2-6. روش‌های‌ وزن دهی……………………………………..11

 

2-6-1. فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی ( (AHP………………………..

 

2-7. مدل‌های‌ موجود تلفیق‌ نقشه‌ها………………………………..13

 

2-7-1. مدل‌ منطق‌ بولین ‌(Boolean Logic Model)…………………….13

 

2-7-2. مدل‌ همپوشانی‌ شاخص‌ (Index Overlay Model)…………… 13

 

2-7-3. مدل‌ منطق‌ فازی ( Fuzzy Logic Model)…………………………14

 

2-8. کاربرد منطق فازی در تصمیم‌گیری…………………………………. 15

 

2-9. بررسی و ارزیابی معیارهای موردنیاز در مکان‌یابی ایستگاه‌های آتش‌نشانی……15

 

2-9-1. جمعیت………………………………………… 15

 

2-9-2. مساحت و شعاع پوشش……………………… 15

 

2-9-3. شبکه ترافیک………………………………………… 16

 

2-9-4. کاربری اراضی…………………………………………16

 

2-9-5. پتانسیل خطر………………………………………… 16

 

2-10. حفاظت در مقابل حریق………………………………………….. 17

 

2-11. طبقه‌بندی حوادث………………………………………….. 17

 

2-11-1. طبقه‌بندی حوادث بر اساس عواقب آن‌ها ………………………17

 

2-11-2. طبقه‌بندی حوادث بر اساس عامل حادثه……………………… 18

 

2-11-3. طبقه‌بندی حوادث بر اساس اراده انسانی………………….. 18

 

2-11-4. طبقه‌بندی حوادث بر اساس خصوصیات خطر………………….. 19

 

2-12. دلایل آتش‌سوزی در شهرها………………………………………… 19

 

2-13. کاربرد انواع مدل‌ها در برای بررسی مراکز خدمات‌رسانی…………… 20

 

2-13-1. مدل دایره‌ای یا شعاعی………………………………………….. 20

 

2-13-2. تجزیه‌وتحلیل سطوح خدماتی با استفاده از تابع نزدیکی…………… 20

 

2-13-3. تجزیه‌وتحلیل سطوح خدماتی با استفاده از عملیات همسایگی………….21

 

2-13-4. مدل تخصیص…………………………………………… 21

 

2-13-5. مدل حداکثر پوشش…………………………………………… 22

 

2-14. عوامل تأثیرگذار بر شعاع پوشش ایستگاه‌های آتش‌نشانی……………….. 22

 

2-14-1. تراکم مسکونی………………………………………….. 22

 

2-14-2. تراکم مراکز تجاری………………………………………….. 22

 

2-14-3. بافت شهری (امکان و ضریب دسترسی، بافت و شبکه و دسترسی)……..23

 

 فصل سوم………………………………………… 24

 

3-1. معرفی منطقه یک شهری بندرعباس…………………………….. 25

 

3-1-1. کاربری اراضی منطقه یک شهری بندرعباس………………….. 26

 

3-1-2. ویژگی‌های جمعیتی منطقه یک شهرداری بندرعباس………….. 27

 

3-1-3. وضعیت اقلیمی منطقه…………………………………………. 28

 

3-2. روش تحقیق………………………………………….. 29

 

3-2-1. تهیه اطلاعات مکانی و توصیفی موردنیاز……………………. 30

 

3-2-1-1. لایه تراکم جمعیتی………………………………………….. 30

 

3-2-1-2. لایه نزدیکی به مراکز صنعتی………………………………… 30

 

3-2-1-3. لایه نزدیکی به مراکز اداری………………………………………….. 30

 

3-2-1-4. لایه نزدیکی به مراکز آموزشی و درمانی………………………… 31

 

 

3-2-1-5. لایه نزدیکی به مراکز تجاری………………………………………….. 31

 

3-2-1-6. لایه نزدیکی به شبکه ارتباطی……………………………………….. 31

 

3-2-1-7. لایه پوشش عملکردی ایستگاه‌های آتش‌نشانی موجود………….. 31

 

3-2-1-8. لایه محدودیت………………………………………….. 31

 

3-2-2. استانداردسازی نقشه‌های فازی………………………………………….. 32

 

3-2-3. روش (AHP)………………………………………… 32

 

3-2-3-1. ساختن سلسله‌مراتب………………………………………….. 33

 

3-2-3-2. مقایسه زوجی و محاسبه وزن……………………………………. 33

 

3-2-3-3. محاسبه نرخ ناسازگاری………………………………………….. 34

 

3-2-3-3-1. میانگین بردار ناسازگاری………………………………………….. 35

 

3-2-3-4. محاسبه شاخص ناسازگاری………………………………………….. 35

 

3-2-3-5. محاسبه نرخ ناسازگاری………………………………………….. 36

 

 فصل چهارم…………………………………………. 37

 

4-1. شناخت وضع موجود منطقه ازلحاظ ایستگاه‌های آتش‌نشانی………… 28

 

4-2. مکان‌یابی استقرار ایستگاه‌های آتش‌نشانی در منطقه‌ی یک شهر بندرعباس……. 38

 

4-3. معیارها و شاخصهای مورداستفاده………………………………………… 38

 

جدول شماره 4-1 معیارها و زیر معیارهای موردبررسی در پژوهش…………. 39

 

4-4. محاسبه وزن نهایی معیارها و زیرمعیارها………………………………. 41

 

4-5. ایجاد لایههای اطلاعاتی در محیط GIS…………………………………..

 

4-5-1. لایه نزدیکی به مراکز صنعتی………………………………………….. 44

 

4-5-2. لایه تراکم جمعیتی………………………………………….. 45

 

4-5-3. لایه نزدیکی به مراکز اداری………………………………………….. 46

 

4-5-4. لایه نزدیکی به مراکز آموزشی………………………………………….. 48

 

4-5-5. لایه نزدیکی به مراکز درمانی………………………………………….. 48

 

4-5-6. لایه نزدیکی به مراکز تجاری………………………………………….. 49

 

4-5-7. لایه نزدیکی به شبکه ارتباطی………………………………………….. 50

 

4-5-8. لایه پوشش عملکردی………………………………………….. 51

 

4-5-9. لایه محدودیت احداث ایستگاه‌های آتش‌نشانی………………………… 52

 

4-6. مکان‌یابی ایستگاه‌های آتش‌نشانی با استفاده از منطق فازی…………. 53

 

4-6-1. نقشه‌های مربوط به مدل فازی………………………………………….. 53

 

4-6-1-1. تابع نوع اول…………………………………………. 54

 

4-7. فازی‌سازی لایه‌های اطلاعاتی………………………………………….. 54

 

4-7-1. عملگر فازی AND…………………………………………..

 

4-7-2. عملگر فازی گاما …………………………………………60

 

4-8. ترکیب همه لایه‌های اطلاعاتی فازی و اعمال ضرایب نهایی مدل AHP:……..

 

4-9. تعیین مناطق مستعد………………………………………… 62

 

 فصل پنجم…………………………………………. 64

 

5-1. جمع‌بندی و نتیجه‌گیری………………………………………….. 65

 

5-2. آزمون فرضیه‌ها‌ی تحقیق………………………………………….. 66

 

5-3. پیشنهادها …………………………………………67

 

5-4. منابع…………………………………………. 68

 

چکیده:

 

توزیع و مکان‌یابی بهینه‌ ایستگاه‌های آتش‌نشانی به دلیل اهمیت و توجه روزافزون به امر ایمنی در شهرها و ارائه تمهیداتی درزمینه پیشگیری و مقابله با آتش‌سوزی و حادثه بسیار مهم است. برنامه‌ریزی شهری از طریق وضع استانداردها و ضوابط و مقررات مربوطه سهم قابل‌توجهی در کاهش خسارات جانی و مالی و تأمین ایمنی برای شهروندان در بلند‌مدت دارد. مهم‌ترین مشکل در خدمات‌رسانی ایستگاه‌های آتش‌نشانی منطقه یک شهر بندرعباس، ناکافی بودن تعداد ایستگاه‌های موجود و محدود بودن شعاع عملکردی آن‌ها می‌باشد؛ بنابراین توزیع کمّی و کیفی ایستگاه‌ها به‌طور علمی و تخصصی موردبررسی قرار می‌گیرد. شاخص‌های مطرح در تحقیق حاضر به ترتیب الویت شامل نزدیکی به پارامترهای (شبکه ارتباطی – تراکم جمعیت – مراکز تجاری – مراکز صنعتی – مراکز آموزشی -مراکز اداری – مراکز درمانی) و فاصله از پوشش عملکردی می‌باشد که اثر هر یک در ارتباط با مکان گزینی در قالب نقشه در محیط GIS ارائه گردیده است. لایه­های اطلاعاتی در محیط ArcGIS‌ ایجاد و نتایج حاصل از تلفیق لایه­های اطلاعاتی، بهترین مکان‌ها را برای ایجاد ایستگاه‌های آتش‌نشانی در منطقه‌ی یک شهرداری بندرعباس معرفی گردیده است. در این تحقیق از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای برآورد اهمیت نسبی هر یک از پارامترها استفاده گردید. برای این منظور ابتدا بر اساس نظرات کارشناسان، مقایسات زوجی بین معیارها انجام شد. سپس مقادیر ناسازگاری قضاوت‌ها محاسبه گردید که سطح قابل‌قبولی برابر با 06/0 به دست آمد. بعد از تعیین وزن معیارها، در محیط GIS لایه‌های اطلاعاتی فازی‌سازی شده و با تحلیل و همپوشانی لایه‌های فازی وزن‌دار اقدام به تهیه نقشه نهایی مکان گزینی ایستگاه‌های آتش‌نشانی گردید. نتایج نشان داد که ایستگاه‌های موجود در محدوده با اولویت مکانی جانمایی شده‌اند. مناطق اولویت‌دار جهت استقرار ایستگاه‌های آتش‌نشانی شامل قسمت‌هایی از شمال شرقی منطقه، شمال غربی، غرب و جنوب منطقه یک می‌شود. قسمت‌های جنوبی و شمال غربی در حیطه شعاع عملکردی ایستگاه‌های موجود قرار دارد، اما مناطق غربی و شمال شرقی منطقه در خارج از عملکرد ایستگاه‌هاست. لذا نیاز به احداث دو ایستگاه جدید در این محدوده‌ها به‌منظور پوشش عملکردی کل منطقه یک می‌باشد. درنهایت با استفاده از محیط Google Earth و بازدیدهای میدانی، تعدادی مکان با ابعاد مناسب در شمال شرقی و غرب منطقه یک به‌عنوان مکان‌های پیشنهادی احداث ایستگاه جدید معرفی‌شده است.

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

1-1- مقدمه