فصل سوم پیشینه نظری و چارچوب نظری

 

مقدمه………………………………………………………. 31

 

رفتار زیست محیطی……………………………………… 31

 

نگرش جدید نسبت به محیط زیست…………………… 35

 

سرمایه اجتماعی…………………………………………. 37

 

پیر بوردیو……………………………………………………. 39

 

جیمز کلمن…………………………………………………..41

 

فرانسیس فوکویاما…………………………………………. 43

 

روبرت پاتنام………………………………………………….44

 

الف- شبکه­های مشارکت اجتماعی…………………….. 46

 

ب- هنجارهای اجتماعی…………………………………..47

 

ج- اعتماد اجتماعی……………………………………….. 49

 

جمع­بندی…………………………………………………… 51

 

چارچوب نظری………………………………………………52

 

فرضیات تحقیق………………………………………………53

 

فرضیة اصلی پژوهش……………………………………… 53

 

فرضیات فرعی پژوهش……………………………………. 53

 

مدل تحقیق…………………………………………………54

 

فصل چهارم روش تحقیق

 

مقدمه…………………………………………………….. 57

 

روش شناسی تحقیق………………………………….. 57

 

جامعه آماری……………………………………………… 58

 

واحد تحلیل……………………………………………… 58

 

شیوه نمونه گیری…………………………………………58

 

تعیین حجم نمونه………………………………………… 59

 

سنجش و اندازه­گیری مفاهیم…………………………. 60

 

تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم………………………..60

 

 ویژگی­های فردی پاسخگویان…………………………….. 61

 

پایگاه اجتماعی- اقتصادی………………………………. 62

 

 رفتارهای زیست محیطی………………………………. 62

 

 سرمایه اجتماعی………………………………………..64

 

 شبکه­های مشارکت اجتماعی………………………… 64

 

هنجارهای اجتماعی……………………………………… 66

 

اعتماد اجتماعی……………………………………………67

 

آگاهی زیست محیطی…………………………………… 70

 

 نگرش زیست محیطی…………………………………… 71

 

ابزار تحقیق………………………………………………… 72

 

اعتبار و پایایی ابزار سنجش…………………………….. 72

 

اعتبار تحقیق……………………………………………… 72

 

پایایی تحقیق……………………………………………… 73

 

 

جمع­بندی…………………………………………………… 73

 

فصل پنجم یافته­های پژوهش

 

مقدمه……………………………………………………… 76

 

بخش اول: توصیف داده ­ها

 

مقدمه……………………………………………………… 78

 

5.1.1 متغیرهای زمینه ­ای……………………………….. 78

 

1- توزیع پاسخگویان بر حسب شهر…………………….78

 

2-توزیع پاسخگویان بر حسب جنسیت…………………..79

 

3- توزیع پاسخگویان بر حسب سن……………………. 79

 

4- توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت تاهل……………80

 

5- توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت اشتغال………….80

 

6- وضعیت طبقه ذهنی پاسخگویان……………………..81

 

7- وضعیت تحصیلات پاسخگویان……………………….. 82

 

5.1.2 متغیر موقعیتی- ساختاری……………………….. 82

 

5.1.3 متغیر وابسته (رفتارهای زیست محیطی)………..83

 

1- مصرف بهینه گاز………………………………………. 83

 

2- مصرف بهینه برق……………………………………….85

 

3- مصرف بهینه آب………………………………………… 86

 

4- استفاده از تولیدات دارای استاندارد زیست محیطی….87

 

5- حفاظت از منابع طبیعی…………………………….. 88

 

6- استفاده از وسایل بازیافتی………………………… 90

 

7- وضعیت رفتارهای زیست محیطی………………….. 91

 

5.1.4 متغیرهای مستقل……………………………….. 93

 

1- سرمایه اجتماعی…………………………………….93

 

الف-شبکه ­های اجتماعی……………………………… 93

 

1. شبکه­ های رسمی…………………………………. 93

 

2. شبکه­ های غیر رسمی……………………………… 94

 

3. وضعیت شبکه ­های اجتماعی………………………. 95

 

ب- هنجارهای اجتماعی…………………………………97

 

1. هنجارهای فردی……………………………………… 97

 

2. هنجارهای جمعی…………………………………… 98

 

3. وضعیت هنجارهای اجتماعی……………………….100

 

ج- اعتماد اجتماعی……………………………………. 101

 

1. اعتماد بین شخصی………………………………… 101

 

2. اعتماد تعمیم یافته………………………………….. 102

 

3. اعتماد نهادی………………………………………… 103

 

4. وضعیت اعتماد اجتماعی…………………………… 105

 

د- وضعیت سرمایه اجتماعی………………………….. 106

 

2- آگاهی زیست محیطی………………………………108

 

الف- آگاهی خاص زیست محیطی……………………. 108

 

ب- آگاهی عام زیست محیطی……………………….. 109

 

ج- وضعیت آگاهی زیست محیطی……………………. 109

 

3- وضعیت نگرش زیست محیطی…………………….. 111

 

بخش دوم: تحلیل داده ­ها

 

مقدمه……………………………………………………. 113

 

5-2-1- مقایسه تفاوتهای بین متغیرهای زمینه­ای و رفتارهای زیست محیطی…..114

 

5-2-2- آزمون فرضیه ­ها………………………………… 120

 

5-2-3- تحلیل رگرسیون خطی ساده (دو متغیره)……128

 

5-2-4- تحلیل رگرسیون چند متغیره…………………..130

 

5-2-5- تحلیل مسیر (آزمون مدل تحلیلی)……………132

 

جمع بندی……………………………………………… 133

 

فصل ششم: بحث نتیجه­ گیری

 

6-1- بحث و نتیجه گیری ………………………………. 137

 

6-2- محدودیت­های تحقیق……………………………… 140

 

6-3- پیشنهادات تحقیق……………………………….. 140

 

ضمایم

 

 نمودار ماتریس روابط خطی……………………………. 144

 

 پرسشنامه……………………………………………… 145

 

 منابع و ماخذ…………………………………………… 151

 

چکیده:

 

امروزه، تهدیدات زیست محیطی در مرکز مهمترین پرسش­های وجدان انسان قرن بیست و یکم قرار دارد. این پرسش­ها افکار عمومی جهان را به طرز نگران کننده­ای به خود معطوف کرده و حساسیت شدیدی نسبت به محیط زیست در سطح جهانی به وجود آورده است. هیچ کس نمی­تواند این ادعا را بکند که پیدایش مواد آلوده کننده بر روی کره خاکی ما نتیجه برخی دگرگونی­های طبیعی و مستقل از اراده انسان است. اشتباهاتی که در افکار، نگرش و رفتار انسان در نتیجه فعالیت­های خود بر روی زمین مرتکب شده است، یکی از علت­های اصلی خساراتی است که محیط زیست متحمل آن گردیده است.

 

هدف اصلی این پژوهش، سنجش رفتار زیست محیطی و شناخت تاثیر سرمایه اجتماعی بر رفتارهای زیست محیطی می­باشد. به عبارت دیگر، هدف اصلی پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است که آیا با افزایش و یا کاهش سرمایه اجتماعی، در رفتارهای زیست محیطی تغییری به وجود می­آید یا خیر؟ روش تحقیق در این پژوهش از نوع پیمایش است. نمونه آماری شامل 440 نفر از افراد بالای 18 سال ساکن در مناطق شهری استان کردستان بوده که با روش نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله انتخاب شده­اند.ابزار این تحقیق پرسشنامه بوده است. علاوه براین، متناسب با دو وجه موضوع تحقیق و سؤالاتی كه در مطالعه و بررسی حاضر مهم بوده‌اند، نظریه‌های مربوطه، ارائه و بررسی شدند. برای آنكه تحقیق حاضر انجام گیرد از نظریه­های روبرت پاتنام (در مورد سرمایه اجتماعی) ودانلپ و ون­لیر(در مورد پارادایم جدید زیست محیطی)  به عنوان چارچوب نظری مورد استفاده قرار گرفته بود.

 

نتایج تحقیق حاضر نشان می­دهد که با وجود شرایط نامناسب و امکانات محدود زیست محیطی در استان کردستان رفتارهای مسئولانه زیست محیطی افراد مورد مطالعه در حد بالایی بوده­ است. علاوه بر این، یافته­ها حاکی از در حد نزدیک به متوسط بودن سرمایه اجتماعی افراد مورد مطالعه است. همچنین، نتایج تحقیقی حاضر نشان می­دهد که از یک سو، بین شهر، جنسیت، وضعیت اشتغال و طبقه ذهنی با رفتار مسئولانه زیست محیطی افراد رابطه وجو ندارد و از سوی دیگر، بین سن، وضعیت تاهل، نگرش زیست محیطی، آگاهی زیست محیطی، سرمایه اجتماعی و تحصیلات و رفتار زیست محیطی افراد رابطه وجود دارد.

 

در خاتمه، به دلایل احتمالی کم بودن میزان سرمایه اجتماعی، وجود رابط معکوس بین تحصیلات و رفتارهای زیست محیطی و عدم رابطه بین تحصیلات و نگرش زیست محیطی پرداخته شد. براین اساس، از جمله دلایل احتمالی کم بودن سرمایه اجتماعی مردم استان کردستان اولاً، ضعف رابطه دولت با نیروهای اجتماعی، ثانیاً، عدم توانایی جامعه در تامین حقوق افراد و نهایتاً، فقدان امنیت می­باشد. همچنین، به علت جدید بودن آموزش محیط زیست در ایران و فقدان محتوا و کیفیت مناسب برای آموزش محیط زیست در نظام آموزشی ایران، اولاً، دانش زیست محیطی در سطح پایینی بوده و ثانیاً، نمی­توان از کسانی که دارای تحصیلات بالای هستند، انتظار داشت که رفتارهای مسئولانه­ای نسبت به محیط زیست داشته باشند.

 

فصل اول: کلیات

 

بیان مسأله:

 

اگر چه مدتهاست بشر متوجه­ی اهمیت محیط زیست در زندگی خود شده است (فیروزی، 1384 :10)، اما امروزه، تهدیدات زیست محیطی در مرکز مهمترین پرسش­های وجدان انسان قرن بیست و یکم قرار دارد. این پرسش­ها افکار عمومی جهان را به طرز نگران کننده­ای به خود معطوف کرده و حساسیت شدیدی نسبت به محیط زیست در سطح جهانی به وجود آورده است.

 

جامعه­شناسان، زیست­شناسان، صاحبان صنایع، سیاستمداران، اکولوژیست­ها، اقتصاددانان، هر کدام علت تهدیدات زیست محیطی را از دیدگاه خود توضیح می­دهند (نگاه کنید به کامونر[1]، 1382: 10-3)، اما نقطه اشتراک­شان این است که بسیاری از تهدیدات زیست محیطی، تخریب منابع، آلوده سازی محیط و… نتیجه فعالیت­های انسان است.

 

ازدیاد جمعیت، فراوانی محصولات مصرفی، بالا رفتن سطح زندگی و افزایش تقاضای مردم، پیشرفت تکنولوژی، ضعف ارگان­های اجرایی حکومت­ها در اجرای برنامه­ها و پروژه­های اکولوژیکی حمایت از محیط زیست، استفاده بهره­جویانه و غیر اصولی از محیط طبیعی توسط سرمایه­داران (همان) و در نهایت کنش­های غیر مسئولانه انسان، نتایج ناگوار و خسارات نامطلوبی را به بار آورده و روز به روز این نتایج و خسارت­ها حادتر می­شود که از جمله می­توان به تخریب محیط زیست و اراضی کشاورزی، گرم شدن زمین، آلودگی هوا، آب، خاک، کاهش منابع طبیعی و نابودی جنگل­ها و مراتع، کاهش منابع تولید انرژی و بروز انواع بیماری­ها اشاره کرد.  بدین ترتیب، انسان با رفتارهایی که در قبال محیط زیست انجام می­دهد و تغییراتی که در محیط ایجاد می­کند، از قبیل تخریب جنگل برای ایجاد جاده و سد سازی، تغییر مسیر رودخانه، ریختن زباله در محیط طبیعی، مصرف انرژی زیاد، استفاد بیش از حد از منابع طبیعی و … –عمداً یا سهواً- به تخریب محیط زیست می­پردازد و محیط زیست را با تهدیدی نگران کننده مواجه می­کند. این تهدید ممکن است به قیمت پایان زندگی انسان بر روی کره زمین تمام ­شود.

 

بروز مسائل و مشکلات زیست محیطی موجب طرح این پرسش شده است که آیا محیط زیست می­تواند در برابر ادامه رفتار فعلی انسان­ دوام بیاورد؟ هر روز بر این آگاهی  افزوده می شود که نمی­توان همانند گذشته به مصرف منابع طبیعی جهان ادامه داد و نشانه­های تنگناهای زیست محیطی در سطح جهان آشكار شده است(عابدی سروستانی و دیگران، 1386: 59). اگرچه ارائه آمار و اطلاعات پیرامون وضعیت محیط زیست لازم است، اما بیش از این كه به اطلاعات علمی درباره خسارات وارد شده به زمین نیاز باشد، به توافقی درباره چگونگی رفتار نسبت به این سیاره نیاز است. در این شرایط، انسان باید به این پرسش نیز پاسخ گوید، هنگامی كه افراد خواهان به حداكثر رساندن سود خود هستند، چگونه می توان از بهره برداری بیش از حد و تخریب منابع طبیعی جلوگیری كرد؟ در واقع، چالش موجود، چگونه زندگی كردن بر روی زمین نیست، بلكه قبولاندن چرایی این چگونه زندگی کردن به افراد است (همان: 60).

 

وجود مسائل و مشکلات زیست محیطی سبب شد که عده­ی  زیادی از محیط زیست طرفداری کنند که به­زعم صاحب نظران جامعه­شناسی محیط زیست، بالاخص بوتکین[2] طرفداری از محیط زیست یک گرایش نسبتاً جدیدی است، اما ریشه­های آن در تاریخ گذشته انسان و جامعه قرار دارد. تمامی جوامع بشری مجبور به پرداختن به محیط زیست بودند، زیرا محیط نه تنها منابع ضروری حیات آنها را تامین می­کرد، بلکه کانون ستیز و تهدید برای ادامه حیات نیز بوده است (بوتکین ، 1385: 628). بوتکین معتقد است که در تمدن غرب همواره 3 پرسش در مورد انسان و طبیعت مطرح است:

 

1- شرایط طبیعت در غیبت هر گونه نفوذ انسان چگونه است؟

 

2- تاثیر طبیعت بر انسان چیست؟

 

3- تاثیر انسان بر طبیعت کدام است و نقش بشر در طبیعت چیست؟(همان).

 

حفظ طبیعت، تلاش برای بهبود کیفیت محیط زیست و رهیافت اکولوژیک (زیست بوم شناختی) به زندگی، اندیشه­های متعلق به قرن نوزدهم بود که مدتهای مدید تنها برای نخبگان روشنفکر کشورهای توسعه یافته مطرح بوده است. این قبیل اندیشه­ها، از جمله اندیشه­های بنیانگذاران اولیه انجمن اوادابن[1] در ایالات متحده امریکا، مختص یک گروه از نخبگان بود که زیر فشار سهمگین صنعتی شدن به زانو درآمده بودند (کاستلز[2] ،1384: 159).

 

 اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، تعامل توسعه، محیط زیست و پایداری در عرصه‌های مختلف، دغدغه‌ی اصلی اکثر کشورهای در حال توسعه بوده است و در دهه­های پایانی قرن بیستم، روش­های جلب مشاركت مردم در برنامه­ریزی، مدیریت منابع طبیعی و مدیریت محیط زیست، تحت دگرگونی­های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دستخوش تغییرات عمده­ای شده است (خاتون­آبادی، 1383)، به طوری که کاستلز در کتاب مشهورش «عصر اطلاعات» می­نویسد: « در دهه 1990، 80 درصد امریکاییان و بیش از 3/2 اروپاییان خود را طرفدار محیط زیست می­دانسته­اند» (کاستلز، 1384: 147).

 

 در واقع، روند دهه­های گذشته در اکثر كشورهای پیشرفته صنعتی بیانگر این واقعیت است كه كارگزاران دولتی، كارشناسان  و نیز مدیران عرصه­های محیط زیست و منابع طبیعی به رهیافتی تازه روی آورده­اند (خاتون آبادی، 1383). این رهیافت تازه شامل: برنامه­ها و قوانین متعددی برای حفظ طبیعت، ارتقای کیفیت زندگی و نهایتاً نجات کره زمین در بلند مدت و نجات نسل کنونی ساکنان آن در کوتاه مدت است (صالحی، 2008). با این وجود، قسمت اعظم مسائل زیست محیطی همچنان به قوت خود باقی مانده است.

 

هیچ کس نمی­تواند این ادعا را بکند که پیدایش مواد آلوده کننده بر روی کره خاکی ما نتیجه برخی دگرگونی­های طبیعی و مستقل از اراده انسان است. اشتباهاتی که در افکار، نگرش و رفتار انسان در نتیجه فعالیت­های خود بر روی زمین مرتکب شده است، یکی از علت­های اصلی خساراتی است که محیط زیست متحمل آن گردیده است. به عنوان مثال، به اعتقاد بارو، استفاده بی­رویه از انرژی در منازل، استفاده از تولیدات یکبار مصرف، استفاده از وسایل نقلیه شخصی، استفاده از انواع آفت کش­ها، دفع مواد زاید به روش غیر بهداشتی، جمع آوری و تفکیک نکردن زباله­ها به منظور بازیافت و بسیاری از رفتارهای مخرب زیست محیطی دیگر، همگی در نتیجه رفتار محیطی انسان است (بارو، 1380).

 

در حالی که محققان محیط زیستی، طرح­های گوناگونی برای حل مشکلات زیست محیطی ارائه نموده­اند که اغلب آنها تکنولوژیکی هستند، اما امروزه به دلیل هزینه­های زیاد این طرح­ها، به دگرگونی شیوه­های زندگی انسان و طرح­های که تمرکز بر رفتارها دارند، علاقه­مند شده­اند (ازکامپ، 1369). به­عنوان مثال، صالحی در کتاب «مردم و محیط زیست» (2010) می­نویسد که «برای حل مشکلات زیست محیطی باید شکل شیوه­ها و رفتارهای تولیدی و مصرفی و همچنین شیوه­های سازمان اجتماعی و زندگی فردی برای رسیدن به سطح سازگاری و تاثیر مثبت بر محیط زیست، تغییر پیدا کند». همچنین، به اعتقاد بنسون[3] تفاهمی عمومی در حوزه محیط زیست به وجود آمده است، این تفاهم، حکایت از آن دارد که راه حل واقعی کاستن از مشکلات و مسائل محیط زیست باید انسان و کنش­های انسانی را شامل شده و متکی به آن باشد (بنسون، 1382). بنسون معتقد است که ‎‎«انسان باید به دنبال پایداری نه فقط برای محیط زیست، بلکه برای محیطی جهت فعالیتهای اقتصادی خود باشد، تا بشریت و محیط زیست بتوانند آینده­ی طولانی­تری داشته باشند» (همان). ارتباط بین مشکلات زیست محیطی و رفتارهای انسانی از نظر صاحب نظران چنان تنگاتنگ است که به­عنوان مثال مالونی[4] از بحران زیست محیطی به عنوان «بحران رفتار ناهنجار» یاد می­کند (مالونی، 1973).

 

در قرن حاضر، رفتار­های زیست محیط انسان، به­عنوان یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین عامل بر محیط زیست، مورد توجه بسیاری از جامعه­شناسان محیط زیستی قرار گرفته است. کنش­ها و رفتارهای زیست محیطی ضمن اینکه بر بیشتر مسائل و تهدیدات زیست محیطی تاثیر می­گذارند خود نیز از عواملی تاثیر می­پذیرند. محققان جامعه­شناسی زیست محیطی، از جمله ذکاوت (1977)، دانلپ و ون­لیر (1978)، دانلپ و کاتون (1979)، باتل (1979)، شان و هولز (1990)، استرن و همکاران (1993)، فیالو و جکوبسن (1994)، گرافتون و نولوز (2003)، پری زنگنه و لاکان (2005) و صالحی (2008)، به بررسی عوامل تاثیر گذار بر رفتارها زیست محیطی از جمله متغیرهای جمعیت شناختی (سن، جنس، طبقه اجتماعی، محل سکونت، وضیت تاهل، تعداد فرزندان و سن فرزندان)، گرایش سیاسی، ایدئولوژی سیاسی، عملکرد زیست محیطی ملت­ها، آگاهی زیست محیطی و عقیده دینی، پرداخته­اند.

 

رفتار زیست محیطی از مفاهیم نوینی است که امروزه در بررسی­های زیست محیطی جوامع مدرن مطرح گردیده است. طرح این مفهوم در بسیاری از رویکردهای زیست محیطی حاکی از اهمیت نقش این رفتارها در محیط طبیعی است.

 

 یکی دیگر از مفاهیمی که در سال­های اخیر در مطالعات اجتماعی مورد توجه اندیشمندان و محققان قرار گرفته، مفهوم سرمایه اجتماعی است که در کنار منابع مالی و نیروی انسانی از عوامل تاثیرگذار بر ارتقای توسعه پایدار در جوامع انسانی شمرده می­شود ( موحد و همکاران، 1387). پاتنام این مفهوم را در ابعاد اعتماد، شبکه­ها و هنجارها به کار می­برد (پاتنام، 1380). طرح مفهوم سرمایه اجتماعی در مطالعات اجتماعی، نشان دهنده اهمیت نقش شبکه­ها، هنجارها و روابط اجتماعی بر متغیرهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی نظیر جامعه، خانواده، بزهکاری، تخریب محیط طبیعی، مشارکت سیاسی و رشد اقتصادی است.

 

پاتنام موفقیت در غلبه بر مشکلات عمل جمعی و فرصت طلبی که در نهایت به ضرر خود افراد تمام می­شود را به زمینه اجتماعی گسترده­تری که بازی در آن انجام می­پذیرد، ربط می­دهد (پاتنام، 1380: 285). وی معتقد است که همکاری داوطلبانه در غلبه بر این مشکلات در جامعه­ای که سرمایه اجتماعی عظیمی را در شکل هنجارهای عمل متقابل، شبکه­های مشارکت مدنی و اعتماد به ارث برده، بهتر صورت می­گیرد (همان).

 

بسیاری از محققان حوزه سرمایه اجتماعی، نظیر پاتنام (1995)، فوکویاما (1998)، کلمن (1998)، ساباتینا (2009)، فیروزآبادی و ایمانی (1384)، ناطق پور و فیروزآبادی (1384)، ازکیا و همکاران (1387) و خوشفر (1387)، خوشفر و همکاران (1388) معتقدند که در دنیای مدرن هر چند تمامی سرمایه­ها (سرمایه مالی[5]، سرمایه فرهنگی[6]، سرمایه انسانی[7]، سرمایه زبانی[8] و سرمایه اجتماعی[9] ) دارای ارزش زیادی هستند، اما نقش سرمایه اجتماعی در کنش­های انسان بسیار برجسته است.

 

مروری بر منابع مربوط به بحث سرمایه اجتماعی (کلمن[10]، 1998)، (بوردیو[11]، 1986)، (پاتنام[12]، 1995)، (فوکویاما، 1998)، نیز نشان می دهد كه مفهوم سرمایه اجتماعی معطوف به كنش اجتماعی است. سرمایه اجتماعی در واقع توانایی گسترش كنش است و آن را غنی می سازد، به تعبیری منبع كنش اجتماعی محسوب می­شود(خوشفر و همکاران، 1388: 39). اهمیت سرمایه اجتماعی به گونه­ای است که در بسیاری از رشته­های علوم انسانی از جمله جامعه­شناسی، علوم سیاسی و اقتصاد از این مفهوم بحث می­شود. همچنین در سطح سیاست­گذاری­های محلی تا ملی و در برخی از سازمان­های بین­المللی نظیر بانک جهانی، سرمایه اجتماعی بیشتر از پیش مطرح می­شود (شارع­پور، 1385). بنابراین، این مفهوم، مفهومی فرا رشته­ای است.

 

ارتباط محیط زیست و سرمایه اجتماعی از جمله موضوعات جدیدی است که مورد توجه محققان زیست محیطی قرار گرفته است. خوش­فر و همکاران بر این باورند که هنجارهای اعتماد و مشارکت و همچنین احساس امنیت که ابعادی از سرمایه اجتماعی­اند که بر کنش اجتماعی افراد نسبت به محیط طبیعی پیرامون خود تأثیر به سزایی دارند و در این زمینه عامل تعیین کننده به شمار می­روند (خوش­فر و همکاران، 1388). بنابراین، سرمایه اجتماعی بر کنش میان انسان­ها تمرکز دارد؛ کنشی که در تمام لحظات زندگی انسان وجود دارد و رفتار و نگرش­های وی را تحت تاثیر قرار می­دهد. بخشی از زندگی انسان رفتارها و کنش­های زیست محیطی تشکیل می­دهد، می­توان انتظار داشت که سرمایه اجتماعی بر رفتارهای زیست انسان­ها تاثیر داشته باشد؛ مخصوصاً در جامعه­ای که تهدیدات زیست محیطی با شتابی فزاینده افزایش پیدا می­کند.

 

 

فصل دوم: بهینه کردن برآوردگرها در رگرسیون ریج

 

2 – 1- روش های بدست آوردن پارامتر ریج …………………………………………………………………………………………………………..21

 

2 – 1 – 1- روش نموداری برای بدست آوردن پارامتر ریج ……………………………………………………………………….. 22

 

2 – 1 – 2 -روش محاسباتی برای بدست آوردن پارامتر ریج ……………………………………………………………………… 22

 

2 – 1 – 2 – 1- رگرسیون ریج تعمیم یافته ……………………………………………………………………………………….. 23

 

2 – 1 – 3 – روش های مختلف برآورد پارامتر ریج …………………………………………………………………………………….. 25

 

2 – 2 – تعدیل کردن برآوردگرها …………………………………………………………………………………………………………………………… 30

 

2 – 3 – یک مطالعه شبیه سازی. ………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

 

 

فصل سوم: برآوردگر رگرسیون ریج خطی شده در رگرسیون خطی

 

3 – 1- ارزیابی بیشتر برآوردگر لیو ……………………………………………………………………………………………………………………….. 41

 

3 – 1 – 1- ارتباط بین برآوردگر لیو و ریج ………………………………………………………………………………………………..44

 

3 – 2 – برآوردگر لیو تعمیم یافته ………………………………………………………………………………………………………………………….. 46

 

3 – 3 – برآوردگر رگرسیون ریج خطی شده ………………………………………………………………………………………………………….. 46

 

3 – 3 – 1 – نسخه جدید برآوردگر ریج تعمیم یافته براساس  برآوردگر لیو ……………………………………….. 47

 

3– 3 – 2 – بدست آوردن برآوردگر رگرسیون ریج خطی شده …………………………………………………………………………… 49

 

3 – 4 – بهینه کردن سه برآوردگر   و  و   در مجموعه های مختلف ………………………………….. 50

 

            3 – 4 – 1 – بدست آوردن آماره  برای سه برآوردگر …… …………………………………………………………49

 

            3 – 4 – 2- روش بهینه کردن  سه برآوردگر ………………………………………………………………………………………….. 53

 

 

 

فصل چهارم: مثال های کاربردی و شبیه سازی

 

4 – 1 – مثال شبیه سازی …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 58

 

4 – 2 – مثال واقعی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 61

 

 

 

پیوست

 

پیوست 1 …………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………65

 

پیوست 2 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 70

 

فهرست منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 80

 

 

واژه نامه فارسی به انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 83

 

واژه نامه انگلیسی به فارسی ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 87

 

فهرست جدول ها

 

جدول 2 – 1-  برآورد شده برآوردگرهای ریج اولیه برای    ………………………………………. …………………34

 

جدول 2 – 2 –  برآورد شده برآوردگرهای ریج تعدیل شده برای   …………….. ………………………………..35

 

جدول 2 – 3-  برآورد شده برآوردگرهای ریج اولیه برای   ………………………… …………………………………36

 

جدول 2 – 4-  برآورد شده برآوردگرهای تعدیل شده برای   ……………………… ………………………………..37

 

جدول 2 – 5  برآورد شده برآوردگرهای ریج اولیه برای   ………………………. ……………………………………..38

 

جدول 2 – 6 –  برآورد شده برآوردگرهای تعدیل شده برای   …………………………….. ………………………..39

 

جدول 4 – 1 -متوسط مقدار  برای برآوردگرهای  ،  ،    و  ……………………………60

 

جدول 4 – 2–  مقدار  برآوردگرهای  ،  ،  ،    و  ……………………………62

 

جدول 4 – 3- داده های سیمان هالد ……………………………………………………………………………………………………………………….62

 

فهرست نمودار ها

 

شکل 3-1- نمودار   امین مولفه برآوردگرهای ریج و لیو برای  ………………………………………………..45

 

نمودار 4 – 1 – کارایی بهبود یافته  چهار برآوردگر برای شش مقدار

 

………………………………………………………………60

 

چکیده

 

بررسی  روش های مختلف  برآوردیابی در رگرسیون ریج 

 

در رگرسیون خطی چندگانه، موضوع هم خطی چندگانه مشکلاتی را برای برآوردگر حداقل مربعات پارامتر  به وجود می آورد. در این پایان نامه، ضمن ارائه این مشکلات، تلاش می شود که برآوردگرهای اریبی مانند برآوردگر حاصل از رگرسیون ریج و یا برآوردگر لیو جایگزین برآوردگرهای حاصل از کمترین مربعات نماییم. این برآوردگرها اغلب دارای یک پارامتر اریبی k یا d هستند. می توان با انتخاب مناسب k یا d  برآوردگری با میانگین مربعات خطای کمتری نسبت به برآوردگر حداقل مربعات بدست آورد. روش های مختلف برآورد کردن پارامتر اریبی در رگرسیون ریج معمولی را ارائه داده و سپس با استفاده از این روش ها، برآوردگرهای تعدیل یافته جدیدی بدست می آوریم. برآوردگر ریج خطی شده را معرفی کرده و با استفاده از معیار ، به بهینه کردن این برآوردگر و دو نسخه تعمیم یافته برآوردگر لیو می پردازیم. در پایان به وسیله یک مطالعه شبیه سازی و یک سری داده واقعی، عملکرد برآوردگرهای معرفی شده را با هم مقایسه می کنیم.

 

Abstract

 

A Survey on Different Estimation Methods in the Ridge Regression

 

 

 

 

2-4- مدل نظری تحقیق……………………………………. 41

 

2-5- فرضیه‌های پژوهش…………………………………….41

 

فصل سوم: روش شناسی

 

3-1- روش پژوهش………………………………………….. 45

 

3-2- جامعه آماری…………………………………………… 45

 

3-3- حجم نمونه……………………………………………..46

 

3-4- واحد نمونه…………………………………………….. 46

 

واحد نمونه گیری سرپرست خانوار……………………….. 46

 

3-5- روش نمونه گیری ……………………………………. 46

 

3-6- تعریف نظری مفاهیم………………………………….47

 

3-7- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق……..47

 

3-7-1- متغیر‌های مستقل………………………………… 48

 

3-7-1-1- متغیر‌های جمعیتی…………………………….. 48

 

3-7-1-2- متغیر‌های پایگاه اقتصادی – اجتماعی………… 48

 

3-7-1-3- سرمایه اجتماعی………………………………. 50

 

3-7-1-4- شکل‌های ساختاری سرمایه اجتماعی………. 51

 

3-7-1-5- شکل‌های شناختی سرمایه اجتماعی……….. 52

 

3-7-1-6- متغیر احساس محرومیت نسبی……………… 55

 

3-7-2- متغیر وابسته……………………………………….. 56

 

3-7-2-1- کیفیت زندگی…………………………………….. 56

 

3-8- اعتبار و پایایی…………………………………………. 58

 

3-9- ابزار گردآوری داده ها …………………………………..58

 

فصل چهارم: یافته‌ها

 

4-1) توصیف…………………………………………………… 63

 

4-1-1) مشخصات جمعیتی جامعه ی مورد بررسی……..63

 

4-1-2) مشخصات اقتصادی- اجتماعی پاسخگویان……… 65

 

4-1-3) تحلیل وضعیت کیفیت زندگی و ابعاد آن………….. 68

 

4-1-4) تحلیل وضعیت محرومیت نسبی…………………… 69

 

4-1-5) تحلیل وضعیت سرمایه اجتماعی و ابعاد آن………. 70

 

4-1-6- تحلیل وضعیت امکانات خانوار……………………… 73

 

4-2) آمار استنباطی………………………………………… 74

 

4-2-1) رابطه کیفیت زندگی ذهنی و عینی………………. 74

 

2-4-2) بیان کیفیت تفاوت بین میانگین نمره کیفیت زندگی در بین روستاها….75

 

4-2-3) تأثیر متغیرهای مستقل بر کیفیت زندگی……….. 76

 

 

4-2-4) فرضیه اول……………………………………………. 78

 

4-2-5) فرضیه دوم…………………………………………… 79

 

4-2-6) فرضیه سوم…………………………………………… 79

 

4-2-7) فرضیه چهارم…………………………………………… 81

 

4-2-8) فرضیه پنجم……………………………………………. 82

 

4-2-9) فرضیه ششم…………………………………………. 82

 

تحلیل عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی…………………………… 83

 

4-2-10) حالات چهارگانه کیفیت زندگی……………………… 86

 

فصل پنجم: نتیجه گیری

 

5-1- بحث و نتیجه گیری……………………………………….. 97

 

5-2- پیشنهادات………………………………………………… 99

 

منابع فارسی…………………………………………………. 103

 

منابع لاتین…………………………………………………….. 106

 

چکیده:

 

داشتن زندگی مطلوب و با کیفیت همواره آرزوی بشر بوده کیفیت زندگی یکی از مهم ترین مسایل پیش روی جهان امروز می‌باشد. همچنین ارتقاء آن از مهم ترین هدف‌های حکومت‌ها و دولت‌های مختلف در سطح جهان محسوب می‌شود. این متغیر معمولاً از طریق شاخص­های ذهنی حاصل از پیمایش و ارزیابی ادراكات ورضایت افراد از زندگی و یا با استفاده از شاخص­های عینی حاصل از داده­های ثانویه و به ندرت با استفاده از هر دو نوع شاخصه­ها اندازه­گیری می­شود. هدف این پژوهش سنجش کیفیت زندگی روستاییان از طریق استفاده هم­زمان از ابعاد عینی و ذهنی و نیز اولویت­بندی نیازهای ساکنین و تعیین عوامل تاثیرگذار بر آن می­باشد. رویكرد اصلی این پژوهش با استفاده از تلفیق و مقایسه شاخص­های عینی و شاخص‌های ذهنی بوده است. متغیرهای مستقل در این پژوهش عبارتند از: درآمد سرانه، تحصیلات، پایگاه اقتصادی اجتماعی، احساس محرومیت نسبی و سرمایه اجتماعی. جامعه آماری مناطق روستایی شهرستان همدان می­باشد. حجم نمونه نیز بر اساس جدول کرجسی و مورگان و با روش­ نمونه گیری خوشه­ای چند مرحله­ای با توجه به تعداد خانوارها (27885 خانوار) 400 خانوار برآورد شد. و با استفاده از پرسش­نامه، داده­های مورد نیاز از طریق پاسخ­های افراد جمع­آوری و با استفاده از نرم­افزار spss پردازش شدند. نتایج این مطالعه نشان می­دهد که بین متغیرهای درآمد سرانه، پایگاه اجتماعی اقتصادی، احساس محرومیت نسبی و سرمایه اجتماعی با متغیر وابسته یعنی کیفیت زندگی رابطه معنادار وجود دارد. هم­چنین مقایسه نتایج ابعاد عینی و ذهنی کیفیت زندگی نشان می­دهد که ( 29) درصد در حالت بهزیستی و (7/36) درصد در حالت محرومیت قرار دارند؛ در حالی­كه  (1/10) درصد در حالت ناهماهنگی و (06/24) درصد در حالت انطباق قرار گرفته‌اند  همچنین نتایج نشان داد که اکثر خانوارهای روستایی از احساس محرومیت نسبی متوسط به بالایی رنج می­برند که حدود 5/38 درصد می­باشد. حدود 9/13 درصد از پاسخگویان نیز از احساس محرومیت نسبی پایینی برخوردارند. نتایج نیز نشان داد که بر خلاف فرضیه تحقیق، متغیر میزان تحصیلات کم‌ترین تاثیر را بر کیفیت زندگی داشته است و نیز مقادیر بتا نشان می­دهد که متغیر احساس محرومیت نسبی بیش­ترین تاثیر را بر کیفیت زندگی داشته است.

 

فصل اول: کلیات پژوهش

 

1-1- مقدمه

 

داشتن زندگی مطلوب و با کیفیت همواره آرزوی بشر بوده است. کیفیت زندگی یکی از مهم ترین مسایل پیش روی جهان امروز می‌باشد. « همچنین ارتقاء کیفیت زندگی از مهم ترین هدف‌های حکومت‌ها و دولت‌های مختلف در سطح جهان محسوب می‌شود (حسین زاده و میزایی، 17،1376).

 

 مفهوم کیفیت زندگی به‌طور هم زمان در حوزه‌های مختلف علوم نیز گسترش یافته است. به این ترتیب در انتهای قرن بیستم مفهوم کیفیت زندگی یکی از موضوعات اساسی مورد علاقه پژوهشگران علوم مختلف همچون شهرسازی، جغرافیا، اقتصاد، جامعه شناسی و روان شناسی بوده است. اندازه‌گیری کیفیت زندگی می‌تواند برای ارزیابی سیاست­های گذشته و هم­چنین پایه گذاری استراتژی‌های برنامه‌ریزی ناحیه‌ای در آینده مورد استفاده قرار گیرد. بخش قابل توجهی از مطالعه­های انجام شده در مورد کیفیت زندگی به نواحی شهری اختصاص دارد امّا از دهه­های اخیر و با رشد پرشتاب صنعت و فناوری در جهان، عقب‌ماندگی مناطق روستایی بیشتر عیان گردیده است، «به‌طوری که فقر روستایی تقریباً 63 درصد از کل فقر جهانی را شامل می‌شود». درایران فقر مطلق کاهش یافته، امّا فقر نسبی به خصوص در مناطق روستایی افزایش یافته است (حیدری 1390). و این چالش بزرگ و مهمی است که باید هر چه زودتر با شناخت علل و عوامل آن به چاره اندیشی پرداخت. این پژوهش با هدف بررسی جامعه­شناختی شاخص های کیفیت زندگی روستایی و عوامل اجتماعی موثر بر آن در مناطق روستایی شهرستان همدان، تدوین، و شاخص‌های عینی و ذهنی کیفیت زندگی را بررسی کرده است.

 

2-1- بیان مسأله

 

 

 

2

 

 

 

1-2. سوأل پژوهش……………………………………………………………………………………………………….

 

 

3

 

 

 

1-3. پیشینه­ی پژوهش……………………………………………………………………………………………………

 

 

3

 

 

 

1-4. حدود پژوهش……………………………………………………………………………………………………….

 

 

5

 

 

 

1-5. اهداف پژوهش……………………………………………………………………………………………………..

 

 

5

 

 

 

1-6. فصل­های پایان­نامه…………………………………………………………………………………………………

 

 

5

 

 

 

1-7. روش شناسی پژوهش…………………………………………………………………………………………….

 

 

6

 

 

 

فصل دوم: چارچوب مفهومی…………………………………………………………………………………………..

 

 

7

 

 

 

2-1. ادبیات اجتماعی…………………………………………………………………………………………………….

 

 

8

 

 

 

2-1-1. جامعه………………………………………………………………………………………………………………

 

 

11

 

 

 

2-1-2. اخلاق………………………………………………………………………………………………………………

 

 

13

 

 

 

2-2. نقد و انتقاد……………………………………………………………………………………………………………

 

 

15

 

 

 

 

2-2-1. ادبیات انتقادی…………………………………………………………………………………………………..

 

 

18

 

 

 

2-2-1-1. ادبیات انتقادی قبل از مشروطه………………………………………………………………………..

 

 

18

 

 

 

2-2-1-2. ادبیات انتقادی بعد از مشروطه…………………………………………………………………………

 

 

21

 

 

 

2-2-3. شیوه­های انتقاد………………………………………………………………………………………………….

 

 

26

 

 

 

2-2-3-1. هجو…………………………………………………………………………………………………………….

 

 

26

 

 

 

2-2-3-2. هزل…………………………………………………………………………………………………………….

 

 

27

 

 

 

2-2-3-3. طنز………………………………………………………………………………………………………………

 

 

28

 

 

 

2-2-4. شگردهای طنزپردازی…………………………………………………………………………………………

 

 

29

 

 

 

2-2-5. درون مایه­های انتقاد…………………………………………………………………………………………..

 

 

30

 

 

 

یادداشت­های فصل دوم…………………………………………………………………………………………………..

 

 

31

 

 

 

فصل سوم: قیصر امین­پور………………………………………………………………………………………………..

 

 

32

 

 

 

3-1. قیصر امین­پور………………………………………………………………………………………………………..

 

 

33

 

 

 

3-2. آثار قیصر امین­پور………………………………………………………………………………………………….

 

 

34

 

 

 

3-3. اندیشه­ی امین­پور…………………………………………………………………………………………………..

 

 

34

 

 

 

3-3-1. دوران انقلاب و دفاع مقدس……………………………………………………………………………….

 

 

36

 

 

 

3-3-2. بعد از دفاع مقدس……………………………………………………………………………………………..

 

 

37

 

 

 

فصل چهارم: بررسی دیدگاه­های انتقادی در اشعار قیصر امین­پور……………………………………

 

 

38

 

 

 

4. انتقادات قیصر امین­پور……………………………………………………………………………………………….

 

 

39

 

 

 

بخش اول: انتقادات اجتماعی…………………………………………………………………………………………..

 

 

40

 

 

 

4-1. انتقادات اجتماعی…………………………………………………………………………………………………..

 

 

41

 

 

 

4-1-1. انقلاب……………………………………………………………………………………………………………..

 

 

42

 

 

 

4-1-1-1. نظام پادشاهی………………………………………………………………………………………………..

 

 

42

 

 

 

4-1-2. دفاع مقدس………………………………………………………………………………………………………

 

 

44

 

 

 

4-1-2-1. تجاوز دشمن به کشور……………………………………………………………………………………

 

 

44

 

 

 

4-1-2-2. آسیب جنگ بر کودکان…………………………………………………………………………………..

 

 

45

 

 

 

4-1-2-3. جنگ طلبی…………………………………………………………………………………………………..

 

 

47

 

 

 

4-1-2-4. مدعیان…………………………………………………………………………………………………………

 

 

49

 

 

 

4-1-2-5. عدم درک شهادت………………………………………………………………………………………….

 

 

50

 

 

 

4-1-3. پس از دفاع مقدس…………………………………………………………………………………………….

 

 

51

 

 

 

4-1-3-1. انتقاد از عصر جدید……………………………………………………………………………………….

 

 

52

 

 

 

4-1-3-1-1. تقابل بین زندگی روستایی و شهری……………………………………………………………..

 

 

52

 

 

 

4-1-3-1-2. بی تفاوتی در عصر امروز……………………………………………………………………………

 

 

62

 

 

 

4-1-3-2. انتقاد از بی عدالتی­های اجتماعی………………………………………………………………………

 

 

63

 

 

 

4-1-3-2-1. انتقاد به رابطه و پارتی………………………………………………………………………………..

 

 

63

 

 

 

4-1-3-3. انتقاد از بزرگ­سالی و عقل­گرایی……………………………………………………………………..

 

 

64

 

 

 

بخش دوم: انتقادات سیاسی…………………………………………………………………………………………….

 

 

69

 

 

 

4-2. انتقادات سیاسی……………………………………………………………………………………………………..

 

 

70

 

 

 

4-2-1. انتقاد از عدم آزادی…………………………………………………………………………………………….

 

 

70

 

 

 

4-2-1-1. عدم آزادی بیان……………………………………………………………………………………………..

 

 

71

 

 

 

4-2-1-2. عدم آزادی عمل…………………………………………………………………………………………….

 

 

75

 

 

 

4-2-2. انتقاد از جناح­های سیاسی…………………………………………………………………………………..

 

 

82

 

 

 

بخش سوم: انتقادات فرهنگی…………………………………………………………………………………………..

 

 

83

 

 

 

4-3. انتقادات فرهنگی……………………………………………………………………………………………………

 

 

84

 

 

 

4-3-1. انتقاد از شاعران…………………………………………………………………………………………………

 

 

85

 

 

 

4-3-2. انتقاد از فراموشی آرمان­گرایی………………………………………………………………………………

 

 

88

 

 

 

بخش چهارم: انتقادات دینی- عرفانی………………………………………………………………………………..

 

 

90

 

 

 

4-4. انتقادات دینی- عرفانی……………………………………………………………………………………………

 

 

91

 

 

 

4-4-1. عدم خودشناسی………………………………………………………………………………………………..

 

 

92

 

 

 

4-4-2. وابستگی­ها و دلبستگی­های دنیوی………………………………………………………………………..

 

 

94

 

 

 

4-4-3. عدم توجه به مرگ و آخرت اندیشی…………………………………………………………………….

 

 

96

 

 

 

4-4-4. سطحی نگری در دین. ………………………………………………………………………………………

 

 

97

 

 

 

4-4-5. انتقاد به تظاهر و ریاکاری……………………………………………………………………………………

 

 

99

 

 

 

بخش پنجم: انتقادات طنزآمیز…………………………………………………………………………………………..

 

 

101

 

 

 

4-5. انتقادات طنزآمیز…………………………………………………………………………………………………….

 

 

102

 

 

 

4-5-1. موضوعات سیاسی- اجتماعی……………………………………………………………………………..

 

 

104

 

 

 

4-5-1-1. عدم آزادی……………………………………………………………………………………………………

 

 

104

 

 

 

4-5-1-2. نابه سامانی­های اجتماعی………………………………………………………………………………..

 

 

106

 

 

 

4-5-2. موضوعات دینی………………………………………………………………………………………………..

 

 

109

 

 

 

4-5-3. موضوعات شخصی و فردی (حدیث نفس) …………………………………………………………

 

 

110

 

 

 

فصل پنجم: نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………….

 

 

113

 

 

 

5. نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………….

 

 

114

 

 

 

نمودار……………………………………………………………………………………………………………………………

 

 

118

 

 

 

فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………..

 

 

119

 

 

 

 

.بیان مسئله:

 

 

2-4-1- بیان اعتراض به شیوه­ی مستقیم……………………………………………………………………………………32

 

2-4-1-1- هجو………………………………………………………………………………………………………………….. 34

 

2-4-2- بیان اعتراض به شیوه­ی غیر مستقیم—– ……………………………………………………………………………..34

 

2-4-2-1- گفتگو یا پدیده­های فرا زمینی………………………………………………………………………………….35

 

2-4-2-2- نوستالژی………………………………………………………………………………………………………………37

 

2-4-2-3- داستان­های تمثیلی……………………………………………………………………………………………….. 38

 

2-4-2-4- طنز …………………………………………………………………………………………………………………… 40

 

2-4-2-5- نماد و سمبل…………………………………………………………………………………………………………43

 

2-4-2-6- شعر انتظار………………………………………………………………………………………………………….. 46

 

2-5- ابعاد اعتراض در شعر فارسی…………………………………………………………………………………………..47

 

2-5-1- اعتراضات شخصی…………………………………………………………………………………………………… 47

 

2-5-1-1- اعتراض به خویشتن…………………………………………………………………………………………….. 47

 

2-5-1-2- اعتراضات عاشقانه——— ……………………………………………………………………………………………….. 48

 

2-5-1-3- اعتراض به مرگ یا دوری از عزیزان— ……………………………………………………………………….. 52

 

2-5-1-4- اعتراض به پیری———- ………………………………………………………………………………………………….. 53

 

2-5-1-5- اعتراض به تنهایی——— ………………………………………………………………………………………………… 54

 

2-5-1-6- اعتراض به فقدان آدمیّت——- ………………………………………………………………………………………. 55

 

2-5-2- اعتراضات سیاسی———– ……………………………………………………………………………………………………. 57

 

 

 

عنوان                                                                                                                 صفحه

 

2-5-3- اعتراضات اجتماعی………………………………………………………………………………………………….. 59

 

2-5-4- اعتراضات دینی———– ……………………………………………………………………………………………………….. 63

 

2-5-5- اعتراضات فلسفی———- …………………………………………………………………………………………………….. 68

 

2-6- سیر تاریخی اعتراض در شعر فارسی—– ………………………………………………………………………………..69

 

2-6-1- اعتراض در ادبیات کلاسیک …………………………………………………………………………………….. 69

 

2-6-2- اعتراض در شعر مشروطه……………………………………………………………………………………………77

 

2-6-3- اعتراض در شعر شاعرانِ پس از کودتای 28 مرداد 1332………………………………………………. 81

 

2-6-3-1- جریان رمانتیک فردگرا——– …………………………………………………………………………………………. 81

 

2-6-3-2- جریان رمانتیک جامعه­گرا……………………………………………………………………………………… 85

 

2-6-3-3- جریان سمبولیسم اجتماعی……………………………………………………………………………………. 88

 

2-6-3-4- جریان شعر مقاومت چریکی—— …………………………………………………………………………………. 92

 

2-7- سیر اعتراض در شعر شاعران زن معاصر…………………………………………………………………………. 96

 

فصل سوم: سال­شمار و عوامل تأثیرگذار در اشعار اعتراض­آمیز فروغ

 

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………..103

 

3-1- سال شمار زندگی فروغ­فرخ­زاد…………………………………………………………………………………… 103

 

3-2- عوامل سیاسی، اجتماعی و ادبی——- ………………………………………………………………………………….. 109

 

3-2-1- اشغال ایران توسط متفقین——– ……………………………………………………………………………………… 112

 

3-2-2- کودتای 28 مرداد 1332——- ………………………………………………………………………………………… 116

 

3-2-3- قیام 15 خرداد 1342…………………………………………………………………………………………….. 121

 

عنوان                                                                                                                 صفحه

 

 

3-3- حوادث تولد تا مرگ———- …………………………………………………………………………………………………. 125

 

3-4- زنانه بودن زبان شعری———- …………………………………………………………………………………………………141

 

3-5- تابو شکنی……………………………………………………………………………………………………………….. 147

 

3-5-1- تابوشکنی فروغ در ادبیات غنایی…………………………………………………………………………….. 148

 

3-5-2- تابوشکنی اخلاقی فروغ………………………………………………………………………………………….. 151

 

3-5-3- تابوشکنی و ممنوعیّت­های دینی و فلسفی………………………………………………………………… 154

 

فصل چهارم: بررسی مجموعه آثار فروغ از دیدگاه اعتراضی  مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….158

 

4-1- دوره­ی اول شعر فروغ………………………………………………………………………………………………..159

 

4-1-1- مجموعه­ی اسیر…………………………………………………………………………………………………… 160

 

4-1-2- مجموعه دیوار…………………………………………………………………………………………………….. 162

 

4-1-3- مجموعه عصیان…………………………………………………………………………………………………….164

 

4-2- دوره­ی دوم شعری فروغ…………………………………………………………………………………………….169

 

4-2-1- تولدی دیگر………………………………………………………………………………………………………….169

 

4-2-2- ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد—– …………………………………………………………………………….. 173

 

4-3- بسامد واژه­ها در آثار اعتراضی فروغ—– …………………………………………………………………………… 176

 

4-3-1- بسامد واژه­ها در سه مجموعه اول—– ………………………………………………………………………….. 178

 

4-3-2- بسامد واژه­ها در دو مجموعه پایانی……………………………………………………………………….. 179

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                                 صفحه

 

فصل پنجم: اعتراضات در شعر فروغ­فرخ­زاد

 

مقدمه———– ……………………………………………………………………………………………………………………………… 182

 

5-1- اعتراضات شخصی———- …………………………………………………………………………………………………… 183

 

5-1-1- اعتراض به ازدواجی زودهنگام—— ………………………………………………………………………………. 183

 

5-1-2- اعتراضات پیرامون فرزندش کامیار…………………………………………………………………………. 186

 

5-1-3- اعتراضات ناشی از درد غربت……………………………………………………………………………………187

 

5-1-4- اعتراض به خویشتن………………………………………………………………………………………………. 188

 

5-1-5- اعتراض پیرامون شعر و شاعری خویش……………………………………………………………………. 189

 

5-1-6- اعتراضات عاشقانه…………………………………………………………………………………………………. 194

 

5-1-7- نوستالژی اعتراض در شعر فروغ……………………………………………………………………………… 202

 

5-1-7-1- نوستالژی حسرت بر گذشته………………………………………………………………………………….203

 

5-1-7-2- نوستالژی کودکی……………………………………………………………………………………………….. 205

 

5-1-7-3- نوستالژی معشوق ……………………………………………………………………………………………… 206

 

5-2- اعتراضات سیاسی………………………………………………………………………………………………………. 208

 

5-2-1- اعتراضات سیاسی – اجتماعی——- …………………………………………………………………………………. 208

 

5-2-1-1- اعتراض به روشن­فکران……………………………………………………………………………………… 210

 

5-2-1-2- اعتراض به شاعران———- …………………………………………………………………………………………….216

 

5-2-2- اعتراضات سیاسی – چریکی——- …………………………………………………………………………………… 217

 

5-2-3- اعتراض به فقر، فاصله طبقاتی و بی­عدالتی………………………………………………………………….222

 

عنوان                                                                                                             صفحه

 

5-3- اعتراضات اجتماعی———– ……………………………………………………………………………………………………. 225

 

5-3-1- اعتراضات فمنیسمی……………………………………………………………………………………………….. 225

 

5-3-2 اعتراضات سیاه———— ………………………………………………………………………………………………………… 237

 

5-3-2-1- نگاه بدبینانه به انسان……………………………………………………………………………………………239

 

5-3-2-2- یأس و ناامیدی………………………………………………………………………………………………….. 242

 

5-3-2-3- تنهایی………………………………………………………………………………………………………………. 246

 

5-3-3- اعتراض به دروغ، تزویر و نیرنگ در جامعه…………………………………………………………………252

 

5-3-4- اعتراض به زندگی تصنعی امروزی………………………………………………………………………….. 254

 

5-3-5- اعتراض به فقدان عشق و انسانیّت در جامعه………………………………………………………………256

 

5-4- اعتراضات دینی –  فلسفی…………………………………………………………………………………………….260

 

5-4-1- اعتراض به آفرینش و برخی بنیادهای دینی- فلسفی……………………………………………………..262

 

5-4-2- اعتراض به فقدان ایمان در جامعه……………………………………………………………………………..270

 

5-4-3- اعتراض به تزویر و ریاکاری……………………………………………………………………………………272

 

5-4-4- اعتراض به خرافات و برخی باورهای دینی…………………………………………………………….. 275

 

 فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهادها