2-1-4- جریان رودخانه ای………………………………………………………………………………………….. 10

2-1-5- رابطه بین جریان رودخانه ای و متغیر های بستر رودخانه……………………………………………… 10 ………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-1-6- عوامل حوضه ای…………………………………………………………………………………………….. 10 ……………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………..

2-1-7- شکل حوزه…………………………………………………………………………………………………… 10

2-1-8- پروفیل طولی و شیب رودخانه…………………………………………………………………………….. 10

2-1-9- شیب(slope)………………………………………………………………………………………………. 11

2-1-10- زمین شناسی و خاک شناسی……………………………………………………………………………. 11 11

2-1-11- ویژگی های پوشش گیاهی……………………………………………………………………………… 11

2-1- 12- ویژگیهای اقلیمی و عوامل مؤثر بر آب و هوای حوضه…………………………………………….. 12

2-1-13- عوامل ناشی از بهره برداری و دخالت انسان………………………………………………………….. 13

2-1-14- پایداری………………………………………………………………………………………………………. 14

2-1-15- توسعه پایدار…………………………………………………………………………………………………. 14

2-1-16- مدیریت آب………………………………………………………………………………………………… 14

2-1-17- مدل فرآیند مطالعات در برنامه ریزی توسعه و مدیریت پایدار رودخانه ها………………………. 16

2-1-18- حوضه آبریز از دیدگاه سیستمی………………………………………………………………………… 19

2-1-19- محیط سیستم حوضه……………………………………………………………………………………….. 21

2-1-20- حفاظت از منابع…………………………………………………………………………………………….. 22

2-1-21- مشارکت و توسعه پایدار…………………………………………………………………………………. 22

2-1-22- مدیریت یكپارچه…………………………………………………………………………………………… 23

2-1-23- اصل مشارکت………………………………………………………………………………………………. 24

2-2- پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………………………………….. 24

2-2-1- پیشینه تحقیق در خارج …………………………………………………………………………………….. 24

2-2-2- پیشینه تحقیق در ایران ……………………………………………………………………………………… 26

2-2-3- پیشینه تحقیق در محدوده مطالعاتی ………………………………………………………………………. 27

فصل سوم: مواد و روشها………………………………………………………………………………………….. 28

3-1- موقعیت جغرافیایی محدوده تحقیق…………………………………………………………………………… 29

3-2- راههای دسترسی به حوضه……………………………………………………………………………………. 32

3-3- موقعیت رودخانه های مهم حوضه رودخانه پسیخان………………………………………………………. 33

3-4- داده های تحقیق………………………………………………………………………………………………… 36

3-4-1- بررسی آمار و اطلاعات هواشناسی……………………………………………………………………… 37

3-4-2- بررسی آمار و اطلاعات هیدرولوژی……………………………………………………………………. 37

3-4-3- بازسازی و تكمیل نواقص آماری………………………………………………………………………… 37

3-4- 4- بررسی داده‏های بارش…………………………………………………………………………………….. 39

3-4- 4-1- بررسی بارش منطقه‏ای در حوضه رودخانه پسیخان……………………………………………….. 40

3-4- 4-1-1 – انتخاب پایه زمانی مشترك یا دوره شاخص آماری…………………………………………. 40

3-4- 4-1-2 – بازسازی داده‏های كمبود………………………………………………………………………….. 41

3-5- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………… 41

3-6- روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………………………. 43

3-7- ابزارگردآوری اطلاعات………………………………………………………………………………………. 43

3-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………………………………………. 43

3-9- ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 43

3-10- روش انجام کار………………………………………………………………………………………………… 47

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق…………………………………………… 50

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………. 51

4-2- فیزیوگرافی حوضه رودخانه پسیخان………………………………………………………………………… 52

4-2-1- شکل حوزه ………………………………………………………………………………………………….. 52

4-2-1-1- روش هورتن ……………………………………………………………………………………………… 52

4-2-1-2- روش گراولیوس …………………………………………………………………………………………. 52

4-2-1-3- روش میلر …………………………………………………………………………………………………. 52

4-2-1-4- روش شیوم ……………………………………………………………………………………………….. 53

4-2-1-5- روش مستطیل معادل …………………………………………………………………………………….. 53

4-2-2- پستی و بلندی حوضه ………………………………………………………………………………………. 54

4-2-3- پروفیل طولی و شیب رودخانه…………………………………………………………………………….. 54

4-2-3-1- شیب ناخالص…………………………………………………………………………………………….. 57

4-2-3-2- شیب متوسط وزنی ………………………………………………………………………………………. 57

4-2-3-3- شیب خالص …………………………………………………………………………………………….. 57

4-2-4- شیب …………………………………………………………………………………………………………… 58

4-2-4-1- نقشه شیب حوزه………………………………………………………………………………………….. 58

4-2-4-2- جدول و هیستو گرام توزیع شیب نسبت به سطح…………………………………………………… 59

4-2-5- محاسبه شیب متوسط ……………………………………………………………………………………….. 59

4-2-5-1- شیب متوسط وزنی……………………………………………………………………………………….. 59

4-2-5-2- شیب میانه …………………………………………………………………………………………………. 60

4-2-5-3- نمای شیب ………………………………………………………………………………………………… 60

4-2-6- بررسی شیب اراضی اطراف رودخانه ……………………………………………………………………. 60

4-2-6-1- رودخانه سیا مزگی …………………………………………………………………………………….. 60

4-2-6-2- رودخانه چوبر …………………………………………………………………………………………… 60

4-2-6-3- رودخانه پسیخان………………………………………………………………………………………….. 61

4-3- اقلیم(آب و هوای) حوضه رودخانه پسیخان………………………………………………………………… 66

4-3- 1- خصوصیات اقلیمی حوضه ………………………………………………………………………………. 66

4-3- 2- ویژگیهای اقلیمی و عوامل مؤثر بر آب و هوای حوضه………………………………………………. 67

4-3- 4- محاسبه مقدار بارش حوضه …………………………………………………………………………….. 68

4-3- 4- تغییرپذیری بارندگی حوضه……………………………………………………………………………… 71

4-3- 5- تعداد روزهای بارانی……………………………………………………………………………………….. 72

4-3- 6- توزیع بارندگی ماهانه و فصلی…………………………………………………………………………… 73

4-3- 7- حد اكثر بارندگی 24 ساعته حوضه……………………………………………………………………… 75

4-3- 8- حداكثر بارش محتمل……………………………………………………………………………………… 76

4-4- ویژگی های دمایی حوضه ……………………………………………………………………………………. 77

4-4 – 1 – رژیم حرارتی……………………………………………………………………………………………… 80

4-4 – 2 – روند تغییرات میانگین ماهانه دما……………………………………………………………………….. 81

4 – 4 – 3 بررسی میانگین دمای ماهانه حداقل و حداكثر مطلق……………………………………………….. 83

4-4 – 4 تغییرات روزانه و فصلی دما………………………………………………………………………………. 83

4- 4 – 5 – رژیم فصلی دما در حوضه……………………………………………………………………………… 84

4-4 – 6 تعداد روزهای یخبندان…………………………………………………………………………………….. 84

4-4 – 7 تعیین خط برف ماهانه با استفاده از گرادیان دما……………………………………………………… 87

4- 5 – رطوبت نسبی…………………………………………………………………………………………………… 87

4-6 – تبخیر…………………………………………………………………………………………………………….. 89

4-6 – 1 بررسی تغییرات میزان تبخیر از طشت با ارتفاع در حوضه…………………………………………… 90

4- 7- تبخیر و تعرق……………………………………………………………………………………………………. 91

4-7 – 1 تبخیر و تعرق پتانسیل……………………………………………………………………………………… 91

4-7 – 1 – 1 تبخیر و تعرق پتانسیل به روش ترنت وایت……………………………………………………….. 92

4-7 – 2 تبخیر و تعرق واقعی ………………………………………………………………………………………. 96

4-7 – 2 – 1 تبخیر و تعرق واقعی به روش تورك……………………………………………………………… 96

4-8- وضعیت خاک حوضه…………………………………………………………………………………………. 97

4-8-1- مشخصات كلّی خاكهای حوضه………………………………………………………………………….. 98

4-8-1-1- شاخه (رودخانه) چوبر………………………………………………………………………………….. 100

4-8-1-1- شاخه ( رودخانه ) چنار رودخان……………………………………………………………………… 101

4-8-2- مشخصات خاک رودخانه پسیخان………………………………………………………………………. 102

4-8-3- رژیم های رطوبتی و حرارتی خاكها……………………………………………………………………. 103

4-8-3-1-1 رژیم یودیك…………………………………………………………………………………………… 103

4-8-3-1-2 رژیم زریك……………………………………………………………………………………………. 104

4-8-3-2- رژیم حرارتی خاك……………………………………………………………………………………. 104

4-8-3-2-1 رژیم حرارتی ترمیك………………………………………………………………………………… 105

4-8-3-2-2 رژیم حرارتی مزیك…………………………………………………………………………………. 105

4-8-4- خاكهای حوضه رودخانه پسیخان از لحاظ ارتفاعی…………………………………………………. 105

4-8-4- 1 خاكهای جلگه ای……………………………………………………………………………………….. 105

4-8-4- 2 خاكهای كوهپایه ای…………………………………………………………………………………….. 106

4-8-4- 3 خاكهای كوهستانی …………………………………………………………………………………….. 106

4 ـ 9- منابع اراضی……………………………………………………………………………………………………. 107

4 ـ 9-1-گروههای هیدرولیكی خاكها…………………………………………………………………………….. 108

4-10- هیدرولوژی حوضه………………………………………………………………………………………….. 109

4-10-1- تحلیل منطقه ای آبدهی ماهانه و سالانه حوضه پسیخان …………………………………………… 110

4-10-2- تجزیه و تحلیل آمار روزانه جریان ……………………………………………………………………. 110

4-10-2-1- محاسبه متوسط دبی ماهانه و سالانه ………………………………………………………………. 110

4-10-2-2- محاسبه دبی های حداکثر وحداقل………………………………………………………………… 113

4-10-2-3- برآورد دبی حداکثر لحظه ای برای واحدهای هیدورلوژیک حوزه آبخیز پسیخان………. 115

4-10- 2-3-1- برآورد دبی حداکثر لحظه ای برای واحده های هیدو لوژیک به روش کریگر………. 115

4-10- 2-3-2- بر آورد دبی حداکثر لحظه ای با استفاده از رابطه منطقه ای………………………………. 116

4-10-2-4- بررسی دوره های کم آبی و پر آبی ………………………………………………………………. 117

4-10-2-4-1- دبی مشخصه حداکثر……………………………………………………………………………… 117

4-10-2-4-2- دبی مشخصه متوسط یا 6 ماهه…………………………………………………………………… 117

4-10-2-4-3- دبی مشخصه یک ماهه، سه ماهه و نه ماهه …………………………………………………… 117

4-10-2-4-4- دبی مشخصه کم آبی……………………………………………………………………………… 118

4-10- 5- تعیین رژیم آبی رودخانه پسیخان……………………………………………………………………… 118

4-11- زمین شناسی حوضه…………………………………………………………………………………………. 118

4-11-1- زمین شناسی سطحی حوضه پسیخان………………………………………………………………….. 119

4- 11-1-1- سازند زمان پركامبرین………………………………………………………………………………. 120

4-11-1-1-1- واحد Mtg………………………………………………………………………………………… 120

4-11-1-1-2- واحد Mt………………………………………………………………………………………….. 120

4-11-1-2- سازند دوران اول(دیرینه زیستی یا پالئوزوئیك)………………………………………………….. 120

4-11-1-2-1- زیر واحد P ……………………………………………………………………………………….. 120

4-11-1-2-2- زیر واحد PV ……………………………………………………………………………………. 121

4-11-1-3- سازند دوران دوم ( میان زیستی یا مزوزوئیك)………………………………………………….. 121

4-11-1-3-1- واحد TJS ………………………………………………………………………………………. 121

4-11-1-3-2- زیرواحد jsh ……………………………………………………………………………………… 121

4-11-1-4-1- واحد Q1da ( نهشته های كوهپایه ای و آبرفتی پلئیستوسین)…………………………… 121

4-11-1-4- سازند دوران چهارم (كواترنر یا عهد حاضر)……………………………………………………. 121

4-11-1-3-3- واحد K1L ………………………………………………………………………………………. 121

4-11-1-4-2- واحد Qal ( نهشته های آبرفتی و دشت سیلابی)………………………………………….. 122

4-12- فرسایش تشكیلات سطحی در حوضه آبریز پسیخان…………………………………………………. 125

4-12-1- آب و هوا………………………………………………………………………………………………….. 125

4-12-2- مورفولوژی ……………………………………………………………………………………………….. 126

4-12-3- چینه شناسی ………………………………………………………………………………………………. 126

4-12-4- پوشش گیاهی ……………………………………………………………………………………………. 126

4-13- کاربری اراضی حوضه………………………………………………………………………………………. 127

4-14- فرسایش در حوضه ………………………………………………………………………………………….. 128

4-15- پوشش گیاهی حوضه ………………………………………………………………………………………. 129

4-15-1- اشكوب بندی پوشش گیاهی ( درختان ) به تناسب ارتفاع………………………………………… 129

4-15-1-1- ارتفاع كمتر از 500 متر با جنگل نیمه متراكم……………………………………………………. 129

4-15-1-2- ارتفاع 500 تا 1500 متر با جنگل متراكم…………………………………………………………. 130

4-15-2- نقش پوشش گیاهی در فرسایش خاك……………………………………………………………… 130

4-16- مسائل اقتصادی- اجتماعی حوضه………………………………………………………………………… 131

4-16-1- نحوه کشاورزی اهالی رودخانه پسیخان………………………………………………………………. 132

4-16-2- آبادی های دارای سکنه …………………………………………………………………………………. 132

4-16-3- تعداد جمعیت، خانوار و بعد خانوار ………………………………………………………………….. 132

4-17- مدیریت یکپارچه و توسعه پایدار حوضه………………………………………………………………… 137

4-18- مصادیق و جنبه های تخریب و تهدیدات پیش روی منابع حوضه ی آبخیز پسیخان…………….. 139

فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات……………………………………………………………… 142

5-1- بحث ونتیجه گیری…………………………………………………………………………………………….. 143

5-2- پاسخ به فرضیات تحقیق……………………………………………………………………………………… 156

5-2-1- فرضیه اول……………………………………………………………………………………………………. 156

5-2-2- فرضیه دوم……………………………………………………………………………………………………. 156

5-3- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………….. 157

منابع و ماخذ…………………………………………………………………………………………………………….. 161

پیوست……………………………………………………………………………………………………………………. 168

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 2-1- عملكرد حوضه های رودخانه ای……………………………………………………………………. 16

جدول 3-1- موقعیت جغرافیایی زیرحوضه ها و رودخانه های آن…………………………………………….. 30

جدول 3-2- مشخصات ایستگاههای هواشناسی حوضه مطالعاتی و اطراف آن……………………………… 38

جدول 3-3 – مشخصات ایستگاههای هیدرومتری حوضه مطالعاتی و اطراف آن…………………………… 39

جدول 4-1- ضرایب شکل زیر حوزه ها و حوزه اصلی…………………………………………………………. 51

جدول 4-2- شیب های رودخانه ها و آبراهه های اصلی در حوزه پسیخان و زیر حوزه ها……………….. 56

جدول 4-3- کلاس شیب حوزه پسیخان…………………………………………………………………………… 57

جدول 4-4- توزیع شیب نسبت به سطح زیر حوزه سیاهمزگی………………………………………………… 60

جدول 4-5- توزیع شیب نسبت به سطح زیر حوزه چناران……………………………………………………… 60

جدول 4-6- توزیع شیب نسبت به سطح زیر حوزه لاسک……………………………………………………… 61

جدول 4-7- توزیع شیب نسبت به سطح زیر حوزه چماچاه…………………………………………………….. 61

جدول 4-8- توزیع شیب نسبت به سطح زیر حوزه مژده………………………………………………………… 62

جدول 4-9- توزیع شیب نسبت به سطح زیر حوزه پسیخان…………………………………………………….. 62

جدول 4-10- شیب متوسط وزنی ،شیب میانه و نمای شیب در حوزه زیر حوزه ها………………………… 63

جدول 4-11- مشخصات ایستگاههای محدوده مورد مطالعه…………………………………………………… 73

جدول 4-12- مقدار بارش حوضه رودخانه پسیخان……………………………………………………………… 78

جدول 4-13- تغییرات میانگین بارندگی سالانه ایستگاههای اطراف حوضه…………………………………. 79

جدول4-14- تعداد روزهای بارانی برحسب ماههای سال……………………………………………………….. 80

جدول 4-15- تعداد روزهای بارانی بر حسب فصلهای سال…………………………………………………….. 80

جدول 4-16- مقادیر بارندگی ماهانه و سالانه در حوضه پسیخان……………………………………………… 82

جدول 4-17- توزیع فصلی و درصدهای مربوط به بارندگی حوضه آبخیز پسیخان………………………… 83

جدول 4-18- نتایج تحلیل بارندگی 24 ساعته و احتمال وقوع بارندگی حوضه…………………………….. 84

جدول 4-19- متوسط درجه حرارت ماهانه ایستگاههای اطراف حوضه برحسب سانتیگراد………………. 87

جدول 4-20- معادلات و روابط بین درجه حرارت و ارتفاع در حوضه پسیخان……………………………. 88

جدول 4-21- توزیع درجه حرارت متوسط ماهانه و سالانه بر حسب سانتیگراد در حوضه پسیخان……… 89

جدول 4-22- داده‏های درجه حرارت حوضه پسیخان………………………………………………………….. 89

جدول 4-23- تغییرات ماهانه درجه حرارت حوضه پسیخان……………………………………………………. 90

جدول 7-24- رژیم فصلی و درصد فصل درجه حرارت حوضه پسیخان…………………………………….. 93

جدول 4-25- تعداد روزهای یخبندان بر حسب ماههای سال…………………………………………………… 94

جدول 4-26- ارتفاع ماهانه خط برف براساس گرادیان ماهانه دما……………………………………………. 96

جدول4-27- میانگین رطوبت نسبی ایستگاههای معرف برحسب درصد…………………………………….. 97

جدول 7-28- میانگین تبخیر از طشتك در ایستگاههای معرف………………………………………………… 98

جدول 4-29- برآورد تبخیر و تعرق نقاط ارتفاعی سالانه حوضه به میلی متر………………………………. 99

جدول 4-31- مقادیر تبخیر و تعرق ماهانه حوضه آبریز پسیخان به روش ترنت وایت…………………… 103

جدول 4-32- محدوده های اقلیمی دمارتن……………………………………………………………………….. 107

جدول 4 ـ 33 – مشخصات تیپهای اصلی اراضی و واحدهای اراضی حوضه آبریز پسیخان………………. 119

جدول 4-34- مشخصات فیزیکی حوضه رودخانه پسیخان وزیرحوضه ها…………………………………. 122

جدول (-35- رابطه آبدهی با مساحت در حوضه آبخیز پسیخان……………………………………………… 123

جدول 4-36- آبدهی متوسط روزانه ، ماهانه و سالانه رودخانه پسیخان……………………………………… 124

جدول 4-37- آبدهی متوسط حداقل ماهانه رودخانه پسیخان………………………………………………… 126

جدول 4-38- مقادیر دبی حداکثر و حداکثر لحظه ای ایستگاه نوخاله……………………………………… 126

جدول شماره4-39- دبی حداکثر لحظه ای برآورد شده برای 14 واحد هیدرولوژیک حوزه پسیخان… 128

جدول 4-40- برآورد دبی با دوره برگشت های مختلف با استفاده از فرمول منطقه ای حوزه تالاب… 129

جدول 4-41- مقادیر دبی های مشخصه ایستگاه نوخاله رودخانه پسیخان………………………………….. 130

جدول 4-42- تشكیلات زمین شناسی حوضة‌ آبریز پسیخان…………………………………………………. 135

جدول4-43- وضعیت‏مقاومت مكانیكی، فرسایش پذیری و پتانسیل لغزش و ریزش‏تشكیلات‏سطحی‏حوضه‏پسیخان 139

جدول 4-44- وضعیت حوضه آبخیز پسیخان از نظر پوشش گیاهی…………………………………………. 141

جدول 4-45- توزیع جمعیت در روستاهای حوضه آبخیز پسیخان (1385)…………………………………. 147

فهرست نمودارها/ اشكال

عنوان صفحه

شكل 2-1- طبقه بندی آبراهه ها به روش هورتن (الف) و استرالر (ب ( 27)………………………………… 20

شکل3-1- موقعیت حوضه رودخانه پسیخان در استان گیلان…………………………………………………… 29

شکل3-2- نقشه پایه حوضه رودخانه پسیخان……………………………………………………………………… 31

شکل3-3- نقشه موقعیت رودخانه های حوضه رودخانه پسیخان……………………………………………….. 35

شکل 3-4- نقشه موقعیت ایستگاههای حوضه رودخانه پسیخان………………………………………………… 42

شکل4-1- موقعیت حوضه رودخانه پسیخان در استان گیلان…………………………………………………… 42

شکل 4-2- نقشه هیپسومتریک حوضه رودخانه پسیخان………………………………………………………… 52

شکل 4-3- نقشه شیب حوضه رودخانه پسیخان…………………………………………………………………… 64

شکل 4-4- نقشه جهت شیب حوضه رودخانه پسیخان…………………………………………………………… 65

شکل 4-5- تعداد روزهای بارانی بر حسب ماههای سال………………………………………………………… 81

شکل 4 – 6 – تعداد روزهای بارانی بر حسب فصلهای سال…………………………………………………….. 81

شکل4-7- بارندگی ماهانه حوضه پسیخان………………………………………………………………………… 82

شکل4-8- توزیع فصلی بارندگی حوضه پسیخان………………………………………………………………… 83

شكل 4-9- گرادیان حرارتی حوضه آبریز پسیخان………………………………………………………………. 88

شکل 4-10- رژیم حرارتی حوضه آبریز پسیخان………………………………………………………………… 90

شکل 4 -11- تغییرات ماهانه درجه حرارت حوضه پسیخان……………………………………………………. 91

شکل4-12- ضریب تغییرات ماهانه دما C.V. و انحراف از معیار S.D حوضه پسیخان…………………. 91

شکل 4-13- درصد فصلی درجه حرارت حوضه پسیخان………………………………………………………. 94

شکل4-14- تعداد روزهای یخبندان حوضه بر حسب ماههای سال……………………………………………. 95

شکل 4-15- مقایسه دما و تبخیرو تعرق پتانسیل در روش ترنت وایت……………………………………….. 104

شکل4-16- مقایسه تبخیر از طشت وترنت وایت در حوضه پسیخان………………………………………… 104

شكل 4-17- اقلیم نمای آمبرژه…………………………………………………………………………………….. 108

شکل 4 – 18- نقشه تكتونیك ایران و موقعیت منطقه تحقیق در آن…………………………………………. 131

شکل4-19- توزیع جمعیت در روستاهای حوضه آبخیز پسیخان (1390)…………………………………… 149

شکل4-20- توزیع جمعیت در روستاهای حوضه آبخیز پسیخان (1390)…………………………………… 149

شکل4-21- توزیع جمعیت در روستاهای حوضه آبخیز پسیخان (1390)…………………………………… 150

شکل4-22- توزیع جمعیت در روستاهای حوضه آبخیز پسیخان (1390)…………………………………… 150

شکل4-23- توزیع جمعیت در روستاهای حوضه آبخیز پسیخان (1390)…………………………………… 151

شکل4-24- نقشه پراکندگی آبادیهای حوضه رودخانه پسیخان………………………………………………. 151

شکل 5-1- پروسه طراحی مدیریت یکپارچه و هماهنگ حوضه های رودخانه ای……………………….. 157

چکیده

تأثیرات متقابل ناشی از منابع مختلف و اجزای زنده و غیرزنده ی موجود در یک حوضه ی آبخیز، ضرورت پیاده سازی مدل مدیریت سیستمی و یکپارچه را در حوضه های آبخیز با هدف بهره وری بهینه از منابع و هماهنگی و حرکت در راستای توسعه ی پایدار ایجاب کرده است.

محدوده مورد مطالعه در این تحقیق حوضه رودخانه پسیخان در استان گیلان از زیر حوضه های تالاب انزلی است. داده های مورد استفاده در این تحقیق داده های اقلیمی، هیدرولوژی و جغرافیایی حوضه است. فعالیتهای صورت گرفته از سوی نهادهای مرتبط در حوضه که از سازمان ها و نهادهای مرتبط بدست آمده نشان می دهد که در این حوضه ها عوامل بسیاری بر یکدیگر تأثیر می گذارند، که شناخت این عوامل و ارتباط بین آنها بصورت نگرش جامع و سیستمی می تواند از عوامل تخریب کاسته و روند اصلاحی حوضه را تسریع نماید. با بررسی وضعیت طبیعی و منابع آب و خاک حوضه ی پسیخان، چالش های پیش روی توسعه در این حوضه بررسی شده و به برخی از راهکارهای مدیریتی در غالب مدیریت یکپارچه و حوضه ای منابع طبیعی و انسانی به خصوص الزامات اساسی مربوط به هماهنگی مدیریت در واحدهای سیاسی – اداری استانی تابعه اشاره شده است.روش تحلیل داده های نتایج حاصل از تحقیقات نشان می دهد كه برای كاهش سیلاب در حوضه پسیخان می توان سیلاب های بالادست این حوضه را كنترل نمود، كه در این راستا باید نقاطی را برای مدیریت سیلاب های بالادست مكان گزینی کرد كه با مطالعات میدانی موقعیت آنها نسبت به مسیل های فعلی به دست می آید. مدیریت سیلاب در حوضه بدون توجه به عناصر هیدروژئومورفولوژیكی امكان پذیر نمی باشد و با به كارگیری مدل یكپارچه سیلاب امكان حضور تمام شاخص ها در واحدبندی مدیریتی عملی می باشد. لذا در این تحقیق تلاش براین است با استفاده از نتایج مطالعات معتبر ملی و بین‌المللی و به موازات آن، نتایج مشاهدات و تحقیقات میدانی و مطالعات علمی دراز مدت ، همچنین با شناخت عوامل و ویژگی های محیطی به تحلیل علل و چگونگی ناپایداری محیطهای رودخانه ای پرداخته و راهبردهایی ارایه شد كه كاربر آنها می تواند توسعه و مدیریت حوضه ها را به سوی پایداری سوق داده ودر نهایت برقراری توسعه پایدار منابع موجود، به منظور تأمین نیازهای ساکنین حوضه را تامین نماید.

واژگان کلیدی: حوضه آبخیزپسیخان، حوضه رودخانه ای، مدیریت یکپارچه و جامع، توسعه پایدار

مقدمه

توسعه ی پایدار در گرو مراقبت از زمین است و بشر به عنوان بخشی از طبیعت نمی تواند آینده ای داشته باشد مگر آن که از طبیعت و منابع طبیعی حفاظت به عمل آورد(وهابزاده،1377). وضعیت مکانی قرارگیری منابع آب و خاک و پوشش گیاهی در طبیعت اغلب در چارچوب حوضه های آبخیز است و به همین دلیل در مطالعات این بخش در جنبه های مختلف و تأثیرات عملکرد سیستم های طبیعی در مباحث هیدرولوژی و آب شناسی، اقتصادی و اجتماعی، کشاورزی و پوشش گیاهی، خاک شناسی و فرسایش و سایر مباحث نظیر این، حوضه ی آبخیز به عنوان پایه و واحد مطالعاتی مدنظر قرار می گیرد. از این رو تأثیرات متقابل ناشی از منابع مختلف و اجزای زنده و غیرزنده ی موجود در یک حوضه ی آبخیز، ضرورت پیاده سازی مدل مدیریت سیستمی و یکپارچه را در حوضه های آبخیز با هدف بهره وری بهینه از منابع و هماهنگی و حرکت در راستای توسعه ی پایدار ایجاب نموده است. حوضه ی آبخیز پسیخان رود دارای شعبات رودهایی است که از جهات گوناگون جغرافیایی به حوضه پسیخان منتهی می شوند. مهم ترین رودهایی که به این حوضه می ریزد سیاهمزگی، چوبر(امامزاده ابراهیم)، چناران و … است. که از نواحی مختلف شامل مناطقی با کوهستان های متراکم، نیمه کوهستانی، جلگه و دشتی می گذرد و پسیخان رود و شعب کوچک و بزرگ آن از سرچشمه تا مصب عامل وحدت این نواحی است. تصمیم گیری جهت مدیریت منابع طبیعی بسیار پیچیده است زیرا بهره برداران متعددی را شامل می شود و مکانیسم های ارتباط متقابل بین آن ها وجود دارد. و تصمیم گیران معمولاً با بهینه کردن همزمان چندین هدف مواجه اند(محسنی ساروی،1382). مدیریت بهینه ی منابع آب و خاک جز با حفظ منابع و استفاده ی صحیح، مستمر و پایدار و نیز حداقل هدررفت و خسارت به آن ها به وقوع نمی پیوندد(صدرالاشرافی ،1371). این مدیریت یک مدیریت سیستمی است که در جهت به کارگیری و هدایت مفید و مؤثر عوامل و منابع به منطور رسیدن به حالت بهینه و با هدف دستیابی به حداکثر سود، حداقل هزینه و حداکثر کارایی توسط مدل های برنامه ریزی اعمال می گردد(ملک محمدی،1362). خلاصه اینکه نوع نگرش مدیران به رودخانه ها و توسعه حوضه آنها به گونه ای بوده است که اکنون در بسیاری از حوضه ها مسایلی از قبیل بحران آب ، ناپایداری توسعه و بحران مدیریت به صورت چالشهایی بسیار جدی مطرح می باشد.دررویكرد صرفاً مهندسی ، مدیران ، تنها به تهیه و انتقال آب پرداخته اند. در رویكرد دیگری که اقتصاد بوده است سعی نموده اند به راه حل بهینه ای برای تخصیص منابع آب دست یابند و یا اینكه با تمرکز بر رویكرد هیدرولوژیكی سعی کرده اند فقط فن آوری اجرای طرحها را توجیه نمایند.

در حالی که حفظ یا تأمین پایداری درحوضه رودخانه ها نیازمند توجهی عمیق به نگرشی جامع است که اساس آن برخوردی اکوسیستمی با رودخانه ها می باشد. در این نوع نگرش ، آبگیر، کانال اصلی رودخانه ، دشتهای سیلابی، حریم ها، تالابها، دریاچه ها و مصب ها همراه با همه ساکنان هر حوضه که

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

فرم در حال بارگذاری ...

فید نظر برای این مطلب