1-2-1 .ایران باستان………………………………………………………………………………………………………………..9

 

1-2-2 .مرور زمان (قبل از انقلاب)………………………………………………………………………………………………..12

 

1-2-2-1.مرور زمان در قوانین ماهوی……………………………………………………………………………………………13

 

1-2-2 -2.مرور زمان در قوانین شکلی……………………………………………………………………………………………15

 

1-2-3. مرور زمان( بعداز انقلاب)…………………………………………………………………………………………………16

 

1-2-3-1. نظریات شورای نگهبان در باب مرور زمان کیفری……………………………………………………………..16

 

1- 2 – 3 -2. مفهوم مرور زمان عام وخاص…………………………………………………………………………………….18

 

1-2-3-3 مرور زمان در قانون جدید………………………………………………………………………………………………19

 

1-3.مبانی مرور زمان…………………………………………………………………………………………………………………..20

 

1-3-1 فلسفه وادله ی قائلین به مرور زمان……………………………………………………………………………………….20

 

1-3-2.مبانی نظری مرور زمان………………………………………………………………………………………………………20

 

1-3-2-1. نظریه ی تحول شخصیت انسان……………………………………………………………………………………….20

 

1-3-2-2.نظریه ی از بین رفتن دلایل جرم………………………………………………………………………………………21

 

1-3- 2-3.نظریه ی ترس از مجازات   ……………………………………………………………………………………………21

 

1-3-2-4.نظریه ی چشم پوشی دادسرا……………………………………………………………………………………………21

 

1-3-2-5. نظریه ی اصلاح ودرمان………………………………………………………………………………………………..22

 

1-3-2-6.نظریه ی  سقوط حق  براثرمسامحه وغفلت تشکیلات قضایی…………………………………………………22

 

1-3-2-7.نظریه ی فراموش شدن جرم……………………………………………………………………………………………22

 

1-3-2-8.نظریه ی ایجاد حق مکتسب برای مجرم…………………………………………………………………………….23

 

 1 -3-2-9.نظریه ی رعایت مصالح عمومی واجتماعی………………………………………………………………………23

 

1-3-3.دیدگاههای مکاتب حقوقی در رابطه با وضع مبانی مرور زمان ………………………………………………….24

 

1-3-3-1.دلایل موافقان مرور زمان……………………………………………………………………………………………….24

 

1-3-3-2.دلایل مخالفان مرور زمان……………………………………………………………………………………………….24

 

فصل سوم:انواع وآثاروشرایط حصول مرور زمان کیفری

 

2-1. شرایط حصول مرور زمان کیفری……………………………………………………………………………………………26

 

2-1-1 .مرور زمان در جرایم  غیرقابل گذشت…………………………………………………………………………………26

 

2- 1-1-1.مرور زمان  شکایت یا تعقیب جرم…………………………………………………………………………………..26

 

2-1-1 -2.مرور زمان صدور حکم…………………………………………………………………………………………………28

 

2-1-1 -3.مرور زمان اجرای  حکم……………………………………………………………………………………………….29

 

2-1-2.مرور زمان در جرایم تعزیری قابل گذشت…………………………………………………………………………….30

 

2-1-2-1 .استثنائات مرور زمان در قانون جدید………………………………………………………………………………..30

 

2-2.مدت مرور زمان کیفری………………………………………………………………………………………………………..32

 

2-2-1. مبدا مرور زمان کیفری……………………………………………………………………………………………………..32

 

2- 2-1-1  .مبدا مرور  زمان درجرایم مستمر……………………………………………………………………………………32

 

2-2-1-2.مبدا مرور زمان در جرایم اعتیادی…………………………………………………………………………………….33

 

2-2 -1-3 .مبدامرور زمان در جرایم مرکب…………………………………………………………………………………….33

 

2-2-1-4.مبدا مرور زمان در جرایم آنی…………………………………………………………………………………………33

 

2-3. انقطاع مرور زمان کیفری………………………………………………………………………………………………………34

 

2-3- 1 .انواع  انقطاع…………………………………………………………………………………………………………………..34

 

2-3-1-1. انقطاع محدود……………………………………………………………………………………………………………..34

 

 

2-3 -1- 2. انقطاع نامحدود………………………………………………………………………………………………………….35

 

2-3-2- . تعلیق مرور زمان کیفری…………………………………………………………………………………………………35

 

2-3-2-1 .وجه تشابه وافتراق تعلیق وانقطاع مرور زمان کیفری……………………………………………………………35

 

2-3 -2- 2.علل تعلیق مرور زمان کیفری…………………………………………………………………………………………35

 

2-3-3.آثار مرور زمان کیفری………………………………………………………………………………………………………36

 

2-3-3 -1.آثار انقطاع مرور زمان کیفری ……………………………………………………………………………………….36

 

2-3-3-2 .آثار تعلیق مرور زمان کیفری………………………………………………………………………………………….37

 

فصل چهارم : بررسی ادله ی مرور زمان در فقه اسلام وحقوق جزای  ایران

 

3-1. مرور زمان و دلایل خاص فقهی……………………………………………………………………………………………..39

 

3- 1-1.منابع اهل سنت………………………………………………………………………………………………………………..39

 

 3-1-2.منابع امامیه……………………………………………………………………………………………………………………..39

 

3-1-2 -1 .بررسی دلالت احادیث مرور زمان………………………………………………………………………………….41

 

3-1-2 -2.تعارض قواعد حقوقی با قاعده ی مرور زمان……………………………………………………………………..41

 

3-1-2-3. مویدات اصل مرور زمان ………………………………………………………………………………………………42

 

 3-2.اصول وقواعد فقهی مرور زمان………………………………………………………………………………………………42

 

 3– 2-1 .قاعده ی اعراض……………………………………………………………………………………………………………42

 

 3-2-1-2 . مبانی قاعده ی اعراض………………………………………………………………………………………………..42

 

3-2-1-3- قلمرو قاعده ی اعراض………………………………………………………………………………………………..44

 

3-2-3 .قاعده ی اسقاط وابراء……………………………………………………………………………………………………….44

 

3-2-4 .قاعده ی حیازت………………………………………………………………………………………………………………44

 

3 -2 -5 .حکم حکومتی………………………………………………………………………………………………………………45

 

3 -2-6 .ظاهر حال……………………………………………………………………………………………………………………..45

 

 3-2-7. استحسان……………………………………………………………………………………………………………………….46

 

 3-2–8. قاعده ی عقلی ضرورت حفظ نظام اجتماعی……………………………………………………………………….46

 

3-2-8-1 .موارد استنادی فقها به قاعده ی عقلی ضرورت حفظ نظام اجتماعی……………………………………….47

 

 3-2- 8 -2.بررسی تعارض قاعده ی عقلی ضرورت حفظ نظام اجتماعی ومرور زمان……………………………..48

 

3 -2 -8 -3.استناد به قاعده ی لاضرر وسیره ی عقلانی………………………………………………………………………48

 

3-3.بررسی فقهی مبانی مرور زمان کیفری………………………………………………………………………………………49

 

3-3 -1 .انواع مجازات ها…………………………………………………………………………………………………………….49

 

3-3-1-1 .جرایم حدی……………………………………………………………………………………………………………… 50

 

3-3-1-2.مرور زمان در جرایم حدی در مذاهب اسلامی……………………………………………………………………51

 

3-3-1-3 . ادله ی پذیرش مرور زمان در جرایم حدی……………………………………………………………………….52

 

3-3-1-4. پذیرش مرور زمان در حدود اثبات شده با شهادت نه با اقرار ……………………………………………….52

 

3-3-2.قصاص ودیات…………………………………………………………………………………………………………………56

 

3-3-2-1 .نمونه هایی از مواعد ومهلت های کیفری در فقه………………………………………………………………..57

 

3 -3 -3.تعزیرات……………………………………………………………………………………………………………………….58

 

3-3 -3-1.ادله ی مرور زمان در تعزیرات………………………………………………………………………………………..58

 

نتیجه ……………………………………………………………………………………………………………………………………….64

 

پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………………65

 

منابع ومآخذ……………………………………………………………………………………………………………………………….66

 

چکیده ی انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………73

 

چکیده :

 

نوشتارحاضرهمانند هر پژوهش حقوقی دیگر، ترکیبی از شیوه های عقلایی، تجربی، زبان شناختی است؛ به دلیل پیوندی که حقوق ما با فقه اسلامی دارد ونیز به سبب ماهیت فقهی- حقوقی نوشتاراین پایان نامه، با شیوه ی خاص ورایج فقهی– حقوقی نگارش یافته است. حل وفصل دعاوی و رفع اختلافات در بین افراد جامعه تدوین قواعد و مقرراتی راایجاب می نمایدكه هر اجتماع مترقی ناگزیراز قبول وپذیرش آن است و از این رو توجه به مسئله ی مرور زمان را حائز اهمیت می نماید.مرور زمان، همانندیک دلیل اثباتی و قاطع دعوا است که از یک سو، وضعیت متصرف را تثبیت می کند و از سوی دیگر، امکان طرح هرگونه ادعایی را از مدعی می گیرد. بنابراین، فصول این پایان نامه به شرح زیرخواهد بود:  

 

فصل اول کلیات ومقدمات است که شامل تعاریف، تاریخچه ی مرور زمان درفقه اسلام و حقوق جزای ایران که سه مرحله ی ،ایران باستان، قبل وبعد انقلاب اسلامی وهم چنین فلسفه وادله ی قائلین به وجودمرور زمان ونظریات مخالفان وموافقان مرورزمان مورد بررسی قرارگرفته است.

 

فصل دوم به بررسی ابعادمختلف مرور زمان،از قبیل انواع وشرایط حصول مرور زمان، مبداوموضوع آن، توقف ،تعلیق ،انقطاع ،علل تعلیق مرور زمان کیفری،آثارمرور زمان کیفری،استثنائات مرور زمان درقانون جدیدپرداخته شده است.

 

فصل سوم به بررسی ادله ی خاص،اصول وقواعد فقهی وحقوقی مرور زمان درمنابع اهل سنت وامامیه ، هم چنین مبانی مرور زمان درفقه اسلام وحقوق جزای ایران رابابررسی انواع مجازات هاموردتجزیه وتحلیل قرار داده ودر پایان به یک جمع بندی کلی پرداخته شده است.

 

واژگان کلیدی: مجازات تعزیری،انقطاع کیفری ،اماره ی اعراض،صدورحکم،اسقاط حق.

 

مقدمه:

 

مرور زمان ازمسائل عقلی است که وجودآن درهرسیستم حقوقی، موجب ایجاددقت ونظم درامررسیدگی می شود. ارتباط مستقیم پدیده ی مرور زمان با نظم عمومی ایجاب می کندکه این تاسیس حقوقی زمانی مطرح گرددکه هیات حاکمه ی وقت از اجرای آن حمایت نماید. قاعده ی مرور زمان در شکل کنونی آن، معلول رشد فزاینده ی جمعیت وانبوه دعاوی درمراجع قضایی وماهیت متنوع وپیچیده ی مسائل حقوقی ودر نتیجه روند رسیدگی به آنها است که خود متاثر از روابط اجتماعی و فناوری جدید است که نظم جدیدی را درساختار نظام قضایی طلب می کند. اصل مرور زمان درفقه وحقوق به وضوح به فلسفه ای اشاره می کند، که تحول روابط اجتماعی درگذر زمان برآن بنانهاده شده است. به عبارت دیگر،فقه اگربخواهد درگذرپرشتاب روابط جدیداز جمله تراکم دعاوی درست ومتقن گذرکند، نمی تواندراهی بی اعتنا به وضعیت روابط اجتماعی برگزیند واز پاسخگویی دقیق به موضوع مهمی هم چون  «مرور زمان »سرباز زند.مرورزمان نهادحمایتی است، برای حفظ حقوق متهمین ویامجرمینی که به هردلیل ممکن، تعقیب یارسیدگی وصدورحکم درموردآنهاویااجرای حکم قطعی صادره ازدادگاه ممنوع گشته وباشمول مرورزمان وصف مجرمانه ی مجازات منتفی می شود.در پیش بینی این نهاد،قانونگذارهدف خاصی رادنبال می کندکه می توانددربازپروری مجرمین موثرباشدومخصوصا تعقیب یارسیدگی واجرای مجازات پس ازسالهامرهمی برتالم جامعه وبزه دیده نمی باشدولذادردی ازجامعه دوانمی کند.

 

بیان مسأله :

 

 مرور زمان اصولامسئله حقوقی است كه درمرحله ی رسیدگی به دعوا وصدورحكم مطرح می شود، از این جهت مسئله ی مرور زمان ماهیتا یكی از مباحث مهم آیین دادرسی کیفری است. مرور زمان در اصطلاح فقها ،عبارت است از« منع استماع دعوا بعد از این كه در مدت معلومی ترك شده باشد.» مرور زمان در لغت به معنای «سپری شدن و گذشت زمان »است. تعریف اصطلاحی مرور زمان از نظر( دكترآشوری )«:مرور زمان عبارت است ازگذشتن مدتی كه پس از آن دیدگاه قانونی اعلام شكایت یا تعقیب و تحقیق و رسیدگی به دعوای عمومی و سرانجام اجرای مجازات امكان پذیر نیست.»

 

در رابطه با مرور زمان اصول و قواعد فقهی مربوطه که موجود است از جمله: قاعده ی اعراض، قاعده ی اسقاط، قاعده ی ابراء، قاعده ی حیازت، قاعده ی حكم حكومتی، قاعده ی ظاهرحال، قاعده ی استحسان، قاعده ی عقلی ضرورت حفظ نظام اجتماعی. حل وفصل دعاوی ورفع اختلافات دربین افراد جامعه تدوین قواعد ومقرراتی را ایجاب می نمایدکه هراجتماع مترقی ناگزیراز قبول وپذیرش آن است واز این رو، این امرتوجه به مسئله ی مرور زمان را حائز اهمیت می نماید.

 

سوالات تحقیق: