سطوح سه گانه برنامه ریزی آموزشی…………………………………………………………………………………………….16

 

اصول تعلیم و تربیت و عوامل آموزشی………………………………………………………………………………………….16

 

اجتماعی شدن و رشد اجتماعی از نظر آدلر…………………………………………………………………………………….21

 

اجتماعی شدن و رشد اجتماعی از نظر کولی…………………………………………………………………………………..23

 

اجتماعی شدن و رشد اجتماعی از نظر مید…………………………………………………………………………………….24

 

اجتماعی شدن و رشد اجتماعی از نظر پارسونز………………………………………………………………………………25

 

اجتماعی شدن از نظر دیدگاه کارکردگرایی……………………………………………………………………………………..28

 

اجتماعی شدن از دیدگاه یادگیری اجتماعی…………………………………………………………………………………….28

 

رشد اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………………….29

 

آموزش زندگی اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………31

 

نشانه های رشد اجتماعی……………………………………………………………………………………………………………..31

 

مهارت های اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………..34

 

مهارت های ارتباطی…………………………………………………………………………………………………………………..35

 

مهارت ارتباط فردی و میان فردی…………………………………………………………………………………………………36

 

مهارت ارتباط گروهی………………………………………………………………………………………………………………….37

 

مهارت ارتباط جهانی…………………………………………………………………………………………………………………..38

 

بُعد خانواده………………………………………………………………………………………………………………………………..39

 

بُعد مدرسه…………………………………………………………………………………………………………………………………40

 

بُعد جامعه………………………………………………………………………………………………………………………………….41

 

نقش خانواده در رشد اجتماعی فرد……………………………………………………………………………………………….43

 

عوامل مؤثر در رشد تكامل اجتماعی نوجوان………………………………………………………………………………….48

 

وظایف مدرسه و اجتماعی شدن دانش آموز…………………………………………………………………………………..50

 

موانع نظری و اجرایی در مقابل فرآینداجتماعی شدن مطلوب و ایده آل……………………………………………..54

 

فرایند اجتماعی شدن…………………………………………………………………………………………………………………..56

 

پذیرش مسئولیت………………………………………………………………………………………………………………………..57

 

آینده نگری………………………………………………………………………………………………………………………………..57

 

میانه روی…………………………………………………………………………………………………………………………………..58

 

امیدواری و خوشبینی…………………………………………………………………………………………………………………..58

 

کمبودها و نارسایی ها………………………………………………………………………………………………………………….59

 

چگونگی اجتماعی شدن………………………………………………………………………………………………………………60

 

آموزش و پرورش یکی از مهم ترین مراکز اجتماعی شدن………………………………………………………………..65

 

پیشینه­ی پژوهش

 

تحقیقات انجام شده در داخل کشور………………………………………………………………………………………………72

 

تحقیقات انجام شده در خارج از کشور………………………………………………………………………………………….77

 

جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………………………………79

 

مدل مفهومی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….80

 

 

 

فصل سوم: روش­­شناسی  پژوهش

 

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………82

 

روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………..82

 

جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………..82

 

 

نمونه، حجم و روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………83

 

ابزار گرد آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………………………84

 

روایی و پایایی………………………………………………………………………………………………………………………..84

 

روش­های تجزیه و تحلیل داده­ها……………………………………………………………………………………………….85

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

 

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….87

 

توصیف جمعیت شناسی نمونه­ها……………………………………………………………………………………………….88

 

توصیف متغیرهای پژوهش……………………………………………………………………………………………………….93

 

تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها……………………………………………………………………………………………….94

 

فصل پنجم: خلاصه، نتیجه­گیری، پیشنهادات

 

خلاصه پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………..101

 

یافته­ها…………………………………………………………………………………………………………………………………..102

 

بحث و تفسیر………………………………………………………………………………………………………………………..103

 

محدودیت­ها­ی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..105

 

یشنهادهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………………..106

 

منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………….109

 

پیوست…………………………………………………………………………………………………………………………………116

 

چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………..120

 

 

 

فهرست جداول:

 

عنوان                                                                                                                                                صفحه

 

جدول4-1: توزیع پاسخ­گویان بر حسب جنسیت………………………………………………………………………..88

 

جدول 4-2: توزیع پاسخگویان بر حسب مدرک تحصیلی……………………………………………………………89

 

جدول4-3: توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت استخدامی…………………………………………………………90

 

جدول4-4: توزیع پاسخگویان بر حسب سابقه کار………………………………………………………………………91

 

جدول4-5: توصیف متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………………………93

 

جدول4-6: آزمون تی……………………………………………………………………………………………………………..94

 

جدول4-7: آزمون تی……………………………………………………………………………………………………………..95

 

جدول 4-8: آزمون تی……………………………………………………………………………………………………………96

 

جدول4-9: آزمون تی…………………………………………………………………………………………………………….97

 

جدول 4-10: آزمون تی…………………………………………………………………………………………………………98

 

 

 

فهرست نمودارها:

 

عنوان                                                                                                                                                صفحه

 

نمودار4-1: توزیع پاسخ­گویان بر حسب جنسیت…………………………………………………………………………..88

 

نمودار4-2: آزمودنی ها به تفکیک مدرک تحصیلی…………………………………………………………………………89

 

نمودار4-3: آزمودنی ها به تفکیک وضعیت استخدام……………………………………………………………………….90

 

نمودار4-4: آزمودنی ها به تفکیک سابقه کار………………………………………………………………………………….91

 

نمودار4-5: نمودار میله ای مولفه های رشد اجتماعی……………………………………………………………………..93

 

نمودار4-6: نمودار جعبه ای………………………………………………………………………………………………………..94

 

نمودار4-7: نمودار جعبه ای………………………………………………………………………………………………………..95

 

نمودار4-8: نمودار جعبه ای………………………………………………………………………………………………………..96

 

نمودار4-9: نمودار جعبه ای………………………………………………………………………………………………………..97

 

نمودار4-10: نمودار جعبه ای……………………………………………………………………………………………………..98

 

چکیده

 

هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر آموزش درس مطالعات اجتماعی بر رشد اجتماعی دانش آموزان پایه ششم ابتدائی شهر بابل می باشد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نوع توصیفی پیمایشی است.

 

جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه معلمان پایه ششم ابتدائی شهر بابل می باشد که در سال 1393 مشغول به کار بودند و بر اساس آمار ثبت شده در آموزش و پرورش شهرستان بابل تعداد آنها برابر با 243 نفر می باشد. حجم نمونه بر اساس جدول کرجسی و مورگان برابر با 150 نفر تعیین گردید که از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای بر اساس جنسیت انتخاب شدند.

 

روش گردآوری داده ها کتابخانه ای و میدانی و ابزار گردآوری داده ها در این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته بوده است. روایی این پرسشنامه با استفاده از نظرات اساتید راهنما و مشاور و خبرگان، مورد تایید قرار گرفت و پایایی آن نیز با استفاده از روش آلفای کرونباخ براربا با 76/0 محاسبه گردیده است. برای آزمون فرضیه های پژوهش وداده های حاصل از پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزار spss  و آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی با استفاده از شاخص های میانگین و انحراف معیار و آزمون آماری T تک گروه مورد تجزیه و تحلیل واقع شدند.

 

یافته های پژوهش نشان داد که آموزش درس مطالعات اجتماعی بر ارتباط با همسالان، الگو پذیری دانش آموزان، احترام به قانون و رعایت حقوق شهروندی دانش آموزان  پایه ششم ابتدائی شهر بابل تاثیر دارد.

 

 

 

فصل اول

 

کلیات تحقیق

 

 

 

مقدمه

 

در جریان اجتماعی شدن انسان که از بدو تولد او آغاز می‌گردد، سازمان‌ها، نهادها، افراد و گروه های زیادی نقش دارند. علاوه بر خانواده مدرسه نقش کلیدی را در این زمینه ایفا می‌نماید که تأثیر قابل توجهی بر رشد اجتماعی انسان دارد. آموزش به معنای تجربه مبتنی بر یادگیری و به منظور ایجاد تغییرات نسبتا پایدار در فرد با هدف قادرسازی او به انجام کار و بهبود بخشی از توانایی ها، تغییر مهارت ها، دانش و نگرش و رفتار اجتماعی دانسته و تلقی شده است. بنابراین آموزش در واقع تغییر نگرش و مهارت افراد است. آموزش مطالعات اجتماعی در قرون متوالی همواره مانند بسیاری از پدیده های اجتماعی و علوم، تابعی از فلسفه های حاکم زمان خود بوده است. رفتار اجتماعی  پایه و اساس زندگی هر فرد را تشکیل می دهد . رشد اجتماعی نیز به نوبه خود سبب اعتلای رشد عقلانی و سایر جنبه های رشدی فرد می گردد، منظور از رشد اجتماعی نضج فرد در روابط اجتماعی است به طوریکه بتواند با افراد جامعه اش هماهنگ و سازگار باشد.به عبارت دیگر وقتی فرد را اجتماعی می خوانند که نه تنها با دیگران باشد بلکه با آنان همکاری کند. رشد اجتماعی مهم ترین جنبه وجود هر شخص است، چون فرض بر این است که دانش آموزان بدون رشد اجتماعی و داشتن مهارت های لازم قادر نیستند در تعامل اجتماعی با سایرین وظایف خود را انجام دهند. توجه به این نکته مهم است که نقص مهارت های اجتماعی عامل تعیین کننده ای در افزایش مسایل روحی و ذهنی نوجوانان و دانش آموزان است و مهارت های اجتماعی مورد نیاز زندگی جمعی طی فرآیند اجتماعی شدن کسب می گردد. اجتماعی كردن صحیح كودكان و نوجوانان و آموزش مهارت‌های اجتماعی لازم به آنها همواره به عنوان یكی از اهداف عالیه نظام رسمی تعلیم و تربیت مورد توجه مربیان بوده است و پركردن اوقات فراغت دانش‌آموزان و برنامه‌ریزی برای هدایت رفتاری آنها از مهمترین وظایف معاونت پرورشی است. مدرسه هرچند از امكانات پرورشی برخوردار باشد به تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای روانی كودكان و نوجوانان باشد. برای رفع نیاز اجتماعی (كردن یا شدن) نوجوانان، آموزش و پرورش وظایفی دارد كه انجام آنها منجر به تربیت اجتماعی می‌گردد. داده های پژوهشی گوناگون حاکی از آن هستند که در بروز مواردی چون بزهکاری، افت تحصیلی و ناسازگاری مدرسه ای،ضعف در رشد اجتماعی به چشم می خورد. در مجموع این فصل مباحثی مانند: بیان مسأله، ضرورت و اهمیت مسأله، اهداف پژوهش، سؤالات پژوهش، و سرانجام تعاریف مفاهیم، واژه ها و اصطلاحات بصورت نظری و عملیاتی طراحی گردیده است كه در این فصل به آنان پرداخته می شود.

 

بیان مساله

 

زندگی انسان از روز اول در میان افراد دیگر آغاز می شود و از همان ابتدای حیات با آنها رابطه برقرار می کند و همین ارتباط، تغییراتی را در رفتار او بوجود می آورد. بدین ترتیب، یادگیری اجتماعی آغاز می شود و رفتارهای کودک رنگ اجتماعی پیدا می کنند. رشد اجتماعی کودک مانند سایر جنبه های رشدی او بتدریج گسترش پیدا می کند و تقریباً همه فعالیت های او تحت تأثیر اطرافیانش قرار می گیرند. رشد و تکامل اجتماعی کودک با سایر مظاهر رشد و تکامل وی هماهنگ و کاملاً مربوط است چنانکه نشانه های نخستین رشد هوشی کودک را در ارتباط با او افراد دیگر می توان مشاهده کرد. کودک در ماههای اول زندگی می تواند اشخاص و اشیاء را از هم تمیز دهد. سپس رشد پیدا می کند و مادرش را از دیگران تشخیص می دهد. در واقع، رشد و نمو مهارتهای حرکتی و استعدادهای هوشی همگی به رشد و تکامل اجتماعی کمک می کنند. همان قدر که کودک در این جنبه ها نضج پیدا می کند استقلال او بیشتر می شود، می تواند راهنمای خودش باشد و ایفای نقش های اجتماعی مختلفی را بعهده بگیرد، به عنوان یک عضو در خانواده، مدرسه، بازی و سایر فعالیت های گروهی شرکت می کند(احدی، 1391).

 

دانش آموزان که رشد اجتماعی آنها دچار مشکل می شود یا مسائل و مشکلات عدیده ای روبرو خواهند بود. یکی از عواملی که می تواند بر رشد اجتماعی دانش آموزان تاثیر مثبت ایجاد کند، درس مهارت های اجتماعی می باشد. درس مهارت های اجتماعی همان طور که از عنوان آن پیدا است به زندگی روزمره جمعی و فردی انسان می‌پردازد. آموزش و پرورش از طریق درس مطالعات اجتماعی تلاش می‌کنیم تا راه های زیستن در جامعه‌ی امروز را به فرزندان خود آموزش دهد، اینکه زندگی اجتماعی چیست؟ نهادها و سازمانهای اجتماعی کدامند؟ جایگاه فرد در جامعه چگونه است؟ او چه نقش هایی در زندگی اجتماعی دارد؟ چه انتظارات از او می‌رود و متقابلا نظام آموزشی چه حقوق، امتیازات و امکاناتی در اختیار فرد می‌گذارد؟ درس مطالعات اجتماعی به منظور کمک به شکل دادن به «تخیل اجتماعی» دانش‌آموزان ارائه می‌شود. تخیل اجتماعی دانش‌آموزان عبارت است از ذهنیت و قابلیت‌های ذهنی که دانش‌آموزان از نظر شناختی، عاطفی و رفتاری به دست می‌آورند تا به کمک آن بتوانند تصویری از خود و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، بیافرینند. درس مطالعات اجتماعی، درس یادگیری‌های اجتماعی دانش‌آموزان است، یعنی مجموعه‌ای از مهارت‌ها  و قابلیت های گوناگونی که دانش‌آموزان باید برای زندگی جامعه امروز بدست آورند تا بتوانند بعنوان یک فرد زندگی موفق، سالم و سعادتمندی داشته باشند، در عین حال بتوانند به سلامتی و سعادت دیگران و جامعه نیز کمک کنند. آموزش و پرورش از طریق درس تعلیمات اجتماعی تلاش می کند تا تخیل اجتماعی دانش‌آموزان را در زمینه جامعه خود و در عین حال جامعه جهانی شکل دهد؛  به ویژه که در دنیای امروز به کمک رسانه‌ها و فرایند‌های جهانی شدن دیگر هر شهروند نه تنها در جامعه خود بلکه در کلیت جهان زندگی می‌کند. از این رو ما از طریق درس تعلیمات اجتماعی باید بتوانیم تخیل دانش‌آموزان را به گونه‌ای پرورش دهیم که بتوانند رابطه جامعه خود با را با جهان درک کنند، موقعیت خود را در جامعه جهانی بشناسند، و در عین حال دانش‌آموزان باید تخیل اجتماعی را بدست آورندکه بتوانند به کمک آن کم و بیش الگوها و قواعد پیش بینی پذیر رفتار اجتماعی و زندگی را در جامعه بیاموزند(شفیع آبادی، 1391).

 

دانش‌آموزان ما نیاز دارند برای زیستن به عنوان یک شهروند قرن بیست و یکمی، ذهن کنجکاو، پرسشگر و تحلیل‌گری داشته باشند. زندگی اجتماعی شامل مجموعه وسیعی از امور می‌شود: زندگی خانوادگی، زندگی اقتصادی و کسب و کار، زندگی سیاسی و مشارکت در تعیین سرنوشت جمعی، زندگی فرهنگی یعنی شیوه‌های تولید و مصرف فرهنگ و هنر، زندگی تاریخی یعنی شیو‌ه تعامل با گذشته، نحوه درک از میراث فرهنگی، زندگی طبیعی یعنی شیوه تعامل با طبیعت و محیط زیست. اینها همه  اجزایی از عبارت کلی زندگی اجتماعی هستند. کل نظام آموزشی وظیفه دارد از راههای گوناگون از جمله درس تعلیمات اجتماعی وظیفه دشوار شکل دادن تخیل اجتماعی دانش‌آموزان و شیوه‌های تحلیل و تفسیر زندگی اجتماعی و بهبود روابط اجتماعی را آموزش دهد(شریعت، 1389).

 

لذا هدف اصلی در این تحقیق پاسخ به این سوال است که آموزش درس مطالعات اجتماعی بر رشد اجتماعی دانش آموزان پایه ششم ابتدائی شهر بابل چه تاثیری دارد؟

 

 

 

اهمیت و ضرورت پژوهش

 

اجتماعی شدن فرایندی است که در آن هنجارها ، مهارت ها ، انگیزه ها ، طرز تلقی ها و رفتارهای فرد شکل می گیرد تا ایفای نقش کنونی یا آتی او در جامعه مناسب و مطلوب شناخته شود این جریان از همان لحظه تولد کودک آغاز می شود و در آن برخی از افراد ، گروه ها و سازمان اجتماعی نقش کلیدی دارند. مساله اساسی که توجه محققان و اندیشمندان را به خود جلب کرده این بوده است که چگونه شخصیت کودکان در خانواده شکل می گیرد.  بسیاری از اندیشمندان عنصر تعیین کننده در شخصیت و آینده کودک را در سال های اولیه وی می جویند.  مطالعات اریکسون و فروید و تحقیقات رژاین و شافنر در آلمان گواه بر این مطلب می باشد. امروزه، مدرسه دارای وظیفه‏ی سنگین پرورش اجتماعی افراد نیز هست. فردی که به تحصیل می‏پردازد، نه تنها باید بتواند از آموخته‏های علمی خود بهره برد، بلکه باید به عنوان یک شهروند به‏ وظایف اجتماعی خود نیز عمل کند. از یک سو، مدرسه با استفاده از برنامه‏های درسی به تعلیم و تربیت افراد جامعه همت می‏گمارد. برخی از این برنامه‏ها با تربیت‏ اجتماعی ارتباط پیدا می‏کنند و شناختی از وضعیت طبیعی، اقتصادی،سیاسی و فرهنگی از گذشته تا حال ارائه می‏دهند. نوع‏ قرار گرفتن این درس‏ها در برنامه‏های درسی و چگونگی ارتباط آن‏ها، در تربیت اجتماعی دانش‏آموز نقش مستقیم دارد.از سوی دیگر، فرد با ورود به مدرسه، از طریق برخوردهای اجتماعی که با گروه‏ هم‏سالان، معلم، ناظر و مدیر در مدرسه دارد، عملا مهارت‏های‏ اجتماعی شدن را کسب می‏کند. نهاد آموزش و پرورش، مؤثرترین نهاد در اجتماعی کردن افراد جامعه محسوب می‏شود و نقش مهمی را به عهده دارد. عملکرد اشتباه این نهاد روی سایر نهادهای جامعه تأثیر مستقیمی خواهد داشت.اگر مدرسه‏ها کارکرد اجتماعی کردن افراد را به درستی‏ انجام ندهند،افرادی به جامعه تحویل می‏دهند که نه تنها شهروندان وظیفه‏شناسی برای جامعه نخواهند بود،بلکه به وظایف‏ خود در آینده به عنوان پدر و مادر آگاهی نخواهند داشت و بستر مناسبی برای نابسامانی‏های اجتماعی فراهم می‏سازند. در این میان،در صورت هم‏خوانی محتوای کتاب‏های درسی‏ با واقعیت‏های اجتماعی و در صورت هماهنگی روابط متقابل‏ اجتماعی با مفاهیم مطرح‏شده در کتاب‏ها، می‏توان ادعا کرد که‏ مدرسه‏ها کارکرد اجتماعی کردن را به خوبی انجام می‏دهند.

 

بنابراین، نهادهای اجتماعی و عملکرد آن‏ها عامل مؤثری در چگونگی اجتماعی‏شدن افراد و نحوه‏ی عهده‏دار شدن نقش‏های‏ حال و آینده‏ی آنان است و طبعا، نهادهای اجتماعی به تدریج در سنین بالاتر بر افراد به‏طور مستقیم تأثیر خواهند گذاشت. از ضرورت‏های اجتماعی شدن دانش‏آموزان، زندگی اجتماعی آن‏ها با دوستان، هم‏کلاسان و دیگران است که در این مجموعه،فرد باید به گونه‏ای رفتار کند که باعث ناراحتی و رنجش دیگران نشود و برای دستیابی به این هدف، باید بیاموزد چگونه و در کجا چه‏ سخنی را بگوید. سازمان های آموزش و پرورش استانها به طور عام و مدیران و معلمان مدارس به طور خاص از نتایج پژوهش می توانند استفاده های علمی و کاربردی نمایند. نتایج آنی این پژوهش این است که به مدیران و معلمان مدرسه میزان نسبی رشد اجتماعی دانش آموزان دوره ابتدائی را نشان داده است و نتایج آتی این پژوهش این است که به عوامل نهفته موجود در کادر آموزشی و برنامه ریزی آموزشی موجود در سطوح مختلف آموزش و پرورش و همچنین نحتوای کتاب مطالعات اجتماعی برای تاثیرگذاری بر میزان رشد اجتماعی دانش آموزان پی برده شده است و دست اندرکاران می توانند از نتایج این پژوهش در راستای بالابردن عوامل آموزشی تاثیرگذار بر میزان رشد اجتماعی اهتمام ویژه ای بورزند.

 

 

 

اهداف پژوهش