2-2-4- اسلوب… 15

 

2-3- ادبیات غنایی.. 16

 

2-4- سبکهای شعر پارسی.. 21

 

2-5-سبک آذربایجانی در شعر پارسی.. 24

 

2-6- موسیقی.. 30

 

2-6-1- انواع سازها و ابزار موسیقی.. 31

 

2-6-2- پرده‌ها و آهنگ‌ها 32

 

2-6-3- واژگان و اصطلاحات موسیقی.. 34

 

2-7- موسیقی و ادبیات… 34

 

2-8- به کارگیری اسامی ابزار و اصطلاحا ت موسیقی در شعر پارسی.. 37

 

2-9- شناخت و معرفی ادوات موسیقی.. 38

 

2-9-1- سازهای زهی در دیوان خاقانی.. 39

 

2-9-2- سازهای بادی.. 45

 

2-9-3- سازهای ضربی یا کوبه ای.. 47

 

2-9-4- اصطلاحات و واژگان موسیقیایی.. 52

 

2-9-4-1- واژگان مربوط به ابزار موسیقی.. 52

 

2-9-4-2- اصطلاحات مربوط به مفاهیم موسیقیایی.. 53

 

فصل سوم: شرح احوال ، آثار  و سبک شعری خاقانی.. 57

 

3-1-  شرح احوال شاعر. 58

 

3-2- مذهب خاقانی.. 65

 

3-3- خصوصیات و سبک شعری خاقانی.. 68

 

3-4- آثار خاقانی.. 71

 

3-5- خاقانی پیشگام شعرای نامدر……………………………………………………………………… 80

 

3-6-  پیشروان خاقانی در شعر پارسی.. 84

 

3-7- پیروان خاقانی در شعر پارسی.. 88

 

فصل چهارم؛ جلوه های کاربرد ابزار و اصطلاحات موسیقی در اشعار خاقانی.. 92

 

4-1- کاربردهای خاقانی از اسامی ابزار و اصطلاحات موسیقی در صور خیال. 93

 

4-2- کاربرد خاقانی از اسامی و اصطلاحات موسیقی در صناعات ادبی.. 107

 

4-3-کاربرد خاقانی از اسامی و اصطلاحات موسیقی در تلفیقی از صور خیال و صناعات ادبی.. 109

 

 

فصل پنجم؛ نتیجه گیری.. 124

 

نتیجه بررسی.. 125

 

پیشنهاد 127

 

جداول و نمودارها 128

 

1-1- نمودار کاربرد اصطلاحات موسیقی در قالب صور خیال. 128

 

1-2- نمودار کاربرد اسامی ساز و ابزار نوازندگی در قالب صور خیال. 128

 

1-3- نمودار کاربرد اسامی ساز و ابزار نوازندگی در صناعات ادبی. 130

 

1-4- نمودار کاربرد اصطلاحات موسیقی در صناعات ادبی 131

 

1-5- نمودار کاربرد اسامی ساز و ابزار نوازندگی بصورت تلفیقی.. 132

 

1-6- نمودار کاربرد اصطلاحات موسیقی بصورت تلفیقی.. 133

 

منابع و مأخذ 135

 

چکیده انگلیسی 139

 

 

 

چکیده:

 

موسیقی ترکیب اصوات به صورت گوش نواز است . قدمت موسیقی ایران با پیدایش نژاد آریایی گره خورده است کلمات دلنشین و آهنگین به تدریج صورت شعر و ترانه پیدا کرده و به ابداع نغمه و موسیقی منجر شده است. موسیقی و ادبیات به عنوان دو فصل جدا نشدنی از دیرباز مورد توجه خاص قرار گرفته اند با نگاهی به ادبیات کلاسیک ایران در می یابیم که شعرای بزرگ فارسی زبان موسیقی شناس هم بوده اندآن چنان که از ابزارآلات و اصطلاحات موسیقی در اشعارشان برای خلق تصاویر شعری خود بهره می گرفتند . در بررسی اصطلاحات موسیقی در شعر پارسی این اصطلاحات در سه بخش قابل تفکیک و بخش بندی است :1.سازهای موسیقی 2. پرده ها وآهنگ ها 3. اصطلاحات خاص موسیقی. خاقانی شروانی شاعر قرن ششم هجری قمری از جمله شاعرانی است که در اشعار خود از ابزارآلات و اصطلاحات موسیقی استفاده کرده است . موسیقی کلام و آهنگ خوش الفاظ در بسیاری از اشعار خاقانی به قدری است که التذاذ بدون دریافت معنی هم برای خواننده میسر است در این تحقیق میزان کاربرد خاقانی از ابزار آلات و اصطلاحات موسیقی در دیوان اشعارش و درک میزان آشنایی خاقانی با موسیقی و اصطلاحات و ابزارآلات و مهارت وی در بهره برداری از انواع امکانات برای آفرینش صور خیال و زیبایی آفریبنی بررسی شده است. نتیجه تحقیق نشان میدهد که خاقانی بیشتر از ابزار آلات موسیقی مثل چنگ ، دف ، بربط ، نای وارغنون و اصطلاحاتی مثل پرده و گوشه استفاده کرده است و بیشتر از ابزار موسیقی مثل چنگ و بربط بهره گرفته است وخاقانی با استفاده از استعاره و تشخیص بر ابزارآلات موسیقی جان بخشیده است.

 

واژه های کلیدی : موسیقی، خاقانی،اصطلاحات و ابزارآلات،صور خیال.

 

 

• مقدمه:

 

 

 

بارگاه رفیع سخن پارسی ساکنان گرانقدر و ارزشمندی به خود دیده که اکنون ستارگان و اختران درخشان پهنه آسمان ادب پارسی هستند. خاقانی در این میان اگر نگوییم که برترین به جرات می­توان گفت که یکی از برترین سخن­سرایان پارسی است.

 

قرن ششم قرن تحولی در مرکز قدرت سیاسی ایران بود و امرای سلجوقی و پادشاهان مستقر در غرب کشور ایران با دربار های پرشکوه محافل پربار ادبی فراهم کردند که سخن­سرایان بزرگی چون خاقانی و نظامی و مجیر بیلقانی و اثیرالدین اخسیکتی و … حاصل این حمایت ها شدند. موضوع تحقیق حاضر به بررسی اشعار خاقانی شروانی اختصاص دارد.

 

خاقانی به لحاظ داشتن فکر بلند ، وسعت تخیل ، قدرت تجسم ، چیرگی بر الفاظ ، نبوغ و قریحه ی سرشار و خداد، مناعت طبع ، بلندی همت ، مهارت خارق العاده در خلق ترکیبات بدیع و غریب و استعارات و کنایات عجیب و ذهن مضمون پرداز و معنی ساز ، شاعری بی نظیر و سترگ است.

 

آنچه کلام خاقانی را از دیگر شاعران و سخن سرایان پارسی متمایز ساخته پیچیدگی معانی و کلام وی است. خاقانی با بهره گیری از دانش گسترده خویش در ستاره شناسی، موسیقی، طب، جواهر شناسی و از همه مهمتر زبان پارسی دست به خلق اثری گشود که چون جواهری بر تارک زبان پارسی می درخشد.