دانلود پایان نامه ارشد رشته زبان شناسی همگانی:بررسی گفتمان پزشک و بیمار فارسی زبان |
 |
1-8-7-نوبتگیری …………………………………………………………………………………………………….. 12
1-9- ساختار کلی پژوهش ……………………………………………………………………………………………. 13
فصل دوم: مروری بر مطالعات پیشین
2-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………… 16
2-2- پیشینه تحلیل گفتمان انتقادی ………………………………………………………………………………… 16
2-3- الگوهای نظری در تحلیل گفتمان انتقادی ……………………………………………………………….. 20
2-3-1- فوکو ……………………………………………………………………………………………………………..20
2-3-2- هاج و کرس …………………………………………………………………………………………………. 22
2-3-3- وداک …………………………………………………………………………………………………………… 23
2-3-4- ون دایک ……………………………………………………………………………………………………… 25
2-3-5- لاکلا و موف ………………………………………………………………………………………………… 27
2-3-6- کرس و ون لیوون …………………………………………………………………………………………. 28
2-3-7- فاولر ……………………………………………………………………………………………………………. 29
2-3-8- پنی کوک ……………………………………………………………………………………………………… 30
2-3-9- چیلتون و هارت ……………………………………………………………………………………………. 31
2-3-10- موتنر …………………………………………………………………………………………………………. 32
2-4- مروری بر پژوهشهای انجام شده …………………………………………………………………………. 32
2-4-1- پژوهشهای خارجی ……………………………………………………………………………………… 33
2-4-1-1-کتابها ………………………………………………………………………………………………… 33
2-4-1-2- مقالات ……………………………………………………………………………………………… 34
2-4-2- پژوهشهای داخلی ……………………………………………………………………………………….. 36
2-4-2-1- کتابها …………………………………………………………………………………………….. 36
2-4-2-2- مقالات ……………………………………………………………………………………………… 38
2-4-2-3- پایاننامهها و رسالهها ……………………………………………………………………………40
2-5- خلاصه ………………………………………………………………………………………………………………..43
فصل سوم: الگوی نظری پژوهش و روششناسی
3-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………… 46
3-2- الگوی نظری پژوهش …………………………………………………………………………………………… 46
3-2-1- مفاهیم گفتمان، قدرت و ایدئولوژی از دیدگاه فرکلاف ………………………………………. 47
3-2-1-1- گفتمان ……………………………………………………………………………………………… 47
3-2-1-2- قدرت ………………………………………………………………………………………………. 49
3-2-1-3- ایدئولوژی …………………………………………………………………………………………. 50
3-2-2- طبیعی شدگی در گفتمان ………………………………………………………………………………… 51
3-2-3- مراحل تحلیل گفتمان انتقادی در رویکرد فرکلاف …………………………………………….. 52
3-2-3-1- توصیف ……………………………………………………………………………………………. 53
3-2-3-2- تفسیر ……………………………………………………………………………………………….. 55
3-2-3-3- تبیین ………………………………………………………………………………………………… 59
3-3- روششناسی پژوهش …………………………………………………………………………………………… 60
3-3-1- جامعه آماری مورد مطالعه ………………………………………………………………………………. 60
3-3-2- روش گردآوری دادهها …………………………………………………………………………………… 60
3-3-3- ابزار پژوهش ………………………………………………………………………………………………… 61
3-3-4- روشها و مراحل تجزیه و تحلیل ……………………………………………………………………. 61
3-3-4-1- تحلیل کیفی …………………………………………………………………………………………. 62
3-3-4-2- تحلیل کمی …………………………………………………………………………………………. 62
3-4- خلاصه …………………………………………………………………………………………………………………. 62
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادهها
4-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………… 64
4-2- توصیف ……………………………………………………………………………………………………………… 64
4-2-1- بررسی مصاحبههای پزشک و بیمار در ارتباط با پرسش اول ……………………………….. 65
4-2-2- بررسی مصاحبههای پزشک و بیمار در ارتباط با پرسش دوم ………………………………. 73
4-2-3- بررسی مصاحبههای پزشک و بیمار در ارتباط با پرسش سوم ………………………………. 74
4-2-4- بررسی مصاحبههای پزشک و بیمار در ارتباط با پرسش چهارم …………………………… 76
4-2-5- بررسی مصاحبههای پزشک و بیمار در ارتباط با پرسش پنجم …………………………….. 78
4-3- تفسیر ………………………………………………………………………………………………………………… 89
4-3-1- ظاهر کلام ……………………………………………………………………………………………………. 89
4-3-1-1- هویت زبانی ……………………………………………………………………………………….. 89
4-3-1-2- صورتهای خطاب ………………………………………………………………………………. 90
4-3-2- معنای کلام …………………………………………………………………………………………………… 93
4-3-2-1- هویت سازی ……………………………………………………………………………………….. 93
4-3-2-2- تعریف و تمجید از پزشک ……………………………………………………………………. 95
4-3-2-3- کنشهای گفتاری …………………………………………………………………………………. 96
4-3-3- انسجام معنایی …………………………………………………………………………………………….. 102
4-3-4- ساختار و جانمایه متن …………………………………………………………………………………. 105
4 -3-5- بافت موقعیتی متن ………………………………………………………………………………………. 108
4-3-5-1- حضور همراه با بیمار ……………………………………………………………………………. 108
4-3-5-2- طول مدت معاینه ……………………………………………………………………………….. 109
4-3-6- بافت بینامتنی ………………………………………………………………………………………………. 112
4-4- تبیین ……………………………………………………………………………………………………………….. 113
4-4-1- سطح موقعیتی …………………………………………………………………………………………….. 113
4-4-2- سطح نهادی ……………………………………………………………………………………………….. 117
4-4-3- سطح اجتماعی ……………………………………………………………………………………………. 118
4-5- تفسیر دادهها …………………………………………………………………………………………………….. 121
4-6- خلاصه …………………………………………………………………………………………………………….. 126
فصل پنجم: خلاصه و نتیجه گیری
5-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………. 128
5-2- مروری بر مراحل پژوهش ………………………………………………………………………………….. 128
5-3- بحث و نتیجهگیری ……………………………………………………………………………………………. 129
5-4- دستاوردهای جانبی پژوهش ……………………………………………………………………………….. 133
5-5- پیشنهاداتی برای مطالعات آینده …………………………………………………………………………… 134
کتاب‌نامه ……………………………………………………………………………………………………………. 136
منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………. 136
منابع انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………….. 139
پیوست ………………………………………………………………………………………………………………………… 141
چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………….. 142
فهرست جداول
جدول 4-1: فراوانی جملات خبری، پرسشی و امری در گفتمان پزشک و بیمار ………………… 75
جدول 4-2: فراوانی ضمیرهای ما و شما در گفتمان پزشک و بیمار …………………………………. 77
جدول 4-3: صورتهای خطاب پزشک به بیمار ……………………………………………………………. 91
جدول 4-4: صورتهای خطاب بیمار به پزشک ……………………………………………………………. 92
جدول 4-5: چگونگی انجام مراحل معاینه و گفتگو با بیمار ………………………………………….. 106
جدول 4-6: طول مدت مصاحبهها …………………………………………………………………………….. 109
جدول 4-7: میانگین مدت زمان مصاحبهها بر حسب سن بیماران ………………………………….. 111
جدول 4-8: میانگین مدت زمان مصاحبهها بر حسب تحصیلات بیماران ………………………… 112
جدول 4-9: فراوانی سوالات پزشک و بیمار ……………………………………………………………….. 114
جدول 4-10: فراوانی سوالات پزشک بر حسب سن بیمار ……………………………………………… 115
جدول 4-11: فراوانی سوالات پزشک بر حسب تحصیلات بیمار …………………………………….. 116
جدول 4-12: آمار توصیفی قطع گفتار پزشک با سن بیمار ……………………………………………… 121
جدول 4-13: آزمون آنوا برای تعیین رابطه معناداری بین قطع گفتار پزشک با سن بیمار………. 122
جدول 4-14: آمار توصیفی قطع گفتار پزشک با سن بیمار ……………………………………………… 122
جدول 4-15: آزمون تی مستقل برای تعیین رابطه معناداری بین قطع گفتار پزشک با
تحصیلات بیمار …………………………………………………………………………………….. 123
جدول 4-16: آمار توصیفی نوبتگیری پزشک با سن بیمار …………………………………………….. 124
جدول 4-17: آزمون آنوا برای تعیین رابطه معناداری بین نوبتگیری پزشک با سن بیمار…….. 124
جدول 4-18: آمار توصیفی نوبتگیری پزشک با تحصیلات بیمار …………………………………… 125
جدول 4-19: آزمون تی مستقل برای تعیین رابطه معناداری بین نوبتگیری پزشک
با تحصیلات بیمار ………………………………………………………………………………….. 125
فهرست نمودارها
نمودار 4-1: فراوانی جملات خبری، پرسشی و امری در گفتمان پزشک و بیمار ………………… 75
نمودار 4-2: فراوانی ضمیرهای ما و شما در گفتمان پزشک و بیمار …………………………………. 77
نمودار 4-3: صورتهای خطاب پزشک به بیمار ……………………………………………………………. 91
نمودار 4-4: صورتهای خطاب بیمار به پزشک ……………………………………………………………. 92
نمودار 4-5: میانگین مدت زمان مصاحبهها بر حسب سن بیماران ………………………………….. 111
نمودار 4-6: میانگین مدت زمان مصاحبهها بر حسب تحصیلات بیماران ………………………… 112
نمودار 4-7: درصد فراوانی سوالات پزشک و بیمار ……………………………………………………… 114
نمودار 4-8: فراوانی سوالات پزشک بر حسب سن بیمار ……………………………………………… 115
نمودار 4-9: فراوانی سوالات پزشک بر حسب تحصیلات بیمار …………………………………….. 116
نمودار 4-10: رابطه فراوانی قطع گفتار توسط پزشک با سن بیمار ……………………………………. 118
نمودار 4-11: رابطه فراوانی قطع گفتار توسط پزشک با تحصیلات بیمار ………………………….. 119
نمودار 4-12: رابطه میانگین نوبتگیری توسط پزشک با سن بیمار ………………………………….. 120
نمودار 4-13: رابطه میانگین نوبتگیری توسط پزشک با تحصیلات بیمار ……………………….. 120
فهرست اشکال
شکل 3-1: مدل سهبعدی فرکلاف ……………………………………………………………………………… 49
شکل 3-2: الگوی پیشنهادی فرکلاف جهت تفسیر ………………………………………………………. 56
چکیده
یکی از اهداف تحلیل گفتمان انتقادی شفاف‌سازی ارتباطات از نظر قدرت و به طور کلی تحلیل روابط آشکار یا پنهان قدرت در گفتمان است. این پژوهش با هدف بررسی نشان‌گرهای قدرت در گفتمان پزشک- بیمار و تعیین غالب بودن رابطه قدرت یا همبستگی انجام شده است. برای این منظور 30 مصاحبه پزشک و بیمار ضبط و به شکل مکتوب تبدیل شدند. جامعه مورد مطالعه را 10 پزشک که به طور تصادفی انتخاب شده‌اند و مصاحبه هر کدام با سه بیمار تشکیل می‌دهد. دادهها در غالب چارچوب فرکلاف توصیف، تفسیر و تبیین شده‌اند. در انجام این پژوهش علاوه بر تحلیل کیفی از بررسی کمی شامل محاسبه فراوانی و اعمال شیوه‌های آماری با استفاده از آزمون آنووا و تی مستقل بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادهها و آزمون فرضیه‌ها حاکی از این است که سن بیماران در میزان قطع گفتار و نوبتگیری که پزشک انجام می‌دهد، تأثیرگذار است و با افزایش سن بیمار فراوانی آنها نیز در گفتار پزشک افزایش می‌یابد. سطح تحصیلات بیمار نیز در میزان قطع گفتاری که پزشک انجام می‌دهد، مؤثر است و ارتباط معکوسی بین این دو شاخص برقرار است. اما نتایج نشان می‌دهد که نوبتگیری پزشک با تحصیلات بیمار رابطه معناداری ندارد. بررسی مصاحبهها در چارچوب مذکور نشان می‌دهد که این پزشکان هستند که بسیاری از بخش‌های مکالمه را کنترل می‌کنند و تصمیم گیرنده اصلی هستند و این خود مبین عدم تقارن درگفتمان پزشکی است. به این ترتیب پژوهش حاضر نشان داده است که در گفتمان پزشک و بیمار عامل قدرت غالب است نه همبستگی.
کلید واژه‌ها: تحلیل گفتمان انتقادی، روابط قدرت، گفتمان پزشکی، قطع گفتار، نوبتگیری
فصل اول
کلیات پژوهش
1-1- مقدمه
زبان پدیده‌ای است اجتماعی که ارتباط تنگاتنگی با ساخت اجتماعی یک جامعه دارد. هر فرد هنگام صحبت کردن به نحوی اجتناب‌ناپذیر، قرائنی دال بر خاستگاه، شخصیت، دیدگاه و حتی افکار خود به دست می‌دهد به‌طوری‌که مخاطب به کمک آنها می‌تواند در مورد گوینده اظهار نظر نماید. خصلت اجتماعی زبان آن را با بسیاری از پدیده‌ها، روندها و عوامل اجتماعی-فرهنگی پیوند می‌دهد و این پیوستگی به حدی است که برخی زبان را آیینه‌ای دانسته‌اند که پدیده‌ها و دگرگونی‌های اجتماعی-فرهنگی جامعه را به نوعی در خود منعکس می‌کند. ما روزانه آن‌چنان در زبان غوطه‌وریم که گاهی تأثیرات عمیقی را که ممکن است بر زندگی، روابط و حیات اجتماعی‌مان داشته باشد، دست کم می‌گیریم (سلطانی،1391). زبان گذشته ما را رقم زده، حال ما را می‌سازد و آینده ما نیز تحت تأثیر آن است. استفاده از زبان توسط رسانه‌ها، اربابان قدرت و سیاستمداران، از تجلی‌های زبان در زندگی سیاسی-اجتماعی ماست. در این میان از حوزه‌های مختلف علم زبان‌شناسی، دیدگاه «تحلیل گفتمان انتقادی[1]»-که البته تنها منحصر به زبان‌شناسی نیست و دیدگاهی میان رشته‌ای محسوب می‌شود- به مطالعه زبان به مثابه کردار اجتماعی[2] می‌پردازد و کارکرد آن را در جامعه و سیاست بررسی می‌کند.
«دیدگاه فوق رویکردی است که از دل زبان‌شناسی نقش‌گرا[3] و جامعه‌شناسی جوانه زده است. به طور کلی در تحلیل گفتمان[4] سه نگرش عمده مطرح است که عبارتند از: تحلیل گفتمان ساخت‌گرا[5] و صورت‌گرا[6] که گفتمان را سطح فراتر از جمله و تحلیل گفتمان را تحلیل این سطح دانسته‌اند، تحلیل گفتمان نقش‌گرا که اولویت را به کارکرد و بافت موقعیت[7] می‌دهد و گفتمان را به مثابه زبان به هنگام کاربرد تعریف می‌کند و سومین نوع تحلیل گفتمان، تحلیل گفتمان انتقادی است. در واقع این رویکرد صورت نوین و توسعه یافته تحلیل گفتمان نقش‌گراست که از اندیشه‌های فیلسوف و اندیشمند معاصر فرانسوی، میشل فوکو[8] (1984-1926م) و مکتب انتقادی فرانکفورت بسیار تأثیر پذیرفته است» (اسدی، 1391: 4). تحلیل گفتمان انتقادی به این معنا انتقادی است که هدفش آشکار ساختن نقش کردارهای گفتمانی[9] در جهان اجتماعی است. از جمله آن روابط اجتماعی که شامل روابط نابرابر قدرتند و هدفشان سهیم شدن در ایجاد تغییرات اجتماعی در راستای ایجاد روابط متعادل‌تر قدرت در فرآیند ارتباطات و در جامعه به طور عام است (سلطانی، 1384). در این رویکرد مفاهیمی چون ایدئولوژی[10] و قدرت وارد تحلیل می‌شوند و بافت گسترش یافته و روابط تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را نیز در بر می‌گیرد تا تحلیل از سطح توصیف فراتر رفته و به سطح تفسیر[11] و تبیین[12] برسد. در این حوزه اعتقاد بر این است که متون عاری از بار ایدئولوژیکی نیستند بلکه حوادث، رویدادها و متون، از منظر خاصی گزارش می‌شوند. زبان و گفتمان واجد سطوح و لایه‌هایی هستند. درسطوح زیرین حاوی ایدئولوژی و روابط قدرت و سلطه می‌باشند و در سطوح زبرین حاوی ساختارها و مولفه‌های گفتمان‌مدار هستند. این ساختارها و مؤلفه‌ها رابطه مستقیم و دیالکتیک با ایدئولوژی نهفته در لایه‌های زیرین متن و گفتمان دارد. از این رو هدف تحلیل گفتمان انتقادی آشکار ساختن آن بعدی است که در ورای واژه‌ها، جمله‌ها، متون زبانی، مطبوعاتی و شفاهی به نظر افراد طبیعی جلوه می‌کند و از دید آنها مخفی می‌ماند. بدین ترتیب این رویکرد بستری ایجاد می‌کند برای آگاهی دادن به مردم به هدف رفع این نابرابری‌ها.
1-2- بیان مسئله
در تحلیل گفتمان انتقادی بین زبان از یک سو و قدرت، سلطه و ایدئولوژی از سوی دیگر رابطه دو سویه برقرار است. ساخت‌های ایدئولوژیک در خدمت برقراری مناسبات قدرت در جامعه هستند و اعمال قدرت هم، بنا به تعبیر گفتمان‌شناسان انتقادی، یا از طریق قوه قهریه (مثلاً قدرت اسلحه و زور) صورت می‌گیرد و یا از طریق زبان و گفتمان‌های خاص. البته ادعایی در این زمینه وجود دارد که زبان را کارآمدتر از زور می‌داند به شرطی که به صورت مؤثر از زبان استفاده شود (یارمحمدی، 1385: 63؛ به نقل از اسدی، 1391). استفاده مؤثر از زبان یعنی این‌که ساخت‌های ایدئولوژیک از طریق زبان به شکل غیر مستقیم به اهل زبان عرضه گردد. مردم خیال می‌کنند که در انتخاب و فهم مسائل آزادند، اما این منابع قدرت و ایدئولوژی هستند که به شیوه پوشیده و تدریجی تعیین می‌کنند که مردم چگونه بیاندیشند، قضاوت کنند و سپس انتخاب نمایند. تحلیل گفتمان انتقادی به دنبال شفاف‌سازی متون و معانی در جهت ارتقاء سطح آگاهی بخشی انتقادی[13] به جامعه است. در این راستا، در زمینه تحلیل گفتمان انتقادی سیاستمداران و به ویژه بازتاب آن در رسانه‌ها و مطبوعات، مطالعات زیادی صورت گرفته است. اما موضوع تحلیل گفتمان پزشکی چندان مورد توجه زبان‌شناسان نبوده است. مطالعاتی که بیشتر در این زمینه انجام گرفته‌اند بیشتر توسط پژوهش‌گران رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی بوده است. بنابراین بررسی تعامل پزشک و بیمار از دیدگاه زبان‌شناختی و از طریق مطالعه میدانی، می‌تواند گام مهمی در تشخیص و آگاهی از چگونگی تجلی نابرابری‌های موجود در حوزه گفتمان پزشکی باشد.
فرم در حال بارگذاری ...
|
[دوشنبه 1399-10-08] [ 12:57:00 ب.ظ ]
|
