز به گونه ی چشمگیری افزایش داده اند. امروزه مهمترین دغدغه مدیران، پیشرفت در یك محیط متلاطم و پویاست. با اینكه مدیران تمامی منابع چهارگانه نیروی انسانی، مواد، تجهیزات و سرمایه را دارند اما نمی توانند به یك انسجام و یكپارچگی در تمامی ابعاد درون سازمانی و برون سازمانی برسند. با وجود اهمیت به كارگیری فناوری اطلاعات، در بسیاری از سازمان ها شاهد بروز مشكلاتی در رابطه با عدم برآورده شدن نیازهای كسب وكار هستیم [6]. كلید حل این مشكلات در محیط رقابتی امروز، سیستم برنامه ریزی منابع سازمان ERP است تا با حذف هرگونه  فعالیت بی ارزش، كسب و كار رونق یابد. پیاده سازی و انتخاب سیستم ERP  به علت پیچیدگی، هزینه بالا و ریسك های سازگاری، یكی از مشكل ترین پروژه های سرمایه گذاری است. با وجود جذابیت های پروژه های فناوری اطلاعات از نظر قابلیت ایجاد تغییر و تحولات مثبت فراوان، ترس از عدم موفقیت و شكست، همواره مانعی بر سر راه پیاده سازی آنها بوده است. لازمه انتخاب بهترین سیستم ERP  ارزیابی عملكرد تأمین كنندگان است كه باید به وسیله معیارهایی صورت گیرد كه متناسب با اهداف استراتژیك باشند. كاربرد گسترده سیستم برنامه ریزی منابع سازمان توسط سازمان های بزرگ و متوسط انقلاب ERP نامیده شده است. برنامه ریزی منابع سازمان برای اهداف میانی سازمان (فعالیت های داخلی سازمان) طراحی شده اند . بسیاری از سازمان ها به میزان قابل توجهی سیستم مزبور را جایگزین شماری از سیستم های اطلاعاتی قدیمی كرده اند. چنین سیستم هایی نویدبخش ارائه یك پاسخ یكپارچه و منسجم به نیازهای اطلاعاتی سازمان، در مورد جایگزینی سیستم های اطلاعاتی سنتی و جزیره ای است. اگر سیستم برنامه ریزی منابع سازمان به درستی و با در نظر گرفتن ملاحظات اقتصادی و سازمانی استقرار یابد، افزایش بهره وری سازمان قطعی است. شركت هایی كه در سیستم برنامه ملاحظات اقتصادی و سازمانی استقرار یابد، افزایش بهره وری سازمان قطعی است. شركت هایی كه در سیستم برنامه ریزی منابع سازمان سرمایه گذاری می كنند، از عملكرد قوی تر و مزیت های مالی بالاتری بهره می جویند]7[. در واقع ERP  زیربنای یك نظام تجاری قدرتمند است كه موجب ژرفای اطلاعات عملیاتی و وسعت اطلاعات در مورد زنجیره ارزش می شود. با وجود این، استقرار این سیستم ها اغلب سازمان ها را با چالش جدی مواجه میكند. شواهد زیادی وجود دارد كه نشان می دهد بسیاری از پروژ ه های استقرار در زمان مقرر و در محدوده بودجه تعیین شده پایان نپذیرفته اند. از طرفی انتخاب یك سیستم سازمانی، فرآیندی پیچیده و زمانگیر است]9[. یکی از مخاطراتی كه سازمان پیش از آغاز پروژه ی پیاده سازی و نصب با آن روبه روست، انتخاب سیستم نا مناسب است. این تصور كه پیاده سازی ERP  عملكرد سازمان را یك باره بهبود  می بخشد، كاملاً نادرست است، بلكه بهبود عملكرد سازمان به شدت به این بستگی دارد كه تا چه اندازه انتخاب ERP مناسب برای سازمان، به درستی انجام پذیرفته و چه اندازه سیستم انتخابی با فرهنگ كسب و كار، راهبرد و ساختار سازمان همسو است]10[. ویژگی منحصربه فرد ERP  به منزله ی یك نوآوری سازمانی پیچیده، این است كه چگونه یك بسته ی نرم افزاری استاندارد می تواند برای سازمان مزیت رقابتی ایجاد كند، در حالی كه شركت های رقیب نیز فرصت پیاده سازی بسته های یكسان یا مشابه را دارند . در حقیقت، از آنجا كه شركت های متفاوت اهداف رقابتی متفاوتی دارند، انتظار آنها از ERP  نیز متفاوت است . بنابراین مدیر ارشد سازمان می بایست پیش از تصمیم گیری در مورد یك سیستم ERP خاص، راهبرد رقابتی سازمان خود را بررسی كند. فرایند انتخاب ERP مناسب برای سازمان بسیار کار پر ریسک و دارای خطرات بالا می باشد. در این فرآیند مدیران سازمان، کارشناسان فناوری اطلاعات، خبرگان فن، کاربران سیستم و … باید به دقت گزینه های موجود را با فاکتورهای انتخاب سنجیده نهایتا بهترین انتخاب را انجام دهند. با توجه به توضیحات فوق سیستم خبره ای که در این تصمیم گیری مدیران را کمک کند و اطلاعات کیفی موجود از نظرات خبرگان را پردازش نماید می تواند در فرایند انتخاب ERP مناسب بسیار حائز اهمیت و مفید باشد. این سیستم باید بتواند تمامی جنبه های مختلف موجود را همزمان سنجیده و گزینه ای که دارای بالاترین درجه مقبولیت می باشد را نمایان سازد یا اینکه با توجه به فاکتورهای موجود برای انتخاب مجموعه قوانینی که وضع شده است را به صورت موازی نگاه کرده و فرآیند استنتاج از اطلاعات موجود را انجام دهد.

 

 

 

1-3 اهداف اساسی انجام تحقیق

 

اهداف تحقیق را به دو دسته‌ی هدف اصلی و اهداف فرعی تقسیم می‌کنیم. هدف اصلی ماهیت و موضوع تحقیق است و قصد ما این است که آن‌را مشخص نموده و بدان دست یابیم. اهداف فرعی راه دست یافتن به هدف اصلی را گام به گام مشخص می‌کنند.

 

 

 

1-3-1 هدف اصلی

 

ارائه مدلی بر پایه منطق فازی برای  انتخاب سیستم برنامه ریزی  مناسب سازمان

 

 

 

 

 

1-3-2 اهداف فرعی

 

شناسایی فاکتورهای مؤثر بر انتخاب سیستم برنامه ریزی  مناسب سازمان

 

 

2-4-1- شباهت‌های تاریخ و اسطوره…………………………………………………………………… 13

 

2-4-2- تفاوت‌های تاریخ و اسطوره……………………………………………………………………. 14

 

2-5- اسطوره و کهن‌الگو…………………………………………………………………………………… 15

 

2-6- اسطوره و حماسه…………………………………………………………………………………….. 19

 

2-7- اسطوره و ادبیات…………………………………………………………………………………….. 23

 

2-8- اسطوره و ادبیات عامیانه……………………………………………………………………………. 27

 

2-9- اسطوره در شعر معاصر……………………………………………………………………………… 28

 

2-10- زندگی و شعر فریدون مشیری………………………………………………………………….. 31

 

2-11- پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………….. 35

 

 

 

فصل سوم، روش تحقیق

 

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 38

 

3-2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………….. 38

 

3-3 – روش و ابزار گردآوری داده‌های تحقیق……………………………………………………….. 38

 

3-4 – روش تجزیه و تحلیل داده‌های تحقیق…………………………………………………………. 39

 

3-5- محدوده تحقیق……………………………………………………………………………………….. 39

 

فصل چهارم، تجزیه و تحلیل داده‌ها

 

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………….. 41

 

4-2- اساطیر دینی………………………………………………………………………………………….. 41

 

4-2-1- آدم………………………………………………………………………………………………….. 41

 

4-2-2- حوّا………………………………………………………………………………………………….. 45

 

4-2-3- بهشت………………………………………………………………………………………………. 46

 

4-2-4- داستان آفرینش…………………………………………………………………………………… 52

 

4-2-5- هابیل و قابیل……………………………………………………………………………………… 55

 

4-2-6- زرتشت…………………………………………………………………………………………….. 56

 

4-2-7- اهورا و اهریمن…………………………………………………………………………………… 59

 

4-2-8- مسیح……………………………………………………………………………………………….. 62

 

4-3- اساطیر ملّی…………………………………………………………………………………………… 66

 

4-3-1- آرش………………………………………………………………………………………………… 67

 

4-3-2- اسکندر……………………………………………………………………………………………… 68

 

4-3-3- اشکبوس…………………………………………………………………………………………… 69

 

4-3-4- افراسیاب…………………………………………………………………………………………… 70

 

4-3-5- البرز…………………………………………………………………………………………………. 71

 

4-3-6- ایرج و تور و سَلم……………………………………………………………………………….. 72

 

4-3-7- بهرام………………………………………………………………………………………………… 73

 

4-3-8- بیستون……………………………………………………………………………………………… 75

 

4-3-9- پرویز……………………………………………………………………………………………….. 78

 

4-3-10- تاج کیانی………………………………………………………………………………………… 79

 

4-3-11- تخت جمشید…………………………………………………………………………………… 81

 

4-3-12- جام جم………………………………………………………………………………………….. 82

 

 

4-3-13- چنگیز…………………………………………………………………………………………….. 85

 

4-3-14- درفش……………………………………………………………………………………………. 85

 

4-3-15- رخش…………………………………………………………………………………………….. 86

 

4-3-16- رستم و هفت‌خوان…………………………………………………………………………….. 88

 

4-3-17- سیاوش…………………………………………………………………………………………… 90

 

4-3-18- سهراب…………………………………………………………………………………………… 92

 

4-3-19- سیمرغ……………………………………………………………………………………………. 93

 

4-3-20- شیرین و فرهاد و خسرو…………………………………………………………………….. 97

 

4-3-21- ضحاک…………………………………………………………………………………………… 99

 

4-3-22- کاوه…………………………………………………………………………………………….. 100

 

4-3-23- نوروز…………………………………………………………………………………………… 102

 

فصل پنجم، نتیجه‌گیری و ارایه پیشنهاد

 

5-1- بیان خلاصه‌ای از مسأله پژوهش……………………………………………………………….. 106

 

5-2- نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………………………… 107

 

5-3- پیشنهادها……………………………………………………………………………………………. 108

 

منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………………….. 109

 

الف) کتاب‌ها………………………………………………………………………………………………… 110

 

ب) مقالات…………………………………………………………………………………………………… 113

 

ج) سایت…………………………………………………………………………………………………….. 115

 

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………….. 116

 

چکیده

 

 

 

 

 

مطالعه تاریخ ادبیات هر ملّتی نشان می‌دهد تا چه اندازه ادبیات آن قوم با فرهنگ و باورهای اساطیری‌اش آمیختگی دارد. در ادبیات فارسی هیچ دوره‌ای نبوده است که خالی از عناصر، مؤلفه‌ها و یا گفتمان‌های اسطوره‌ای باشد. از آن‌جا که شعر با تخیّل آمیخته است، بیشترین مجال وجود      مؤلفه‌های اساطیری را می‌توان در آن مشاهده و مطالعه کرد.

 

شعر معاصر فارسی، به دلیل دخالت جریان‌های مختلف سیاسی و فرهنگی و گرایش شاعران به مکاتب ادبی و هنری، مانند هر دوره‌ی دیگر مملو از نشانه‌های اسطوره‌گرایانه‌ی شاعران معاصر است. این گرایش به‌خصوص، با رویکرد شاعران به مکاتب ادبی و اجتماعی مثل رمانتیسم و ناسیونالیسم (در مورد اسطوره‌های ملّی)، هم‌چنین وقوع انقلاب فرهنگی – مذهبی سال 57 (در مورد اسطوره‌های دینی) مجال بیشتری را برای شاعران به وجود آورده تا از این عناصر، به عنوان یک ویژگی قابل توجّه در اشعار خود استفاده کنند.

 

فریدون مشیری (1379 – 1305) از جمله‌ی این شاعران است. او با بهره‌گیری از عناصر اسطوره‌ای، ویژگی‌های قابل اعتنایی با رویکرد ملّی و دینی به اشعارش بخشیده است. آن‌چه در این پایان‌نامه مورد بررسی قرار می‌گیرد، تحلیل اسطوره‌های ملّی و دینی‌ای‌است که در شعر مشیری دیده می‌شود.

 

 

 

فصل اول

 

كلیّات تحقیق

 

 

 

1-1- مقدمه

 

 

 

اسطوره یكی از اصطلاحات بسیار مهم در مباحث ادبی امروز است. ادبیات و اسطوره در پیوند تنگاتنگ با هم قرار دارند. شعر و اسطوره نیز می‌توانند با زبان نمادین با مخاطب خود ارتباط برقرار كنند. در روزگار ما و در عصری كه بشر همه چیز را با نگاه خرد می‌نگرد، اساطیر مجال تّرک‌تازی نمی‌یابند، ادبیات معاصر اسطور‌ه‌ خلق نمی‌كند و به‌جای آن بیشتر به بازآفرینی اسطوره‌های شناخته شده می‌پردازد. با شناخت اسطوره، می‌توان به معنا و كاركرد آن در ادبیات معاصر پی برد. پیوند اسطوره با تاریخ و حماسه مرزهای این سه عنصر اساسی فرهنگی، ادبی را دچار ابهام کرده است به همین دلیل وارد شدن در عرصه‌ی اسطوره‌سازی و یا حتّی بازآفرینی اساطیر نیازمند جرأت و جسارت شاعرانه‌ای است که بتواند به خوبی از عهده‌ی آن بر بیاید. در ادبیات معاصر و به‌خصوص شعر معاصر، نیما توانست با جسارت مثال‌زدنی، ضمن آنکه ساختار موسیقیایی شعر را متحوّل کرد، در بُعد مضامین نیز شعر را با مسایل ملموس اجتماعی درآمیخت. در همین راستا، با وارد کردن عناصر اساطیری شعر کهن، به بازآفرینی نمونه‌های اسطوره‌ای فرهنگ فارسی دست یازید تا پیروان او همچون اخوان و سپهری و مشیری و دیگران نیز هر کدام در بُعدی از ابعاد اسطوره، این عنصر ممزوج در ادبیات را به گونه‌ای بهتر و نزدیک با زبان روز، به مخاطبان شعر عرضه دارند. از این میان فریدون مشیری که موضوع این پژوهش در باب بررسی اسطوره‌ها در اشعار اوست، همپای اخوان و سپهری، به بازآفرینی اساطیر ملّی و دینی پرداخته و آن را با آرایه‌هایی از خلاّقیت و ذوق هنری و شاعرانه‌ی خود رنگ و لعاب داده است که در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد.

 

 

 

 

 

1-2- بیان مسأله

 

از عمر ادبیات پهناور و گرانبار فارسی، بیش از هزار سال می گذردو در طول این سالها فرازها و فرودها، کام و ناکامی ها و خطر های بسیاری را دیده و روزگار تلخ و شیرین زیادی را پشت سر گذاشته و به امروز رسیده  است.ادبیات پر بار فارسی، تجلی گاه راستین انعکاس تلاش های هزار ساله مردم در زمینه های گوناگون هنر و معارف از حماسه و داستان های جذاب و تاریخ و افسانه  و علم و عرفان و… است که اندیشه ها، باورها و هنرمندی های این ملت را به نمایش می گذارد. شالوده ادبیات هر ملت اساطیری است كه بسیاری از آنها از گزند فراموشی رهایی یافته است.

 

در طول تاریخ، ملت ها قهرمان خواسته اند و با این قهرمان ها اسطوره سازی كرده اند. اسطوره سازی زمان و شرایط خاص خود را می طلبد تا باعث رشد تمدن و فرهنگ ملی شود، نه موجب ركود و شكست آن. فردوسی از رستم قهرمانی را می سازد كه در سالهای بعد به اسطوره تبدیل می‌شود. اسطوره ها گاهی به صورت منظومه های حماسی و زمانی برای بیان مراسم مذهبی پدید می‌آید. در ایران نیز اساطیر و افسانه هایی در دست است كه به وسیله آنها به شخصیت ملت پی برده می شود.

 

در تاریخ فرهنگ ملت ها، اسطوره ها از جایگاه ویژه ای برخوردارند و با منابع عظیمی كه اكنون با شناخت اساطیر جهان در اختیار ماست می توانیم به شناخت اسطوره های ایرانی بپردازیم و نقش آنان را در حیات اقوام ایرانی بررسی كنیم. شناخت و تعیین محدوده ها و ویژگی های قصه های اساطیری بدون فهم اسطوره دشوار خواهدبود.

 

واژه اسطوره منشا هند و اروپایی دارد. در سنسکریت sutra به معنی داستان است که بیشتر در نوشته های بودایی به کار رفته است در یونانی historia معنی جستجو و آگاهی، در فرانسه histoire، در انگلیسی به دو صورت story به معنی حکایت، داستان و قصه تاریخی، و history به معنی گزارش و روایت به کار می رود.

 

معنای اسطوره در لغت نامه دهخدا: سخن پریشان و بیهوده ، سخن باطل و افسانه ودر فرهنگ معین :افسانه ، قصه،سخن بیهوده و پریشان و جمع آن اساطیرآمده است . اسطوره در پارسی گاه با افسانه برابر نهاده  شده است ،افسانه داستان ها  و حکایت های مردمی  است که بر سر زبان ها روان است. با تعمق در آثار ادبی می توان تاثیر و پندپذیری اسطوره را در اندیشه و اعتقاد مردم ریشه یابی كرد و اساطیر را آینه ای از باورهای جامعه دانست كه آنها را در رسیدن به اهداف عالی، پیروزی بر ظلم و یافتن راه حقیقت راهبری می كند.

 

فریدون مشیری شاعری از دیار مهربانی و شعر، همواره پر از لحظه های عشق و عاطفه های مردمی بود. در همه حال حرمت زبان و اهل زبان را حفظ می کند.اندیشه هایش انسان دوستانه است و برای احساسات و عواطف عاشقانه از لطیف ترین و زیبا ترین واژه‌ها و تعبیرها سود می‌جوید. در حیات شعریش پیوسته انسان و عشق را ستوده و به ویژه در سالهای اخیر این سرود‌ه‌ها پیوسته با رنگ و بوی وطن دوستی و انسان گرایی بومی نیز همراه بود.

 

نگارنده برآن است تا دراین پایان نامه ابتدا به اسطوره و بازتاب اسطوره‌های دینی و ملی در اشعار فریدون مشیری بپردازد و در ضمن تمامی واژه‌هایی را که معنای اسطوره‌ای دارد استخراج نموده ، آنها را تقسیم بندی کرده و اسطوره های را از نظر دینی و ملی مورد بررسی قرار دهد و به سئوالات زیر پاسخ داده شود.

 

1- اسطوره‌های ملی که فریدون مشیری در اشعار خود استفاده کرده است از نظر تاریخی مربوط به دوره‌ی قبل از اسلام یا مربوط به دوره‌ی بعد از اسلام می‌باشد؟

 

 

2-6- آماده سازی نمونه……………………………………………………………………………………………….. 15

 

2-7- مروری بر روش های اندازه گیری بیس فنول آ تا کنون………………………………………………… 15

 

2-7-1- اندازه‌گیری بیس فنول آ در نمونه‌های غذایی……………………………………………………… 15

 

2-7-2- اندازه گیری BPA در نمونه های غذایی و بیولوژیک به روش های دیگر: 19

 

2-7-3 اندازه گیری بیس فنول آ در نمونه های بیولوژیک به روش ECD.. 20

 

2-8- روش های مرسوم در آنالیز مواد غذایی……………………………………………………………………. 20

 

2-8-1- GC……………………………………………………………………………………………………………. 21

 

2-8-2- روشهای اسپکتروسکوپی………………………………………………………………………………….. 22

 

2-8-2-1- طیف سنج مرئی- فرابنفش……………………………………………………………………………. 22

 

2-8-3- روش الکتروشیمی………………………………………………………………………………………….. 25

 

2-8-3-1- اضافه ولتاژ و انواع آن……………………………………………………………………………………………26

 

2-8-3-1-الف- اضافه ولتاژ انتقال جرم…………………………………………………………………………. 27

 

2-8-3-1-ب- اضافه ولتاژ واكنش………………………………………………………………………………… 27

 

2-8-3-1-ج- اضافه ولتاژ فعال سازی…………………………………………………………………………… 27

 

2-8-3-2- ولتامتری چرخه­ای……………………………………………………………………………………… 28

 

2-8-3-3- ولتامتری موج مربعی…………………………………………………………………………………… 29

 

2-9- سلول های الکتروشیمیایی…………………………………………………………………………………….. 31

 

2-9-1- اجزای سازنده سلول……………………………………………………………………………………….. 32

 

2-9-2- رسانش در سلول الکتروشیمیایی ……………………………………………………………………….. 32

 

2-9-3- آند و کاتد:…………………………………………………………………………………………………… 32

 

2-9-3-1- واکنش در کاتد:…………………………………………………………………………………………. 32

 

2-9-3-2- واکنش در آند: …………………………………………………………………………………………. 33

 

2-9-4- انواع جریان در سلول……………………………………………………………………………………… 33

 

2-9-4-1- جریان مستقیم در سلول الکتروشیمیایی:…………………………………………………………… 33

 

2-9-4-2- جریان متناوب در سلول: …………………………………………………………………………….. 34

 

2-9-4-3- جریان نافاراده‌ای: ……………………………………………………………………………………… 34

 

2-9-5- سلول‌های برگشت‌پذیر و برگشت ناپذیر: ……………………………………………………………. 34

 

فصل سوم: روش تحقیق……………………………………………………………………………………………… 36

 

3-1- مواد شیمیایی…………………………………………………………………………………………………….. 37

 

3-2- وسایل و تجهیزات……………………………………………………………………………………………… 37

 

3-3- محلول­های مورد نیاز…………………………………………………………………………………………… 38

 

3-3-1- تهیه محلول­های بافر ………………………………………………………………………………………. 39

 

3-4- الکترودها…………………………………………………………………………………………………………. 39

 

3-5- روش تهیه الکترود خمیر کربن اصلاح شده با مایع یونی و نانوکامپوزیت نانو لوله کربنی/اکسید روی   39

 

3-6- بررسی توانایی الکترود خمیر کربن اصلاح شده با مایع یونی و نانوکامپوزیت نانولوله های کربنی/اکسید روی برای اندازه­گیری بیس فنول آ……………………………………………………………………………………………………………….. 40

 

3-6-1- بهینه­سازی درصد نانوکامپوزیت نانولوله های کربنی /اکسید روی………………………………… 40

 

3-6-2- بهینه­سازی درصد مایع یونی……………………………………………………………………………… 40

 

3-6-3- تعیین pH بهینه……………………………………………………………………………………………… 40

 

3-6-4- بررسی اثر سرعت روبش پتانسیل بر رفتار کاتالیزوری بیس فنول آ با استفاده از روش ولتامتری چرخه­ای   42

 

3-6-5- بررسی­های کرونوآمپرومتری پله پتانسیل دوگانه………………………………………………… 42

 

 

3-6-6- تعیین محدوده رنج خطی بیس فنول آ با استفاده از روش ولتامتری موج مربعی…………. 42

 

3-6-7- مطالعه اسپکتروسکوپی امپدانس الکتروشیمیایی………………………………………………….. 42

 

3-6-8- بررسی اثر گونه­های مزاحم بر فرایند کاتالیزوری بیس فنول آ………………………………… 43

 

3-6-9- تصویر برداری میکروسکوپی الکترونی و پراش پرتوی X……………………………………………………….43

 

3-7- بررسی امکان بکارگیری روش پیشنهادی برای اندازه­گیری بیس فنول آ در نمونه­های واقعی 43

 

3-7-1- آماده نمونه سازی ……………………………………………………………………………………… 44

 

3-7-1-1- کنسرو قوطی رب گوجه فرنگی ……………………………………………………………….. 44

 

3-7-1-1-1- روش استخراج قوطی رب گوجه فرنگی…………………………………………………. 44

 

3-7-1-1-2- برررسی ولتامتری چرخه ای نمونه شاهد بیس فنول آ…………………………………. 45

 

3-7-1-1-3- برررسی ولتامتری چرخه ای نمونه استخراج شده از قوطی رب گوجه فرنگی: ….. 45

 

3-7-1-1-4- برررسی ولتامتری چرخه ای نمونه استخراج شده از قوطی رب گوجه فرنگی به همراه محلول استاندارد        45

 

3-7-1-1-5- برررسی ولتامتری چرخه ای نمونه استخراج شده از شیشه رب گوجه فرنگی: …………..46

 

3-7-1-2- کنسرو تن ماهی……………………………………………………………………………………. 46

 

3-7-1-2-1- روش استخراج کنسرو تن ماهی …………………………………………………………… 46

 

3-7-1-2-2- بررسی ولتامتری چرخه ای نمونه شاهد بیس فنول آ………………………………………………47

 

3-7-1-2-3- برررسی ولتامتری چرخه ای نمونه استخراج شده از قوطی کنسرو تن ماهی قبل از حرارت   48

 

3-7-1-2-4- برررسی ولتامتری چرخه ای نمونه استخراج شده از قوطی کنسرو تن ماهی بعد از حرارت   48

 

3-7-1-2-5- برررسی ولتامتری چرخه ای نمونه استخراج شده از قوطی کنسرو تن ماهی به همراه محلول استاندارد بیس فنول آ………………………………………………………………………………………………………………………….. 48

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها…………………………………………………………………………………. 49

 

4-1- بهینه­سازی ساخت الکترود در الکتروکاتالیز بیس فنول آ……………………………………………….. 50

 

4-2- بررسی صحت سنتز نانوکامپوزیت سنتزی و مورفولوژی آن…………………………………………… 52

 

4-3- تعیین سطح فعال الکترود……………………………………………………………………………………… 54

 

4-4- بررسی تاثیر نانوکامپوزیت اکسید روی/نانولوله کربنی و مایع یونی در اکسایش بیس فنول آ….. 54

 

4-5- بررسی­های ولتامتری الکترود اصلاح شده برای کاتالیز بیس فنول آ در pH های مختلف………. 55

 

4-6- بررسی اثر سرعت روبش…………………………………………………………………………………….. 57

 

4-7 – تعیین ضریب انتقال(a)………………………………………………………………………………………. 58

 

4-8- مطالعه کرنوآمپرومتری…………………………………………………………………………………………. 59

 

4-9- مطالعه امپدانس الکتروشیمیایی………………………………………………………………………………. 61

 

4-10- تعیین محدوده خطی و حد تشخیص بیس فنول آ با استفاده از الکترود اصلاح شده………….. 62

 

4-11- بررسی اثر مزاحمت………………………………………………………………………………………….. 63

 

4-12- نتایج حاصل از رب گوجه فرنگی وکنسرو تن ماهی 63

 

4-12-1- ولتاموگرام مربوط به نمونه شاهد………………………………………………………………….. 63

 

. 4-12-2- ولتاموگرام های نمونه رب گوجه فرنگی……………………………………………………… 64

 

4-12-2-1- ولتاموگرام مربوط به نمونه استخراج شده و تغلیظ شده از قوطی رب گوجه فرنگی: 64

 

4-12-2-2- ولتاموگرام مربوط به نمونه ای که به 5 سی سی محلول تغلیظ شده حاصل از استخراج به ترتیب 300،400 و600 میکرومولار بیس فنول آ اضافه شده است به همراه 5 سی سی بافر 9…………………………………… 65

 

4-12-2-3- ولتاموگرام مربوط به نمونه استخراج شده از شیشه………………………………………… 66

 

4-12-3- ولتاموگرام های نمونه کنسرو تن ماهی که از بازار مصرف شهر ساری تهیه گردیده و به روش شرح داده شده در فصل 3 استخراج و تغلیظ شده است…………………………………………………………………………………… 67

 

4-12-3-1- ولتاموگرام نمونه تن ماهی قبل از حرارت دهی…………………………………………… 67

 

4-12-3-2- ولتاموگرام نمونه تن ماهی بعد از عملیات حرارت دهی………………………………… 68

 

4-12-3-3- مقایسه ولتاموگرام های مربوط به نمونه تن ماهی قبل و بعد از عملیات حرارت دهی 69

 

4-13- مقایسه آنالیز نمونه های حقیقی با روش HPLC………… 70

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری……………………………………………………………………………………… 73

 

5-1- اهمیت بهینه­سازی ساخت الکترود در کاتالیز بیس فنول آ 74

 

5-2- بررسی تاثیر مورفولوژی سطح الکترود…………………………………………………………………….. 74

 

5-3- بررسی اثر تعیین سطح فعال الکترود……………………………………………………………………….. 74

 

5-4- بررسی تاثیر نانوکامپوزیت و مایع یونی در اکسایش بیس فنول آ…………………………………….. 75

 

5-5- بررسی­های ولتامتری الکترود اصلاح شده برای کاتالیز بیس فنول آ در pH های مختلف 75

 

5-6- بررسی اثر سرعت روبش…………………………………………………………………………………….. 75

 

5-7- تعیین ضریب نفوذ……………………………………………………………………………………………… 76

 

5-8- نتایج امپدانس الکتروشیمیایی…………………………………………………………………………………. 76

 

5-9- تعیین رنج خطی و حد تشخیص……………………………………………………………………………. 77

 

5-10- بررسی اثر مزاحمت………………………………………………….. 77

 

5-11- آنالیز نمونه­های حقیقی………………………………………………………………………………………. 77

 

5-12- نتیجه گیری کلی………………………………………………………………………………………………. 77

 

5-13- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………… 78

 

منابع………………………………………………………………………………………………………………………… 80

 

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………….. 84

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                      صفحه

 

جدول (2-1): خواص فیزیکوشیمیایی بیس فنول آ……………………………………………………………… 13

 

جدول (3-1): مشخصات مواد شیمیایی……………………………………………………………………………. 37

 

جدول (4-1): بررسی مزاحمت گونه­های خارجی در اندازه­گیری 0/5 میکرمولار از بیس فنول آ…….. 63

 

جدول (4-2): جدول 4-2: آنالیز بیس فنول آ در نمونه های حقیقی………………………………….. 70

 

 

 

فهرست اشکال

 

عنوان                                                                                                      صفحه

 

شکل (1-1): مکانیزیم سنتز بیس فنول آ…………………………………………………………………………. 4

 

شکل (1-2): نمونه ای از کاربرد بیس فنول آ در ظروف یکبار مصرف…………………………………… 6

 

شکل (1-3): نمونه ای از کاربرد بیس فنول آ در بطری های نوشیدنی ها………………………………… 7

 

شکل (2-1): پودر بیس فنول آ 12

 

شکل (2-2): شمای کلی از مقایسه کروماتوگرافی مایع و کروماتوگرافی گازی در آنالیز مواد غذایی 22

 

شکل (2-3): مدل مرز مشترك الكترود-محلول……………………………………………………………… 26

 

شکل( 2-4): مسیر كلی مراحل یك واكنش الكترودی…………………………………………………………. 27

 

شکل (2-5): نمودار تغییر پتانسیل –زمان در ولتامتری چرخه­ای]20[……………………………………… 28

 

شکل (2-6): ولتاموگرام چرخه­ای نمونه­ای یك سیستم برگشت پذیر]20[………………………………… 29

 

شکل (2-7): پروفیل پتانسیل زمان و پتانسیل غلظت به روش ولتامتری موج مربعی……………………. 30

 

شکل (3-1): شمایی از دستگاه اتو لب………………………………………………………………………… 38

 

شکل (3-2): شمای یک ظرف آزمایش (سل) برای اندازه‌گیری‌های الکتروشیمیایی…………………. 38

 

شکل (3-3): شمایی از یک الکترود خمیر کربن…………………………………………………………… 40

 

شکل (3-4): تصویری از رب در مرحله عبور از صافی ………………………………………………….. 44

 

شکل (3-5): تصویری از مرحله تغلیظ بر روی هیتر محلول رب گوجه فرنگی صاف  شده ……… 45

 

شکل (3-6): تصویری ازدستگاه اتولب در حین آنالیز بیس فنول آ از نمونه درون سل حاوی 5 سی سی نمونه استخراج شده از رب گوجه فرنگی و 5 سی سی بافر فسفات 1/0 مولار ………………………………………………………… 46

 

شکل (3-7): تصویری از مرحله تغلیظ محلول تن ماهی استخراج شده بر روی هیتر……………….. 47

 

شکل (3-8): تصویری ازدستگاه اتولب در حین آنالیز بیس فنول آ از نمونه درون سل حاوی 5 سی سی نمونه استخراج شده از تن ماهی و 5 سی سی بافر فسفات 1/0 مولار ………………………………………………………………….. 48

 

شکل (4-1): منحنی تغییرات جریان خالص آندی بر حسب درصد مایع یونی اضافه شده به الکترود 50

 

شکل (4-2): منحنی تغییرات جریان خالص آندی بیس فنول آ بر حسب درصد نانوکامپوزیت سنتزی اضافه شده به الکترود   52

 

شکل (4-3): تصاویر پراش پرتوی x برای نانوکامپوزیت نانولوله کربنی/نانوذره اکسید روی …….. 53

 

شکل (4-4): تصاویر TEM مربوط به نانوکامپوزیت سنتزی ……………………………………………… 53

 

شکل (4-5): ولتاموگرام­های چرخه­ایa) الکترود اصلاح شده با نانوکامپوزیت اکسید روی/نانولوله کربنی و مایع یونی در غلظت 300 میکرو مولار بیس فنول آ b) الکترود اصلاح شده با مایع یونی در غلظت 300 میکرو مولار  بیس فنول آ c) الکترود خمیر کربن اصلاح شده با نانوکامپوزیت اکسید روی/نانولوله کربنی در غلظت 300 میکرو مولار بیس فنول آ و (d الکترود خمیر کربن ساده الکترود در غلظت 300 میکرو مولار بیس فنول آ در0/7 pH=، شکل داخلی منحنی تغییرات دانسیته جریان بر حسب نوع الکترود………………………………………………………………………………………………………………………… 55

 

شکل(4-6): ولتاموگرام­های چرخه­ای بیس فنول آ در سطح الکترود اصلاح شده pH ها مختلف .. 56

 

شکل(4-7): منحنی تغییرات جریان بر حسب pH برای 250 میکرومولار بیس فنول آ …………… 56

 

شکل(4-8): منحنی تغییرات پتانسیل اکسایش بیس فنول آ جریان بر حسب pH برای 250 میکرومولار بیس فنول آ نشان داده شده در شکل (4-6)…………………………………………………………………………………………………….. 57

 

شکل(4-9): نمودار تغییرات جریان بر حسب جذر سرعت روبش برای اکسیداسیون بیس فنول آ در سطح الکترود اصلاح شده است. در محلول بافر فسفات 1/0 مولار، 0/7 pH= ، شکل داخلی: ولتاموگرام­های چرخه­ای بیس فنول آ در سرعت اسکن­های مختلف 50، 60، 80، ، 140، 110،160 و 200 میلی­ولت بر ثانیه در محلول بافر فسفات 1/0 مولار، 0/7 pH=       58

 

شکل(4-10): نمودار تافل برای الکترود اصلاح شده با نانوکامپوزیت اکسید روی/نانولوله کربنی و مایع یونی در بافر فسفات0/1 مولار(0/7pH= …………………………………………………………………………………………………….. 59

 

شکل(4-11): کرونوآمپروگرام به دست آمده برای الکترود خمیر کربن اصلاح شده با نانوکامپوزیت و مایع یونی در حضور غلظت­های(a 200 (b ;300 (c ; 400 میکرومولار بیس فنول آ در محلول بافر فسفات 0/7pH=  . نمودار داخلی: منحنی­های کاترل به دست آمده از کرونوآمپروگرام……………………………………………………………………………………. 60

 

شکل(4-12): منحنی نایکوئیست a) الکترود خمیرکربنb ) الکترود خمیر کربن اصلاح شده با نانوکامپوزیت اکسید روی/نانولوله کربنی c) الکترود خمیر کربن اصلاح شده با مایع یونی d) الکترود خمیر کربن اصلاح شده با نانوکامپوزیت اکسید روی/نانولوله کربنی و مایع یونی در حضور 300 میکرومولار بیس فنول آ در شرایط بهینه………………………………….. 62

 

شکل(4-13): ولتاموگرام­های موج مربعی الکترود اصلاح شده در سطح الکترود اصلاح شده در غلظت­های در محلول بافر فسفات 1/0 مولار، 0/7 .pH=از پایین به بالا ولتاموگرام ها مربوط به غلظت های 2/0، 0/2، 0/20، 0/50، 0/70، 0/100، 0/120، 0/140، 0/160، 0/200، 0/250، 0/350، 0/450، 0/600 و 0/800 میکرومولار از بیس فنول آ        63

 

 

 

 

 

چکیده

 

در این کار، یک روش ساده و سریع برای اندازه­گیری بیس فنول آ در نمونه­های غذایی با استفاده از روش ولتامتری موج مربعی در سطح الکترود خمیر کربن اصلاح شده با مایع یونی و نانوکامپوزیت اکسید روی/نانولوله کربنی توضیح داده شده است. برای این منظور، پارامترهای مختلفی مانند نسبت مایع یونی، درصد نانوکامپوزیت و pH محیط مورد مطالعه قرار گرفت. ولتاموگرام چرخه­ای یک پیک اکسیداسیون برگشت ناپذیر در پتانسیل 455 میلی ولت که مربوط به اکسایش بیس فنول آ می­باشد را نشان می­دهد. در مقایسه با الکترود خمیر کربن ساده پاسخ الکتروشیمیایی بیس فنول آ به شدت افزایش می­یابد. تحت شرایط بهینه، جریان پیک اکسایش بیس فنول آ یک محدوده خطی در گستره 20 نانومولار تا 700 میکرومولار با حد تشخیص 9 نانومولار را نشان می­دهد. حسگر پیشنهادی با موفقیت برای اندازه­گیری بیس فنول آ در نمونه­های غذایی از مورد آنالیز قرار گرفته و داده ها با یک روش استاندار مورد ارزیابی قرار گرفت.

 

 

 

کلمات کلیدی: آنالیز نمونه­های غذایی، بیس فنول آ، ولتامتری، مایع یونی، نانوکامپوزیت اکسید روی/نانولوله کربنی

 

 

 

 

• مقدمه:

 

توجه به سلامت غذایی یکی از مهمترین موضوعاتی است که در صنایع غذایی بدان توجه شده است. وابستگی مستقیم تغذیه و سلامت آن به مسائلی مانند بهداشت و طول عمر انسان ها و کاهش هزینه­های درمان باعث شده است که کیفیت محصولات مورد استفاده و آنالیز مواد مضر و مفید آن در دستور کار انجمن­های وابسته به صنایع غذایی قرار گیرد. یکی از مهمترین موضوعات در این راستا توجه به موضوع بسته­بندی مواد غذایی است. زیرا استفاده از مواد غذایی بسته­بندی شده برای مصرف دستورات مخصوص به خود را داشته و احتمال آلوده شدن نمونه­های غذایی به مواد تولید کننده بسته­ها وجود دارد. از طرفی وجود مواد مضر­ در بسته­بندی­های غذایی باعث آلودگی‌های زیست محیطی شده و اثرات زیانباری برای جامعه به ارمغان خواهد آورد.

 

برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد «مواد زاید خطرناک» را به صورت زیر تعریف نمود:

 

مواد زیاد خطرناک به مواد زاید اعم از جامد، لجن، مایع وگاز موجود درمخزن، به جز مواد رادیواکتیو و عفونی اطلاق می شود که دارای فعالیت شیمیایی، سمیت، خاصیت انفجاری، خورندگی و یا سایر ویژگی هایی است که برای سلامتی انسان یا محیط زیست، چه به صورت تنها و یا هنگامی که با سایر مواد زاید مخلوط گردند، ایجاد خطرنماید ]1[.  میزان تولید مواد زاید خطرناک درطی چند دهه اخیر، رشد بسیار فزاینده ای داشته است به طوری که طی دو دهه گذشته در حدود 50% از بازار مربوط به کل مسائل زیست محیطی را به خود اختصاص داده است. در این بین بیس فنول آ ماده ای شیمیایی است که در پلاستیک های سبک اما سخت و سفت که به نام پلی کربنات نامیده می شود، یافت شده و بروی عملکرد غدد درون ریز انسان و هورمون ها اختلال ایجاد می‌کند. شاخص‌ترین تاثیر این مواد بر هورمون استروژن (هورمون جنسی زنانه) است که می‌تواند بر عملکرد جنسی و تولید مثل زنان تاثیر منفی بگذارد. یافته های پژوهشی نشان داده است، جنین‌هایی که درمعرض بیس فنول آ حتی با مقدار کم قرار می‌گیرند، سالها بعد با احتمال بیشتر به سرطان سینه مبتلا می‌شوند. لذا توجه به این ماده در سال­های اخیردر ظرف­های پلاستیکی مورد توجه قرارگرفته است. لذا در این کار ما با توجه به اهمیت این ترکیب به پیشنهاد یک راهکار سریع برای آنالیز بیس فنول آ با استفاده از تکنیک­های الکتروشیمیایی پرداخته شد. بدین منظور از یک الکترود خمیر کربن اصلاح شده با نانومواد و مایع یونی استفاده شده است.

 

 

• معرفی ماده مورد آنالیز:

 

1-2-1- بیس فنول آ

 

بیس فنول آ محصول واكنش ‌تراكمی (كندنزاسیون) دو مول  فنول ‌و یك ‌مول استون در مجاورت سولفوریك اسید غلیظ می­باشد (شکل 1-1). توضیحاً اینكه حرف‌ آ از استن ناشی می­شود. بیس فنول آ ماده شیمیائی بسیار پر مصرفی است که در ساخت اكثر رزینهای اپوكسی، مواد مصنوعی پلی كربنات و …… كاربردهای فراوانی داشته و میزان تولید و مصرف سالیانه آن در ابعاد میلیون تن می­باشد.

 

 

 

شکل (1-1): مکانیزم سنتز بیس فنول آ ]2[

 

 

 

ماده شیمیائی بیس فنول آ با ویژگیهای شبه هورمونی که دارد تعادل هورمونی را (قبل ازتولد) دچار اختلال می­کند. یکی ازآثار احتمالی این اختلال، افزایش طول انگشتان جنس مذکرمی­باشد، خصلتی که بیش از این که مردانه باشد، زنانه است! مهمتر اینکه این اختلال هورمونی در نسلهای بعدی موجود تحت تأثیر قرار گرفته نیز مشاهده می­گردد. محققان فرانسوی به موش های آزمایشگاهی باردار بیس فنول آ در دوزهای اندک وارد کرده و در نوزاد نر این موش ها انگشتانی بلندتر ازمعمول برای نرها-و متناسب با طول انگشت ماده ها مشاهده کردند. مشخص گردیده است که ترکیبات شبه هورمونی مانند بیس فنول آ از محیط خارج از بدن مادر نیز قادر به اثرگذاری روی جنین می­باشد. به این ترتیب می توان گفت که بررسی عدم آلاینده بودن مواد و بخصوص مواد غذایی به این نوع ترکیب سمی و سرطان­زا یک مبحث مهم و حیاتی است. لذا طراحی روش­های سریع و ارزان برای بررسی عدم آلودگی گونه­های غذایی به این نوع ماده که در دیواره برخی از کنسروها استفاده می­شود می­تواند مورد توجه قرار گیرد.

 

 

 

 

 

 

• بیان مسئله تحقیق:

 

 

تعریف بهزیستی روان­شناختی…………………………………………………………………………………………………………….35

 

نظریه­های مربوط به بهزیستی روان­شناختی…………………………………………………………………………………………..36

 

پیشینه داخلی……………………………………………………………………………………………………………………………………39

 

پیشینه خارجی………………………………………………………………………………………………………………………………….43

 

فصل سوم: روش انجام پژوهش

 

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………….46

 

طرح پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………..46

 

جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………………46

 

حجم نمونه و شیوه نمونه­گیری…………………………………………………………………………………………………………..46

 

روش جمع آوری داده­ها……………………………………………………………………………………………………………………46

 

روش تجزیه و تحلیل داده­ها………………………………………………………………………………………………………………47

 

ابزار گردآوری داده­ها………………………………………………………………………………………………………………………..47

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

 

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………..52

 

تجزیه و تحلیل توصیفی داده­ها………………………………………………………………………………………………………….52

 

تجزیه و تحلیل استنباطی داده­ها………………………………………………………………………………………………………….60

 

فصل پنجم: نتیجه­گیری و پیشنهادها

 

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………..80

 

بحث و نتیجه­گیری فرضیه­های پژوهش……………………………………………………………………………………………….80

 

محدودیت­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………..83

 

پیشنهادهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….83

 

منابع

 

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………………….85

 

منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………..90

 

پیوست­ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………92

 

چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………..104

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                                صفحه  

 

جدول (1-4) : توزیع فراوانی نمونه از بابت جنسیت…………………………………………………………………………..52

 

جدول(2-4) : توریع فراوانی نمونه از بابت تحصیلات………………………………………………………………………….53

 

جدول (3-4) : شاخص­های آماری متغیرهای مورد بررسی به تفكیك جنسیت…………………………………………55

 

جدول (4-4) : شاخص­های آماری متغیرهای مورد بررسی به تفكیك تحصیلات……………………………………………………………………………………………………………………………………….56

 

جدول(5-4):توزیع فراوانی نمونه از بابت بحرانی بودن سلامت روانی به تفكیك جنس……………………………………………………………………………………………………………………………………………..57

 

جدول(6-4):. توزیع فراوانی نمونه از بابت بحرانی بودن سلامت روانی به تفكیك تحصیلات………………………………………………………………………………………………………………………………………58

 

جدول (7-4) : توزیع فراوانی نمونه از بابت بی­ثباتی شخصیت به تفكیك جنس………………………………………………………………………………………………………………………………………………58

 

جدول(8-4) : توزیع فراوانی نمونه از بابت برون­گرایی شخصیت به تفكیك جنس……………………………………………………………………………………………………………………………………………..59

 

جدول(9-4) : محاسبه شاخص­های متغیر سلامت روانی به تفكیك ویژگی ثبات شخصیتی…………………………………………………………………………………………………………………………………………60

 

جدول (10-4): آزمون تی دو نمونه ایی مستقل فرضیه اول…………………………………………………………………  .61

 

جدول (11-4): محاسبه شاخص­های متغیر سلامت روانی به تفكیك وبژگی­های شخصیتی درون­گرا و برون­گرا ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 62

 

 

جدول (12-4) : آزمون تی دو نمونه­ایی مستقل فرضیه دوم ………………………………………………………………… 62

 

جدول(13-4): محاسبه شاخص­های متغیر بهزیستی روان­شناختی به تفكیك ویژگی ثبات شخصیتی…………………………………………………………………………………………………………………………………………63

 

جدول (14-4) : آزمون تی دو نمونه­ایی مستقل فرضیه سوم  ………………………………………………………………..64

 

جدول (15-4): محاسبه شاخص­های متغیر بهزیستی روان­شناختی به تفكیك وبژگی­های شخصیتی درون­گرا و برون­گرا  ………………………………………………………………………………………………………………………………………..65

 

جدول (16-4): آزمون تی دو نمونه ایی مستقل فرضیه چهارم………………………………………………………………. 65

 

جدول (17-4): نتایج فرضیه­های فرعی اول تا چهارم……………………………………………………………………………67

 

جدول (18-4): محاسبه شاخص­های مولفه­های سلامت روانی به تفكیك ویژگی ثبات شخصیتی……………….67

 

جدول (19-4): آزمون تی دو نمونه­ایی مستقل فرضیه پنجم ………………………………………………………………….68

 

جدول(20-4): محاسبه شاخص­های مولفه­های سلامت روانی به تفكیك ویژگی­های شخصیتی درون­گرا و برون­گرا…………………………………………………………………………………………………………………………………………..70

 

جدول (21-4): آزمون تی دو نمونه­ایی مستقل فرضیه ششم  ………………………………………………………………..71

 

جدول (22-4): ضریب همبستگی بین بی­ثباتی شخصیتی و سلامت روانی………………………………………………72

 

جدول (23-4): آزمون قابل اعتماد بودن رگرسیون با متغیر وابسته سلامت روانی……………………………………..73

 

جدول (24-4): آزمون معنی­داری ضرائب رگرسیون با متغیر وابسته سلامت روانی……………………………………73

 

جدول (25-4): آزمون قابل اعتماد بودن رگرسیون با متغیر وابسته روان شناختی بهزیستی………………………….74

 

جدول(26-4): جدول شماره 4-26: آزمون قابل اعتماد بودن رگرسیون با متغیر وابسته روان شناختی بهزیستی………………………………………………………………………………………………………………………………………….74

 

جدول شماره (27-4): آزمون معنی­داری ضرائب رگرسیون با متغیر وابسته روان­شناختی بهزیستی ……………..75

 

جدول شماره (28-4):ضریب همبستگی بین برون­گرایی شخصیت و سلامت روانی………………………………….76

 

جدول شماره( 4-29): آزمون قابل اعتماد بودن رگرسیون با متغیر وابسته سلامت روانی……………………………76

 

جدول شماره (30-4): ضریب همبستگی بین برون­گرایی شخصیتی و روان­شناختی بهزیستی……………………..77

 

جدول شماره (31-4): آزمون قابل اعتماد بودن رگرسیون با متغیر وابسته روان­شناختی بهزیستی…………………77

 

جدول شماره(32-4): آزمون معنی­داری ضرائب رگرسیون با متغیر وابسته روان­شناختی بهزیستی………………..78

 

 

 

فهرست نمودارها

 

نمودار                                                                                                              صفحه

 

نمودار(1-4): بررسی وضعیت جنسیت……………………………………………………………………………………………….53

 

نمودار(2-4): بررسی وضعیت تحصیلات……………………………………………………………………………………………54

 

 

 

چکیده

 

پژوهش حاضر به منظور بررسی رابطه بین ویژگی­های شخصیتی (درونگرایی وبرونگرایی) وبهزیستی روان­شناختی با سلامت روان درمعلمان دوره ابتدایی شهر ساری می­باشد.روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است.جامعه پژوهش شامل کلیه معلمان دوره ابتدایی شهر ساری که614نفر می­باشد. حجم نمونه 234 نفر است که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند.ابزارهای پژوهش عبارتند از :پرسشنامه شخصیت آیزنک و پرسشنامه بهزیستی روان­شناختی ریف و پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ و هیلر استفاده شد. نتایج همبستگی پیرسون نشان می دهد، بین سلامت روانی و بهزیستی روان­شناختی معلمان با وبژگی­های شخصیتی رابطه­معنی­داری وجود دارد.همچنین ابعاد ویژگی­های شخصیتی می­توانند سلامت روانی و روان­شناسی بهزیستی را پیش­بینی كند.

 

 

 

واژگان کلیدی: ویژگی­های شخصیت، بهزیستی روان­شناختی، سلامت روان

 

 

 

                      فصل اول : کلیات پژوهش

 

 

 

 

 

مقدمه

 

منابع انسانی از عوامل مؤثر انسانی در هر سازمانی است. این موضوع در آموزش و پرورش اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا این نهاد پرورش­دهنده منابع انسانی ماهر برای هر سازمانی است. بنابراین آموزش و پرورش به افرادی علاقه­مند برای اثربخشی بیشتر در سیستم تعلیم و تربیت نیازمند است(برومند،1383).باتوجه به اینکه در جوامع انسانی نهاد آموزش و پرورش از اهمیت ویژه­ای برخوردار است،این نهاد از مهمترین عوامل رشداجتماعی،اقتصادی و تربیتی هر جامعه است و عامل رشد آگاهی و سازماندهی نیروی انسانی برای رشد توسعه جوامع ، نظام آموزش و پرورش بشمار می­رود.در نظام آموزش و پرورش هر کشوری عوامل و عناصر متعددی در شکل،کیفیت و پیشبرد اهداف آن نظام مؤثر است. معلم به عنوان یکی از این عناصر اهمیت خاصی در نظام تعلیم و تربیت دارد و سلامتی او می­تواند در تحقق نظام آموزش و پرورش تأثیر بسزایی داشته باشد(علاقه­بند،1387).از آنجاییکه در دنیای پیچیده و پیشرفته امروزی برای تربیت نیروهای متخصص و کارآزموده باید به یک نظام تعلیم و تربیت کارآمدتکیه کرد. یک معلم محبوب و موفق و اثربخش ، بطور مسلم علاوه بر بهرهمندی از دانش و تخصص ویژه معلمی و تجربه علمی باید دارای ویژگیهای شخصیتی معینی هم باشد، تا در مجموع کارایی و اثربخشی فعالیتهای او تضمین شود.نیاز روزافزون به نیروی انسانی در بخش­های مختلف تولیدی، خدماتی و بکارگیری نیروهای مناسب در مقاصد مختلف، موجب توجه و همسو نمودن انسانها را با تمایلات خویش پدیدآورده است .ازآنجایی که انسانها در ابعاد مختلف دارای تفاوت­هایی می­باشندو این تفاوت­ها در توانایی، استعدادها رغبت­ها و سرانجام در شخصیت نمود پیدا می­کند.شناخت ویژگی­های شخصیتی معلمان با سلامت روان آنان باعث می­شود که دانش­آموزان در انتخاب شغل ،سلامتی روانی و رضایت شغلی درآینده دچار مشکل نشوند. و در محیط خویش بتواننداز توانایی­ها و مهارت­های خویش در جهت مطلوب استفاده و ارزشهای خود را به عرصه ظهور برسانند. البته شخصیت و تعادل روانی معلمان بیش از سایر طبقات اجتماعی موردنظر و دارای اهمیت است زیرا تماس نزدیک معلم با دانش­آموزان و تأثیر و نفوذی که بر آنها دارد نقش مهمی در سلامت روانی و فکری دانش­آموزان خواهد داشت.اگر وضعیت سلامت روانی معلمان شناسایی گردد و به منظور بهبود روانی آنها برنامه­ریزی شود،عملکرد تحصیلی دانش­آموزان نیز بهتر گردیده و با کاهش نرخ افت تحصیلی دانش­آموزان کمک شایانی نیز به اقتصاد آموزش و پرورش می­شود. از آنجایی که بیش از 5/1کودکان و نوجوانان دنیا از اختلال­های روانی خفیف تا شدید رنج می­برند و تنها 20% و یا حتی کمتر،خدمات سلامت روان مورد نیاز خود را دریافت می­کنند.به دلایل بسیار، مدرسه جایگاه اساسی برای سازماندهی و ارائه خدمات سلامت روان به دانش­آموزان است .پژوهش­ها نشان داده است که مدارس و معلمان در ارتقای سلامت روان ، شناسایی کودکان در معرض خطر اختلالات روانشناختی و ارجاع آنان برای دریافت کمک­های تخصصی نقش اساسی دارند. البته تمامی این موارد زمانی معنی خواهد داشت که معلم نیز، خود دارای سلامت روانی باشد تا بتواند توانایی برقراری ارتباط مناسب با محیط فردی و اجتماعی ، برخورد منطقی با تضادها و استرس­های زندگی و حل آنها به شیوه­ای سودمند و مناسب را داشته باشند (همان منبع) . لذا این پژوهش با هدف بررسی رابطه ویژگی­های شخصیتی و بهزیستی روان­شناختی با سلامت روانی در معلمان مقطع ابتدایی انجام  می­شود . امید است یافته­ها و نتایج این پژوهش بتواندگامی اساسی درجهت شناخت بهتر و علمی­تر معلمان بردارد و مقدمه و زمینه­ساز مناسبی برای تحقیقات وسیعتر و برنامه­ریزی­های مناسب و اساسی جهت پیشرفت این افراد را فراهم سازد .

 

بیان مسأله

 

با توجه به این که تفاوت­های شخصیتی همچنین از طریق کارکردهایی که برای روی کردن به دنیای عینی خارجی و دنیای ذهنی درونی به کار می­بندیم جلوه­گر می­شوند . این کارکردها شامل تفکر ، احساس درونی ، احساس بیرونی و شهود است . تفکر یک فرآیند مفهومی است که معنا و شناخت را فراهم می­کند ؛ احساس درونی یک فرآیند ذهنی وزن دادن و ارزش­گذاری است . احساس بیرونی ادراک هشیارانه اشیاء مادی است و

 

شهود شامل ادراک به شیوه ناهشیارانه است .

 

از دیدگاه یونگ هیچ­کس به طور کامل درون­گرا و برون­گرا نیست . در هر لحظه معین نگرش غالب می­تواند تحت نفوذ موقعیت قرارگیرد. به عنوان مثال ، شخصی که طبیعتا” درون­گرا است ممکن است در موقعیتی که  اساسا” مورد علاقه اوست مردم­آمیز و اجتماعی شود.

 

عملکرد انسان ، دستخوش عواملی است که روند زندگی فردی ، خانوادگی ، اجتماعی ، و گوناگونی شغل­ها ، سلامت روانی افراد را تحت تأثیر قرار داده است .در سال­های اخیر توجه به سلامت روانی کارکنان و تأثیر سلامت روانی و جسمی در عملکرد کارکنان مورد توجه سازمان­ها قرار گرفته به نحوی که بسیاری از سازمان­ها تدریس می­کنند تا از طریق پژوهش­های علمی سعی در شناخت منابع ، ایجاد فشار و تنش در محیط کارکنان نمود ، تا بتواند از طریق راهکارهای مناسب محیط­های شغل مطلوب را برای کارکنان فراهم آورند و در نتیجه رضایت و عملکرد شغلی کارکنان را افزایش دهند (موسوی ،1378).

 

افراد با هر جنبه از شخصیت به شیوه­هایی رفتار می­کنند و دارای انتظارات خاصی هستند توانایی و مهارت رفتاری منحصر به فرد و نیز نیازهای متفاوتی دارند و براساس الگوی شخصیتی خود دارای نیازها ، انتظارات ، انگیزه­ها ، توقعات و اهداف خاصی می­باشند .از طرفی سازمان­ها و نیز برحسب اهداف ، وظایف و فعالیت­های خود نیازها ، انتظارات و توقعات خاصی را ارضاء می­کنند ، بنابراین برای هر یک از انواع شخصیت­های متفاوت شغل­های متفاوتی مناسب است ( نریمان و همکاران ، 1386) .

 

بنابراین با توجه به ویژگی افراد برون­گرا (اجتماعی ، هدفمند ، با اراده و مصمم ، دقیق و خوش قول و فعال) و وجدانی بودن (سخت کوش ، دارای انگیزشی مؤفقیت ، مسئولیت­پذیر ، دنبال کردن هدفمندانه اهداف کلی ، متعادل) و درون­گرایی که رابطه منفی و  معناداری با سلامت روان داشته و افراد نمرات پایینی در این بعد گرفته­اند (افسردگی ، نداشتن اضطراب ، نگرانی و غمگینی) می توان گفت که بهترین پیش­بین برای سلامت روان هستند ومی­توان در جهت افزایش عملکرد شغلی و بهره­بری سازمان برتوانمندسازی افراد بر ابعاد فوق پافشاری کرد .

 

با توجه به این نتایج می­توان گفت افرادی که از نظر جسمانی ( عمل­کردن کامل بدن که سلامتی زیست شناختی را در نظر می­آورد ) و کارکرد اجتماعی ( طرز فکر در ارتباط با کارکرد اجتماعی­اش در اجتماع و ارتباط با افراد دیگر ) در وضعیت متناسبی قرار دارند . می­توانند عملکرد مناسبی در رابطه با شغل خود داشته باشد .

 

از این رو ، پژوهش­های متفاوتی در این حوزه می­تواند نواقص و کاستی­های موجود را مشخص و راه را برای برطرف کردن آنها هموار سازد . احتمالا یکی از عواملی که می­تواند روی عملکرد معلمان اثرگذار باشد ویژگی­های شخصیتی آنان است گرچه اطلاع از درون انسان­ها و شخصیت آنان کار بس مشکلی است اما شناخت شخصیت یک روزنه بسیار گویا دارد و آن رفتارهای بارز افراد است . همچنین پژوهش در باب عملکرد شغلی و رفع مشکلاتی که منجر به افزایش سلامت روان می­گردد در صنعت و سازمان از اهمیت ویژه­ای برخوردار است .

 

پژوهشگر به دنبال یافتن جوابی برای این سؤال است که رابطه بین ویژگی­های شخصیتی (درون­گرایی و برون­گرایی ) و بهزیستی روان­شناختی با سلامت روان در معلمان دوره ابتدایی چگونه است ؟

 

اهمیت و ضرورت

 

برحسب آمارهایی که کشورهای مختلف ارائه می­دهند ، تعداد افراد مبتلا به مشکلات روانی به­طور مداوم روبه ازدیاد است . به­عنوان مثال براساس پژوهش­هایی که در آمریکا انجام شده پیش­بینی می­شود که از هر 20 نفر انسان یک نفر به بیمارستان روانی خواهد رفت و یک نفر دیگر بطور موقت خارج از بیمارستان دچار اختلال روانی خواهد شد ( شاملو ، 1381) . بعضی پژوهش­های اولیه در ایران نیز رشد روزافزون مشکلات روانی را تأیید می­کند . به­عنوان مثال ، شیوع اختلال­های روانی از 7/11% در مطالعه باش ( صاحب­الزمانی ، 1342 ) تا 2/43% در بررسی داویدیان ، ایزدی ، نهاپتیان و معتبر (1353) رسیده است . دیگر مطالعات انجام شده در این زمینه نیز ارقام مشابهی را گزارش می­کنند . بنابر ازدیاد روزافزون مشکلات روانی که بخشی از اعتبارات دولت را به خود اختصاص می­دهد و اثرات اجتماعی ناگواری درپی دارد ، توجه مسئولین و متخصصین به این مشکلات ودر نتیجه به بهداشت روانی را می­طلبد . ارتباط تنگاتنگ بیماری­های جسمی با مشکلات روانی ضرورت توجه به بهداشت روانی را دوچندان می­کند . ازآنجائیکه به لحاظ تئوریک هدف آموزش و پرورش و بهداشت روانی یکی است . به این معنی که مقصود هر دو ساختن انسان­هایی سالم ، مفید و خوشبخت است ، ضرورت چنین بررسی­هایی در آموزش و پرورش مشخص می­شود .

 

اگر وضعیت سلامت روانی معلمان شناسایی شود و در جهت بهبود سلامت روانی این قشر از اجتماع برنامه­ریزی شود و آنگاه اینکار باعث بهتر شدن عملکرد تحصیلی دانش آموزان خواهد شد و این امر باعث کاهش نرخ افت تحصیلی می­شود که این امر کمک شایانی را به اقتصاد آموزش و پرورش خواهد کرد .

 

از طرف دیگر تماس نزدیک معلم با دانش آموزان و نفوذی که وی برآنها دارد نقش مهمی در سلامت فکری و روانی آنها ایفا می­کند ، این تأثیر و نفوذ رفتار معلم در دانش آموزان ممکن است به صورت مستقیم یا غیرمستقیم صورت پذیرد و به­صورت­های گوناگون بروز کند ، لذا مطالعه سلامت روانی آنان از اهمیت فوق­العاده­ای برخوردار است . زیرا معلمان به­صورت مستقیم و غیرمستقیم درآینده کشور نقش تعیین­کننده دارند .

 

همچنین یافته­های این پژوهش می­تواند در موارد زیر کاربرد داشته باشد :

 

– انتخاب معلمان با بصیرت بیشتر .

 

– ارتقاء سطح پیشرفت تحصیلی دانش آموزان از طریق ارتقاء سطح سلامتی معلمان .

 

– برآورد میزان آسیب­پذیری درجهت تدوین برنامه­های پیشگیری از فرسودگی شغلی و ازکارآفتادگی معلمان .

 

– شناخت افراد یا گروه­های درمعرض خطر یا دارای ریسک بالا و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و یا درمانی .

 

– شناخت متغیرهایی که بیشترین همبستگی را با اختلالات روانی دارند و برنامه­ریزی درجهت تعدیل و یا کنترل آنها .