فصل دوم : مفاهیم، مبانی و تاریخچه …………………..    15                                             

 

2-1- مفاهیم …………………………………………………………………………………………………………..    16        

 

2-1-1- حقوق بشر………………………………………………………………………………………………….     16

 

2-1-2- حق آزادی ………………………………………………………………………………………………….    20

 

2-1-2-1- آزادی در اعلامیه جهانی حقوق بشر  …………………………………………………………    23

 

2-1-2-2- آزادی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران …………………………………………..    25

 

2-1-3- قرار بازداشت موقت در ایران ……………………………………………………………………….    27

 

2-1-3-1- مقایسه قرار بازداشت موقت در قانون آ.د.ک 1378 و 1392 …………………………    30

 

2-1-3-1-1- شرایط صدور قرار بازداشت موقت ……………………………………………………….    30

 

2-1-3-1-2- مدت بازداشت موقت ………………………………………………………………………….    35

 

2-1-3-2- تفاوت دستگیری و بازداشت موقت …………………………………………………………..    36

 

2-1-4- تمیز متهم و مظنون ………………………………………………………………………………………    39

 

2-1-5- مرحله تحت‌نظر …………………………………………………………………………………………..    40

 

2-1-6- شخص تحت‌نظر …………………………………………………………………………………………    42

 

2-1-7- تمیز بین تحت‌نظر و قرار بازداشت موقت ………………………………………………………    45

 

2-2- تاریخچه و مبانی ……………………………………………………………………………………………..    48

 

2-2-1- حقوق شخص تحت‌نظر در حقوق كیفری ایران ………………………………………………     48

 

2-2-2- حقوق شخص تحت‌نظر در اندیشه های اسلامی ……………………………………………..    51

 

2-2-3- حقوق شخص تحت‌نظر در اسناد بین‌المللی(فراملی) ………………………………………..    54

 

فصل سوم : حقوق شخص تحت‌نظر در آیین‌دادرسی‌كیفری ایران و فرانسه …   57

 

3-1- حق اطلاع از موضوع اتهام ……………………………………………………………………………….    58

 

3-2- حق اطلاع رسانی به نزدیكان …………………………………………………………………………….   63

 

3-3- حق سكوت ……………………………………………………………………………………………………    67

 

3-4- حق معایته پزشك ……………………………………………………………………………………………   73

 

3-5- حق داشتن مترجم …………………………………………………………………………………………..    77

 

3-6- حق داشتن وكیل …………………………………………………………………………………………….    80

 

3-6-1- مبانی قانونی حق داشتن وكیل در قانون آیین دادرسی كیفری 1378 و 1392 ………    81

 

فصل چهارم : مدت تحت‌نظر در آیین دادرسی كیفری ایران و فرانسه ………..  89

 

4-1- مدت تحت‌نظر ……………………………………………………………………………………………….   90

 

4-1-1- مدت عادی تحت‌نظر …………………………………………………………………………………..   95

 

4-1-2- افزایش استثنائی مدت تحت‌نظر ……………………………………………………………………   95

 

4-1-2-1- تمدید اولیه مدت تحت‌نظر ………………………………………………………………………   96

 

 

4-1-2-2- تمدید استثنائی مدت تحت‌نظر در جرایم باندی و سازمان یافته ……………………….   97

 

4-1-2-3- تمدید استثنائی و فوق‌العاده مدت ‌تحت‌نظر در جرایم تروریستی …………………..   97

 

فصل پنجم : نتیجه گیری ……………………………………………………………………  99

 

5-1- نتیجه گیری  …………………………………………………………………………………………………..   100

 

5-4- پیشنهادها  ……………………………………………………………………………………………………..   103

 

منابع و مأخذ …………………………………………………………………………………………………………..   104

 

چكیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………..  109

 

چكیده

 

تحت‌نظر ناظر به مرحله‌ای از فرایند دادرسی كیفری است كه مظنون به ارتكاب جرم در بازداشت نیروهای پلیس به سر می‌برد و به نوعی آزادی او برای مدتی(حداكثر تا 24 ساعت) به مخاطره می‌افتد. این مرحله به دلیل شرایط خاص حاكم برآن نسبت به حقوق مظنون به ارتكاب جرم اهمیت بسیاری دارد. به منظور اعمال حقوق از سوی هر شخصی، ضروری است وی از موجودیت این حقوق مطلع گردد. بنابراین عدالت اقتضاء می‌كند كه ضابطین و دستگاه عدالت كیفری، حقوق اولیه شخص را به وی اطلاع دهند تا بتواند با اطلاع از حقوق خود از تضییع حق خویش جلوگیری نماید.

 

در حال حاضر مقررات مربوط به تحت‌نظر در حقوق فرانسه در مقایسه با حقوق ایران به تفصیل و با دقت لازم تدوین شده و به وضوح می‌توان گفت كه قانون‌گذار ایران در قانون آیین دادرسی كیفری 1378 اهتمام چندانی به وضعیت فرد در این مرحله نداشته و بسیاری از تضمین‌های لازم را پیش‌بینی نكرده است. قانون آیین دادرسی كیفری مصوب 1392، نوآوری‌های ارزشمندی را پایه‌ریزی كرده و از محاسن آن این است كه برای حقوق شخص تحت‌نظر حقوقی در نظر گرفته و میان فرد بازداشتی و تحت‌نظر قائل به تفكیك شده است اما به نظر می‌رسد تمامی ساز و كارهای قانونی آن‌گونه كه در قانون فرانسه وجو دارد مد نظر نبوده و حتی مطابق برخی نظرات قضایی، تحت‌نظر به عنوان یك مرحله در فرایند دادرسی كیفری پذیرفته نشده است. در مقابل، مقنن فرانسوی ضمن پذیرش استثنائاتی درباره حقوق مظنون در موارد خاص، تشریفات و حقوق مشخصی را برای همه مظنونان در نظر گرفته است. به‌ویژه قانون مصوب 14 آوریل 2011، تحولی گسترده را در قوانین مربوط به تحت‌نظر در قانون آیین دادرسی كیفری فرانسه ایجاد نموده است. در این قانون سعی بر آن است تا بسیاری از موضوعات مرتبط با حقوق مظنون، متناسب با شرایط جدید بازنگری شده و به خصوص استثنائات متعددی، متناسب با شدت جرم ارتكابی یا ضرورت‌های تحقیق نسبت به مقررات سابق تدوین شود.

 

واژگان كلیدی : تحت‌نظر، حقوق شخص تحت‌نظر، آیین دادرسی كیفری، حقوق ایران، حقوق فرانسه

 

 -1- مقدمه