1-2-1-5-1 ترجمۀ شفاهی  11

 

1-2-1-5-2 ترجمۀ مکتوب   11

 

1-2-1-5-2-1 ترجمۀ واژه به واژه 12

 

1-2-1-5-2-2 ترجمۀ تحت اللفظی  12

 

1-2-1-5-2-3 ترجمۀ امین  13

 

1-2-1-5-2-4 ترجمۀ آزاد 13

 

1-2-1-5-2-5 ترجمۀ معنایی(تفسیری) 13

 

1-2-1-5-2-6 ترجمۀ اقتباسی  14

 

1-2-1-5-2-7 ترجمۀ اصطلاحی  14

 

1-2-1-5-2-8 ترجمۀ ارتباطی  14

 

1-2-1-6 انواع متون در ترجمه 14

 

1-2-1-6-1 متون ادبی  15

 

1-2-1-6-2 متون علمی  15

 

1-2-1-6-3 متون دینی  15

 

1-2-1-6-4 متون مطبوعاتی  15

 

1-2-1-6-5 متون داستانی و نمایش­نامه ای  15

 

1-2-1-7 ترجمه در کشورهای عربی  15

 

1-2-1-8 ترجمه در ایران  19

 

1-2-2 نمایش و نمایش­نامه 22

 

1-2-2-1 ظهور نخستین نشانه­های هنر نمایش    23

 

1-2-2-2 هنرهای نمایشی در مصر پیش از اسلام 24

 

1-2-2-3 کارهای نمایشی در مصر پس از اسلام 25

 

1-2-2-3-1 راوی­ها و حکواتی  25

 

1-2-2-3-2 السماجاء و مقلد  25

 

1-2-2-3-3 موهبَذین یا روحوضی­های کوتاه 26

 

1-2-2-3-4 خیال الظل یا سایه بازی  26

 

1-2-2-4 کارهای نمایشی دورۀ جدید  26

 

1-2-2-5 نمایش­نامه در دوران معاصر  29

 

1-2-2-6 واژگان نمایش­نامه ( فصیح یا محاوره ای؟) 30

 

1-2-3 توفیق حکیم  32

 

1-2-3-1 سیر نمایش­نامه نویسی توفیق حکیم  35

 

1-2-4 مصر  38

 

1-2-4-1 جغرافیای مصر  39

 

1-2-4-2 موقعیت مصر  40

 

1-2-4-3 اهمیت مصر  41

 

1-2-4-4 مصر در آثار توفیق حکیم  41

 

1-2-5 مملوکیان  42

 

1-2-5-1 نظام زندگی ممالیک   42

 

فصل دوم نمایش­نامه «السلطان الحائر» 44

 

2-1 فکر نگارش «السلطان الحائر»  45

 

2-2 خلاصۀ نمایش­نامه 46

 

 

2-3 برخی روش­های به کار رفته در ترجمه 46

 

2-4 منابع مورد استفاده در ترجمه 50

 

2-5 خطاهای لغوی متن نمایش­نامه 50

 

2-6 پیام­های نمایش­نامه 51

 

2-7 ترجمۀ نمایش­نامۀ «السلطان الحائر»  «پادشاه سرگردان» 54

 

فصل سوم بررسی فنی و محتوایی نمایش­نامه  «پادشاه سرگردان» 218

 

3-1 بررسی محتوایی نمایش­نامه 219

 

3-1-1 جایگاه و حقوق اجتماعی زن  219

 

3-1-1-1 جایگاه زن در آثار توفیق حکیم  221

 

3-1-2 نوع نمایش­نامه 225

 

3-2 بررسی عناصر فنی نمایش­نامه 227

 

3-2-1 عناصر نمایشی  227

 

3-2-1-1 موضوع (تم) 228

 

موضوع در پردۀ اول  228

 

موضوع در پردۀ دوم 229

 

موضوع در پردۀ سوم 229

 

3-2-1-2 مضمون  229

 

مضمون در پردۀ اول  229

 

مضمون در پردۀ دوم 229

 

مضمون در پردۀ سوم 229

 

3-2-1-3 طرح  230

 

3-2-1-4 شخصیت   230

 

شخصیت در پردۀ اول  230

 

شخصیت در پردۀ دوم 231

 

شخصیت در پردۀ سوم 232

 

3-2-1-4-1شخصیت­های ایستا و پویای نمایش­نامه 233

 

3-2-1-5 زمینه 234

 

زمینه در پردۀ اول  234

 

زمینه در پردۀ دوم 234

 

زمینه در پردۀ سوم 234

 

3-2-1-6 لحن  235

 

لحن در پردۀ اول  235

 

لحن در پردۀ دوم 235

 

لحن در پردۀ سوم 236

 

3-2-1-7 فضا و جو  236

 

فضا و جّو در پردۀ اول  236

 

فضا وجو در پردۀ دوم 237

 

فضا و جو در پردۀ سوم 237

 

3-2-1-8 سبک   238

 

3-2-1-8-1 سبک در نمایش­نامۀ «پادشاه سرگردان» 238

 

3-2-1-9 زاویۀ دید  238

 

زاویۀ دید در پردۀ اول  239

 

زاویۀ دید در پردۀ دوم 239

 

زاویۀ دید در پردۀ سوم 239

 

3-2-1-10 گفتگو  239

 

3-2-1-11 تصویر در نمایش    241

 

3-2-1-12 هول و ولا(تعلیق) 241

 

تعلیق در پردۀ اول  242

 

تعلیق در پردۀ دوم 242

 

تعلیق در پردۀ سوم 242

 

3-2-1-13 کشمکش    242

 

کشمکش در پردۀ اول  243

 

کشمکش در پردۀ دوم 244

 

کشمکش در پردۀ سوم 244

 

3-2-1-14 گره افکنی  244

 

گره افکنی در پردۀ اول  244

 

گره افکنی در پردۀ دوم 245

 

گره افکنی در پردۀ سوم 245

 

3-2-1-15 گره گشایی  245

 

گره‌گشایی در پردۀ اول  245

 

گره گشایی در پردۀ دوم 246

 

گره گشایی در پردۀ سوم 246

 

3-2-1-16 نقطۀ اوج(بزنگاه) 246

 

نقطۀ اوج در پردۀ اول  246

 

نقطۀ اوج در پردۀ دوم 246

 

نقطۀ اوج در پردۀ سوم 246

 

3-2-1-17 فرود 247

 

3-2-1-18 نتیجۀ نهایی  247

 

3-2-2 عناصر بیانی و صور خیال  247

 

3-2-2-1 تلمیح  248

 

3-2-2-2 نماد ( سمبل) 249

 

3-2-2-3 مجاز 250

 

3-2-2-4 کنایه 251

 

3-2-2-5 تفاوت مجاز و کنایه 251

 

3-2-2-6 تشبیه 252

 

3-2-2-7 ضرب المثل  253

 

نتایج پژوهش    255

 

واژه­نامه 258

 

منابع و مآخذ  263

 

کتب عربی  263

 

کتب فارسی  264

 

نشریات   267

 

فرهنگ­های لغت و اصطلاح  268

 

رساله­ها و پایان نامه­ها 268

 

سایت­های اینترنتی  269

 

چکیده

 

ایرانیان  همچون دیگر ملت­های طالب پیشرفت جهان، در کنار قدم­هایی که برای تولید علم برداشته اند، از ترجمه نیز پلی برای دسترسی به علم، فرهنگ و ادبیات ملت­های دیگر، ساخته اند. ترجمه که قرن­ها پیش به وجود آمده و در تکامل تمدن­های ایرانی نقش پررنگی داشته، تاریخچه ای طولانی و پر فراز و نشیب دارد. از زمان تاسیس دار الفنون که ترجمه به طور جدی پیگیری شد، عنایت مترجمان، بیشتر به متن­هایی از زبانهای اروپایی بوده و هرچند آثاری از زبان عربی به فارسی برگردانده شده ولی در مقایسه با زبان­های دیگر، کمیت قابل ملاحظه ای ندارد. از میان آثار ترجمه نشده، برخی درحیطۀ هنر و ادبیات عربی است که زیر مجموعه ای چون نمایش نامه دارد. تعدادی از این نمایش­نامه­ها توسط نویسندگان صاحب سبکی همچون توفیق حکیم نوشته شده است. او که معروف به پدر نمایش­نامه نویسی عرب است، با الهام از آثار نویسندگان اروپایی، نمایش­نامه نویسی عربی را از دایرۀ سرگرمی محض خارج ساخت و در خدمت جامعه قرار داد و آن را به عنوان یک نوع ادبی، شکل و گسترش داد. نمایش­نامۀ «السلطان الحائر» یکی از آثار اوست که در آن، برخی واقعیت­های موجود در جامعه را در چارچوبی تاریخی ریخته و با استفاده از مکاتبی چون واقع گرایی، رمزگرایی و نگرش ذهنی و فلسفی، سعی در بیان مشکل و ارائۀ راه حل آن دارد. این نمایش­نامه هم یکی از هزاران اثری است که به زبان فارسی ترجمه نشده است. نگارنده بر آن است تا در جهت غنای ادبیات فارسی، مخصوصاً ادبیات نمایشی و آشنایی هرچه بیشتر فارسی زبانان با آثار نویسندگان برجسته ای چون توفیق حکیم، ضمن ترجمۀ این اثر، به برخی زوایای محتوایی وفنی آن نیز بپردازد. ترجمه، فصیح و به روش امین و در موارد اندکی، ارتباطی است.در بخش تحلیل نیز، آنچه تحت عنوان بررسی محتوایی ارائه می­شود، جایگاه زن در این اثر و نوع نمایش­نامه است و عناصر داستانی و عناصر خیال موجود در متن، بخشی از فنون به کار رفته در نمایش­نامه است که در این پایان نامه بررسی می­شود.

 

Abstract

 

Iranians like other nations in the world seeking for progress, with the steps they have taken for producing science,they have been used «Translation» as a bridge to access to knowledge, culture and literature of other nations.

 

Translation whichappeared centuries ago with the strong role in the development of Iranian civilizations,has a long and bumpy history. since the establish of Academy which the translation was followed seriously, The focus of the translators was on the texts from European languages and Although some works have been translated from Arabic to Persianbut is not significant in quantity in comparison with the other languages. among the works not translated,there are a number of them in the fields of art and Arabic literature which have subsets such as plays. some of these plays have been written by great authors like Tawfiq Al-Hakim.He is known as the father of the Arab playwriting, inspired by playwrights of European writers removed Arabic playwrights from the pure entertainment circle , presented it to the society and expanded it as a literary form. The play «Sultan Alhaer» is one of his works which shows some of the realities of the society in historical context and using doctrine such as realism,  mystery , philosophical and mental attitude, trying to explain the problem and its solution. This play is one of the thousands of works that has not been translated into Persian. to rich Persian literature, especially dramatic literature and more familiarity of persians with the works of prominent writers such as Tawfiq Hakim while translating this work,the Author tries to study some of its technical and content aspects.

 

Translation is eloquent in honest manner and in a few cases, is communicational.In the analysis part,whatever is presented as content survey,is the status of women in this work and the play type,And elements of fiction and fantasy elements in the text,are some techniques used in the play which will be surveyed in this thesis.