واژگان کلیدی:

 

نقوش‌اساطیری ساسانی، هویت ،نقشمایه ها، سیمرغ،گرافیک

 

 

 

فهرست مطالب

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

1-1- تعریف مسئله…………………………………………………………………………………………… 2

 

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق………………………………………………………………………….. 2

 

1-3- سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………… 2

 

1-4- فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………………….. 3

 

1-5- اهداف اصلی و فرعی………………………………………………………………………………… 3

 

1-6- روش تحقیق-روش جمع آوری اطلاعات……………………………………………………. 3

 

1-7- کاربردتحقیق…………………………………………………………………………………………… 3

 

1-8-پیشینه تحقیق- چگونگی انجام پروژه عملی……………………………………………….. 3

 

1-9- شرح کارعملی…………………………………………………………………………………………. 6

 

 

 

فصل سوم: بررسی پیشینه تاریخی نقشمایه‌های ساسانی

 

3-1- اسطوره و پیشینه آن

 

3-1-1- ریشه واژه اسطوره……………………………………………………………………… 8

 

3-1-2- تعریف اسطوره …………………………………………………………………………. 9

 

3-1-3- چگونگی به وجودآمدن اسطوره………………………………………………… 10

 

 

 

3-2- مفاهیم و جلوه‌های نمادین نقوش اساطیری دوران ساسانی

 

3-2-1- هنر ساسانی……………………………………………………………………………. 11

 

3-2-2- اهمیت نقش در هنرایران…………………………………………………………. 32

 

3-2-3- نفوذ اساطیر غیرایرانی بر اساطیر ایرانی در عهد ساسانی……………. 34

 

3-2-4-کارکرد اساطیر در هنر عهد ساسانی و پیشینه آن………………………. 37

 

3-2-5- تبدیل موجودات تخیلی به اسطوره و چگونگی پیدایش آنها ……… 41

 

3-2-6- جنبه های فرهنگی و مذهبی استفاده از نقوش اساطیری در عهد ساسانی    42

 

 

 

3-3- معرفی موجودات اساطیری برروی آثار هنری دوره‌ی ساسانی

 

3-3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………….. 44

 

3-3-2- بال نماد قدرت محافظت………………………………………………………….. 45

 

3-3-3- سیمرغ…………………………………………………………………………………… 45

 

3-3-4- اژدها………………………………………………………………………………………. 53

 

3-3-5- اسب………………………………………………………………………………………. 57

 

3-3-6- گاو…………………………………………………………………………………………. 62

 

3-3-7- گریفون (شیردال)……………………………………………………………………. 64

 

3-3-8- اسفنکس………………………………………………………………………………… 68

 

3- 3 -9- هارپی…………………………………………………………………………………… 69

 

3-3-10- شیر……………………………………………………………………………………… 71

 

 

3-3-11- گوپت‌شاه……………………………………………………………………………… 75

 

 

 

فصل چهارم: تاثیر نقوش اساطیری ساسانی برهویت‌گرافیک ایران

 

4-1-گرافیک ایران

 

4-1 -1- گرافیك دهه‌های 40 و 50 شمسی…………………………………………. 78

 

4-1-2- اولین نسل بعد‌ازانقلاب……………………………………………………………. 79

 

4-1-3- گرافیک ایران در رابطه با گذشته ……………………………………………. 79

 

4-1-4- روش‌های به كارگیری عناصر تصویری گذشته به شكلی نوین……. 81

 

4-1-5- گرافیک ایران در رابطه با غرب…………………………………………………. 82

 

 

 

4-2- هویت

 

4-2-1- مفهوم هویت…………………………………………………………………………… 85

 

4-2-2- اهمیت هویت………………………………………………………………………….. 86

 

4-2-3- بحران فرهنگی انسان معاصر……………………………………………………. 86

 

4-2-4- هویت ایرانی……………………………………………………………………………. 87

 

4-2-5- نقش هویت در گرافیك ایران…………………………………………………… 90

 

4-2-6- ارتباط میان هویت و زیبایی در گرافیک……………………………………. 91

 

4-2-7- نقطه نظرات اساتید صاحب نام پیرامون موضوع هویت ایرانی…….. 92

 

 

 

نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………………………………….. 99

 

منابع      …………………………………………………………………………………………………… 101

 

کارعملی  …………………………………………………………………………………………………… 105

 

چکیده انگلیسی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست تصاویر

 

تصویر1-3- مهر ساسانی، با نقش شیر و گوزن، جنس عقیق، موزه آذربایجان 16

 

تصویر2-3- مهر مسطح ساسـانی، با نقش شاهین، عقیق،موزه آذربایجان     16

 

تصویر3-3- مهر ساسانی با نقش شیر بالدار،کتابخانه ملی پاریس 16

 

تصویر4-3 مهر ساسانی، با نقش غزال دو سر، موزه بریتانیا 16

 

تصویر5-3- مهر ساسانی، بانقش گوزن نشسته، مجموعه جکس 16

 

تصویر6-3- مهر ساسـانی، بانقش سـواری که با مار چند سر می جنگد، مجموعه شخصی    16

 

تصویر7-3- مهر ساسانی با نقش شیر بالدار،کتابخانه ملی پاریس 16

 

صویر8-3- مهر ساسـانی با نقش بال، موزه بریتانیا 16

 

تصویر9-3- سنگ محکوک، تصویرآمیخته از سر انسان و سرشیر، مجمـوعه شخصی    17

 

تصویر10-3- سنگ محکوک، تصویر نخجیرگاه، موزه بریتانیا 17

 

تصویر11-3-مهر ساسانی با نقش حیوان افسانه ای، ازجنس عقیق  17

 

تصویر12-3 لوح گلین  ساسانی، با نقش مرغابی، موزه بریتانیا 17

 

تصویر13-3 مهر ساسـانی با نقش شیر نشسته، ‌کتابخانه ملی پاریس 17

 

تصویر14-3سنگ محکوک ساسانی با نقش 5 آهوکه یک سردارند، موزه بریتانیا 17

 

تصویر15-3 مهر مسطح ساسانی با نقش خورشید و ماه، عقیـق، موزه آذربایجـان 17

 

تصویر16-3 سنگ محکوک، با نقش میترا و اسب بالدار، کتابخانه ملی پاریس 17

 

تصویر17-3 مهر ساسانی، تزئین با حروف معروف به رمز سنگ لاجورد ، مجموعه وس هان   18

 

تصویر18-3 مهرساسانی، با نقش شتـر  18

 

تصویر19-3 مهر ساسانی با نقش تکرار شونده سر عقاب به شکل دایره  18

 

تصویر20-3 مهر ساسانی، با نقش جانور شاخ دار در دو سوی درخت خرما  18

 

تصویر21-3 مهـر ساسـانی با نقش شیر نشستـه، محل نگهداری کتابخانه ملی پاریس    18

 

تصویر22-3 مهر ساسـانی، بانقش طـاووس   18

 

تصویر23-3 مهر ساسانی که نیمتنه مردی را نشـان می دهد، مجمـوعه وس هان   18

 

تصویر24-3 مهر ساسانی با نقشی شبی قوچ، کروی ازعقیق خاکستری، مجموعه وس هان   18

 

تصویر25-3 مجموعه مهر های ساسانی با نقش پرنده ، چهار پایان و مهر نوشته ها 19

 

تصویر 26-3 لوح گچی با نقش گراز ، دامغان ، سده های 5 و6 میلادی، موزه تهران 21

 

تصویر 27-3 لوح گچی با نقش خرس، تیسفون ، سده ی6 میلادی ، موزه برلین  21

 

تصویر 28-3-لوح گچبری تزئینی ، بانقش دو بال برافراشته ، موزه برلین  21

 

تصویر 29-3- تندیس گچی، سر اسب، موزه برلین  21

 

تصویر30-3- نقش دو بال برآمده 22

 

تصویر31-3-نقش تنه قوچی که از میان دو بال برآمده و نواری بر گردن دارد، کاخ کیش  22

 

تصویر32-3- چهار لر خان ، صحنه شکار پیروز شاه ، سده ی5 میلادی ، موزه بریتانیا 22

 

تصویر33-3- دشت ورامین ، تزئین گچی دیواری ، موزه برلن    22

 

تصویر34-3- نقش برجسته گچی با نقش سیمرغ، هنر های اسلامی برلین  22

 

تصویر35-3- لوح گچبری  شده با نقش طاوس ، تیسفون موزه برلن    24

 

نقش36-3-  بشقاب سیمین ساسانی ، ورهام در حال شکار شیر، موزه بریتانیا 25

 

نقش37-3-  بشقاب سیمین ساسانی ، ورهام در حال شکار شیر، موزه بریتانیا 25

 

نقش38-3- فیروز آباد قسمتی از نقش پیروزی اردشیر یکم نیم تنه پادشاه، سده ی 6 م 25

 

نقش39-3-نقش رستم ، تاج گیری اردشیر یکم در حال سواره، سده سوم میلادی     25

 

نقش40-3- نقش رستم قسمتی از شاپور یکم : فیلیپ عرب نیمه دوم سده سوم    25

 

نقش41-3- پیکر بزرک شاپور اول 25

 

نقش42-3- نقوش روی پارچه، خروسی که هاله‌ای بر سر دارد، سده 6 و 7 میلادی، واتیکان………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

 

نقش46-3- پارچه با نقش قوچ،  به رنگ آبی تیره، سبز بنفش و نخودی، موزه منسوجات لیون………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

 

نقش43-3-  دستبافت دیوارکوب مصری، تقلید از پرنیان ساسانی………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

 

نقش44-3- دستبافت با نقش دو پر نده روبه روی هم، تقلید از پرنیان ساسانی………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

 

نقش45-3- پرنده ای به شکل هندسی، سده ی 7 و 8 میلادی، واتیکان………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

 

نقش47-3- پارچه لباس بانقش سر گراز، سده 7و6 م،  آستانا (ترکستان چین)، موزه دهلی………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

 

نقش48-3- پارچه لباس بانقش طاوس، سده 7 م، افراسیاب………………………………………………………………………………………………………………………….. 27

 

تصویر49-3- بشقاب نقره‌ای با نقش یک گربه سان، بخشی مطلا، موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

 

تصویر50-3- شرابدان با نقش پرنده، جنس نقره، بخشی مطلا، موزه هنرهای زیبای بوستون………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

 

تصویر51-3- گلدان بانقش پرنده شکاری و آهوی شکار شده موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

 

تصویر52-3- تنگ نقره ای با روکش طلا، بانقش عقاب یا پرنده شکـاری، موزه آذربایجـان………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

 

تصویر53-3- بشقاب نقرهای با نقش عقاب از روبه رو، اواخر ساسانی، مجموعه استاکلت………………………………………………………………………………………………………………………….. 30

 

تصویر54-3- بشقاب نقره، ورهرام در حال شکار گراز، 390 تا 240میلادی، موزه ارمیتـاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر55-3- بشقاب نقره، شکار کردن آهو توسط شیرموزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر56-3- بشقاب نقره با نقش بز کوهی، برجسته کاری وکنده کـاری شده، موزه ارمیتـاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر57-3- بشقاب نقره با نقش شاپور سوم در حال شکـار پلنگ، 388-383 م، موزه ارمیتـاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر58-3- گلدان با نقش فلامینگو  و درختان نیلوفر، موزه دولتی برلین………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر59-3- بشقاب نقره ، با نقش بزکوهی نشسته، نقره و بخشی مطلا، موزه ارمیتـاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر60-3- جام ساسانی که با نقش چهار رامشگر تزئین شده است، سده 6 م ، موزه تهران………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر61-3- ساغر، سر غزال ، سده 5 و 4 میلادی، مجموعه شخصی………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر62-3- تندیس  شاپور دوم،   نقره‌ی طلاکاری شده4 میلادی، موزه متروپلیتن………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر63-3- تندیس برنزی یکی از شاهان ساسانی یا رستم موزه‌ی لوور………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر64-3- ظرف نقره ای، سده ی هشتم میلادی، موزه‌ی بریتانیا، متاثر از هنر ساسانی………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر65-3-کوزه ای از جنس نقـره، با نقش زن و پرنده 6 میلادی موزه‌ی بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر66-3- ظرف نقره ای با نقش پرنده‌ی دم بلند ایرانی موزه‌ی بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر67-3- ظرف نقره ای، سده‌ی سوم ب.م، موزه‌ی بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر68-3- کوزه ای از جنس نقره با نقش دختر رقصنده سده ی6 میلادی، موزه تهران………………………………………………………………………………………………………………………….. 31

 

تصویر69-3- ظرف نقره ای با نقش شکار قوچ، سده‌ی پنجم ب.م.، موزه ی متروپولیتن………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

 

تصویر70-3- بشقـاب نقره‌ای با نقش صحنه شکـار، موزه آذربایجان………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

 

تصویر71-3- ظرف سیمین فلزکاری، آغاز دوره اسلامی در بردارنده سبک ساسانی………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

 

تصویر72-3-  ابریق نقره با نقش شتر بالدار، بخشی مطلا موزه ارمیتا………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

 

تصویر73-3- ظرف سیمین، فلزکاری ساسانی یا آغاز اسلامی………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

 

تصویر74-3- نقش دو قوچ بر روی کاسه سیمین، از نگارگری آغازین………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

 

تصویر75-3- تنگ نقره ای که با شیر های متقاطع تزئین شده اند موزه بییلیو تک ناسیونال پاریس………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

 

تصویر76-3- بخش مرکزی بشقاب بانقش سیمرغ نشسته، چهار پنجم میلادی موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

 

تصویر77-3- صفحه نقره کنده کاری شده  با نقش سیمرغ،  قطر20 سانتی متر………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

 

تصویر78-3- بافته ابریشمی با نقش سیمرغ، سده‌ی 2و3 هجری، موزه هنرهای تزئینی پاریس………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

 

تصویر79-3-کاسه سیمین‌، نقش سیمرغ و صحنه شکار، اواخر سده ی6 میلادی، موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

 

تصویر80-3- بشقاب نقره‌ای بـا نقش سیمرغ، بخشی مطلا، سده ی2و3  هجری، موزه بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

 

تصویر81-3- ابریق  نقره‌ای با نقش سیمرغ، سده‌ی 6م، بخشی مطلا، موزه‌ی ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

 

تصویر82-3- نقش برجسته گچی با نقش سیمرغ، سده ی7و8 م، محل نگهداری موزه بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

 

تصویر83-3- پارچـه ساسانی بـا نقش سیمرغ، موزه هنرهای تزئینی پاریس………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

 

تصویر84-3- بشقاب با نقش سیمرغ، بـرنز، سده‌ی 7م، قطر: 26.1 س م،  موزه‌ی اسمیتسونیان………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

 

تصویر85-3- پارچـه سـاسـانی بـا نقش سیمرغ………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

 

تصویر86-4- طاق بستان، نقش سیمرغ بر روی لباس خسرو پرویز، حدود600 میلادی………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

 

تصویر86-4- سیمرغ، حـجاری شده در طاق بستان،  بر حاشیه ی لباس سوارکار زره پوش………………………………………………………………………………………………………………………….. 54

 

تصویر 88-3- بشقاب با نقش زنی سوار بر اژدهای بالدار، سده‌ی 8 م، موزه‌ی متروپولیتن………………………………………………………………………………………………………………………….. 58

 

تصویر 89-3- بشقاب سیمین با نقش نوازنده سوار بر اژدها، سده 9م، موزه ارمیتـاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 58

 

تصویر 90-3-  بشقاب سیمین ساسانی، ورهام در حال شکار شیر، موزه بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

 

تصویر 91-3-  بشقاب سیمین ساسانی، ورهام در حال شکار شیر، موزه بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

 

تصویر92-3- پارچه ساسانی، با نقش اسب بالدار، سده‌ی6-7 م، آنتی نوئه، موزه اوور………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

 

تصویر93-3- صفحه نقره، کنده کاری شده ، با نقش شکار قوچ، مجموعه دپارتن اوکس، واشنگتن………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

 

تصویر94-3- اثرمهر  ساسانی، با نقش اسب بالدار………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

تصویر95-3- اثر مهر ساسانی با نقش اسب بالــدار، جنس عقیق، مجموعه وس هان………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

تصویر96-3- بشقاب ساسانی با روکش طلا، موزه آذربایجان………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

تصویر97-3- نقش دو جوان به همراه دو اسب بالدار، 5 یا 6 م، موزه متروپولیتن………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

تصویر98-3- ابرق مفرغی به سبک ساسانی با نقش نوازندگان و اسب بالدار، بعد دوران ساسانی………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

تصویر99-3- بشقاب نقره با نقش شاه ساسانی در حال شیر، موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

تصویر100-3- ساغر به شکل سر اسب، سده 7و6میلادی سینسینای………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

تصویر101-3- سر اسب، ناحیه کرمان، سده چهارم میلادی موزه لوور………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

تصویر102-3- بشقاب ساسانی با نقش گردونه ماه، کنده کاری شده، بخشی مطلا، موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

تصویر103-3- مهر مسطح ساسانی با نقش گاو کوهاندار، نوشته پهلوی، موزه آذربایجان………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

تصویر104-3- مهر مسطح ساسانی با نقش گاو کوهاندار، جنس عقیق، موزه آذربایجان………………………………………………………………………………………………………………………….. 66

 

تصویر105-3- مهر مسطح ساسانی با نقش گاو کوهاندار، موزه بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 67

 

تصویر 106-3- زیور زرین مینایی و مرصع با نقش گریفون، قطر 4 سانتی متر، موزه لوو………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

 

تصویر107-3- قسمتی ازجعبه جواهر  با نقش گریفون، عاج ، موزه چارتوریسکی………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

 

تصویر108-3- ابرق طلا بانقش گریفون وگیاهی، مرصع، دیرسن مورس کانتون واله، سوئیس………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

 

تصویر109-3- پیکره مفرغی، پایه تخت، به شکل شیر دال مجموعه استاکت………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

 

تصویر110-3- بشقاب نقره ای با نقش سیمرغ، سده 6 و 5 م، موزه هنرهای اسلامی برلین………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

 

تصویر111-3- مهر ساسانی با نقش موجود خیالی، موزه آذربایجان………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

 

تصویر112-3-تنگ سیمین با نقش گریفون، سده هفتم یا هشتم میلادی………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

 

س

 

تصویر 114-3- بشقاب ساسانی، با نقش شکار کردن شیر، موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

 

تصویر115-3- بشقاب نقره ساسانی، با نقش سوارکار کماندار در حال شکار شیر، موزه ارمیتاژ………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

 

تصویر116-3- قسمتی از بشقاب نقره ساسانی، با نقش شیر محتضر………………………………………………………………………………………………………………………….. 76

 

تصویر117-3- قسمتی از جام ساسانی با نقش شیر بالدار، سده 6 و 7 میلادی، کانزاس سیتی………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

 

تصویر118-3- قسمتی از بشقاب نقره ای  با روکش طلا، با نقش شکار شیر، موزه آذربایجان………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

 

تصویر119-3- قسمتی از بشقاب نقره‌ای، ورهام در حال شکار شیر، موزه بریتانیا………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

 

تصویر120-3- ابریق ساسانی، مرصع، با نقش دوشیر روبروی هم همراه با تزئینات گیاهی………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

 

تصویر121-3- قسمتی از نقوش روی پارچه ساسانی، نقش شیر بالدار………………………………………………………………………………………………………………………….. 78

 

تصویر122-3- قسمتی از بشقاب سیمین ساسانی با نقش شیر محتضر………………………………………………………………………………………………………………………….. 78

 

تصویر 122-3- مهر ساسانی با نقش گوپت شاه، کتابخانه ملی پاریس………………………………………………………………………………………………………………………….. 79

 

 

 

 

 

           فصل اول 

 

                                                                                                                            کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1-تعریف مسئله

 

بی تردید طراح گرافیک ایرانی در پهنه فرهنگی تاریخی خود وارث سرمایه عظیمی ‌‌از نقشمایه‌هاست، این نقوش در همه دوران، بنای عظیمی‌‌از خاطره قومی‌‌بصری برای ما می‌‌سازد. اگر مسئله هویت را برای هنر سرزمین‌مان ضروری بدانیم از مهمترین راهکارهای کامیابی در این مهم  استفاده‌ی صحیح از این گنجینه‌هاست. و از آنجایی که هنر ساسانی سهم بسزایی از آن هویت عظیم را در خود داشته، برای استمرار یا تکامل این موفقیت نیاز به تحلیل و پژوهش روشمند احساس می‌شود. بنابراین جستار حاضر با عنوان تحلیل بصری نقش مایه‌های اساطیری ساسانی و نمود آن در گرافیک ایران (طراحی پوستر) با هدف رشد هویت درآثارگرافیکی انجام گرفته است.

 

 

 

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق

 

آثار به جای مانده در ایران حاوی باورهای اسطوره‌ای و اندیشه‌های دینی و فرهنگی می‌باشد. شاید به توان گفت مستندترین مدارک برای بازسازی باورها و اعتقادات، آثار به جای مانده از آن دوره می‌‌باشد که بعضاً با کمترین تغییراتی به دست ما رسیده‌اند مروری اجمالی بر آثار هنری دوره ساسانی حکایت از آن دارد که هنرمندان آن عصر پیام‌های متنوعی را در قالب صحنه‌های گوناگون برای مخاطبانی که از دست ساخته‌های وی استفاده کرده اند خلق نموده است.

 

مهرها، نقوش برجسته، سکه ها، پارچه‌ها و یا گچبری‌های بر جای مانده از آن عصر همگی پیام خاصی را به مخاطب القاء می‌‌کنند که در طیف گسترده‌ای ازمفاهیم سیاسی، اجتماعی، دینی، اساطیری و…. قابل بررسی می‌‌باشند. شناخت و آگاهی بیشتر ما از جوامع گذشته تا اندازه ای وابسته به بررسی و بازخوانی دقیق مفاهیمی‌‌است که به صورت صحنه‌های متنوع بر روی آثار هنری این دوره تجلی یافته اند از این رو در این پژوهش تمام تلاش بر این است با بررسی نقوش اساطیری ساسانی و جمع آوری باورهای اساطیری بتوانیم مجموعه‌ای از نقوش را در کاربرد گرافیک امروزی عرضه نمائیم.

 

در راستای این پژوهش پس از معرفی اجمالی جامعه و هنر ساسانی به بازشناسی مفاهیم اساطیری ایرانی و غیر ایرانی که بر روی آثارشان نمایش داده شده اند پرداخته شده است.

 

 

 

1-3- سوالات تحقیق

 

1- نقوش ساسانی بر اساس کدام اسطوره‌ها شکل گرفته است؟

 

2- از کدام حیوانات در نقشمایه‌های ساسانی استفاده شده است؟

 

3- در شکل‌گیری نقشمایه‌های ساسانی آیا جنیه‌های مذهبی تاثیرگذار بوده است؟

 

4- چگونه می‌توان نقوش مربوط به گذشته را درگرافیک امروز به کار برد و دچار کهنگی نشد ؟

 

5- نقوش اساطیری  ساسانی در گرافیک امروز ایران در چه مضمونی بیشتر به کار رفته است؟

 

6- کاربست نقوش اساطیری ساسانی چه مزایایی برای هویت گرافیک امروز ایران دارد؟

 

 

 

1-4- فرضیه

 

1- به نظر میرسد جنبه‌های تصویری پرندگان اسطوره‌ای ساسانی،بیشتر از سایر نقوش این دوره بر گرافیک معاصر تاثیرگذاشته است.

 

2- به نظر میرسد با استفاده از نقشمایه‌های ساسانی می‌‌توان به گرافیکی با هویت ملی، مخاطب پسند و تاثیر گذار دست یافت.

 

1-5 اهداف اصلی و فرعی

 

هدف اصلی: بررسی نقشمایه‌های ساسانی و میزان اهمیت آنها  در معرفی و هویت  ایرانی در طراحی پوستر  و همچنین بررسی رابطه‌ی مفهومی‌‌نقوش ایرانی و چگونگی درک و فهم آن توسط مخاطب.

 

هدف فرعی: استفاده از نتایج به دست آمده برای طراحی پوستر با ویژگی‌های خلاق، ماندگار و مرتبط با موضوع.

 

 

 

1-6- روش تحقیق- روش جمع آوری اطلاعات

 

روش انجام تحقیق بر مبنای ماهیت: توصیفی- تحلیلی

 

روش جمع آوری مطالب از منابع کتابخانه ای، اینترنتی و میدانی(مشاهده آثار و اشیاء) است. سرانجام این پایان نامه بر اساس استخراج مطالب از پژوهش‌های گذشته تنظیم شده است.

 

 

 

1-7-کاربردتحقیق

 

این رساله در 4 فصل به بررسی موجودات اساطیرکهن ساسانی و همچنین نقش این موجودات در آثار و اشیاء می‌پردازد. از قدیم الایام هنرمندان تصورات انسان ها را از دنیای خیالشان به تصویر درمی آوردند. موجودات خیالی نیز که انعکاسی از برداشت های مثبت و منفی انسان از خود و دنیای پیرامون هستند در اشکال گوناگون بازنمایی شده‌اند. امید است که با توجه به سیر پایان نامه در جمع آوری و معرفی نقوش اساطیری این دوره و ارائه نمونه‌های کاربردی درگرافیک امروزی به توان مجموعه‌ای مفید به ادبیات رشته افزود.

 

 

 

1-8- پیشینه تحقیق

 

طبق بررسی‌های انجام شده این گونه استنباط می‌شود که نقوش ایرانی به ویژه عهد ساسانی از جایگاه والایی برخوردار هستند و مطمئناً چنین تمدن عظیمی با ارزش‌های بصری و ویژگی های منحصر به فرد می‌تواند منبع مناسبی برای طراحان گرافیک باشد. در دهه‌های اخیر تحقیق درمورد نقشمایه‌های این دوره مورد توجه حوزه‌های مختلف دانشگاهی و علمی‌‌قرار گرفته‌است و بنابر اهمیت موضوع، پایان‌نامه‌ها، مقالات و کتاب های زیادی در رابطه با نقوش ساسانی به رشته تحریر در آمده است که به اختصار ذکر می‌‌شود. با بررسی پایان نامه های مرتبط و مقالات، با کمتر موضوعی در رابطه با تاثیرگذاری نقوش اساطیری ساسانی بر گرافیک ایران برمی‌خوریم. بنابراین این ضرورت احساس می شد تا با تحلیل و پژوهش در مورد نقوش اساطیری این دوره مجموعه ای مفید به ادبیات این رشته اضافه نمود. وامید است تا به توان با اطلاعات جمع آوری شده به مقوله هویت سازی در طراحی پوستر کمک کرد.

 

 

 

 

• پایان نامه‌ها

 

1- رضا جهانفرد، بررسی عناصر نماد در نقش برجسته‌های ساسانی، و تاثیر آن بر گرافیک امروز ایران، کارشناسی ارشد ارتباط تصویری، دانشگاه هنر تهران، 1375.

 

2- احمد منتظری، بررسی نمادهای دینی در نقش برجسته‌های ساسانی، کارشناسی ارشد نقاشی دانشگاه هنر تهران، 1378.

 

3- مریم رضایی، بررسی نقوش اساطیری در مهرهای دوره ساسانی، کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، پاییز90.

 

4- نرگس قدوسی، چرایی و چگونگی استفاده از نقوش سنتی در گرافیک معاصر، کارشناسی ارشد ارتباط تصویری، دانشگاه آزاد، واحد تهران مرکز، 1388.

 

5- مرضیه پیروزی، نقش باورهای فرهنگی ساسانی در طرح پارچه این دوره، کارشناسی ارشد، پژوهش هنر، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، بهمن1390.

 

6- رودیا بنائی، خاستگاه نقوش موجودات تخیلی در هنر دوران ساسانی،کارشناسی ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر تهران، شهریور1386.

 

7- زهره عباسی شهرستانی، بررسی باستان شناختی نقوش حیوانی، در مهرهای ساسانی مجموعه (نیری) موزه ملی، کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر تهران،1390.

 

8- ایمان زکریایی کرمانی، بررسی نقوش اساطیری در منسوجات ساسانی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر تهران، 1385.

 

9- مهدی حق شناس، بررسی نقوش انسانی اساطیری ایران و کاربرد آن در گرافیک محیطی کارشناسی ارشد ارتباط تصویری، دانشگاه هنرهای تجسمی‌‌آزاد اسلامی،1390.

 

10- ندا داوری، بررسی نمادهای حیوانی ایران در نشانه‌های گرافیکی معاصر،کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر دانشگاه سیستان و بلوچستان،1390.

 

11- سمانه ارجمند، تحلیل جنبه‌های تصویری پرندگان اساطیری دوره ساسانی و تاثیر آن در گرافیک معاصر ایران، کارشناسی ارشد ارتباط تصویری، دانشکده هنر شاهد، 1389.

 

12- معصومه حقانی، مفاهیم نمادین در نگاره‌های ساسانی و کاربرد آن در انتقال معنا در گرافیک امروز، کارشناسی ارشد ارتباط تصویری دانشکده هنر، 1388.

 

 

 

 

• مقالاتی که در این زمینه نوشته شده

 

1- محمد ریاضی، فاطمه ابوترابی، نقش سیمرغ، نشریه طراحی گرافیک ایران- نشان، شماره نوزدهم، بهار 1388.

 

2- دکتر مهناز شایسته فر، اشرف موسوی لر، بررسی تطبیقی نگاره‌های منسوجات ساسانی و آل بویه(قرن4 هجری/10م) از نظر مبانی هنرهای ایرانی- اسلامی، جلوه هنر، دو فصلنامه پژوهشی، فرهنگی و هنری، دانشگاه هنر دانشگاه الزهرا(س)، شماره22،1382.

 

3- علیرضا شاه محمدی، تزئینات تاقچه‌های گچی در کاخ‌های ساسانی بیشاپور.

 

4- دکتر پرویز ورجاوند، سخنی چند درباره آثار معماری ساسانی در ماورالنهر، مجله‌ی هنر و مردم، شماره 150،1352.

 

5- دکترجمشید آزادگان، باورها، کارکرد و خاستگاه اساطیر، کتاب ماه هنر، فروردین و اردیبهشت1381.

 

6- ستارخالدیان، تاثیر هنر ساسانی بر سفال دوران اسلامی، باستان پژوه، سال دهم، شماره 16، بهار1387.

 

7- نصرت الملوک مصباح اردکانی، مطالعه‌ی تاثیر نقش مایه‌های گچبری دوره ساسانی بر نقوش گچبری دوره ساسانی، دو فصلنامه هنرهای تجسمی‌‌نقش‌مایه، سال اول، شماره دوم، پاییز و زمستان1387.

 

8- افسانه مولایی، سمیه چراغعلی گل، قرینگی در نقوش ساسانی، نشریه اطلاع راستی و کتابداری « کتاب ماه هنر »، شماره 162، اسفند1390.

 

9- عباس رضایی نیا، بازتاب هنر سیاست و مذهب ایرانی در نقوش بر جسته صخره‌ای دوران اشکانی و ساسانی، جامعه شناسی و علوم اجتماعی « مطالعات ملی »، شماره 36 (علمی‌‌– پژوهشی )زمستان1387.

 

10- شهره جوادی، فریدون اورزمایی، سنگ نگاره‌های ساسانی، اطلاع رسانی و کتابداری « کتاب ماه هنر » شماره 151، فروردین1390.

 

11- توماس هونیگ، مترجم حسین بختیاری، بشقاب سیمین ساسانی، نشریه تاریخ بررسی‌های تاریخی مرداد و شهریور 1356- فروردین1390.

 

 

 

 

• کتاب‌های نوشته شده و ترجمه شده در این زمینه

 

1- رمان گیرشمن، مترجم: بهرام فره وشی، هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی، انتشارات علمی‌‌و فرهنگی چاپ دوم، 1370.

 

2- جان هینلز، مترجم:  ژاله اموزگار و احمد تفضلی، شناخت اساطیر ایرانی، انتشارات چشمه، تهران، 1388.

 

3- ولادیمیر لوکونین، مترجم: دکتر عنایت الله رضا، انتشارات بنگاه ترجمه، تهران.

 

4- ملکزاده بیانی، هنرهای زیبای ایران در دوران ساسانی، انتشارات شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران، تهران.

 

5- ماریو بوسالی و امبرتو شرانو، مترجم: یعقوب آژند، هنر پارتی و ساسانی، انتشارات مولوی، تهران 1376.

 

6- حسن پاکزادیان، تاریخ و گاه شماری در سکه‌های ساسانی، حسن پاکزادیان، تهران1384.

 

7- امین امینی، سکه‌های ساسانی، انتشارات پازینه، تهران، 1389.

 

8- ابوالقاسم دادفر و عادله غربی، مطالعه تطبیقی نقوش بر جسته هخامنشی و ساسانی در ایران، انتشارات پشوتن، تهران، 1391.

 

9- جرج راولیسون، هفتمین پادشاهی بزرگ شرقی، تاریخ ساسانیان، کتابخانه بصورت زیر نویس.