معرفی شاهنامه ……………………………………………………………………………………………………………………….. 17

محتویات شاهنامه ……………………………………………………………………………………………………………………. 18

فصل سوم : شرح احوال امیر خسرو دهلوی ………………………………………………………………………………….. 20

زندگی و تولد شاعر ………………………………………………………………………………………………………………… 21

دانش های امیر خسرو …………………………………………………………………………………………………………….. 21

سلوک امیرخسرو ……………………………………………………………………………………………………………………. 21

آثار امیر خسرو دهلوی ……………………………………………………………………………………………………………. 22

زبان و شعر امیر خسرو …………………………………………………………………………………………………………… 23

فصل چهارم : شرح احوال و آثار جامی …………………………………………………………………………………………. 24

زندگی و تولد جامی ……………………………………………………………………………………………………………….. 25

آثار جامی ………………………………………………………………………………………………………………………………. 26

فکر و شعر جامی ……………………………………………………………………………………………………………………. 27

فصل پنجم : شرح و احوال و آثار وحشی بافقی …………………………………………………………………………….. 28

زندگی و تولد وحشی ……………………………………………………………………………………………………………… 28

آثار وحشی …………………………………………………………………………………………………………………………….. 29

بخش دوم : خسمه سرایی و مقلدان………………………………………………………………………………………………. 30

فصل اول : خمسه سرایی به تقلید از نظامی …………………………………………………………………………………… 31

فصل دوم: مقلّدان نظامی ………………………………………………………………………………………………………………. 31

بخش سوم : خسرو و شیرین ………………………………………………………………………………………………………. 33

فصل اول : پیشینه ی داستان خسرو و شیرین ………………………………………………………………………………… 34

فصل دوم : درباره ی خسرو و شیرین نظامی …………………………………………………………………………………. 35

بخش چهارم : آغاز کتاب خسرو و شیرین و مقایسه آن با چند اثر دیگر ……………………………………….. 40

آغاز کتاب ………………………………………………………………………………………………………………………………. 42

در توحید ………………………………………………………………………………………………………………………………. 45

در مناجات …………………………………………………………………………………………………………………………….. 47

در نعت نبی اکرم (ص) …………………………………………………………………………………………………………… 49

خطاب زمین بوس ………………………………………………………………………………………………………………….. 54

سبب نظم کتاب ……………………………………………………………………………………………………………………… 56

بخش پنجم : مقایسه آغاز داستان خسرو و شیرینِ نظامی با چند اثر دیگر………………………………………. 59

مقایسه آغاز داستان خسرو و شیرین نظامی با چند اثر دیگر ……………………………………………………………. 60

بخش ششم: چکیده ی داستانها ……………………………………………………………………………………………………. 66

فصل اول : چكیده ی داستان خسرو و شیرین به روایت نظامی ……………………………………………………….. 67

فصل دوم :چكیده ی داستان خسرو و شیرین به روایت شاهنامه ………………………………………………………. 72

فصل سوم : داستان شیرین و خسرو به روایت امیر خسرو دهلوی ……………………………………………………. 75

فصل چهارم : داستان یوسف و زلیخا به روایت جامی …………………………………………………………………….. 84

فصل پنجم : داستان فرهاد و شیرین به روایت وحشی بافقی ……………………………………………………………. 89

بخش هفتم : نقد تطبیقی شخصیت های داستان در پنج اثر ……………………………………………………………. 102

فصل اول : شخصیت های اصلی …………………………………………………………………………………………………… 104

1- شیرین ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 104

الف)شیرین در منظومه ی نظامی …………………………………………………………………………………………………… 105

ب) شیوه ی عاشقی شیرین در منظومه ی نظامی …………………………………………………………………………….. 107

ج) چگونگی وصال خسرو و شیرین در منظومه ی نظامی ……………………………………………………………….. 108

د) مرگ شیرین به روایت نظامی …………………………………………………………………………………………………… 110

شیرین دهلوی ………………………………………………………………………………………………………………………… 112

الف) چگونگی عاشق شدن شیرین ……………………………………………………………………………………………….. 112

ب) وصال خسرو و شیرین دهلوی ……………………………………………………………………………………………….. 113

ج) مرگ شیرین به روایت امیرخسرو دهلوی …………………………………………………………………………………. 113

نقد و بررسی شیرین دهلوی در مقایسه با شیرین نظامی ………………………………………………………………….. 115

شیرین در شاهنامه …………………………………………………………………………………………………………………… 119

الف) شیوه ی عاشقی …………………………………………………………………………………………………………………… 119

ب) وصال خسرو و شیرین …………………………………………………………………………………………………………… 120

ج) مرگ شیرین به روایت فردوسی ………………………………………………………………………………………………. 121

زلیخا ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 125

الف) چگونگی عاشق شدن زلیخا …………………………………………………………………………………………………. 125

ب) وصال …………………………………………………………………………………………………………………………………… 127

ج) مرگ زلیخا به روایت جامی …………………………………………………………………………………………………….. 128

شیرین در منظومه وحشی ………………………………………………………………………………………………………… 129

الف) شیرین عشق واقعی ……………………………………………………………………………………………………………… 129

ب) شیرین صبور ………………………………………………………………………………………………………………………… 129

ج) شیرین جسور و بی باك …………………………………………………………………………………………………………. 129

نقد و بررسی مرگ شیرین ……………………………………………………………………………………………………………. 130

2- خسرو ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 131

خسرو در منظومه نظامی…………………………………………………………………………………………………………… 131

الف) شیوه ی عاشق شدن ……………………………………………………………………………………………………………. 132

ب) مرگ خسرو به روایت نظامی ………………………………………………………………………………………………….. 132

ج) چگونگی اطلاع شیرین از مرگ خسرو به روایت نظامی …………………………………………………………….. 133

خسرو در شیرین و خسرو دهلوی ……………………………………………………………………………………………. 134

الف)چگونگی عاشق شدن خسرو …………………………………………………………………………………………………. 134

ب) مرگ خسرو به روایت امیرخسرو دهلوی …………………………………………………………………………………. 135

نقد و بررسی خسرو در اثر دهلوی در مقایسه با اثر نظامی ……………………………………………………………… 137

مرگ خسرو به روایت فردوسی …………………………………………………………………………………………………….. 139

رحلت حضرت یوسف به روایت جامی …………………………………………………………………………………………. 141

نقد و بررسی مرگ خسرو ……………………………………………………………………………………………………………. 143

فرهاد به روایت نظامی …………………………………………………………………………………………………………….. 146

فرهاد به روایت دهلوی ……………………………………………………………………………………………………………. 147

فرهاد به روایت وحشی …………………………………………………………………………………………………………… 151

الف) غرض دو شاعر از سرودن داستان ………………………………………………………………………………………… 151

ب) مقایسه شخصیت فرهاد از دیدیگاه دو شاعر …………………………………………………………………………….. 154

فرهاد مهندس و فرهاد پیكرساز ……………………………………………………………………………………………….. 154

فرهاد پهلوان و فرهاد زورمند …………………………………………………………………………………………………… 151

فرهاد نكته دان و نكته سنج …………………………………………………………………………………………………….. 157

بی نیازی و عزت نفس و غرور هنرمندانه ………………………………………………………………………………….. 159

فرهاد دل نازك و دل هوسناك …………………………………………………………………………………………………. 161

نتیجه گیری در مورد فرهاد ………………………………………………………………………………………………………….. 162

شخصیت های فرعی ……………………………………………………………………………………………………………………. 163

مریم ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 164

الف) مریم در خسرو و شیرین نظامی ……………………………………………………………………………………………. 164

ب) مریم در شاهنامه فردوسی ………………………………………………………………………………………………………. 164

ج) مریم در شیرین و خسرو دهلوی ……………………………………………………………………………………………… 165

مهین بانو ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 167

الف) مهین بانو در خسرو و شیرین نظامی …………………………………………………………………………………….. 167

ب) مهین بانو در شیرین و خسرو دهلوی ……………………………………………………………………………………… 167

شكر و بازغه ………………………………………………………………………………………………………………………….. 169

شیرویه …………………………………………………………………………………………………………………………………… 172

باربد و نكیسا …………………………………………………………………………………………………………………………. 173

شبدیز – طاقدیس ……………………………………………………………………………………………………………………….. 175

الف) تخت طاقدیس ……………………………………………………………………………………………………………………. 175

شبدیز ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 176

هرمز ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 178

بزرگ امید ……………………………………………………………………………………………………………………………… 178

شاپور …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 179

نقد و بررسی حوادث داستان در دو منظومه نظامی و دهلوی …………………………………………………………… 180

نقد و بررسی شاهنامه در مقایسه با اثر نظامی …………………………………………………………………………………. 183

نقد و بررسی حوادث داستان منظومه جامی در مقایسه با منظومه ی نظامی ……………………………………….. 184

خوابهای خسرو ………………………………………………………………………………………………………………………….. 184

خوابهای زلیخا ……………………………………………………………………………………………………………………………. 185

خوابهای یوسف ………………………………………………………………………………………………………………………….. 183

نقد و بررسی حوادث داستان در دو منظومه وحشی و نظامی …………………………………………………………… 189

بخش نهم: گفتگوی در داستانها ……………………………………………………………………………………………………. 197

نقد و بررسی گفتگو ها در پنج اثر ………………………………………………………………………………………………… 198

بخش دهم : هنر شاعری ………………………………………………………………………………………………………………. 200

مقایسه و بررسی هنر شاعری در پنج منظومه ………………………………………………………………………………….. 201

بخش یازدهم: عنصر توصیف ……………………………………………………………………………………………………… 208

بررسی عنصر توصیف در پنج منظومه …………………………………………………………………………………………… 209

چکیده پایان نامه:

این رساله پژوهشی است در مقایسه ی خسرو شیرین نظامی با داستان خسرو وشیرین در شاهنامه ، شیرین و خسرو امیر خسرو دهلوی ،فرهاد و شیرین وحشی بافقی و یوسف وزلیخای جامی با عنوان (مقایسه ی خسرو و شیرین نظامی با منظومه های هم نام با آن)

از آنجاییکه داستان خسرو وشیرین در بین عوام رواج داشته است، شاعران بسیاری از جمله فردوسی و نظامی آنرا به نظم در آورده اند.

بعد از نظامی، شاعران بسیاری به تقلید از آثار وی برخاسته اند و شیرین و خسرو دهلوی، فرهاد و شیرین وحشی با فقی و یوسف و زلیخای جامی از نظیره های موفق برای خسرو و شیرین نظامی است.

در این پزوهش تلاش کرده ام که مقدمه ی آثار ،چکیده ی داستانها ،شخصیت ها ،حوادث داستانها،گفتارها،هنر شاعر و توصیف در این آثار را مقایسه کنیم.

امید است که مورد توجه علاقه مندان و پزوهشگران و ادب دوستان واقع گردد.

پایان نامه در یازده بخش تنظیم شده است :

بخش نخست: شرح احوال و آثار شاعران

بخش دوم : خمسه سرایی به تقلید از نظامی و مقلّدان او

بخش سوم: پیشینه ی داستان خسرو و شیرین

بخش چهارم: در باره ی خسرو وشیرین

بخش پنجم: مقایسه آغاز کتاب خسرو وشیرین با دیگر آثار

بخش ششم: مقایسه ی آغاز داستان خسرو و شیرین با دیگر آثار

بخش هفتم: چکیده ی داستان ها به روایت هر یک از شاعران

بخش هشتم: نقد و بررسی حوادث داستانها در پنج منظومه

بخش نهم: بررسی و مقایسه گفتگوها در داستان ها

بخش دهم:نقد وبررسی هنر شاعری در پنج اثر

بخش یازدهم: بررسی و مقایسه ی عنصر توصیف در پنج مثنوی

واژه های کلیدی:

مقایسه ،خسرو،شیرین،نظامی،فردوسی،دهلوی،وحشی،جامی

مقدمه:

ای نام تو بهترین سر آغاز بی نام تو نامه کی کنم باز

مثنوی خسرو و شیرین بی تردید یکی از شاهکارهای عشقی در ادبیات جهان است، و اشعار نظامی نیز یکی از عمیق ترین و پرمغزترین اشعاری است که در زبان فارسی درباره ی عشق سروده است.

این مثنوی (خسرو وشیرین)داستان عشق خسرو پرویز(پادشاه ساسانی)با شیرین شاهزاده ی ارمنی (برادرزاده ی بانوی ارمن) است : که نظامی آن را در بحر (مسدّس مقصور)(مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل)یا محذوف (مفاعیلن مفاعیلن مغولن)سروده است.

داستان عشقبازیهای خسرو و شیرین از جمله داستانهای اواخر عهد ساسانی بوده و در کتابهایی مانند؛ «المحاسن دالاضداد جاحظ» ، «غرراخبار ملوک الفرس ثعالبی» ، «تاریخ بلعمی» و «شاهنامه فردوسی» نیز آمده است.

منتهی در منابع قدیمی شیرین کنیزکی ارمنی است ؛ که خسرو از زمان پدر خویش ، هرمز، به او دل بسته بوده و بعد به حرم سرای پرویز راه می یابد و همسر محبوب او می شود.

در منابع بالا (به جز روایت بلعمی)از فرهاد – مهندس کوه تراش و عاشق شیرین- سخن نمی رود و
حال آنکه در داستان نظامی، شخصّیت فرهاد درخششی بارز دارد.همچنان که در (منظومه ی فرهاد وشیرین) امیر علیشیر نوایی و دیگر روایات ترکی نیز عشق شیرین و فرهاد بیش از همه ی قسمت های منظومه دارای اهمیت است .

داستان خسرو وشیرین از قرن چهارم هجری به بعد وسعت و دگرگونی یافته و در بین مردم رواج پیدا می کند. همانطور که در مقدمه ی داستان خسرو و شیرین آمده، به نظامی رسیده و شاید وی نیز درآن تصرفّاتی شاعرانه کرده است.

به نظر می رسد که بخش عمده ای از خسرو وشیرین نظامی سرگذشتی است عاشقانه در محیطی اشرافی و به تعبیر دیگر عشقی همایونی است با کیفیات و ویژگی های مخصوص به خود.

مثنوی خسرو وشیرین از دیدگاه هنر و حکمت و زبان ادبیات بی مانند است و اگر چه در طول زمان و در هر عصری یکی از هنرمندان ازآن تقلید کرده است ، ولی هیچ کدام از عهده ی این کار بر نیامده و به راز و رمز این کتاب پی نبرده ودر زیبایی کلام به پایه ی آن نرسیده اند.

این تقلید ها از قرن هفتم به بعد آغاز شد ، و در تمام دوره های ادبی زبان فارسی ادامه یافت.

ظاهراً امیر خسرو دهلوی نخستین و بزرگترین شاعری است که به تقلید از نظامی به نظم پنج گنج همت گماشته ، و در میان همه ی مقلّدین موفق تر بوده لکن او نیز از رازهای داستان بی خبر بوده است.

از میان دیگر مقلّدان میتوان به جامی ،هاتفی،قاسمی گنابادی ، وحشی بافقی،عرفی ، مکتبی ، فیضی فیاضی، اشرف مراغی و آذر بیگدلی اشاره کرد که ؛ هر یک همه یا بعضی از مثنوی های نظامی را تقلید
کرده اند.

بنابراین اگر به مقایسه ی این آثار (خسرو وشیرین در شاهنامه، شیرین خسرو دهلوی، فرهاد وشیرین وحشی و یوسف زلیخای جامی)با خسرو و شیرین نظامی پرداخته شده است، بدین خاطر نیست که این آثار را در ترازوی یکسانی بسنجیم بلکه به خاطر تعلّق داشتن هر کدام ار این آثار به دوره و عصری از تاریخ ادبیات ایران است،کوشیده ام تا ویژگی ها و باید و نبایدهایی را که در هر عصری در آثار عاشقانه و بزمی راه یافته است،جستجو کنم.

علاوه بر اینها با توجه به اینکه آغاز و پایان و روند داستان خسرو وشیرین در هر یک از این آثار همراه با تغییراتی است برآن شدم تا هر کدام را به طور جداگانه بررسی کنم تا برای خود و همکارانم گره گشایی باشد.

این پایان نامه در یازده بخش تنظیم شده است که عبارت است از :

بخش اول :شرح احوال شاعران،بخش دوم : خمسه سرایی به تقلید از نظامی و مقلدان نظامی ،بخش سوم:پیشینه ی داستان خسرو وشیرین،بخش چهارم:درباره ی خسرو شیرین ، بخش پنجم: مقایسه ی آغاز کتاب خسرو وشیرین با دیگر آثار، بخش ششم:مقایسه آغاز داستان خسرو و شیرین با دگر آثار،بخش هفتم: چکیده داستانها به روایت هر یک از شاعران ،بخش هفتم :نقد وتطبیق شخصیتهای اصلی و فرعی در پنج منظومه،بخش هشتم:نقد وبررسی حوادث داستان در پنج منظومه،بخش نهم:گفتگو در داستان،بخش دهم:هنر شاعری و بخش یازدهم:بررسی عنصر توصیف در پنج منظومه.

لازم به یادآوری است که مثنوی یوسف و زلیخای جامی هرچند که همنام با خسرو شیرین نظامی نیست اما از آنجاییکه جامی آنرا به تقلید از خسرو و شیرین سروده است از لحاظ ساختارو روند داستان مقایسه کرده که در هر بخش مورد پژوهش و بررسی قرارداده ام.

در این پژوهش از «خسرو وشیرین» دکتر بهروزثروتیان، «شاهنامه» چاپ مسکو، «شیرین و خسرو» به قلم غضنفر علی یف (مسکو1966)، «فرهاد وشیرین» از دیوان وحشی به کوشش پرویز بابائی و «یوسف و زلیخا» به اهتمام دکتر ناصر نیکو بخت استفاده شده است.

در این تحقیق شماره سمت راست ممیز سال انتشار اثر و شماره ی سمت چپ شماره ی صفحه است همچنین در آدرس بیتها نام اثر و صفحه ی آن آمده است.

بخش اول :

شرح احوال و آثار شاعران

فصل اول :

شرح احوال و آثار نظامی گنجه ای

زندگی تولد نظامی :

« نظامی، الیاس فرزند یوسف، در سال 1141 م ( 536 هـ ) در گنجه یکی از شهرهای باستانی آذربایجان چشم به جهان گشود . بنا به گفته ی خود شاعر، مادر او، دختر یکی از سران کُرد، بوده است. صاحب نظران برآنندکه نیای او مؤیدالدین مردی فاضل و دانشمند بوده است[1].»

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

فرم در حال بارگذاری ...

فید نظر برای این مطلب