فصل دوم ادبیات و پیشینه پژوهش

 

مقدمه. 11

 

2-1-  مبانی نظری پژوهش…. 11

 

2-1-1- تعریف مفاهیم و نظریه های مربوط به شخصیت… 11

 

2-1-1-1- تعریف شخصیت: 11

 

2-1-1-2- تعریف تیپ… 13

 

2-1-2- نظریه های شخصیت… 13

 

2-1-2-1- رویکرد زیستی : 13

 

2-1-2-2- رویکرد صفات : 14

 

2-1-2-3- رویکرد یادگیری اجتماعی.. 16

 

2-1-2-4- رویکرد روانکاوی : 18

 

2-1-3- درون گرایی – برونگرایی.. 19

 

2-1-4- تعریف مفاهیم و نظریه های مربوط به شیوه های حل مساله. 20

 

2-1-4-1- مساله : 20

 

2-1-4-2- تعریف مسأله : 21

 

2-1-4-3- حل مساله: 21

 

2-1-4-4- تعریف حل مساله : 21

 

2-1-5- مفهوم حل مسائله در مکتب های مختلف… 25

 

2-1-5-  1- حل مساله از دیدگاه روان پویایی.. 25

 

2-1-5-2- حل مساله از دیدگاه انسان گرایانه. 25

 

2-1-5-4- از دیدگاه رفتارگرایان. 26

 

2-1-5-5- نظریه شناخت گرایان. 27

 

2-1-5-6- حل مساله از دیدگاه گشالت… 27

 

2-1-5-7- توصیف  شناخت از حل مساله. 28

 

2-1-5-8- اثرات مهارت حل مساله در زمینه های مختلف… 29

 

الف: افزایش سلامت روانی جسمانی.. 29

 

ب. پیشگیری از مشکلات روانی و اجتماعی.. 29

 

2-1-6- تاریخچه «حل مسئله » 29

 

2-1-7-فرآیند مراحل حل مسأله. 31

 

2-1-7-1- مسأله به عنوان مقابله ای مسئله دار. 32

 

2-1-8- تعریف مفاهیم و نظریه های مربوط به سازگاری زناشویی.. 34

 

2-1-8-1- ازدواج.. 34

 

2-1-8-2- سازگاری زناشوئی: 35

 

2-1-8-3- صمیمیت و انس بین زن و مرد و استمرار آن : 36

 

2-1-8-4- سازش و تفاهم در محیط خانوادگی : 37

 

2-1-8-5- برخی از یافته ها در این زمینه : 38

 

2-1-8-6- راهکارهایی برای ایجاد روابط صمیمانه تر با همه. 39

 

2-2- تحقیقات انجام شده در ارتباط با موضوع. 40

 

2-2-1- پژوهشهای انجام شده در ایران. 40

 

2-2-2- پژوهشهای انجام شده در خارج از ایران. 41

 

فصل سوم روش  پژوهش

 

 

مقدمه. 44

 

3-1-  روش پژوهش…. 44

 

3-2- جامعه آماری.. 44

 

3-3-  حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 44

 

3-4-  روش گردآوری اطلاعات… 44

 

3-5- ابزار اندازه گیری داده ها 45

 

3-5-1- پرسشنامه شخصیت آیزنگ: 45

 

3-5-2- پرسشنامه شیوه های حل مسئله کسیدی و لانگ… 46

 

3-5-2-1- روایی و پایایی: 46

 

3-5-3-  مقیاس سازگاری زناشویی دونفره اسپانیر. 47

 

3-6-  روش های تجزیه و تحلیل داده ها 47

 

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها

 

مقدمه. 49

 

4-1-  تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها 49

 

4-1- 1- مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر سن.. 49

 

4-1-2- مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر وضعیت تحصیلی.. 50

 

4-2- تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات جمع‌آوری شده(آزمون فرضیات) 51

 

4-2-1- آزمون فرض قابلیت اعتماد یا پایایی ابزار اندازه گیری(پرسشنامه) 51

 

4-3- آزمون فریدمن(اولویت بندی متغیرها) 51

 

4-3- 1- اولویتبندی ابعاد تحقیق (شیوه های حل مساله) 52

 

4-3-1-1-  نتیجه آزمون و رتبه اهمیت هر كدام از متغیرها: 52

 

4-3-2- اولویتبندی ابعاد تحقیق (عامل های شخصیت) 53

 

4-3-3- نتیجه آزمون و رتبه اهمیت هر كدام از متغیرها: 54

 

4-4- آزمون کلموگروف- اسمیرنف… 54

 

4-4-1- فرضهای پژوهشی: 54

 

نتیجه: 55

 

4-5- تجزیه و تحلیل استباطی داده ها 56

 

4-5-1- تحلیل فرض های پژوهشی . 56

 

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات

 

مقدمه. 61

 

5-1- بحث و نتیجه گیری.. 62

 

5-2- پیشنهادات تحقیق.. 66

 

5-2-1- پیشنهادهایی مبتنی بر نتایج تحقیق.. 66

 

5-2-2- پیشنهاد به محققان آینده 67

 

5-3- محدودیتهای پژوهش…. 68

 

5-3-1- محدودیت های تحت کنترل پژوهشگر. 68

 

5-3-2- محدودیت های خارج از کنترل پژوهشگر. 68

 

منابع فارسی: 69

 

منابع انگلیسی: 71

 

پیوست… 75

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                            صفحه

 

جدول 4-1- توزیع فراوانی و درصد افراد نمونه به تفکیک سن.. 49

 

جدول 4-2- توزیع فراوانی و درصد افراد نمونه به تفکیک وضعیت تحصیلی.. 50

 

جدول 4-4- میانگین رتبه های داده شده به شاخص‌ها طبق تست فریدمن.. 53

 

جدول 4-6- میانگین رتبه های داده شده به شاخص‌ها طبق تست فریدمن.. 54

 

جدول 4-7- آزمون کلموگروف– اسمیرنف جهت نرمال بودن جامعه. 55

 

جدول4-8 ضریب همبستگی پیرسون بین مولفه های شیوه های حل مساله با سازگاری زناشویی.. 56

 

جدول4-9- ضریب همبستگی پیرسون بین عامل های شخصیت با سازگاری زناشویی.. 58

 

 

 

فهرست نمودار

 

عنوان                                                                                                            صفحه

 

نمودار4-1 فراوانی نسبی نمونه آماری بر حسب سن.. 50

 

نمودار4-3 فراوانی نسبی نمونه آماری بر حسب تحصیلات.. 51

 

 

 

 

 

چكیده

 

پژوهش حاضر به منظور بررسی  ارتباط تیپ شخصیتی (درونگرایی – برونگرایی) و شیوه های حل مساله با سازگاری زناشویی زنان شاغل شهرستان ساری صورت گرفت.روش تحقیق از نوع همبستگی بود. جامعه پژوهش شامل کلیه زنان شاغل در شهرداری و بانک های  دولتی – خصوصی بود.نمونه پژوهش شامل 120 زن شاغل بود.ابزار پژوهش عبارت بودند از پرسشنامه شخصیت آیزنگ و پرسشنامه سازگاری زناشویی اسپاینر و پرسشنامه حل مساله کسیدی و لانگ. برای تجزیه و تحلیل داده ها علاوه بر استفاده از روش آمار توصیفی از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید.تحلیل داده ها نشان می دهد که بین تیپ شخصیت و شیوه های حل مساله با سازگاری زناشویی ارتباط معناداری وجود دارد.

 

 

 

 

 

کلمات کلیدی: تیپ شخصیتی (درونگرایی – برونگرایی)،شیوه های حل مساله، سازگاری زناشویی

 

 

 

فصل اول

 

كلیات پژوهش

 

 

 

مقدمه

 

شاید به جرات بتوان گفت ازدواج بخش مهمی از زندگی است که بر نتایج تحصیل و شغل تاثیر مستقیم می گذارد.ازدواج نافرجام سوابق تحصیلی و شغلی فرد را تحت الشعاع قرار می دهد،چنان چه ازدواجی با موفقیت به انجام نرسد و زن و شوهر نتوانند به تفاهم کافی برسند،می تواند به آشفتگی روانی و اختلال شخصیت منجر گردد(تایبر[1]،1990،ترجمه تمدن،1377).

 

ازدواج یکی از حوادث مهمی است که در زندگی هر انسانی رخ می دهد،همانگونه که می دانیم برخی از ازدواج ها مشوق رشد و شکوفایی زوجین است، حال آنکه برخی دیگر از ازدواج ها  می توانند برای همسران مصیبت هایی را فراهم کنند. واقعا چرا بعضی از زوج ها با تفاهم و سازگاری زندگی را می گذرانند، در حالی که گروهی از همسران در حل و فصل ساده ترین مسائل زندگی نیز با دشواری و سردرگمی مواجه هستند؟

 

شخصیت[2] به صورت مستقیم و به عنوان عاملی تاثیرگذار بر فرآیند ارتباطی زوج ها اثر دارد.شخصیت یک نفر انواع معین و متفاوتی از واکنش ها را از طرف مقابل فرا می خواند و بالطبع رضایت زناشویی و میزان سازگاری آن ها را متاثر می سازد( هاستون[3]،2000).

 

کنار آمدن و سازگاری موفقیت آمیز مستلزم مجموعه ای مهارت های حل مساله بین فردی است.مهارت های حل مساله[4] به صورت مستقیم به مساله سازگاری مربوط می شود. هر یک از ما به کرات در زندگی خانوادگی خود با مشکلاتی مواجه بوده ایم و تصمیم گرفته ایم که چگونه با آنها مقابله کنیم.بسیاری از اوقات ، فرآیند حل مساله زندگی روزمره به گونه ای خودبه خود صورت  می گیرد که دقیقا متوجه چگونگی انجام آن نمی شویم.از طرف دیگر،نقص  در مهارت های حل مساله منجر به اختلالهای گوناگونی از جمله افسردگی، نابسامانی،مشکلات مربوط به ازدواج و تربیت فرزند و روابط نادرست بین فردی می گردد(سعید،1384).

 

1-1- بیان مسئله

 

سازگاری زناشویی[5] با توجه به اهمیت نهاد خانواده در جوامع امروزی ، ارتباط آن با کیفیت زندگی و تاثیرگذار بر جنبه های مختلف جسمی و روانی از دهه 1990 مورد توجه قرار گرفته است.سازگاری زناشویی عبارت است از وضعیتی است که در آن زن و شوهر در بیشتر مواقع احساس ناشی از خوشبختی و رضایت از همدیگر را دارند و فرآیندی است که در طول زندگی زن و شوهر بوجود  می آید که لازمه آن انطباق سلیقه ها، شناخت صفات شخصیتی، ایجاد قواعد رفتاری و شکل گیری الگوهای مراوده ای است(قربان علی پور،1388).سازگاری زناشویی را می توان به عنوان نظام خانواده یا حتی بخشی از نیروهای تامین حیات و احیاء کننده خانواده دانست.براساس نظریه لاک و والاس[6]، سازگاری زناشویی به عنوان برون سازی هر یک از زوجین در موقعیت زمانی معین تعریف شده است(دهکردی،1387).از جمله عوامل موثر بر سازگاری زناشویی ، متغیرهای شخصیتی است.مطالعات انجام شده به طور عمومی نشانگر آن است که ویژگی های شخصیتی با تمام عملکردهای انسان ارتباط دارد.به باور کوپر[7] (2010) تفاوت های بین  فردی معناداری در بین افراد وجود دارد و این تفاوت های بین فردی در شخصیت قابل پیش بینی و توجیه است. آلپورت[8] به پیوند ویژگی های مختلف شناختی و عاطفی انسان به شخصیت تاکید می کند و معتقدند شخصیت سازمان پویای درون شخصی است که از نظام روانی جسمانی تشکیل یافته ، و این نظام ها الگوهای شاخص رفتار،افکار و احساسات شخص را ایجاد می کند(پورشریفی ، مهریار،1382). و به درک ما از رفتار خاص کمک می کند که به پیش بینی بهتر اعمال آنی یک فرد خاص می انجامد(لاینون و گوداشتاین[9]،ترجمه نقشبندی1382).

 

از متداولترین طبقه بندیهایی که روانشناسان برای شخصیت به کار می برند درونگرایی و برونگرایی[10] می باشد ،که برای اولین بار توسط کارل یونگ[11] به کار رفت . درونگرایان درمقایسه برونگرایان خوددارترند و از بروز احساسات خود بیشتر جلوگیری می کنند .همین طور شواهد نشان می دهد که درون گرایان در یادگیری بیشتر تحت تأثیر تنبیه قرار می گیرند در حالی که برونگرایان بیشتر از پاداش تأثیر می پذیرند (پروین ،1384).

 

در همین رابطه نتایج پژوهش های مختلفی مانند(عبداله زاده،1382؛ احدی ؛1386 برادبوری و فین چام[12]،2000 ؛نمچک و السن[13] نقل از شکرکن و همکاران1385؛ فیشر و مک نولتی[14] 2008) نشان می دهد ابعاد مختلف شخصیت نقش مهمی در تبیین سازگاری زناشویی دارند.چنانچه بررسی مجموع این پژوهش ها حاکی از آن است که بین ابعاد شخصیتی برونگرایی،دلپذیر بودن و باوجدان بودن با رضایت زناشویی رابطه دارد و بعد روان رنجور خویی به صورت منفی با رضایت زناشویی در ارتباط است.

 

عامل دیگری که احساس می شود می تواند سازگاری زناشویی را تحت تاثیر قرار دهد شیوه های حل مساله زوجین می باشد(آبراهام و براین[15]،2000).مهارت حل مساله فرآیندی شناختی- رفتاری است که افراد بوسیله آن راهبردهای موثر مقابله با موقعت مساله ساز در زندگی را کشف و شناسایی می کنند(کسیدی و لانگ[16]،1996).بطور کلی حل مساله به فرآیند شناختی-رفتاری-ابتکاری فرد اطلاق می شود که بوسیله آن فرد می خواهد راهبردهای موثر سازگارانه مقابله ای برای مشکلات روزمره را تعیین، کشف یا ابداع کند.به عبارت دیگر حل مساله یک راهبرد مقابله ای مهم است که توانایی و پیشرفت شخصی و اجتماعی را افزایش و تنیدگی و مشکلات روانی را کاهش می دهد(دزوریلا و شیدی[17]،1992 به نقل ازبرغندان،1390).از نظر بلاک و هرسن[18] (1995،به نقل از کهرازئی،1380) کنار آمدن و سازگاری موفقیت آمیز با محیط اجتماعی مستلزم مجموعه ای از مهارت های حل مساله بین فردی است.مهارت حل مساله به صورت مستقیم به مساله سازگاری مربوط می شود.

 

پژوهش های انجام شده موید تاثیر مهارت حل مساله در سازگاری می باشد. پژوهشی به منظور بررسی رابطه بین شیوه های حل مسئله شیوه حل تعارض و سلامت روان شناختی در بین دانشجویان دانشگاه تهران انجام شد .نتیجه این تحقیق نشان داد که بین شیوه حل مساله، شیوه مقابله با تعارض و سلامت روانشناختی رابطه معنی دار وجود دارد( باباپور خیرالدین،1381، به نقل از فرغان فر،1385).در پژوهش دیگری فقیر پور (1381)به بررسی نقش مهارت های اجتماعی در سازگاری زناشویی پرداخت.نتایج پژوهش وی نشان داد که مهارت های ارتباطی و مهارت حل مساله با سازگاری زناشویی رابطه معنادار وجود دارد.بولتر و وامپلر[19](1999، به نقل از دانش،1383)، در یک پژوهش فراتحلیلی ،16 پژوهش مربوط به زوج درمانگری را که از برنامه التقاطی آموزشی مهارت های ارتباطی([20]CC) استفاده کرده بودند بررسی کردند.نتایج نشان داد که آموزش مهارت های ارتباطی به پیشرفت های چشمگیری در ارتباط زوج ها با یکدیگر و نیز به تغییرات متوسط در درک زوج ها از یکدیگر منتهی شد.

 

پژوهش های متعدد نشان دادند که مهارت های حل مساله و ویژگی های شخصیتی  می تواند از عوامل تاثیر گذار  سازگاری زناشویی می باشد، اما آنچه نقش آن بخوبی شناخته نشده ترکیب ویژگی های شخصیت و شیوه های حل مسئله در سازگاری زناشویی است.پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سوال می باشد که آیا بین شیوه های حل مسئله با ویژگیهای شخصیتی با سازگاری زناشویی زنان شاغل رابطه وجود دارد؟

 

 

 

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق

 

خانواده یکی از مهم ترین نهادهای اجتماعی است که دارای نقش ها و وظایف متعددی نظیر تولید مثل، تامین نیازهای عاطفی،روانی،جنسی،تربیت اجتماعی فرزندان و حمایت از کودکان و کهنسالان و پشتیبانی مادی و اجتماعی از اعضای خود می باشد(سگالن[21]،1375).به همین دلیل هر جامعه ای برای تداوم و بقاء خود نیاز به حفظ و بسط ارزشهای خود در قالب خانواده دارد. در این بین مشکلات زناشویی می تواند باعث ناسازگاری هایی در زندگی افراد شود و به اعضای خانواده آسیب برساند.از این منظر ضروری است تا با دیدگاهی آسیب شناختی به علل درون فردی ناسازگاریهای زناشویی و عدم موفقیت در ازدواج ،پرداخته شود.عدم وجود جو سالم در خانواده از موانع اصلی انتقال آداب، رسوم ، فرهنگ و ارزش های مثبت جامعه به نسل های بعدی است( احمدی نوده، فتحی آشتیانی و عرب نیا،1385).در یک نگاه کلی می توان عوامل زیادی در سازش بین زوج ها موثر هستند.از جمله آن ها به خصوصیات شخصیتی،مهارت های ارتباطی و …. اشاره کرد(سامان،1386).اگر در هر یک از عواملی که در سازگاری زناشویی تاثیر می گذارند، مشکل جدی بوجود آید، تعارض و ناسازگاری اجتناب ناپذیر خواهند بود.