فصل اول – کلیات

 

 

10

 

 

 

1-     مقدمه

 

 

11

 

 

 

1-2 – طرح مساله

 

 

11

 

 

 

1-3-  پیشینه تحقیق

 

 

14

 

 

 

1-4 – سوال

 

 

24

 

 

 

1-5 – فرضیه

 

 

24

 

 

 

1-6 – اهداف تحقیق

 

 

25

 

 

 

1-7- تعریف مفاهیم

 

 

26

 

 

 

1-7-1- جامعه مدنی

 

 

26

 

 

 

1-7-2- سرمایه اجتماعی

 

 

27

 

 

 

1-7-3- حکمرانی خوب

 

 

27

 

 

 

1-7-4- سازمان های مردم نهاد

 

 

 

28

 

 

 

1-8 – روش و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها

 

 

29

 

 

 

الف – نوع و روش تحقیق

 

 

30

 

 

 

ب- روش گردآوری اطلاعات

 

 

30

 

 

 

پ- ابزار  گردآوری اطلاعات

 

 

30

 

 

 

ت- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

 

 

31

 

 

 

1-9 سازماندهی تحقیق

 

 

31

 

 

 

فصل دوم – چهارچوب نظری : سازمان های مردم نهاد و  حکمروایی مطلوب

 

 

33

 

 

 

2-1 مقدمه

 

 

34

 

 

 

2-2 – سازمان های غیردولتی

 

 

34

 

 

 

2- 3- تعریف جامعه مدنی

 

 

40

 

 

 

2-3-1 – مولفه های جامعه مدنی

 

 

45

 

 

 

2-3-2- جامعه مدنی و سرمایه اجتماعی

 

 

45

 

 

 

2-4 – سرمایه اجتماعی و سازمان های غیردولتی

 

 

48

 

 

 

2-4-1- مفهوم سرمایه اجتماعی

 

 

48

 

 

 

2-4-2- سرمایه اجتماعی و توسعه

 

 

50

 

 

 

2-4-3 – سرمایه اجتماعی و دموکراسی

 

 

50

 

 

 

2-4-4- شکل گیری سرمایه اجتماعی

 

 

51

 

 

 

2-4-5- اندازه گیری سرمایه اجتماعی

 

 

51

 

 

 

2-5 – حکمرانی و ابعاد آن

 

 

53

 

 

 

2-5-1- تعاریف حکمرانی

 

 

54

 

 

 

2-5-2 – سطوح حکمرانی

 

 

56

 

 

 

2-6 – مفهوم حکمرانی در عرصه سیاستگذاری

 

 

56

 

 

 

2-7 – نظریات حکمرانی خوب

 

 

58

 

 

 

2-8 – شاخص های حکمرانی خوب

 

 

59

 

 

 

2-8-1- مشارکت پذیری

 

 

60

 

 

 

2-8-2- وفاق عمومی هدفمند

 

 

60

 

 

 

2-8-3- شفافیت

 

 

61

 

 

 

2-8-4- پاسخگویی و مسئولیت پذیری

 

 

61

 

 

 

2-8-6- کارایی و اثر بخشی

 

 

61

 

 

 

2-8-7- تساوی و برابری

 

 

62

 

 

 

2-8-8- حاکمیت قانون

 

 

62

 

 

 

2-8-9- کنترل فساد

 

 

62

 

 

 

2-9 – حکمرانی شهری و چگونگی آن

 

 

64

 

 

 

2-9-1- حکمرانی خوب شهری

 

 

67

 

 

 

2-9-2- حقایقی در خصوص حکمرانی خوب شهری

 

 

68

 

 

 

2-9-3- پیشینه بحث حکمرانی خوب شهری

 

 

69

 

 

 

2-9-4- معیارهای حکمرانی خوب شهری

 

 

70

 

 

 

2- 10 – شاخص های تحقق حکمرانی خوب شهری در سطوح محلی

 

 

71

 

 

 

2-11- اهداف حکمرانی خوب شهری

 

 

72

 

 

 

2-12- حکمرانی خوب شهری و حکومت محلی

 

 

73

 

 

 

2-13- مدل یا الگوی نظری پژوهش

 

 

77

 

 

 

فصل سوم – کالبد شکافی سازمان های غیردولتی در تهران؛ چالش ها و فرصت ها

 

 

87

 

 

 

3-1 – سازمان های غیردولتی در ایران

 

 

79

 

 

 

1-1-3 -دامنه و موضوع فعالیت

 

 

79

 

 

 

3-1-2- دستگاه های حمایتگر سازمان های غیر دولتی

 

 

80

 

 

 

2-3- جایگاه سازمان های مردم نهاد در قانون اساسی

 

 

81

 

 

 

3-3- سازمان های مردم نهاد در اسناد بالادستی – توسعه ای

 

 

83

 

 

 

3-4 – بررسی وضعیت حکومت محلی در شهر تهران از منظر شاخص های حکمروایی خوب

 

 

87

 

 

 

3-5- سازمان های غیردولتی : فرصت ها و موانع حکمروایی مطلوب در ایران و تهران

 

 

89

 

 

 

3-5-1- مزایای سازمان های مردم نهاد

 

 

89

 

 

 

3-5-1-1 – حلقه واسط میان جامعه و حکومت

 

 

89

 

 

 

3-5-1-2-اولویت بندی تقاضاهای اجتماعی

 

 

90

 

 

 

3-5-1-3- مشاوره به حکومت

 

 

90

 

 

 

3-5-1-4- نقد عملکرد حکومت

 

 

91

 

 

 

3-5-1-5- تاثیرات سازمان های مردم نهاد بر نهادهای دولتی

 

 

92

 

 

 

3-5-1-6- ارتقای سطح فرهنگ مشارکت عمومی

 

 

92

 

 

 

3-5-1-7- افزایش آگاهی های اجتماعی مردم

 

 

93

 

 

 

3-5-1-8- توان بالا برای جذب نخبگان اجتماعی

 

 

94

 

 

 

3-5-1-9- ایجاد هماهنگی و انسجام اجتماعی

 

 

95

 

 

 

3-5-1-10- کاهش خشونت های اجتماعی

 

 

96

 

 

 

3-5 -2- موانع ساختاری

 

 

97

 

 

 

3-5-2-1 – مانع فرهنگی

 

 

97

 

 

 

3-5-2-2 – مانع سیاسی

 

 

97

 

 

 

3-5-1-3- مانع قانونی

 

 

98

 

 

 

3-5-2-4 – مانع اقتصادی

 

 

99

 

 

 

3-5-3  – موانع شکلی

 

 

99

 

 

 

3-5-3-1 – موانع درونی

 

 

99

 

 

 

الف – کلی بودن و مبهم بودن اهداف و وظایف

 

 

100

 

 

 

ب- ضعف مدیریت

 

 

100

 

 

 

پ- فقدان اعتبار و نداشتن پایگاه اجتماعی

 

 

101

 

 

 

ت- فقدان تخصص و مهارت های حرفه ای

 

 

101

 

 

 

ث- عدم آگاهی این سازمان ها نسبت به نقش و جایگاه خود

 

 

102

 

 

 

ج- همسویی با دولت

 

 

102

 

 

 

چ-ضعف عضو پذیری

 

 

103

 

 

 

ح- محدودیت منابع مالی

 

 

103

 

 

 

خ- عدم حضور فعال در عرصه بین المللی

 

 

104

 

 

 

3-5-4 – موانع بیرونی

 

 

104

 

 

 

3-5-4-1 – تعریف نشدن نوع رابطه دولت با سازمان های غیردولتی

 

 

104

 

 

 

3-5-4-2 – عدم وجود هویت جمعی مشترک در میان سازمان های غیردولتی

 

 

105

 

 

 

3-5-4-3 – فقدان درک و پذیرش نقش سازمان های غیردولتی در جامعه

 

 

105

 

 

 

3-5-4-4 – ضعف آمار و اطلاعات در مورد این سازمان ها

 

 

105

 

 

 

فصل چهارم – روش شناسی

 

 

107

 

 

 

4-1- روش پژوهش

 

 

108

 

 

 

4-2-  متغییرهای پژوهش

 

 

108

 

 

 

الف- تعاریف نظری متغییرهای مستقل و وابسته

 

 

108

 

 

 

ب- تعاریف عملیاتی متغییرهای مستقل و وابسته

 

 

112

 

 

 

4-3-  جامعه آماری

 

 

112

 

 

 

4- 4- تعیین حجم نمونه

 

 

113

 

 

 

4-5- روش نمونه گیری

 

 

113

 

 

 

4-6-  شیوه نمونه گیری

 

 

114

 

 

 

4-7-  روش گرداوری اطلاعات

 

 

115

 

 

 

4-8-  ابزار گردآوری داده ها

 

 

118

 

 

 

–     اعتبار و دقت اندازه گیری

 

 

118

 

 

 

–     پایایی تحقیق

 

 

119

 

 

 

–     اعتبار تحقیق

 

 

119

 

 

 

4-9-  قلمرو تحقیق

 

 

120

 

 

 

–     قلمرو موضوعی

 

 

120

 

 

 

–     قلمرو مکانی

 

 

120

 

 

 

–     قلمرو زمانی

 

 

120

 

 

 

4-10-  مدل تحلیلی پژوهش

 

 

121

 

 

 

فصل پنجم – تجزیه و تجلیل اطلاعات

 

 

122

 

 

 

5-1 داده کاوی پرسشنامه

 

 

125

 

 

2-2.مفهوم رئالیسم. 20

 

2-3.سیر تاریخی نظریه رئالیسم. 21

 

2-4.انواع رئالیسم. 22

 

2-5.مولفه های اصلی رئالیسم. 27

 

فصل سوم: پیشینه تاریخی پژوهش… 31

 

3-1.روابط ایران و عراق در گذر از تاریخ. 32

 

3-2.ایران و عثمانی در عصر صفویان. 34

 

3-3.به حکومت رسیدن سلسه افشاریه در ایران. 37

 

3-4.روابط ایران و عثمانی در عصر قاجاریه 39

 

3-5.پروتکل های تهران و اسلامبول (قسطنطنیه) 40

 

3-6.جنگ جهانی اول. 42

 

3-7.پایان جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری عثمانی. 43

 

3-8.به قدرت رسیدن رضاخان در ایران. 44

 

3-9.سیر حکومت در عراق و نگاهی به روابط ایران و عراق تا قبل از انقلاب اسلامی در ایران و عوامل تاثیر گذار بر این روابط.. 48

 

3-10.روابط ایران و عراق در دولت جمهوری اسلامی ایران. 62

 

3-11.برکناری حسن البکر از قدرت.. 65

 

3-12.دیدار مقامات دو کشور در حاشیه اجلاس غیر متعهدها 66

 

3-13.تسخیر سفارت آمریکا در ایران. 67

 

3-14.دوران دولت ابولحسن بنی صدر در ایران. 68

 

3-15.ترور نافرجام طارق عزیز. 68

 

3-16.اخراج دوباره ایرانیان از عراق. 70

 

3-17.سیاست فشار به خاندان صدر و حکیم. 70

 

3-18.ملاقات صدام حسین و زبینگیو برژینسکی. 71

 

3-19.اوج تنش در روابط دو کشور 72

 

فصل چهارم: استراتژی نظامی برون مرزی پس از فتح خرمشهر. 73

 

4-1.نگاهی به تحولات یک سال ابتدایی جنگ.. 74

 

4-2.تحولات 9 ماه پایانی سال 1360 هجری شمسی. 90

 

4-3.عملیات بیت المقدس ( کلید خوردن طرح استراتژی نظامی برون مرزی ایران ) 98

 

4-4.راهکارهای پیش روی ایران پس از آزادسازی خرمشهر. 101

 

4-5.تلاش برای رسیدن به صلح. 101

 

4-6.شروع رایزنی رسمی با امام خمینی (ره) 104

 

4-7.تصمیم نهایی. 105

 

4-8.فشار افکار عمومی در ایران. 107

 

4-9.تنبیه متجاوز بر اساس منشور سازمان ملل متحد. 107

 

 

4-10.تحولات صورت گرفته مابین دو عملیات ( بیت المقدس – رمضان ) 108

 

فصل پنجم: ایران در آستانه عملیات رمضان. 113

 

5-1.پس از خرمشهر – ایران در آستانه عملیات رمضان. 114

 

5-2.موقعیت سیاسی – نظامی ایران در آستانه عملیات رمضان. 115

 

5-3.ایران همچنان پیشگام صلح. 119

 

5-4.موقعیت سیاسی و نظامی عراق در آستانه عملیات رمضان. 119

 

5-5.قطعنامه شماره 514 شورای امنیت سازمان ملل متحد. 120

 

5-6.عملیات رمضان. 122

 

5-7.علل ناکامی ایران در عملیات رمضان. 129

 

5-8.مخالفان ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر. 135

 

5-9.پرداخت غرامت.. 142

 

نتیجه گیری: 146

 

پیوست‌ها 151

 

فهرست منابع. 252

 

 

 

 

 

فهرست تصاویر

 

تصویر 1) نقشه عملیات ثامن الانمه 247

 

تصویر 2) نقشه عملیات طریق القدس.. 248

 

تصویر 3) نقشه عملیات فتح المبین. 249

 

تصویر 4) نقشه عملیات بیت المقدس.. 250

 

تصویر5) نقشه عملیات رمضان. 251

 

مقدمه:

 

ایران و عراق دو همسایه مرزی هستند که از دیرباز با یکدیگر درگیر بوده اند و همواره در هر دوره تاریخی جنگ میان آنها روی داده است. قبل از فروپاشی امپراتوری عثمانی[1] در جنگ جهانی اول[2]، کشمکش دولتمردان ایرانی بیشتر با این امپراتوری بود و پس از فروپاشی و پدید آمدن کشورهای جدید درگیری ها ایران با عراق شروع شد و اختلافات  وارد مرحله ای جدید شد.

 

ایران کشوری است در جنوب غربی آسیا واقع در منطقه خاورمیانه[3] که حدود یک میلیون و ششصد و چهل و هشت هزار و صد و نود و پنج کیلومتر مربع وسعت دارد. این کشور از شمال با  کشورهای آذربایجان، ارمنستان، ترکمنستان، از شرق با کشورهای افغانستان و پاکستان و از غرب باکشورهای ترکیه و عراق همسایه است. به دلیل موقعیت سوق الجیشی ایران در منطقه فوق استراتژیکی خاورمیانه، همواره ایران کانون توجه جامعه جهانی و قدرت های بزرگ بوده  و قبل از وقوع انقلاب اسلامی و پدید آمدن نظام جمهوری اسلامی در این کشور، محمد رضا پهلوی پادشاه ایران در عصر پهلوی ژاندارمی منطقه خاورمیانه را بر عهده داشت. ایران سرشار از منابع طبیعی اعم از نفت، گاز، ذغال سنگ، آب و… است و به دلیل دسترسی به آب های آزاد در جنوب این کشور از طریق خلیج فارس[4] موقعیت خوبی را برای خودم رقم زده است. از آن طرف کشور عراق در همسایگی غربی ایران، با  وسعت حدود چهارصد و سی و هشت هزار و سیصد و هفده کیلومتر مربع در یک منطقه پست، هموار و گرمسیر قرار گرفته است. عراق از شمال با ترکیه، از جنوب با عربستان سعودی و کویت، از غرب با  کشورهای سوریه و اردن و از شرق با ایران همسایه است. کشور عراق حاصل توافقات شکل گرفته  پس از جنگ جهانی اول است که به سبب آن امپراتوری عثمانی فروپاشید و کشورهایی جدید تاسیس شد که یکی از آن ها کشور عراق بود. عراق پس از ایران دومین کشوری است که بیشترین جمعیت شیعه را در خود جای داده است و به دلیل وجود اماکن مقدس و قبور امامان شیعه[5] همواره مورد توجه مسلمانان بوده است.

 

عراق دارای منابع عظیم نفتی، کشاورزی پر رونق، بندرها و راه تجاری مطلوب است. آنها دارای ارتش اول منطقه با نیروهای کارآمد و ماهر و با اقتصاد متنوع همراه با زیر ساخت قابل اطمینان هستند. اما هنوز با گذشت  نزدیک به هشت دهه از تشکیل دولت عراق، عراق همواره فاقد ملت به معنای خاص و عام کلمه است و فقط مرزهای جغرافیایی توانسته آنها را از سایر ملت ها تمیز بدهد اما هنوز مرزهای نژادی، فرهنگی، قبیلگی بین عراقی ها پابرجاست و هنوز هویت واحدی بین آنان شکل نگرفته است. شاید به همین دلیل باشد که هر از چند گاهی دولت عراق درگیر جنگ با کشوری خارجی میشود تا بتواند هویت مشترک بین شهروندان خود شکل دهد. البته نکته گفته شده در حد یک فرضیه است و هنوز به اثبات نرسیده است.

 

پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران، رفتار عراق با دولت ایران تغییر کرد و تا روز حمله رسمی خود به این کشور یعنی در تاریخ 31 شهریور ماه سال 1359، تعرضات مرزی و همچنین درگیری ها و کشمکش های فراوانی را به وجود آورد. موضوع اصلی این پژوهش به مقطعی خاص در سال دوم جنگ عراق و ایران اشاره دارد اما باید وقایع قبل از این حادثه مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد. در فصل سوم پژوهش در قالب پیشینه تاریخی تحقیق روابط ایران و عراق از گذشته تا سال 1359 هجری شمسی مورد نظر قرار گرفته است و در فصل چهارم به دو سال ابتدایی جنگ و همچنین مقطع آزادسازی خرمشهر و تصمیم ایران برای اتخاذ استراتژی مناسب در برابر عراق اشاره شده است. پس از فتح خرمشهر طی عملیات بیت المقدس در سوم خرداد ماه سال 1361، ایران میبایست استراتژی ای را انتخاب میکرد که بتواند حداکثر منافع خویش را تامین کند و با بیرون راندن  نیروهای عراق از باقی سرزمین های اشغال شده، جنگ را پس از دو سال به پایان برساند. رژیم بعث عراق دارای دولتی منحصر به فرد و رکورد دار نقض گسترده قوانین بین المللی و حقوق جنگ از جمله سرکوب و کشتار غیر نظامیان، به کارگیری و استفاده از سلاح های شیمیایی و ممنوعه علیه غیر نظامیان کشور خود[6] و مردم ایران، راه اندازی چندین بحران منطقه ای و بین المللی و بی اعتنایی به قوانین و تعهدات بین المللی است. این آمار در پایان عمر صدام[7] به دست آمد و نشان داد که بی اعتمادی ایران به صدام حسین رئیس جمهور وقت عراق بی دلیل نبوده است. همچنین از جمله ویژگی های شخصیتی صدام حسین نهادن نام های سرداران بزرگ همچون خالد بن ولید[8]، صلاح الدین ایوبی[9] و … بر روی خود بود که این امر خود موید روحیه تهاجمی و روحیه کشورگشایی صدام حسین بود. اتخاذ تصمیات شخصی بی پایه واساس، بهانه توهین ولیعهد کویت به صدام برای  حمله نظامی عراق به کویت[10]، تعمیم حالات شخصی خود در امور مهم مملکتی از دیگر ویژگی های شخصیتی وی بود. مقامات جمهوری اسلامی ایران بنا به دلایل مختلف تصمیم به ادامه جنگ تا بازپس گیری مناطق اشغالی خود گرفتند و تصمیم به عبور از مرز بین المللی و رساندن نیروهای خودی به خاک عراق را طراحی و اجرا کردند. در این پژوهش استراتژی نظامی ایران در خاک عراق را مورد سوال قرار میدهیم و میخواهیم دلایلی که باعث شد ایران به ادامه جنگ تن بدهد را مورد ارزیابی قرار بدهیم. فتح خرمشهر در تاریخ جمهوری اسلامی یک نقطه عطف محسوب میشود زیرا آنها توانستند پس از دویست سال در طولانی ترین جنگ قرن بیستم ذره ای از خاک خود را به نیروهای بیگانه و همسایگان خود واگذار نکنند و تمام نیروهای عراق را از خاک خود بیرون کنند.

 

 

 

 

1-2-پیشینه ی پژوهش

 

2-2-ایران هراسی، ترفند اسرائیل

 

3-2-

 

4-2-ایران‌هراسی؛ توطئه ‌آمریكا برای غارت خاورمیانه

 

5-2-ابعاد ایران هراسی درسیاست خارجی آمریكا

 

5-2-1-تنش زایی در روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران

 

6-2-عملیات روانی و پروژه ایران هراسی

 

7-2-بررسی مفهوم و ابعاد یك پروژه «ایران هراسی» عملیات آمریكایی – صهیونیستی

 

8-2-دلایل و اهداف طراحان ایران هراسی

 

9-2-تحلیل رخداد

 

10-2-دورنمای رخداد

 

11-2-تحرکات ایالات متحده در بخش ایران هراسی

 

12-2-پروژه های ایران هراسی در کجا و چگونه طراحی می شود؟

 

12-2-1-بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها و سیاست‌های ضدایرانی

 

13-2- اقدام کانادا در راستای پروژه ایران هراسی

 

13-2-1- ادعای توقیف کشتی ایرانی گامی در راستای ایران هراسی

 

13-2-2-

 

14-2-پایان عصر ایران هراسی

 

14-2-1- سیاست خارجی جمهوری اسلامی در روند ایران هراسی    

 

14-2-2- لایحه های پنهان جنگ روانی آمریکا علیه ایران

 

14-2-3-چرائی اتخاذ راهبرد ایران هراسی

 

14-2-4- محورهای ایران هراسی

 

فصل سوم: ایران هراسی و ارتباطات

 

1-3- ارتباطات و رسانه ها

 

2-3- کارکرد فرهنگی

 

3-3- کارکرداجتماعی رسانه ها

 

3-3-1- اطلاع رسانی و هشدار

 

3-3-2- تأثیر رسانه ها بر سیاست

 

 

3-3-3- بینشی و معرفتی

 

3-3-4- رسانه های همگانی

 

3-3-5- جهانی شدن رسانه ها

 

3-3-6- تأثیر تلویزیون

 

3-3-7- اینترنت

 

3-3-8- سینما

 

3-3-9- فیلم مصاحبه

 

10-3-امواج ایران هراسی

 

10-3-1- موج دوم ایران هراسی

 

10-3-2- موج سوم ایران هراسی

 

11-3-فروپاشی دیوار ایران هراسی

 

فصل چهارم: دفاع

 

1-4-موضع شورای همکاری خلیج فارس در برابر فعالیت های هسته ای ایران

 

2-4-

 

3-4- تلاش امریکا و اعراب منطقه برای استقرار سیستم دفاع موشکی

 

4-4-اهداف پیدا و پنهان ایران هراسی

 

5-4- مهار منطقه ای ایران

 

6-4- منزوی ساختن ایران در عرصه بین المللی

 

7-4-ایجاد مسابقه تسلیحاتی در منطقه

 

8-4-توجیه حضور نظامی و اشغالگری آمریکا در منطقه

 

 

1-11. تعریف واژگان کلیدی……………………………………………………………………………………………….12

 

1-12. ادبیات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..24

 

فصل دوّم : تعاریف ومفاهیم امپریالیسم و ایدئولوژی

 

2-1. امپریالیسم چیست؟(تعریف امپریالیسم)………………………………………………………………………………40

 

2-2. مفهوم و ویژگیهای امپریالیسم ……………………………………………………………………………………….43

 

2-3. اهداف امپریالیسم(جهانی ، قارّه ای ،محلّی) …………………………………………………………………………48

 

2-4. روشهای امپریالیسم (نظامی ، فرهنگی ، اقتصادی)………………………………………………………………….51

 

2-5. تئوری مارکسیستی امپریالیسم………………………………………………………………………………………..56

 

2-6. مفهوم «نئو» امپریالیسم………………………………………………………………………………………………….61

 

2-7.تئوریهای «نئو» امپریالیسم…………………………………………………………………………………………….. 65

 

2-8. ایدئولوژی چیست؟(تعریف ایدئولوژی)……………………………………………………………………………..69

 

2-8. مفهوم و ویژگیهای ایدئولوژی……………………………………………………………………………………….72

 

2-9. ایدئولوژی ، یوتوپیا و واقعیّت………………………………………………………………………………………..77

 

2-10. کارکردهای ایدئولوژی……………………………………………………………………………………………..79

 

2-11. اهمیّت و انواع ایدئولوژی…………………………………………………………………………………………..83

 

2-12. تئوری مارکسیستی ایدئولوژی……………………………………………………………………………………..87

 

2-13. نئو مارکسیستها و هژمونی ایدئولوژیکی…………………………………………………………………………91

 

 

 

فصل سوّم: تاریخ تحوّلات ایدئولوژی و امپریالیسم (قرن نوزدهم)

 

3-1.بررسی سیر تاریخی امپریالیسم………………………………………………………………………………………..96

 

3-2. تحولات اندیشه  امپریالیسم در اروپا……………………………………………………………………………..100

 

3-2. خاستگاه و پیدایش ایدئولوژی…………………………………………………………………………………….105

 

3-3. تکامل ایدئولوژیهای سیاسی در قرن نوزدهم………………………………………………………………………….109

 

3-4. سیر تاریخی ایدئولوژی لیبرالیسم…………………………………………………………………………………………111

 

3-5. تحوّلات ایدئولوژی سوسیالیسم(مارکس ـ  انگلس)…………………………………………………………………..119

 

 

 

فصل چهارم: تحرّکات ایدئولوژی امپریالیستی در نظام بین الملل(قرن بیستم)

 

4-1.بیان تاریخی امپریالیسم در قرن بیستم……………………………………………………………………………..124

 

 

 

4-2.بررسی دیدگاههای امپریالیستی در قرن بیستم…………………………………………………………………………127

 

 

4-3.تحوّلات ایدئولوژی درنظام بین الملل……………………………………………………………………………………135

 

 

4-4. تحوّلات سوسیالیسم در قرن بیستم(مارکسیسم ـ لنینیسم)………………………………………………………140

 

4-5. اندیشه ی مائوتسه و تأثیر آن بر نظام بین الملل………………………………………………………………..145

 

4-6. ایدئولوژی فاشیسم در گذر تاریخ………………………………………………………………………………..151

 

 

4-7. موسولینی و تفکّرات فاشیسم ایتالیایی …………………………………………………………………………..156

 

 

4-8. هیتلر و شکل گیری نازیسم آلمانی ………………………………………………………………………………158

 

 

4-9. رقابت و تقابل قدرتهای امپریالیستی در روابط بین الملل……………………………………………………160

 

 

4-10. عملکرد امپریالیستی ایدئولوژی نازیسم در نظام بین الملل ……………………………………………….166

 

 

4-11. عملکرد فاشیسم در نظام بین الملل……………………………………………………………………………..175

 

 

4-12.تفکّرات امپریالیستی کمونیسم در نظام بین الملل…………………………………………………………….180

 

4-13.امپریالیسم جهانی ایدئولوژی لیبرالیسم (امپراتوری آمریکا)………………………………………………………….188

 

4-14.نظام دوقطبی و امپریالیسم در روابط بین الملل(کمونیسم ـ  کاپیتالیسم)………………………………………….194

 

 

 

1-2)هرمنوتیک: 11

 

1-1-2)عالمان اسلامی و هرمنوتیک: 12

 

 

 

 

 

ب

 

2-1-2)فهم متون دینی: 12

 

3-1-2)تعدد قرائت ها: 13

 

4-1-2)تفسیر: 13

 

5-1-2)تأویل: 15

 

2-2)حکومت: 15

 

3-2)دولت: 17

 

4-2) قدرت: 19

 

5-2)مشروعیت: 22

 

6-2)ایدئولوژی: 23

 

7-2)حق و تکلیف: 26

 

1-7-2)حق: 26

 

2-7-2)تکلیف: 27

 

8-2)جامعه مدنی: 29

 

9-2)آزادی: 31

 

10-2)دموکراسی: 33

 

11-2)عدالت: 35

 

12-2)ولایت: 37

 

13-2)چارچوب نظری هرمنوتیک: 37

 

1-13-2)مفهوم هرمنوتیک و تلقی هایی مختلف از آن : 38

 

2-13-2)هرمنوتیک درحوزه اندیشه تفکّر اسلامی : 40

 

3-13-2)هرمنوتیک در سطح برخی نو اندیشان مسلمان: 42

 

4-13-2)دلایل موضوعیت هرمنوتیک در این پژوهش: 42

 

1-4-13-2)دلایل عام: 43

 

2-4-13-2)دلایل خاص: 43

 

 

 

 

 

پ

 

14-2) نتیجه گیری: 45

 

فصل سوم: تاریخچه ی حکومت اسلامی و مبانی کلی فکری و نظری آن

 

مقدمه: 47

 

1-3)رابطه ی دولت اسلامی با قدرت و اقتدار: 47

 

2-3)تحول دولت در دنیای اسلام: 50

 

1-2-3)الگوی دولت قرآنی: 50

 

2-2-3)الگوی دولت خلیفگی: 50

 

 

1-2-2-3)دولت در عصر خلفای راشدین: 51

 

2-2-2-3)خلیفگی پادشاهی(دولت در عصر امویان): 55

 

3-2-2-3) خلیفگی امپراتوری(دولت در عصر عباسیان): 55

 

4-2-2-3)خلیفگی غیر عرب(دولت در عصر عثمانیان): 56

 

2-3-2-3)دولت زیدیه در یمن: 57

 

3-3-2-3)دولت صفویه در ایران: 58

 

1-4-2-3)الگوهای مونیستی(یگانه انگار): 59

 

3-4-2-3)دولت های دوآلیست(دو انگار): 69

 

4-4-2-3)دولت های ترکیبی… 70

 

3-3)نتیجه گیری: 72

 

فصل چهارم: بررسی تطبیقی کلیات اندیشه های سروش و مصباح یزدی

 

مقدمه: 74

 

1-4) کلیات اندیشه های سروش در باب حکومت اسلامی: 74

 

1-1-4)زندگینامه: 74

 

2-1-4)دین: 81

 

1-2-1-4)مفهوم دین، مؤمن و مسلمانی: 81

 

2-2-1-4)ابعاد دین: 82

 

3-2-1-4)توقع از دین: 83

 

 

 

 

 

ت

 

4-2-1-4)دین اقلی: 83

 

5-2-1-4)برداشت سروش از اسلام: 83

 

3-1-4)فهم و معرفت دینی: 84

 

1-3-1-4)معرفت دینی: 84

 

2-3-1-4)بسط خطا پذیری فهم دینی به قرآن: 84

 

3-3-1-4)تفسیر مؤمنانه و غیر مؤمنانه: 85

 

4-3-1-4)ویژگی های قرائت فاشیستی از دین: 85

 

4-1-4)جامعه ی دینی: 86

 

1-4-1-4)انواع جامعه ی دینی: 86

 

2-4-1-4)تفاوت های جامعه ی دینی و جامعه ی لیبرال: 87

 

5-1-4)سیاست و حکومت: 88

 

1-5-1-4)مفهوم سیاست: 88

 

2-5-1-4)نقش دین در سیاست: 88

 

3-5-1-4)مفهوم حکومت دینی: 88

 

4-5-1-4)انواع حکومت(دینی و غیر دینی): 89

 

5-5-1-4)تفاوت اصلی حکومت دینی و غیر دینی: 89

 

6-5-1-4)مسأله ی حکومت دینی: 90

 

7-5-1-4)حکومت فقهی: 92

 

8-5-1-4)انتظار ما از دین در حکومت دینی: 93

 

9-5-1-4)مدل حکومتی اسلام: 93

 

10-5-1-4)ساختار و سازمان حکومت دینی: 93

 

11-5-1-4)وظایف و اختیارات حکومت و حاکمان دینی: 95

 

6-1-4)مشروعیت: 96

 

1-6-1-4)مفهوم مشروعیّت و مقبولیت: 96

 

2-6-1-4)حقوق غیر دینی مردم در حکومت اسلامی: 96

 

3-6-1-4)مشروعیّت دستگاه های نظارتی در ولایت فقیه: 97

 

4-6-1-4)حق غیر دینی یا تکلیف غیر حکومتی مردم(مشروعیّت خبرگان رهبری): 97

 

 

 

 

 

ث

 

5-6-1-4)مشروعیت و حقوق بشر در حکومت فقهی: 97

 

6-6-1-4)مشروعیت و دموکراسی: 98

 

7-1-4)ایدئولوژی: 98

 

1-7-1-4)مفهوم ایدئولوژی: 98

 

2-7-1-4)دین و ایدئولوژی: 99

 

3-7-1-4)تفاوت حکومت دینی و ایدئولوژیک: 99

 

4-7-1-4)حاکم دینی و تفاوت آن با رهبر ایدئولوژیک: 99

 

5-7-1-4)ایدئولوژی و جامعه: 100

 

6-7-1-4)رابطه مشروعیّت با ایدئولوژی: 100

 

8-1-4)ولایت: 101

 

1-8-1-4)تشیّع و مسأله ی خاتمیت: 101

 

2-8-1-4)امامت و ولایت: 101

 

3-8-1-4)ولایت فقیه: 102

 

9-1-4)روحانیت: 104

 

1-9-1-4)سازمان و صنف روحانیت: 104

 

2-9-1-4)روحانیّت، شریعت و معیشت: 105

 

3-9-1-4)حوزه های علمیه: 105

 

10-1-4)فقه: 105

 

1-10-1-4)اسلام فقاهتی: 105

 

2-10-1-4)تفاوت جامعه دینی و جامعه فقهی: 106

 

3-10-1-4)کارکرد دین و فقه در دنیای مدرن: 106

 

4-10-1-4)رابطه فقه و قانون سالاری(نوموکراسی) با دموکراسی: 106

 

11-1-4)آزادی: 107

 

1-11-1-4)مفهوم آزادی: 107

 

2-11-1-4)تفاوت آزادی در لیبرالیزم و اسلام : 107

 

3-11-1-4)آزادی بیان: 108

 

 

 

 

 

ج

 

4-11-1-4)آزادی و تسامح سیاسی: 109

 

12-1-4)دموکراسی: 110

 

1-12-1-4)مفهوم دموکراسی: 110

 

2-12-1-4)انواع دموکراسی: 110

 

3-12-1-4)دموکراسی و نفی استبداد: 111

 

4-12-1-4)دین و دموکراسی: 111

 

5-12-1-4)طرح سروش برای دموکراسی: 116

 

6-12-1-4)تفاوت های لیبرالیزم و دموکراسی: 117

 

7-12-1-4)ارتباط حقوق بشر با دموکراسی: 117

 

13-1-4)حق و تکلیف: 117

 

1-13-1-4)حق و تکلیف در اسلام: 117

 

2-13-1-4)حق و تکلیف در جمهوری اسلامی: 118

 

3-13-1-4)انتخابات، حق یا تکلیف: 118

 

14-1-4)عدالت: 119

 

1-14-1-4)روش شناسی: 119

 

2-14-1-4)عدالت در حکومت اسلامی: 120

 

3-14-1-4)عدالت و آزادی: 120

 

4-14-1-4)رابطه عدل و دموکراسی: 121

 

15-1-4)سکولاریزم: 121

 

1-15-1-4)سکولاریزم و حکومت دینی: 121

 

16-1-4)خشونت: 121

 

1-16-1-4)مفهوم خشونت: 121

 

2-16-1-4)خشونت و ولایت: 122

 

2-4) کلیات اندیشه های مصباح یزدی درباب حکومت اسلامی: 122

 

1-2-4)زندگینامه: 122

 

2-2-4)دین: 137

 

 

 

 

 

چ

 

1-2-2-4)مفهوم دین: 137

 

3-2-4)فهم و معرفت دینی: 139

 

1-3-2-4)معرفت دینی: 139

 

2-3-2-4)تغییر در معرفت دینی: 139

 

3-3-2-4)قرائت های مختلف: 140

 

4-3-2-4)تئوری قبض و بسط: 140

 

5-3-2-4)صراط های مستقیم: 144

 

6-3-2-4)پلورالیزم دینی: 145

 

4-2-4)ولایت: 148

 

1-4-2-4)مفهوم ولایت تکوینی و تشریعی : 148

 

2-4-2-4)ولایت در حکومت دینی: 148

 

3-4-2-4)ولایت فقیه: 149

 

5-2-4)حکومت: 158

 

1-5-2-4)مفهوم حکومت: 158

 

2-5-2-4)دلیل شرعی ضرورت حکومت : 158

 

3-5-2-4)ویژگی مجریان حکومت : 159

 

4-5-2-4)حکومت دینی: 159

 

5-5-2-4)دولت: 164

 

6-2-4)مشروعیت: 168

 

1-6-2-4)مفهوم مشروعیّت: 168

 

2-6-2-4)مشروعیت در حکومت دینی: 168

 

3-6-2-4)مشروعیت، مقبولیت و جایگاه مردم در حکومت دینی: 169

 

4-6-2-4)مشروعیت ولایت فقیه: 171

 

7-2-4)حق و تکلیف: 175

 

1-7-2-4)رابطه حق و تکلیف و مشروعیت: 175

 

8-2-4)دموکراسی: 175

 

 

 

 

 

ح

 

1-8-2-4)اسلام و دموکراسی: 175

 

2-8-2-4)مفهوم دموکراسی دینی: 176

 

3-8-2-4)کاستی های دموکراسی: 176

 

9-2-4)عدالت: 177

 

1-9-2-4)مفهوم عدالت: 177

 

2-9-2-4)عدالت الهی در نظام خلقت: 177

 

3-9-2-4)عدالت الهی در تشریع: 177

 

4-9-2-4)ارتباط مفهوم اجتماعی عدالت با حکومت دینی: 179

 

10-2-4)آزادی: 179

 

1-10-2-4)مفهوم آزادی در اسلام: 179

 

2-10-2-4)آزادی مطلق و مشروط: 180

 

3-10-2-4)آزادی و تکالیف: 180

 

4-10-2-4)آزادی بیان: 180

 

5-10-2-4)تعزیرات و آزادی: 181

 

11-2-4)جامعه ی مدنی: 181

 

1-11-2-4)اهمیت زندگی اجتماعی در اسلام: 181

 

2-11-2-4)مفهوم جامعه ی مدنی در اسلام: 181

 

12-2-4)سکولاریزم: 186

 

1-21-2-4)مفهوم سکولاریزم: 186

 

2-21-2-4)اسلام و سکولاریزم: 187

 

3-21-2-4)سکولاریزم، دین حداقلی و حداکثری: 187

 

13-2-4)حقوق بشر: 188

 

1-13-2-4)حکومت دینی و حقوق بشر: 188

 

14-2-4)لیبرالیزم: 189

 

1-14-2-4)اسلام و لیبرالیزم: 189

 

 

 

 

 

خ

 

15-2-4)خشونت: 189

 

3-4)بررسی تطبیقی قرائت سروش و مصباح یزدی از حکومت دینی: 190

 

1-3-4)قرائت سروش از حکومت اسلامی: 190

 

1-1-3-4)قبض وبسط تئوریک شریعت: 190

 

2-1-3-4)ایدئولوژی و فقه، عقل و وحی: 190

 

3-1-3-4)اسلام و دموکراسی: 192

 

4-1-3-4)اسلام و مدرنیته: 193

 

2-3-4)قرائت مصباح یزدی از حکومت اسلامی: 194

 

1-2-3-4)مبانی دین شناسی: 194

 

2-2-3-4)مبانی انسان شناختی: 195

 

3-2-3-4)دین و دموکراسی: 198

 

4-4)نتیجه گیری: 203

 

فصل پنجم: جمع بندی و نتیجه گیری

 

مقدمه: 205

 

1-5)پاسخ به پرسش اصلی پژوهش: 205

 

2-5)پاسخ به پرسش های فرعی پژوهش: 205

 

1-2-5)پرسش فرعی اول: 205

 

1-1-2-5)نظرات و اندیشه های سروش بر اساس هرمنوتیک فلسفی: 205

 

2-1-2-5)نظرات و اندیشه های مصباح یزدی بر اساس هرمنوتیک کلاسیک: 206

 

2-2-5)پرسش فرعی دوم: 207

 

1-2-2-5)سروش: 207

 

2-2-2-5)مصباح یزدی: 208

 

3-5)راستی آزمایی فرضیه ی های تحقیق: 208

 

1-3-5)فرضیه اصلی تحقیق: 208

 

 

 

 

 

د

 

1-1-3-5)اثبات فرضیه اصلی تحقیق: 208

 

2-3-5)فرضیه های فرعی تحقیق: 208

 

1-2-3-5)اثبات فرضیه فرعی اوّل: 209

 

2-2-3-5)اثبات فرضیه فرعی دوم: 209

 

4-5)نتیجه گیری: 209

 

فهرست منابع و مآخذ: 211

 

مقدمه:

 

در این فصل به کلیات تحقیق پرداخته می‌شود. ضمن بیان مسئله‌ی تحقیق و شرح و توضیح آن، اهداف تحقیق مشخص می‌گردد. همچنین نگاهی نیز به پیشینه و ادبیات پژوهش می‌اندازیم تا مشخص گردد آیا این موضوع مسبوق به سابقه است یا خیر؟ سپس به شرح و توضیح کلی چارچوب نظری پرداخته می‌شود که تمام تحقیق پیش رو باید حول محور آن انجام شود، بیان سؤالات و فرضیه‌های تحقیق و همچنین روش و سازمان‌دهی تحقیق نیز بخش پایانی این فصل است.

 

1-1)بیان مسئله: