2-5 موسیقی……………………………………………………………………………………………………………………….9

 

2-6 آب و هوا…………………………………………………………………………………………………………………..10

 

2-7 كشاورزی و دامداری…………………………………………………………………………………………………..10

 

2-8 صنایع دستی………………………………………………………………………………………………………………10

 

 

 

فهرست مطالب

 

 عنوان                                                                                                          صفحه

 

فصل سوم: كلیاتی درباره نمد

 

3-1 كلیات نمد درایران………………………………………………………………………………………………………13

 

3-1-1 مزایای نمد…………………………………………………………………………………………………………….15

 

3-1-2عوارض ناشی از نمد مالی…………………………………………………………………………………………17

 

3-1-3 فصل كار……………………………………………………………………………………………………………….18

 

3-1-4 نمدمالی در ایران…………………………………………………………………………………………………….18

 

3-1-5 خاصیت نمدی شدن پشم………………………………………………………………………………………..19

 

3-1-6 مناطق نمدمالی در ایران و مختصات آنها……………………………………………………………………19

 

3-1-7 چگونگی تبدیل پشم به نمد……………………………………………………………………………………..20

 

3-1-7-1 پشم…………………………………………………………………………………………………………………..21

 

3-1-7-2 لیف پشم……………………………………………………………………………………………………………21

 

3-1-7-3 خواص فیزیكی پشم……………………………………………………………………………………………22

 

3-1-8 چگونگی نمدی شدن پشم……………………………………………………………………………………….22

 

3-1-8-1 عوامل تسریع كننده……………………………………………………………………………………………..23

 

3-1-8-2 انواع پشم هایی كه در نمد مالی مصرف می شود…………………………………………………….23

 

 

3-1-9 اصطلاحات نمد……………………………………………………………………………………………………..25

 

3-2 مراحل تهیه نمد………………………………………………………………………………………………………….25

 

3-2-1 نقش بندی……………………………………………………………………………………………………………..27

 

3-2-2 مواد نمد مالی در كرمانشاه……………………………………………………………………………………….32

 

3-2-3 انواع تولیدات نمدین در كرمانشاه……………………………………………………………………………..33

 

3-2-4 ابزار نمد مالی………………………………………………………………………………………………………..35

 

فهرست مطالب

 

 عنوان                                                                                                          صفحه

 

فصل چهارم: جایگاه رنگ در نمد كرمانشاه

 

4-1 نمدهای خود رنگ………………………………………………………………………………………………………40

 

4-2نمدهای رنگی……………………………………………………………………………………………………………..41

 

4-3 رنگ درنمدهای ایران………………………………………………………………………………………………….42

 

4-4 انواع رنگ های مصرفی……………………………………………………………………………………………….42

 

فصل پنجم: نقش های نمد كرمانشاه

 

5-1 نقوش نمد………………………………………………………………………………………………………………….47

 

5-1-1 نقوش جانوری……………………………………………………………………………………………………….47

 

5-1-2نقوش گیاهی…………………………………………………………………………………………………………..60

 

5-1-3 نماد های طبیعی……………………………………………………………………………………………………..64

 

5-1-4 اشیاء……………………………………………………………………………………………………………………..68

 

5-1-5 اشکال تجریدی………………………………………………………………………………………………………74

 

5-2 اجرای نقوش بر روی نمد……………………………………………………………………………………………80

 

5-2-1 اجرای نقش شكاردر طراحی نمد…………………………………………………………………………….80

 

5-2-1-1 نحوه جایگزینی نقش بز در كادر نمد…………………………………………………………………….86

 

5-2-1-2 نحوه جایگیری نقش مرغ در كادر نمد…………………………………………………………………..91

 

5-2-2 اجرای نقوش تجریدی در طراحی نمد……………………………………………………………………….94

 

5-2-3 نحوه جایگیری نقوش گل وگیاه در كادر نمد……………………………………………………………100

 

5-2-4 نحوه جایگیری نقوش اشیاء در كادر نمد………………………………………………………………….105

 

5-3- حاشیه نمد……………………………………………………………………………………………………………107

 

فصل ششم: بررسی و تحلیل نمد با ترکیبی از نقوش

 

6-1 نمد با طرح ترکیب جانوری و اشیاء……………………………………………………………………………112

 

فهرست مطالب

 

 عنوان                                                                                                          صفحه

 

6-2 نمد با طرح ترکیب جانوری……………………………………………………………………………………….113

 

6-3 نمد با طرح ترکیب گیاهی و جانوری…………………………………………………………………………..114

 

6-4 نمد با طرح اشکال تجریدی……………………………………………………………………………………….115

 

6-5 نمد با طرح نقوش گیاهی…………………………………………………………………………………………..116

 

6-6 نمد با طرح نقوش گیاهی…………………………………………………………………………………………..117

 

6-7 نمد با طرح نقوش گیاهی………………………………………………………………………………………….118

 

6-8 نمد با طرح ترکیب گیاهی و اشیاء………………………………………………………………………………119

 

6-9 نمد با طرح ترکیب گیاهی و جانوری………………………………………………………………………….120
6- 10 نمد با طرح نقوش جانوری…………………………………………………………………………………….121

 

6-11 نمد با طرح ترکیب جانوری و گیاهی…………………………………………………………………………122

 

6-12 نمد با طرح جانوری………………………………………………………………………………………………..124

 

6-13 نمد با طرح جانوری………………………………………………………………………………………………..125

 

فصل هفت: نتیجه گیری و پیشنهادات حاصل از تحقیق

 

7-1 نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………..128

 

7-2 پیشنهادات حاصل از تحقیق……………………………………………………………………………………….

 

نمدمالی از جمله هنرهای سنتی، کاربردی منطقه عشایر کرمانشاه است که از دیر باز در این استان وجود داشته و تاریخی به قدمت دست بافی دارد. در گذشته انواع پوشش های پشمی و زیراندازها حتی زین اسب ها از نمد تهیه می شد. در حال حاضر مصرف پوشش آن از قبیل کلاه نمدی، جلیقه و فرجی می باشد و چه زیباست نقشه های رنگین این نمد ها که هنوز در کف سیاه چادرها و بر دوش چوپانان خود نمایی می کنند.

 

کاربرد نمد در بین عشایر به ویژه آنهایی که در حال کوچ هستند بیشتر می باشد. نمدهای زیرانداز منطقه معمولأ به دو رنگ سیاه و سفید به صورت سفید در زمینه و سیاه در نقش می باشد.البته رنگ های سبز، سرخ، پرتقالی و بنفش هم در زمینه سفید برای تزیین کردن می افزایند. نقش های متداول در روی نمدهای مختلف کرمانشاه عبارتند از: شمشیر، تپانچه، رنگین کمان، گل ترنج، تبر زین، درخت، گنجشک، کله قوچی، نیلوفر، بز کوهی، مرغ، پله و جغه شاهی.نمدمالی یکی از کهن ترین هنرهای سنتی مردم استان کرمانشاه است.تقریبابه قبل از اسلام برمی گردد.وبا توجه به اینکه تولیدآن راحت بوده ومواد اولیه آن نیز در دسترس عشایرمنطقه است .به راحتی تولیدو از جمله هنرهای شاخص استان کرمانشاه محسوب می شود.

 

همیشه نقش های نمدتوجه مرا به خودجلب می کرد. نقش های ساده و بسیار زیبا و هنرمندانه.

 

چگونگی ساخت نمد ،انتخاب پشم وچیدمان نقش ها اولین شناخت من از هنر نمد مالی بود.در فصل های این پژوهش به انتخاب رنگ وساخت نمدهای خودرنگ پرداختم .ودر فصل دیگر به معرفی نقوش وجایگاه این نقش ها در زندگی عشایر کرمانشاه.درفصل شش این پژوهش به چیدمان این نقش ها در کنار یکدیگر که گاهی به صورت تک نقش و گاهی به صورت ترکیبی در کنار یکدیگرقرار گرفته اند.تعدادی از این نمدهارا معرفی نموده ام ودر آخرنتیجه گیری و پیشنهادات.

 

 

 

1-1 بیان مسالۀ تحقیق

 

هنگامی که برای نخستین بار انسان توانست سنگ را مطابق میل خویش شکل دهد. در واقع نخستین گام را برای شکافتن و در هم شکستن مواد و جستجو در ساختمان پنهان آنها و بالاخره تسلط بر طبیعت برداشت. انسان به تدریج با استفاده از این مهارتها، پیچیده‌تر، عمیق‌تر، ظریف‌تر و سریع‌تر به گذشته خود نگریسته و در پیوستگی تاریخ لحظات گذرای زندگی را به نمایش گذاشته است. در ایران تنوع و گونه گونی این آثار، با عنوان هنرهای مردمی و صنایع دستی و در شاخه‌ای پیچیده‌تر با عنوان هنرهای سنتی از آن یاد می‌شود که بسیار گسترده و کمال یافته است و گسترده وسیعی را در برمی‌گیرد. به طور کلی صنایع دستی به بخشی از هنر و صنعت گفته می‌شود که با بهره‌گیری از مواد اولیه بومی و انجام کار اساسی به کمک دست و افزار دستی در مراحل مختلف تولید، منجر به ساخت محصولاتی می‌شود که هر واحد از این محصولات به شکلی ذوق هندسی و خلاقیت فکری سازنده آن را به نمایش می‌گذارد و نمد یکی از این هنرهای سنتی است که سالیان درازی است در این سرزمین تولید می‌شود و می‌توان گفت که تمام خصایص یک هنر بومی و سنتی را در خود حفظ کرده، چه از نظر مواد اولیه و چه از نظر مراحل ساخت و چه از نظر طراحی نقوش و رنگ‌بندی، و اگر از نظر قدمت بخواهیم این هنر را بررسی کنیم شاید به جرأت به توان گفت که از قدیمی‌ترین محصولات صنایع دستی ایران محسوب می‌شود.

 

1-2 اهمیت موضوع تحقیق و دلایل انتخاب آن

 

نمد که همواره از دیرباز مورد استفاده بشر بوده است. از جنبه‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از موارد مهم مقاومت نمد است که به سادگی نابود نمی‌شود. پشم چنان درهم تنیده شده است. که به سادگی جدا نمی‌گردد. نمد علاوه بر ساختمان فیزیکی ویژه‌اش، در خصوص زیبایی نقوش و  تولیدش اهمیت خاص خود را دارد. با توجه به رنگ‌ها و نقش‌های خاص به کار رفته در نمد کرمانشاه بر آن شدم که پژوهشی بر طرحها و نقش‌های نمد کرمانشاه انجام دهم و تلاش خواهم کرد نمدهای مختلف شهرهای ایران را مورد بررسی قرار دهم تا در نهایت انواع نقش‌ها و طرح‌های نمد کرمانشاه را مورد بررسی قرار گیرد. به طور کلی توجه دوباره و بازنگری در هنرهای بومی و منطقه‌ای در این دوران اهمیت فراوانی داشته و رویکرد به این گونه هنرها البته با ادراک معاصر- نقش مهمی در روند خلاقیت و نوگرایی در هنرامروز می‌تواند داشته باشد.

 

1-3 هدف‌های تحقیق

 

تلاش جهت نمایاندن طرح‌ها و نقش‌های نمد که امروزه کم‌ترکسی است که نمد را به خوبی بشناسد. و قدمت و جایگاه نمد را بداند و با توجه به این که در دنیای صنعتی امروز فرش و محصولات جانبی آن جایگزین نمد شده است و این محصولات با امکانات امروزه تولید انبوه دارد. می‌توان تلاش کرد که نمد هم به تواند وارد دنیای صنعت و نهایتاً تولید انبوه داشته باشد. و مهمتر اینکه نقوش و طرح‌های این هنر دستی را ریشه‌یابی و در صورت امکان بازنگری کرد و به توان با استفاده از دست‌ آورد‌های زیبا ‌شناسانه دنیای تجسمی امروز، این نقوش را درترکیب بندی‌های خاص‌تر و نوتری طراحی و در نمد اجرا نمود.

 

1-4 سوالات یا فرضیه‌ های تحقیق

 

همواره در راه پژوهش و تحقیق در مورد موضوعی خاص قطعاً سوالاتی از ذهن پژوهشگر خواهد گذشت که چگونه بشر به ساخت نمد دست یافته است. و علت مقاومت نمد در برابر سرما و گرما در چیست. نمد علاوه بر مقاومت و جنس خاصش، نقش‌ها و طرح‌های متفاوت دارد که می‌تواند مد نظر باشد بشر امروز آرام، آرام گذشته خود را به دست فراموشی سپرده است. و در این میان نمد هم دستخوش این اتفاق بوده است. و چرا امروزه نمد مورد توجه نمی‌باشد.و چه می‌توان کرد که نمد دیرین را دوباره در زندگی نوین امروزه جایگاه گذشته خود را به دست آورد.

 

1-5 روش تحقیق

 

جستجو و یافتن منابع پژوهش، مطالعه مدارک، کتاب‌ها و در مورد موضوع و یادداشت‌برداری از یافته‌ها موجود- و با توجه به فیش‌های گردآوری شده شروع به طبقه بندی مراحل مختلف پژوهش می‌نمایم که سعی می‌کنم ابتدا در مورد پیشینه نمد در ایران را شرح دهم و به طور کلی به بررسی نمد کرمانشاه و شهرستان‌های تابعه استان بپردازم و نحوه به کاربردن رنگ‌ها و نقش‌ها و تفاوت آن‌ها در ساخت و طراحی و رنگ‌آمیزی مورد بررسی و تحقیق قرار می‌گیرد و مقایسه و نتایج به دست آمده و نتیجه‌گیری.

 

 

1-6-پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………..7

 

1-7-جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………15

 

1-8-محدودیت­های تحقیق……………………………………………………………………………….15

 

فصل دوم: مبانی نظری

 

2-1-تاریخچه بهره گیری از چوب در ایران………………………………………………………………17

 

2-2-نور و انواع نورگیرها در معماری ایران………………………………………………………………23

 

2-2-1-روزن…………………………………………………………………………………………….24

 

2-2-2-شباک……………………………………………………………………………………………………26

 

2-2-3-جامخانه………………………………………………………………………………………….26

 

2-2-4-هورنو………………………………………………………………………………………………..27

 

2-2-5-روشندان…………………………………………………………………………………………….28

 

2-2-6-در و پنجره………………………………………………………………………………………..29

 

2-2-7-فخرومدین…………………………………………………………………………………………30

 

2-2-8-بالکانه……………………………………………………………………………………………….31

 

2-2-9-فَریز و خُووَن……………………………………………………………………………………32

 

2-2-10-باجه…………………………………………………………………………………….33

 

 2-2-11-پاچلاقی………………………………………………………………………………….33

 

2-2-12-گُلجام……………………………………………………………………………………33

 

2-2-13-پاچنگ……………………………………………………………………………………………….34

 

2-2-14-چشم گاوی……………………………………………………………………………………..34

 

2-2-15-اُرسی………………………………………………………………………………………………..34

 

2-3- تعریف ارسی…………………………………………………………………………………35

 

2-3-1-واژه شناسی ارسی در فرهنگ نامه ها…………………………………………………..35

 

2-3-2- تاریخچه ارسی در جهان و ایران………………………………………………………………..37

 

2-3-3- ساختار ارسی……………………………………………………………………43

 

2-3-3-1- چهارچوب…………………………………………………………………..43

 

2-3-3-2- وادار……………………………………………………………………………………………..44

 

2-3-3-3- روکوب…………………………………………………………………………………….44

 

2-3-3-4- پاخور یا آستانه………………………………………………………………………………………44

 

2-3-3-5- کتیبه یا پاتاق…………………………………………………………………..45

 

2-3-4- انواع کتیبه……………………………………………………………………………………45

 

2-3-4-.1-پاتاق بسته و غیر نورگیر…………………………………………………………..45

 

2-3-4-2- پاتاق جدا از چهارچوب درکها و نورگیر……………………………………………………….46

 

2-3-4-3- پاتاق نورگیر، مشبک و متصل به چهارچوب………………………………………………………46

 

2-3-5-لنگه یا دَرَک……………………………………………………………………………………….48

 

2-3-6-گل میخ……………………………………………………………………………………………49

 

2-3-7-چفته ریزه…………………………………………………………………………………………49

 

2-3-8-دستگیره…………………………………………………………………………………………..50

 

2-4-اهم تزئینات مورد استفاده در ارسی­…………………………………………………………………..52

 

2-4-1-منبت………………………………………………………………………………………………….52

 

 

2-4-2- مشبک…………………………………………………………………………………….53

 

2-4-3-گره چینی…………………………………………………………………………………..54

 

2-4-4-پارچه بری………………………………………………………………………………………………..55

 

2-4-5-قواره بری و اسلیمی بری……………………………………………………………………………..56

 

2-4-6-معرق……………………………………………………………………………………………………..57

 

2-4-7- خاتم کاری…………………………………………………………………………………………….58

 

2-4-8-آینه کاری…………………………………………………………………………………………..58

 

2-4-9-نقاشی لاکی روغنی……………………………………………………………………………59

 

2-4-10-استفاده از شیشه های سفید و رنگی……………………………………………………61

 

2-4-11-نقاشی پشت شیشه……………………………………………………………………………63

 

2-4-12- خوشنویسی…………………………………………………………………………………….64

 

2-4-13-گچبری…………………………………………………………………………………………65

 

فصل سوم: ساختار و تزئینات ارسی در معماری دوره قاجار

 

3-1-تاریخچه ای پیرامون سلسله قاجار…………………………………………………………………68

 

3-1-1-هنر دوره قاجار………………………………………………………………………………………….71

 

3-1-2- معماری دوره قاجار……………………………………………………………………………………..72

 

3-2-ارسی در معماری دوره قاجار……………………………………………………………………………..75

 

3-3-بررسی ساختار عناصر سازنده ارسی در دوره قاجار……………………………………….83

 

3-3-1- چهارچوب …………………………………………………………………………………………83

 

3-3-2- وادار…………………………………………………………………………………………………85

 

3-3- 3-روکوب ……………………………………………………………………………………………87

 

3-3-4- گل میخ …………………………………………………………………………………………..89

 

3-3-5- خروسک……………………………………………………………………………………………….91

 

3-3-6- ساختار پاشنه یا آستانه…………………………………………………………………92

 

3-3-7- ساختار لنگه یا دَرَک………………………………………………………………………………………..95

 

3-3-7-1- ابعاد لنگه ها……………………………………………………………………………………….123

 

3-3-7-2-ایمنی درک ها در ارسی……………………………………………………………………….126

 

 3-3-8- ساختار کتیبه یا پاتاق…………………………………………………………………………128

 

3-3-8-1-پاتاق بسته و غیر نورگیر…………………………………………………………………………129

 

3-3-8-2-پاتاق جدا از چهارچوب درک ها و نورگیر………………………………………………….131

 

3-3-8-3-پاتاق نورگیر و متصل به چهارچوب………………………………………………………………………..134

 

3-3-8-3-1-کتیبه های صاف…………………………………………………………………………139

 

3-3-8-3-2-کتیبه های قوس دار………………………………………………………………………146

 

الف)کتیبه های قوس دار با دور دایره……………………………………………………………….149

 

ب)کتیبه های قوس دار با دور بیضی یا گهواره ای………………………………………………..151

 

ج)کتیبه های قوسی تیزه دار یا جناغی…………………………………………………………………… 151

 

چ)کتیبه های با قوس کلیل……………………………………………………………………………….153

 

3-4-بررسی تزئینات(طرح و نقش) در ارسی­های دوره قاجار……………………………………….155

 

3-4-1-طرح هندسی…………………………………………………………………………………………….157

 

3-4-2-طرح غیر هندسی…………………………………………………………………………………..159

 

3-4-3-طرح نوشتاری یا خوشنویسی………………………………………………………………….160

 

3-4-4-طرح های تلفیقی…………………………………………………………………………………160

 

3-5-تزئینات آستانه(پاشنه) در ارسی­های دوره قاجار:……………………………………………………………………..165

 

3-6-تزئینات لنگه ها در ارسی­های دوره قاجار………………………………………………………………………………..171

 

3-7-تزئینات کتیبه در ارسی­های دوره قاجار ………………………………………………………………………………….190

 

3-7-1-تزئینات در ارسی با کتیبه چهارگوش(مستطیل شکل)……………………………………………………….193

 

3-7-2-تزئینات در ارسی با کتیبه قوس دار…………………………………………………………………………………….202

 

3-7-3-تزئینات در ارسی با کتیبه جناغی……………………………………………………………………………………… 209

 

3- 7-4-تزئینات درکتیبه ارسی، با قوس کلیل………………………………………………………………………………..212

 

فصل چهارم:بررسی تحلیلی ساختار و تزئینات ارسی های دوره قاجار در مقایسه با ارسی های( دوره های زند، افشار و صفوی)

 

4-1- ویژگی­های ساختاری و تزئینی ارسی­ها در دوره قاجار……………………………………………………………217

 

4-2- ویژگی­های هنر و معماری در دوره های صفویه، افشار و زندیه …………………………………………….227

 

4-2-1-نقوش هندسی…………………………………………………………………………………………..236

 

4-2-2- نقوش غیرهندسی………………………………………………………………………………..239

 

4-2-2-1-نقوش گیاهی……………………………………………………………………………………239

 

4-2-2-2-نقوش حیوانی……………………………………………………………………………………239

 

4-2-2-3-نقوش انسانی، افسانه ای، نمادین و خوشنویسی………………………………………….240

 

4-3-علت ادامه نیافتن ارسی سازی در بناها…………………………………………………………………241

 

نتیجه گیری……………………………………………………………..243

 

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………..248

 

فهرست منابع تصویر……………………………………………………………………………………….253

 

چکیده انگلیسی

 

مقدمه

 

 با شروع سلطنت قاجار و هم زمان با گسترش روابط اروپاییان با ایران و وقوع مناقشات ایران با کشورهای روس و انگلیس، شکست­های پی در پیِ نظامی، سبب عقد قراردادهایی جهت جبران این ناکامی­ها شد که، در نهایت شکست­های سیاسی را نیز بدنبال داشت. جهت چاره­جویی این امر مهم و در پی فراگیری علم و تکنولوژی غرب، شاهد نفوذ اجتماعی و فرهنگی اروپائیان و ایجاد تحولات گسترده در ارکان نظام سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در ایران هستیم. تحولاتی که با تغییر نحوه نگرش به فرهنگ گذشته و هم چنین جهان پیش رو، بنیان­های هنری را نیز در ایران متأثر ساخت. وجوه دوگانه فرهنگ در جامعه، سبب دوگانگی درونی هنرمند و در نتیجه، دوگانگی هنر ایران گردید. چرا که وی از یک سو، هنوز به هنر گذشته تمایل داشته و پایبند هنجارها و معیارهای سنتی خویش بوده و از سوی دیگر، دنیای مدرن، جذابیت بسیاری را، برای وی در برداشت که ثمره آن برای هنرمند دوره قاجار، دیدی دو سویه است که منجر به تجربه، هنری نو می­شود که در همه زمینه­ها از جمله معماری، هنری سنتی که فنون و دست­آوردهای آن تا قبل از آن دوره، از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و به بیان دیگر، میراث معماری گذشتگان بود، تأثیر گذارد. 

 

با ایجاد تحول و تغییر در زمینه ساخت و ساز بناها به لحاظ کالبدی و ظاهری، تزئینات وابسته به معماری دوره قاجار نیز دستخوش تغییراتی فراوان گشت. در این بین، تحول در شکل و ساختار پنجره ها و نورگیرها، از جمله ارسی­ها که جنبه تزئینی و کاربردی آنها، بطور همزمان در بناهای این دوره منظورنظر معماران بوده، امری اجتناب ناپذیر می­نمود.

 

ارسی­ها در معماری دوره قاجار، هم به لحاظ ساختاری و هم به لحاظ تزئینی با ارسی­ها در دوره های قبل یعنی دوره­های صفویه و زندیه متفاوت بوده اند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی این تغییرات و هم چنین تعیین گستره آن در زمینه ساخت ارسی می­باشد. چرا که میراث امروز ما در حوزه هنر، در ارتباط با تحولات آن دوره بوده و این که شناخت تاریخ و گذشته خود، چراغ راه آینده است. اولین قدم جهت انجام این پژوهش، بررسی پیشینه تحقیق بود که با گردآوری و مطالعه آثار انجام شده در این زمینه، این موضوع روشن شد که تزئینات و ساختار ارسی در این دوره، بصورتی کلی بررسی شده و اغلب در این حوزه اشاراتی گذرا به تأثیرات غرب انجام گرفته است. شایان ذکر است که همه این آثار پژوهشی، به نوبه خود قابل تقدیر بوده و هر یک تلاشی در جهت روشن نمودن زاویه­ای از این امر مهم بوده است. با انجام این پژوهش سعی شده تا تأثیرات غرب در ساختار و تزئینات ارسی­ها در این دوره بررسی و شناسانده شود، هرچند قدمی ناچیز در این مسیر بوده باشد.

 

این پایان نامه در چهار فصل تنظیم شده است:

 

در فصل اول به کلیّات تحقیق پرداخته شده است که در واقع مسیر پژوهش را روشن و با بیان روش و مراحل کار، رسیدن به هدف را امکان پذیر ساخته است. در فصل دوم، به مبانی نظری پژوهش و بررسی تاریخچه استفاده از چوب و هم چنین جایگاه نور و تاریخچه استفاده از نورگیرها در معماری ایران پرداخته شده است. در فصل سوم که بدنه اصلی این پژوهش می­باشد، در دو بخش اصلی به بررسی ساختار و تزئینات ارسی­ها در دوره قاجار پرداخته گردیده و جهت درک بهتر مطلب و هم چنین سندیت بخشیدن به مباحث ارائه شده، از تصاویر آثار به جای مانده، نمونه­هایی آورده شده است. و در نهایت در فصل چهارم به جمع بندی مطالب و نتیجه­گیری و تحلیل فرضیه­ها پرداخته شده است.

 

در پایان ذکر این نکته ضروری است که آنچه در این پژوهش آمده، حاصل تلاش چند ماهه­ای است که تحت نظر راهنمایی و مشاوره و مصاحبه با اساتید ارجمند و فرهیخته، مراجعه به کتاب­ها، پایان نامه­ها، مقالات، اسناد مختلف و مراجعه حضوری و عکس­برداری از ارسی­ها در اماکن تاریخی، در نقاط مختلف در ایران، جمع آوری شده است. اما علیرغم همه کوشش­هایی که انجام شده، نگارنده این پژوهش را خالی از لغزش و نارسایی نمی­بیند و در نتیجه خود را از نقد، راهنمایی و آموختن بی­نیاز نمی­داند.

 

 

 

1-1-بیان مسئله:

 

ارسی از جمله آرایه­های چوبی است که می­توان آن را در زمره شاخص­ترین جلوه­های هنر سنتی ایران به شمار آورد که با توجه به جایگاه ویژه نور و نورگیرها در بناهای ایران، در دوره­هایی خاص، از مهمترین عناصر اصلیِ کاربردی و تزئینی معماری محسوب شده و بنا بر محل استفاده در بنا، کاربردهای مختلف داشته و دارای ساختار و تزئینات متنوع و متفاوت بوده است. بررسی آثار چوبی متعدد باقی مانده از دوره قاجار، حاکی از استفاده فراوان و خاص ارسی، در بناهای مختلف از جمله: مساجد، کاخها، زیارتگاهها و خانه­ها نسبت به معماری دوره­های قبل در ایران می­باشد.

 

 

2-8-2 نیروهای خیر…………………………………………………………………………………………………………..19

 

2- 9امشاسپندان…………………………………………………………………………………………………………20

 

2-10 ایزدان………………………………………………………………………………………………………….20

 

2-10-1 مهر……………………………………………………………………………………………………….21

 

2-10- 2 اپام نپات یا برز ایزد…………………………………………………………………………………………….21

 

2-10-3 اردوی سورآناهیتا………………………………………………………………………………………….21

 

2-10-4 تیشتر……………………………………………………………………………………………………….22

 

2-11 جشن های آیینی مربوط به آب در فرهنگ آریایی………………………………………………….23

 

2-11-1 جشن آبریزگان…………………………………………………………………………………………….24

 

2-11-2 خردادگان……………………………………………………………………………………………………….24

 

2-11-3 جشن تیرگان………………………………………………………………………………………………..24

 

2-11-4 جشن آبانگان……………………………………………………………………………………………..25

 

2-12 فرهنگ ماد……………………………………………………………………………………….26

 

2-12-1 دین مادها…………………………………………………………………………………………..…26

 

2-13 فرهنگ پارس………………………………………………………………………………………….27

 

2-13-1 دین و باورهای هخامنشی…………………………………………………………………………………27

 

2-14رمزهای آب و ارتباط نوروز  و آب در تخت جمشید………………………………………………………28

 

2-15 نقوش برجسته تخت جمشید………………………………………………………………………………. 28

 

2-16 آب و پالایش در تخت جمشید……………………………………………………………………………33

 

2-17 فرهنگ اشکانی…………………………………………………………………………………….35

 

2-17-1 دین خاندان اشکانی…………………………………………………………………………………36

 

2-17-2 معبد آناهیتا کنگاور………………………………………………………………………………. 37

 

2-18 فرهنگ ساسانی ………………………………………………………………………………… 38

 

2-18-1 دین ساسانی……………………………………………………………………………………………38

 

2-18-2 اصول دین زرتشتی در دوران ساسانی……………………………………………………………38

 

2-19 نیایشگاه آناهیتای بیشاپور………………………………………………………………………………….41

 

2-19-1 رمزهای نیایشگاه………………………………………………………………………………………….43

 

2-20 طاق بستان ……………………………………………………………………………………………..44

 

2-20-1 جایگاه ایزدان ……………………………………………………………………………………………44

 

2-20-2 نقوش برجسته طاق بستان……………………………………………………………………………..45

 

2-21 دوران اسلامی………………………………………………………………………………………………47

 

2-22 عنصر آب در معماری اسلامی……………………………………………………………………………….49

 

2-22-1 مساجد ………………………………………………………………………………………………..49

 

2-22-2 عنصر آب در کاشی کاری مساجد ………………………………………………………………….51

 

2-23 باغ ایرانی……………………………………………………………………………………………………………53

 

2-24 قالی ایرانی……………………………………………………………………………………………………..55

 

2-25عنصر نور……………………………………………………………………………………………………57

 

2-25-1 تعریف نور و ظلمت…………………………………………………………………………………………57

 

2-26 نمادهای خورشید وآتش و جایگاه آن ها…………………………………………………………………..58

 

2-27 هاله،تعریف هاله و انواع آن………………………………………………………………………………58

 

 

2-28 تعریف واژه خوره،خورنه و مفهوم آن ها …………………………………………………………………..59

 

2-29 نماد دایره و معانی آن……………………………………………………………………………………61

 

2-30 آتش و نور در ایران باستان……………………………………………………………………………62

 

2-31 سه مرحله پیشرفت سفال ……………………………………………………………………………………………..63

 

2-31-1 رمز چهار آخشیک………………………………………………………………………………………………..64

 

2-31-2 رمزهای نور بر سفال ایران………………………………………………………………………………………65

 

2-32 فرهنگ عیلامی و باورهای مقدس عیلامی در رابطه با عنصر نور…………………………………………..67

 

2-33 گاهشماری و اختر بینی در ایران…………………………………………………………………………………..68

 

2-34 گاهشماری درعیلام…………………………………………………………………………………….69

 

2-35 خدایان خورشید و ماه و مراسم آیینی آن ها……………………………………………………….69

 

2-35-1 مراسم آیینی طلوع خورشید…………………………………………………………………….70

 

2-36 رمزهای نور در چغازنبیل ……………………………………………………………………………71

 

2-37 امشاسپندان مربوط به نور و آتش………………………………………………………………………72

 

2-37-1 اردیبهشت …………………………………………………………………………………………..72

 

2-37-2 بهرام،وهرام(ورترغنه) …………………………………………………………………………………….73

 

2-37-3 سروش(سرئوشه) ……………………………………………………………………………………………………..73

 

2-37-4 آذر،آتش،آتر ……………………………………………………………………………………………………73

 

2-37-5 نئیریوسنگهه …………………………………………………………………………………………………..73

 

2-38 آئین میترا(مهر) …………………………………………………………………………………………74

 

2-39 نور و هنر………………………………………………………………………………………… .76

 

2-40 جشن های زمستان و بهار………………………………………………………………………. 77

 

2-40-1 جشن سده………………………………………………………………………………………………….77

 

2-40-2 چهارشنبه سوری…………………………………………………………………………………………….77

 

2-40-3 جشن فروردگان…………………………………………………………………………………………..78

 

2-41 دوران پارس ها ………………………………………………………………………………………79

 

2-42 گاهشماری،اوستایی کهنه و نو………………………………………………………………………………..79

 

2-43 کعبه زرتشت……………………………………………………………………………………………………..80

 

2-43-1 بنای کعبه زرتشت…………………………………………………………………………………….80

 

2-44 دوران ساسانی…………………………………………………………………………………………….82

 

2-45 چهارتاقی نیاسر…………………………………………………………………………………………83

 

2-46 اهمیت نور در اسلام……………………………………………………………………………………….84

 

2-46-1 معنای نور………………………………………………………………………………………………………84

 

2-47سهروردی،فلسفه اشراق و دیدگاه شیخ در رابطه با نور………………………………………………………..85

 

2-47-1 اهمیت خورشید و آتش در اندیشه سهروردی………………………………………………………85

 

2-47-2 حکمت اشراق……………………………………………………………………………………………………85

 

2-47-3 اشراق و معنا آن ………………………………………………………………………………………86

 

2-47-4عقیده سهروردی در رابطه با نور …………………………………………………………………………86

 

2-48 نور در نگارگری………………………………………………………………………………………88

 

2-48-2 فر و خورنه در نگارگری اسلامی صفحه …………………………………………………………..89

 

2-48-3 تجلی نور الانوار در نگارگری اسلامی…………………………………………………………………………….91

 

2-49 نور در معماری اسلامی……………………………………………………………………93

 

2-50 عناصر و اجزای مساجد اسلامی……………………………………………………………………………93

 

2-50-1 محراب و ارتباط آن با نور………………………………………………………………………………93

 

2-50-2 مقرنس………………………………………………………………………………………………..95

 

2-50-3 اسلیمی………………………………………………………………………………………………………….96

 

2-51 باغ ایرانی …………………………………………………………………………………………………….97

 

2-52 فلسفه نور در عرفان و هنر اسلامی…………………………………………………………………98

 

2-53 تحلیل و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………….99

 

2-54 تحلیل نشانه شناسی وفرهنگی…………………………………………………………………….101

 

2-55 بررسی نشانه شناسی نماد نور………………………………………………………………………………………101

 

2-56 بررسی نشانه شناسی هنر اسلامی در مساجد………………………………………………………………….103

 

2-56-1 نشانه های شمایلی…………………………………………………………………………………………………104

 

2-56-2 نشانه های شمایلی نمادین شده………………………………………………………………………………104.

 

2-56-3 نشانه های نمایه ای……………………………………………………………………………………………….105

 

2-56-4 نشانه های نمادین………………………………………………………………………………………………….106

 

2-57 نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………107

 

2-58 نشانه شناسی نماد آب……………………………………………………………………………………………….108

 

2-59 نتیجه گیری کلی………………………………………………………………………………………………………111

 

2-60 استخراج شاخصه های فرهنگی و کد های طراحی………………………………………113

 

2-61 اولویت بندی شاخص ها…………………………………………………………………………………………..115

 

فصل سوم

 

3-1 آنالیز اجتماعی………………………………………………………………………………………………………119

 

3-1-1 استفاده کنندگان………………………………………………………………………………………………………119

 

3-2 آنالیز فرهنگی……………………………………………………………………………………………………….121

 

3-3 بررسی عوامل انسانی…………………………………………………………………………………………..124

 

3-3-1 ارگونومی رنگ……………………………………………………………………………………………………………………124

 

3-3-2 عناصر منظر سازی………………………………………………………………………………………………………………125

 

3-3-3 تامین روشنایی محوطه…………………………………………………………………………………………………………126

 

3-3-4 چشم زدگی و روش جلوگیری از آن ها…………………………………………………………………………………126

 

3-3-5 کنترل انعکاس نور های مزاحم……………………………………………………………………………………………..127

 

3-3-6 اصول مهم در طراحی روشنایی پارک ها………………………………………………………………………………..128

 

3-3-7 مقادیر پیشنهادی در استاندارد برای روشنایی پارک هاCIE 136 …………………………………………….129

 

3-3-8 روشنایی پارک ها ……………………………………………………………………………………………………………..129

 

3-3-9 نور پردازی آبشارها……………………………………………………………………………………………………………131

 

3-4 آنالیز عوامل محیطی……………………………………………………………………………………………192

 

3-4-1 محیط استفاده از محصول…………………………………………………………………………………………………….134

 

3-4-2 رطوبت……………………………………………………………………………………………………………………………..134

 

3-4-3 دمای محیط……………………………………………………………………………………………………………………….134

 

3-4-4 صوت……………………………………………………………………………………………………………………………….134

 

3-4-5 نور…………………………………………………………………………………………………………………………………..135

 

3-4-6 گرد و غبار………………………………………………………………………………………………………………………..135

 

3-4-7 وندالیزم…………………………………………………………………………………………………………………………….136

 

3-4-8 وندالیزم در مقایسه با زمان…………………………………………………………………………………………………..136

 

3-4-9 وندالیزم در مقایسه بامکان…………………………………………………………………………………………………..136

 

3-4-10 ندالیزم در مقایسه با قیمت………………………………………………………………………………………………..136

 

3-4-11 وندالیزم آگاهانه……………………………………………………………………………………………………………….137

 

3-4-12 وندالیزم نا آگاهانه……………………………………………………………………………………………………………137

 

3-4-13 انواع تخریب گرایی های رایج…………………………………………………………………………………………..137

 

3-4-14 نقش طراح……………………………………………………………………………………………………………………..138

 

3-4-15 تاثیر محصول بر محیط…………………………………………………………………………………………………….140

 

3-4-16 نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………141

 

3-5 زیبایی شناسی…………………………………………………………………………………………………….142

 

3-5-1 آب به صورت طرح…………………………………………………………………………………………………………..142

 

3-5-2 آب از نظر حرکت…………………………………………………………………………………………………………….142

 

3-5-3 آب به صورت کنایه و نشانه……………………………………………………………………………………………….143

 

3-5-4 عناصر طراحی بصری………………………………………………………………………………………………………..143

 

3-5-5 فرم…………………………………………………………………………………………………………………………………144

 

3-5-6 بافت………………………………………………………………………………………………………………………………144

 

3-5-7 کیفیت حسی……………………………………………………………………………………………………………………145

 

3-5-8 آبروها…………………………………………………………………………………………………………………………….145

 

3-5-9 آبشارها…………………………………………………………………………………………………………………………..145

 

3-5-10 فواره ها………………………………………………………………………………………………………………………..146

 

3-5-11 نور پردازی آبنماها و آبشارها و آب های ساکن………………………………………………………………….148

 

3-5-12 انواع نورپردازی باغی……………………………………………………………………………………………………..149

 

3-5-13 زیبایی شناسی محیط و منظر……………………………………………………………………………………………153

 

3-5-14 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………..154

 

3-6 آنالیز ساختار و عملکرد…………………………………………………………………………………….155

 

3-6-1 مواد و روش های ساخت آبنما……………………………………………………………………………………………155

 

3-6-2 نورپردازی در کف حوضچه……………………………………………………………………………………………….155

 

فصل چهارم طراحی

 

4-1 پیشنهادات طراح………………………………………………………………………………………………………..157

 

4-2 روشSET………………………………………………………………………………………………………….159

 

2-4- 1مصادیق کالایی……………………………………………………………………………………………………..159

 

2-4-2 بررسی هویت مکان قرار گیری محصول نهایی………………………………………………………………………161

 

2-4-3 توپوگرافی بام تهران…………………………………………………………………………………………………………..161

 

2-4-4 علت انتخاب بام تهران………………………………………………………………………………………………………161

 

2-4-5 گروه هدف………………………………………………………………………………………………………………………163

 

2-4-6 بسته های فرهنگی لنسکی………………………………………………………………………………………………….163

 

2-4-7 معیار های محیطی…………………………………………………………………………………………………………….163

 

2-4-8 معیار های تعاملی……………………………………………………………………………………………………………..164

 

2-4-9 معیار های ارزیابی و داوری……………………………………………………………………………………………….164

 

2-4-10 معیار های خلاقیت…………………………………………………………………………………………………………165

 

2-4-11 معیار های هیجانی………………………………………………………………………………………………………….165

 

2-4-12 معیار های اعتقادی………………………………………………………………………………………………………….165

 

2-4-13 معیار های هویتی……………………………………………………………………………………………………………165

 

2-4-14 اولویت بسته های فرهنگی در گروه هدف…………………………………………………………………………166

 

2-4-15 بررسی شاخصه های Entertainment مورد علاقه کاربر………………………………………………….167

 

2-4-16 معیار های اقتصادی………………………………………………………………………………………………………..167

 

2-4-17 بررسی شاخصه های کالاهای مورد توجه گروه کاربر………………………………………………………….168

 

2-4-18 بررسی رفتار مبتنی بر تکنولوژی گروه هدف……………………………………………………………………..169

 

2-4-19 چگونگی ارتباط ویژگی های کالا،کیفیت و ارزش های شخصی…………………………………………..170

 

2-4-20 شناسایی فرصت……………………………………………………………………………………………………………..176

 

3-4 اتودهای اولیه…………………………………………………………………………………………………………..177

 

4-4 جدول ارزیابی طرح های برتر……………………………………………………………………………………187

 

4-5 طرح نهایی………………………………………………………………………………………………………………189

 

4-6 تفسیر چرایی طرح……………………………………………………………………………………………………195

 

4-7 نقشه و برش……………………………………………………………………………………………………………196

 

4-8 نکات فنی…………………………………………………………………………………………………………….201

 

4-9 مناسبات اقتصادی………………………………………………………………………………………………….203

 

4-10فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………….205

 

چکیده :

 

این پژوهش با هدف اولیه استفاده از عناصر نور و آب در طراحی المان های شهری،به بررسی کامل این عناصر در دوران تاریخی ایران پرداخته است و هم چنین طراحی مبلمان و المان های شهری از منظر هویت و فرهنگ مورد بررسی قرار گرفته است و سعی بر ایجاد پیوندی محکم تر بین فرهنگ و المان های شهری شده است .

 

هم چنین از نظر اجتماعی سعی در هرچه بهتر ارتباط برقرار کردن استفاده گر با المان های شهری شده است..

 

مقدمه

 

اهمیت موضوع

 

با توجه به اینکه طراحی کنونی شهر تهران نیاز های روانی و جسمی مردم تهران را برآورده نمیکندو ارتباط فطری و موثر بین فرد و فضاهای شهری وجود نداردو شهری خاکستری بدون ایجاد تعلق خاطر بین فردو جامعه می باشد.بنابراین ایجاد فضایی با توجه به فرهنگ جامعه که ارتباط فرد با محیطش را بهتر کرده و فضایی برای تعامل و آرامش باشد ضروری می باشد.

 

هدف

 

طراحی المان و فضای شهری منطبق با فرهنگ و تاریخ مردم ایران در جهت ایجاد تعامل اجتماعی و تعامل بین فضاهای شهری و افراد.

 

 

 

سوال پژوهشی

 

با این فرض این تحقیق را شروع کردم که با بررسی تاریخ هنر ایران شاخصه های فرهنگی استخراج کنم و از آن ها به کدهای طراحی برای طراحی المان های شهری برسم.

 

تعریف مبلمان شهری

 

مبلمان شهری به مجموعه وسیعی از وسایل،اشیاء،دستگاه ها،نمادها،خرده بناها،فضاها و عناصری گفته می شود که چون در شهر و خیابان و در کل فضای باز نصب شده اند و استفاده عمومی دارند،به این اصطلاح معروف شده اند.

 

پیشینه

 

در این پژوهش مقطعی تحلیلی دوران تاریخ هنر ایران از زروانیسم تا کنون بررسی شده است.هنرهایی مانند نقوش برجسته،سفال،معماری،نگارگری،قالی مورد بررسی قرار گرفت.همچنین عقاید سهروردی دربار ه نور و حکمت اشراق نیز بررسی شد.فصل دوم به طور کامل به این بخش اختصاص داده شده .

 

این بررسی نشان می دهد که شاخصه های فرهنگی تا قبل از دوران اسلامی دارای اشتراک های زیادی می باشد و بعد از دوران اسلامی با حفظ برخی اشتراکات دارای شاخصه های جدیدی است.

 

نتایج:

 

 

2-1- الفبا و نوشتـار در ایران……………………………………………………………………………….. 13

 

2-2- ریشه‌های ایرانی نوشتار…………………………………………………………………………….. 19

 

2-3- خوشنویسی نوشتار فارسی……………………………………………………………………. 23

 

2-4- اهمیت و قواعد خوشنویسی در نوشتار فارسی…………………………………………. 25

 

2-5- نقش بصری و تزئینی نوشتار…………………………………………………………………….. 32

 

2-6- نگاهی به اعتقادات فرقه حروفیه………………………………………………………………… 33

 

2-7- شیوه‌های حروف‌نگاری در دوران گذشته ……………………………………………………. 35

 

2-8- حکومت و تحولات جامعه قاجاری…………………………………………………………………… 43

 

2-9- هنرمندان قاجاریه……………………………………………………………………………………….. 44

 

2-10- دوران پهلوی………………………………………………………………………………………… 47

 

2-11- جنبش سقاخانه و آغاز نوگرایی در ایران……………………………………………………… 60

 

2-12- دوران انقلاب اسلامی………………………………………………………………………… 73

 

2-13- خط-نقاشی………………………………………………………………………………………………. 74

 

2-14- نوگرایی در تعامل بین هنرها……………………………………………………………. 86

 

فصل سوم: مبانی بصری و قابلیت‌های تصویری نوشتار فارسی در خط-نقاشی ایران

 

3-1- مبادی سواد بصری……………………………………………………………………. 90

 

3-2- عناصر اولیه و کیفیات بصری در ارتباط تصویری…………………………………… 91

 

3-3- مقایسه بصری آثار تایپوگرافیک و خط-نقاشی………………………………………. 105

 

3-4- شیوه‌های حساسیت بخشیدن…………………………………………………………….. 109

 

3-5- نقش ابـزار………………………………………………………………………………….. 109

 

نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………. 112

 

واژه‌نامه ……………………………………………………………………………………………. 116

 

 

مراجع………………………………………………………………………………………………. 120

 

پروژه عملی………………………………………………………………………………… 128

 

پروژه دوم عملی……………………………………………………………………….. 134

 

فصل اول

 

کلیات تحقیق

 

1-1 – تعریف مسئله

 

          هیچ تعریف درستی جز در سایه بررسی و شناخت جامع از گذشته و تطبیق آن با دنیای معاصر میسر نیست. در دهه‌های اخیر، تجددخواهی در هنر ایران نمی‌توانسته سنت‌های فرهنگی را به خاطر نوستالژی آنها بپذیرد. در این بین نقاشان و خطاطان از جریان پیدایش جنبش سقاخانه و نوگرایی تا دوران معاصر، همواره به دنبال هویت و تاریخ خود بوده‌اند تا بتوانند با ارائه زیرساخت‌های شرقی خط-نقاشی، قابلیت‌های تصویری و توصیفی-تشریحی نوشتار را بیان کنند که امروزه به یكی از مهم‌ترین شگردهای ارتباط بصری تبدیل شده است. اما تاکنون پژوهشی درباره قابلیت‌های تصویری نوشتار در بستر خط-نقاشی و بیان گستره فعالیت آن صورت نگرفته است. از این روی در این پژوهش درصدد آنیم که این قابلیت‌ها را با بیان تعاریف نظری و تجربی و ارائه راهکارهای عملی مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.

 

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق

 

          یکی از مقوله‌های بسیار مهم در گرافیک، قابلیت پیام‌رسانی نوشتار در کار گرافیکی است. با توجه به اینکه در فرهنگ بومی ایرانی، خط-نقاشی از زمره جریانات مهم تاریخی بوده که سال‌هاست شکل گرفته، در حال تکوین می‌باشد و پذیرش این جریان از جانب بزرگان هنر صورت می‌پذیرد، چنین طلب می‌شود که در این باب پژوهش‌های دقیقی انجام گیرد. معرفی و شناسایی قابلیت‌های تصویری و بصری نوشتار به عنوان یک واژه کلی و گسترده که همه فعالیت‌های مربوط به خط-نقاشی با توجه به فرهنگ، تاریخ، مهارت، تکنیک و هنر را در بر می‌گیرد، از واجبات انجام این پژوهش می‌باشد زیرا با وجود آنکه این جریان در دهه‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته اما تنها به بیان مسائل کلی و پیشینه این جریان پرداخته شده و کمتر مورد پژوهش تخصصی و علمی قرار گرفته است. از این رو عدم وجود منابع جامع و گسترده پیرامون خط-نقاشی و قابلیت‌های نهفته در آن از الزامات این پژوهش لحاظ شده است.

 

از دیگر اهمیت‌های این پژوهش می‌توان به بحث هویت گرافیک ملی ایران اشاره کرد که می‌توان ریشه‌های آن را با پژوهش و تحلیل در این جریان تاریخی (خط-نقاشی) پیدا کرد و برخی اشتراکات میان فعالیت‌های غیر کاربردی (بیشتر هنرهای زیبا) و کاربردی (بیشتر طراحی گرافیک) را به تصویر کشید.

 

1-3- سؤال­های اصلی تحقیق

 

          مهم‌ترین دلایل طرح عنوان این پژوهش، پرسش­هایی هستند که تحقیق مذکور را بر آن داشته‌اند تا به پاسخ­هایی قانع­کننده دست یابد. این پرسش‌ها در دو مقوله “قابلیت‌های تصویری نوشتار” و “خط-نقاشی” به طور مجزا مطرح شد، سپس با طرح سؤالاتی به بیان فصل مشترک و کارکردهای آنها بر یکدیگر پرداخته شده است. اگرچه سؤالات بسیاری در رونـد پژوهش مطرح شده اما به اختصـار به ذکر برخی از مهم‌تریـن آنها می‌پردازیم:

 

 

1. خاستگاه و علت اصلی پیدایش خط-نقاشی چیست؟

 

1. آیا سقاخانه می‌تواند با استناد به تعاریف سبک‌ها و مکاتب بومی و جهانی به عنوان یک مکتب هنری مطرح شود؟

 

1. ریشه‌های ایرانی نوشتار فارسی در کدام خطوط وجود دارد؟

 

1. آیا می‌توان در خوشنویسی هم صحبت از خطوط مدرن و پست‌مدرن کرد؟

 

1. جنبش مدرنیسم چه تأثیراتی بر نقاشی و خط‌نگاری داشته است؟

 

1. چه عواملی باعث تلفیق نقاشی و خوشنویسی و سوق‌دادن آنها به ­خط-نقاشی شد؟