كلید واژه ها: باززایی مستقیم، بذرالبنج مشبک، تنظیمکننده رشد گیاه، ریزنمونه، کشت درونشیشهای

 

 

 

 

 

 

 

 Email: b.hosseini@urmia.ac.ir                                                                                                                           نویسنده مسئول *

 

 

 

مقدمه

 

گیاههان ج نس ^Hyoscyamus از جمل ه گیاههان داروی ی باارزش، متعلق به تیره ^Solanaceae و دارای 20 گونه و 90جنس در سطح جهان و نیز 13 گونه در ایران میباشهد  کهه  هفت گونه آن بومی هستند ^[1، 6^]. گونه بهذرالبنج  مشهب   )با نام علمهی Hyoscyamus reticulatus L.( بهوم ی منهاطق  اروپا، علفی، دوساله بوده و دارای ترکیبهات  دارویهی  نظیهر  تروپان آلکالوئیدهای هیوسیامین و اسکوپولامین میباشد که از آن ها در تهیه داروهای ضدتشنج، بی حسی، مسکن و تب بهر  استفاده می شود ^[7،3، 21 و 26^]. میه زان آلکالوئیه دهای کهل  در ^{H. reticulatus} در بههرگههها 027/0-011/0 و در ریشهههههها

 

417/0 درصد مشاهده شد. سایر متابولیتهای شهناخته  شهده  در گونههای بذرالبنج شامل فلاونوئیه دها،  اسهید کلروژنیه  ، تانن و کومارین میباشند ^[5، 16 و 19^].

 

فاکتورهای شیمیایی، مواد معدنی، تنظیمکنندههای  رشهد به عنوان مهمترین عوامل در تمایززدایی و رشد گیاه مؤثرند ^[23^]. تحقیقات متعددی بر روی باززایی گیاهان متعلهق  بهه  ای ن تیههره نظیههر [ Solanum  ،[14Hyoscyamus niger

 

[ Solanum melongena L. ] ،[13trilobatum L.18]، در محی  کشت حهاوی  ترکیبهات  و  سهطوح مختلهف  تنظهیم -کننده های رشدی و ریزنمونههای مختلف انجام شده است.

 

در یکی از گونههای گیاه مریمگلی )با نام علمی  ^{Salviamiltiorhizza}(، بیشترین نرخ باززایی غیرمستقیم در محه ی  کشت ^MS حاوی 5/0 میلیگرم در لیتر ^IAA و 6/4 میله ی^–گرم در لیتر ^Kin و باززایی مسهتق یم در محه ی  کشهت  ^MS حاوی 6/2 میلیگرم در لیتر ^BA و 5/0 می لهیگهرم  در لیتهر  ^IAA بهدست آمد ^[28^]. در گیاه نعناع فلفلی )با نهام  علمهی ^{Mentha piperita}(، حداکثر تعداد شاخه و طول شهاخه  درمحی  کشت ^MS حاوی 4/0 میلیگرم در لیتر ^NAA و 4/0 میلیگرم در لیتر ^Kin بهدست آمد ^[29^]. انهدام زایهی  درون^–شیشهای از گیه اه .Cassia auriculata L در محه ی  کشهت  ^MS حاوی سه میلیگرم در لیتر ^BA و یه   میله یگهرم  در لیتر ^NAA و محی  کشت ^MS حاوی سه میلیگرم در لیتهر  ^Kin و سه میلیگرم در لیتر ^BA صورت گرفت ^[27^].

 

باتوجه به اهمیت این گیاه و نیز درنظر گرفتن این نکته که هیچ مطالعهای در مورد کشت درونشیشهه ای ایهن  گیهاه  تاکنون گزارش نشده است، هدف از انجام پژوهش حاضر، شناخت بهترین، سریعترین و اقتصادیترین روش تکثیهر  و دستیابی به محی  کشت مناسهب  بهرای  بهاززایی  و تکثیهر  گیاه درونشیشهای این گیاه و همچنین تدوین دانهش  فهن -کشت درونشیشهای در ایران میباشد.

 

 

 

مواد و روشها

 

مواد گیاهی، ضدعفونی سطحی و شرایط نگهداری بذر موردنیاز جهت کشت درونشیشهای در شرای  گنهدزدا  به منظور تهیه ریزنمونه سالم و تمیز از باغ گیاهان دارویهی  دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه تهیه ه گردیهد . همچنهین  تحقیق در مرکز رشهد  واحهدها ی فنهاور ی و بیوتکنولهوژ ی جهاد دانشگاهی ارومیه در سال 1392 انجهام  گردیه د. ابتهدا  جهت شکستن خهواب  فیزیولهوژیکی  بهذور  بهه  مهدت  24 س اعت در ش رای  ک  املا ت اریکی و در دم ای 24 درج ه سانتیگراد با محلول جیبرلین آغشته گردید. سهپس  جههت  ضدعفونی سطحی بذرها از اسیدسولفوری  10 درصهد  بهه  مدت هفت دقیقه، هیپوکلریت سدیم پنج درصهد  بهه  مهدت  10 دقیقه و سه بار غوطهه وری در آب مقطهر  بهه  مهدت  10 دقیقه اسهتفاده  گردیه د. پهس  از ضهدعفون ی سهطح ی بهذور  استریل در محی  کشت پایه ^MS تکمیل شده با ساکارز سه درصد حجمی و آگار 8/0 درصهد  بها  اسهیدیته  7/5 کشهت  شدند. جهت کشت کلیه مواد گیاهی در اتاق رشد با دمها ی 2 ± 24 درجههه سههانتیگههراد و بهها فتوپریههود 16 سههاعتروشنایی و هشت سهاعت  تهار یکی قهرار  گرفتنهد . قطعهات  هیپوکوتیههل و کوتیلههدون 15 روز پههس از کشههت بههذر و قطعات گره و نوک شهاخه  21 روز پهس  از کشهت  بهذر  از گیاهچههای حاصل تهیه شدند.

 

 

 

آزمایش بررسی اثر ترکیبات و غلظتهای مختلف   تنظیمکنندههای رشد بر باززایی

 

این آزمایش به منظور بررسی اثهر  ترکیبهات  و غلظهت ههای 

 

 

 

 

 

 

جدول 1. تركیبات مختلف تنظیمكننده رشد گیاهی جهت مطالعه باززایی گیاه بذرالبنج مشبک در شرایط درونشیشه                                                                                                                                                                           ترکیبات هورمونی تیمار  control  T1  1 mg.l-1 Kin  T2  3 mg.l-1 Kin  T3  5 mg.l-1 Kin  T4  0.1mg.l-1 IAA  T5  1 mg.l-1 Kin + 0.1 mg.l-1 IAA  T6  3 mg.l-1 Kin + 0.1 mg.l-1 IAA  T7  5 mg.l-1 Kin + 0.1 mg.l-1 IAA  T8  0.5 mg.l-1 IAA  T9  1 mg.l-1 Kin + 0.5 mg.l-1 IAA  T10  3 mg.l-1 Kin + 0.5 mg.l-1 IAA  T11  5 mg.l-1 Kin + 0.5 mg.l-1 IAA  T12

 

 

 

مختلف تنظیمکنندهههای رشهد گیهاهی  بهر  میهزان  بهاززایی ریزنمونههای کوتیلدن، هیپوکوتیل، گره و نوک شاخساره بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کهاملا   تصهادفی  بها  چههار  تکرار انجام گردیهد . فاکتورههای  آزمایشهی  شهامل  ترکیهب  هورمون ^IAA در سه سطح )صفر، 1/0 و 5/0 میلیگهرم  در لیتر( با ^Kin در چهار سطح )صفر، ی،  سه و پنج میلیگرم در لیتر( بودند )جدول 1(. واکشهت  ریزنمونهه هها  ههر  سهه  هفته ی بار انجام گردید و پس از سه بار واکشهت ، میهزان  القای جوانه و تعداد شاخههای باززایی شده در هر تیمار و در هر تکرار محاسبه گردید.

 

 

 

 

 

آزمایش بررسی اثر نوع محیط کشت پایه و غلظفت  IBA و IAA بر ریشهزایی

 

این آزمایش به منظور بررسی تأثیر غلظهت  نمه   )^MS( و هورمون های ^IAA و ^IBA بر میزان ریشهزایی گیاهچهههای  باززایی شده در آزمایشگاه انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل محی          کشهت ₂ ^MS/ ¹و ^MS در غلظهت ههای  1/1 و 2/2 میکرومولار ^IAA و ^IBA بودند. همچنین محی  کشت

 

₂ ^MS/ ¹و ^MS فاقد هورمون به عنهوان  تیمهار  شهاهد  مهورد  آزمایش قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح         کاملا تصادفی در چهار تکهرار  صهورت  پهذیرفت . در پایان واکشتها میانگین القای ریشهه  حاصهله  انهدازه گیهری  گردید. 

 

سازگاری

 

گیاهچههای ریشه دار شده به داخل گلدانهای پلاستیکی بها  بستری از پیت و پرلیت به نسبت )3 به 1( تغذیهه  شهده  بها محلول ^MS½ منتقل شهدند . بهرای  حفه   رطوبهت  نسهبی ، گلدانها در جعبه پلاستیکی شفاف قهرار  گرفتهه  و در اتهاق  رش د نگههداری ش دند. بع د از 21 روز، درپ وش جعب ه پلاستیکی بهتدریج باز و گیاهچههای سازگار شده نهایتا  بهه  گلخانه منتقل شدند.

 

 

 

روش تجزیه آماری

 

تجزیه آماری دادهها با استفاده از نرمافهزار         آمهاری ^SPSS و مقایسه میانگینها با آزمون چنددامنهای دانکهن  )^DMRT( انجام و نمودارها با استفاده از نرمافزار ^Excel رسم شد.

 

 

 

نتایج و بحث

 

اثر غلظتهفای  مختلف   Kin و IAA بفر  میفانگی   القای جوانه

 

نتایج جدول تجزیه واریانس نشهان  داد کهه  اثهر  متقابهل  در ریزنمون هه ای کوتیل دن، هیپوکوتی ل و گ ره در ترکیب ات مختلف هورمونی و در ریزنمونه نوک شاخساره اثهر  سهاده کینتین بر میانگین القای جوانه در سطح احتمال ی  درصهد معنیدار بوده است )جدولههای  2 و 3(. براسهاس  مقایسهه  میانگینههای  انجهام  شهده  طبهق  آزمهون  دانکهن ، بیشهترین  میانگین القای جوانه )50/32 و 31 جوانه در هر ریزنمونهه(  در ریزنمونه کوتیلدن بهترتیب در محی  کشت حاوی یه   میلیگرم در لیتر ^Kin و 1/0 میلیگرم در لیتهر  ^IAA و پهنج  میلیگرم در لیتر ^Kin و 5/0 میلیگرم در لیتر ^IAA بهدسهت  آمد. در ریزنمونه هیپوکوتیل حداکثر القهای  جوانهه  )63/31 و31/31 جوانه در هر ریزنمونه ( به ترتیب در محهی   کشهت  ^MS حاوی سه میلیگرم در لیتر ^Kin و 1/0 میلیگرم در لیتهر  ^IAA و پنج میلیگرم در لیتر ^Kin و 5/0 میلهی گهرم  مشهاهده  گردی د و در ریزنمون ه گ ره ب الاترین مق دار الق ای جوان ه )31/37 جوانه در هر ریزنمونه( در محی  کشت ^MS تکمیل شده با ی  میلیگرم در لیتهر  ^Kin و 1/0 میلهی گهرم  در لیتهر  ^IAA بهدست آمد. همچنین در ریزنمونه نهوک  شاخسهاره  در همه تیمارها، القای جوانه مشاهده گردید که تفهاوت  معنهی -داری با تیمار شاهد نشان دادند )شکلهای 1، 2، 3 و 4(.

 

 

 

جدول 2. نتایج تجزیه واریانس اثر تركیب تنظیمكننده رشد ^Kin و ^IAA بر میانگین القای جوانه از ریزنمونههای كوتیلدن،

 

هیپوكوتیل، گره و نوک شاخساره گیاه بذرالینج مشبک¹

 

کوتیلدن                                                                      هیپوکوتیل                                            نوک شاخساره

 

         1056/553^*                  1186/014^**               1664/755^**               1581/192^**                            3                      _Kin

 

          264/228^ns                        67/030^*                      232/658^**                   248/371^**                              2                     _IAA

 

^ns 192/405^** 63/406^** 177/635^** 6 IAA × BAP 197/130 اشتباه آزمایشی 36 38/1 770/3 567/28 567/28

 

** – معنیدار بودن در سطح احتمال 1 درصد، * – معنیدار بودن در سطح احتمال 5 درصد، ^ns – عدم معنیدار بودن

 

جدول 3. جدول تجزیه واریانس اثرات نوع ریزنمونه^Kin  بر میانگین القای جوانه در بذرالبنج مشبک

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

میانگین مربعات	درجه آزادی	منابع تغییرات
1474/968**	3	ریزنمونه
4514/110**	3	Kin
1022/620*	2	اکسین
251/725**	9	ریزنمونه ×  Kin
71/698*	6	ریزنمونه × اکسین
169/663*	6	Kin × اکسین
147/752**	18	Kin × اکسین × ریزنمونه
54/820	141	اشتباه آزمایشی
28/46		ضریب تغییرات )%(

 

 ^* و ^** – بهترتیب نشاندهنده اختلاف معنیدار در سطوح ی  و پنج درصد میباشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1. تأثیر تركیبات و غلظتهای مختلف ^Kin و ^IAA بر میانگین القا جوانه و باززایی شاخه در ریزنمونه كوتیلدن گیاه بذرالبنج مشبک. حروف غیرمشابه نشاندهنده تفاوت معنیدار در سطح احتمال 1 درصد بین میانگین ها در آزمون دانکن میباشد.

 

 

 

 

 

 

 

شکل 2. تأثیر تركیبات و غلظتهای مختلف ^Kin و ^IAA بر میانگین القای جوانه و باززایی شاخه در ریزنمونه هیپوكوتیل گیاه بذرالبنج مشبک. حروف غیرمشابه نشاندهنده تفاوت معنیدار در سطح احتمال 1 درصد در بین میانگینها در آزمون دانکن می باشند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 3. تأثیر تركیبات و غلظتهای مختلف ^Kin و ^IAA بر میانگین القای جوانه و باززایی شاخه در ریزنمونه گره گیاه بذرالبنج مشبک. حروف غیرمشابه نشاندهنده تفاوت معنیدار در سطح احتمال 1 درصد در بین میانگینها در آزمون دانکن میباشند.

 

 

 

 

 

اثر غلظتهای مختلف ^Kin و ^IAA بر باززایی شاخه نت ایج آن الیز واری انس دادهه ا نش ان داد ک ه اث ر متقاب ل ریزنمونههای کوتیلدن، هیپوکوتیل و گره در کینتین، ایندول استی  اسید و در ریزنمونه نوک شاخساره اثر ساده کینتهین  بر میانگین باززایی شهاخه  در سهطح  احتمهال  یه   درصهد  معنیدار بوده است )جدولههای  4 و 5(. براسهاس  مقایسهه  میانگینهای انجام شده طبق آزمون دانکن، حداکثر میانگین باززایی شاخه در ریزنمونه کوتیلدن در محی  کشت حاوی 1 میلیگرم در لیتر ^Kin و 1/0 میلیگرم در لیتر ^IAA )131 گیاهچه در هر تیمار( و پنج میلهی گهرم  در لیتهر  ^Kin و 5/0 میلیگهرم  در لیتهر  ^IAA )124 گیاهچهه  در ههر  تیمهار( ، در ریزنمونه هیپوکوتیل در محی  کشت حاوی 3 میلیگهرم  در لیتر ^Kin و 1/0 میلیگرم در لیتر ^IAA )50/126 گیاهچه در هر تیمار( و پنج میلیگرم در لیتر ^Kin و 5/0 میلهی گهرم  در لیتر )25/133 گیاهچه در ههر  تیمهار( ، در ریزنمونهه  گهره  در محی  کشت تکمیل شده با ی  میلیگرم در لیتهر  ^Kin و 1/0 میل یگ رم در لیت ر ^IAA )25/149 گیاهچ ه در ه ر تیم ار( مشاهده گردید )شکلهای 1، 2 و 3(. همچنین در ریزنمونهه  نوک شاخساره در همه تیمارها باززایی شاخه مشاهده گردید که تفاوت معنیداری با تیمار شاهد داشتند )شکل 4(. 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 4. اثر سیتوكنین بر باززایی ریزنمونه نوک شاخساره گیاه بذرالبنج مشبک

 

 

 

جدول 4. جدول تجزیه واریانس اثر تركیب تنظیمكننده رشد ^Kin و ^IAA بر میانگین باززایی شاخه از ریزنمونههای كوتیلدن، هیپوكوتیل، گره و نوک شاخساره

 

نوک شاخساره

 

 21690/444^**       18144/243          26636/076^**            25314/243^**                                     3                       Kin

 

 3030/146^ns                     1140/646^ns                3722/521^**                4020/771^**                                      2                     _IAA

 

ns 3697/451** 1014/493** 2891/326** 6 IAA × BAP257/1394 خطای آزمایشی 36 563/25 326/60 229/408 569/835

 

** – اختلاف معنیدار در سطح احتمال 1 درصد، ^ns – عدم وجود اختلاف معنیدار

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

میانگین مربعات )MS(	درجه آزادی	منابع تغییرات
21148/253 **	3	ریزنمونه
76669/729**	3	Kin
14810/828**	2	اکسین
229/706**	9	ریزنمونه × Kin
1253/793*	6	ریزنمونه × اکسین
2825/224**	6	Kin × اکسین
2324/846**	18	Kin × اکسین × ریزنمونه
820/55	141	اشتباه آزمایشی
21/75		ضریب تغییرات )%(

 

جدول 5. تجزیه واریانس اثرات نوع ریزنمونه و ^Kin بر میانگین باززایی شاخه در بذرالبنج مشبک

 

     * و ** – به ترتیب نشاندهنده اختلاف معنیدار در سطوح پنج و ی  درصد میباشد.

 

 

 

 

 

در تیمار شاهد ریزنمونهه ههای  کوتیلهدن  و هیپوکوتیهل  باززایی شاخه و القای جوانه صهورت  نگرفهت  و در تیمهار  شاهد ریزنمونههای گره و نوک شاخساره کمترین میهانگین  القای جوانه و باززایی شاخه مشاهده گردید.

 

تکثیر درونشیشهای به وسیله فاکتورهای متعددی تحت تأثیر قرار میگیرد، یکی از فاکتورههای  بسهیار  مههم  نهوع  و غلظت و نسبت تنظیمکنندههای رشد اضافه شده به محهی   کشت میباشد که در کشت درونشیشهای جهت تسریع در رشد استفاده میشود ^[20^]. به عنوان ی  قاعده کلی جههت  انجام هرچه بهتر رشد، اکسین یا سیتوکنین و یها  ههر  دو بها  هم به محی  کشت افزوده میشوند ^[7^]، ولی نسبت مناسب اکسین به سیتوکنین به نوع گونه و ریزنمونهه  بسهتگی  دارد.

 

نتایج این آزمایش نیز نقهش  مه ؤثر تنظهیم کننهده ههای  رشهد  گیاهی در پاسخ ریزنمونهها را مشخص نمود.

 

در ارتباط با اثر تنظه یمکننهده هها ی رشهد  گیه اهی، نهوع ،

 

غلظ ت و نس بت هورم ونه ا در موفقی ت کش ت باف ت، تحقیقات متعددی انجام شده است. معمولا  جههت  شهاخه -زایی از هورمونهای سیتوکنینی استفاده میشود ^[26^]. نهوع  ریزنمونه، محی  رشد و سهطوح  هورمه ونههای  داخلهی  در القای شاخساره تهأثیر  مهی گذارنهد  و ایهن  فاکتورهها  باعه   تفاوت در مشاهدات میشوند ^[15^]. 

 

منبع ریزنمونه مورد استفاده، برای تعیین اندام و پتانسیل تولید مهم است که بهطور معنهی داری تحهت  تهأثیر  شهرای   فیزیولوژیکی و فتوسنتزی گیاه والهد  قهرار  مهی گیهرد  ^[12 و 22^]. سن فیزیولوژیکی ریزنمونهها، نوع و اندازه ریزنمونه-ها از فاکتورهای دیگری اسهت  کهه  بهر  تشهکیل  انهدام هها ی درون شیشههه مههؤثر هسههتند ^[23^]. در گیاهههان مختلههف از بخشهای هوایی گیاهان به عنوان ریزنمونهه  اسهتفاده  شهده  است. به عنوان مثهال ، در کهور  ).Capparis spinosa L( از ریزنمونه هیپوکوتیهل  ^[6^]، در گیهاه  ^{Benincasa hispida} از کوتیلدن ^[16^]، در گیاه نعناع فلفلی از ریزنمونه گره ^[25^] و در گیاه پرسهیاوش  )^{Ginkgi biloba}( از ریزنمونهه  مریسهتم  انتهایی، برگ و دمبرگ ^[2^] استفاده شده اسهت . در بررسهی  تأثیر 4 ریزنمونه )مریستم انتهایی، گره، کوتیلدن و قطعهات  بهرگ(  در بهاززایی  درون شیشهه ای بادرنجبویهه  ) ^{Mehissaofficinalis}( گزارش نمودند که حداکثر درصد بهاززایی  در ریزنمونه مریستم انتهایی )5/94 گیاهچه در هر ریزنمونه( و بیشترین میانگین باززایی در ریزنمونه گهره  )9/34 گیاهچهه  در هر ریزنمونه( مربوط به تیمار 22 میکرومول ^BA بود در حالی که ریزنمونه کوتیلدن و قطعات بهرگ  بهاززایی  نشهان  ندادند ^[4^].

 

بیش ترین ب اززایی از ریزنمون ه ن وک شاخسهاره و در محی  حاوی غلظتها و ترکیبات مختلف تنظیمکنندهههای  رشد بهدست آمهد  )شهکل  5- الهف  و ب.( در ایهن  رابطهه ، محققین در آزمایشات خهود  بهر  روی اثهرات  غلظهت ههای 

 

مختلف  ^Kinبر روی بهاززایی  گیهاه  زینتهی    ^{Matthiolaincana} مشاهده کردند که بها  افهزایش  غلظهت  ^Kin تعهداد  و طههول شههاخههههای پههرآوری شههده افههزایش یافههت ^[8^].

 

سیتوکینینها بر غالبیت انتهایی غلبه میکننهد ، باعه   القها ی تعداد زیادی جوانه شاخه شده و باع  از بین رفتن خهواب  جوانههای جانبی میشوند. بنابراین انتخاب غلظت مناسهب  تنظیمکننده رشد گیاهی، مرحله بحرانی در بهاززایی  شهاخه  است ^[11^]. 

 

موقعیت ریزنمونه بر روی گیاه مادری بر روی رشهد  و نمو مؤثر است و هرقدر از قسمت بالاتر گیاه ریزنمونه تهیه شود، احتمال موفقیت در کشت بافهت  بیشهتر  خواههد  بهو د ^[1^]. بنابراین احتمال میرود علهت  عملکهرد  موفقیهت آمیهز  ریزنمونه نوک شاخساره نسبت به سایر ریزنمونههها  همهین  موضوع باشد. همچنین در محی  شاهد )بدون تنظیمکننهده  رش د( ب اززایی بس یار ک م مش اهده گردی د ک ه ای ن ام ر نشان دهنده اهمیهت  سهیتوکینین هها  در تحریه   پهرآوری  و تقسیم سلولی در ریزنمونههای کشت شده و تشکیل انهدام  در بافتهای تیمار شده با سهیتوکینین  اسهت . بهه طهورکلی ، تنظیم کننده رشهد  ^Kin در تعهادل  بها  غلظهت ههای  اکسهین ، ریزنمونهها را در جهت افزایش طول سهلول هها  و درنتیجهه  افزایش تولید شاخساره کامل پیش برده است ^[12^]. بررسففی اثففرات غلظففت نمفف  )MS( و تنظففیم–کننففده هففای رشففد IAA و IBA بففر ریشففهزایففی گیاهچههای باززایی شده

 

در تحقیق حاضر، اثر غلظت نمه   در محه ی  کشهت  پایه ه ^MS و تیمار هورمونی ^IAA و ^IBA به منظور ارزیابی پاسخ گیاهچههای باززایی شده جهت ریشهزایهی  انجهام  گردیهد .

 

حدود چهار هفته بعد از قرار گرفتن گیاهچههای حاصل از باززایی در محی  ریشهزایی، گیاهچههای ریشهدار شهده  بها  دقت از شیشهها خارج و ریشهه ههای  القها ء شهده  شهمارش  شدند. نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که اثرات ساده و متقابل محی  کشت و هورمون بر القای ریشهه  در سهطح  احتم ال ی  درص د معن یدار ب ود )ج دول 6(. مقایس ه میانگین اثرات متقابل هورمون و محی  بر القای ریشه نشان داد ک ه مح ی  کش ت ^MS ح اوی 1/1 و 2/2 میکروم ول هورمون ^IBA با میهانگین  50/87 بیشهترین  میهانگین  القها ی ریشه را ایجاد کرد. میهانگین  القها ی ریشهه  ایجهاد  شهده  در محی  کشت ^MS2/1 حاوی 1/1 میکرومول ^IBA، 50  بهود و در سایر تیمارها ریشهزایی مشاهده نگردید )شکلههای  5- ج و شکل 6(. ریزشاخههایی کهه  در محهی   کشهت  بهدون  اکس ین ق رار داده ش دند، ریش های ایج اد نکردن د. نت ایج مشابهی در کشت درونشیشهای گیاه بادرنجبویهه  به هدسهت  آمده است ^[13،4^].

 

ریشهزایی بهوسیله عوامل مختلفی نظیر وجهو د تنطهیم -کنندههای رشد در محی،  ترکیب نم های پایه، ژنوتیپ و شرای  محیطی تحت تأثیر قرار میگیهرد . اکسهین هها  نقهش  مهمی در ریشهزایی دارند و بهرای  بیشهتر  گونهه هها  وجهود  اکسین بهرای  انگیهزش  ریشهه زایهی  لازم اسهت  ^[17 و 30^].

 

اکسین مراحل پیچیده تشکیل ریشه جهانبی  )^Lateral( را از طریق تکرار تقسیم سلولی القاء میکند ^[16^].

 

 

 

 

 

 در تركیب با 5/0 میلیگرم بر لیتر ^IAA 6 هفته بعد از كشت، ب – گیاهچههای باززا شده 9 هفته بعد از كشت، ج – گیاهچههای ریشهدار شده در محیط ^MS حاوی 2/2 میکرومول ^IBA و د – گیاهچههای سازگار شده.

 

شکل 5 . مراحل كشت بافت: الف – جوانههای القا شده در محیط حاوی پنج میلیگرم بر لیتر ^Kin                       

 

 

 

جدول 6 . جدول تجزیه واریانس اثرات متقابل غلظت نمک در محیط كشت پایه ^MS و تیمار هورمونی  بر میانگین القای ریشه گیاه بذرالبنج مشبک

 

منابع تغییرات                                                                درجه آزادی                میانگین مربعات القا ریشه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7812/500      9270/833**                                    3437/500**	1     3   3	× تیمار هورمونی	غلظت نم      تیمار هورمونی اثر متقابل غلظت نم
59/524	21		خطای آزمایشی

 

**

 

^** – اختلاف معنیدار در سطح احتمال 1 درصد

 

 ^1/2

 

شکل 6. اثر محیطهای مختلف ریشهزایی بر میانگین القای ریشههای تولید شده در محیط كشتهای ^MS و ^MS حاوی غلظتهای مختلف ^IAA و ^IBA گیاه بذرالبنج مشبک

 

R₁ = MS + 1.1µM IBA, R₂ = MS + 2.2µM IBA, R₃ = ^1/2MS + 1.1µM IBA, R₄ = ^1/2MS + 2.2µM IBA, R₅ = MS + 1.1µM IAA,

 

 R₆ = MS + 2.2µM IAA, R₇ = ^1/2MS + 1.1µM IAA, R₈ = ^1/2MS + 2.2 µM IAA

 

 

 

در کل ریشهه زایهی  گیاهچهه ههای  بهذرالبنج  مشهب   در محی  ^MS و در حضور ^IBA بهتر از سایر تیمارها بود کهه  این نتایج با نتایج  حاصل از تحقیهق  انجهام  شهده  در مهورد  گی اه Curculigo latifolia مطابق ت دارد [11]. همچن ین دیگههر گزارشههات، ریشهههزایههی گیاهچههههههای ماریتیغههال )Silybum marianum( در محی  MS حاوی 25/0 میله ی-گرم در لیتر ^IBA نشان میدهند ^[24^.]

 

 

 

سازگاری

 

موفقیت هر دستورالعمل کشت بافت، بستگی به سهازگاری  موفق گیاهچههای بهدست آمده از کشت درونشیشهه ای در ش رای  گلخان ه و مزرع ه دارد ^[19^]. در تحقی ق حاض ر، گیاهچههای بهدست آمده از کشت درونشیشهای کهه  پهس  از ریشهدار شدن به گلدانهای پلاسهتیکی  بهرای  سهازگاری  منتقل شده بودند، پس از 10 روز با 90 درصد زندهمانی به شرای  گلخانه منتقهل  شهدند  )شهکل  5- د.(  درنتیجهه ، بها  استفاده از تکنی  کشت بافت و با ریزنمونههای جوانههای انتهایی در ی  محی  مغذی حاوی سهیتوکینین  یها  ترکیهب  سیتوکینین و اکسین مناسب، میزان و سرعت تکثیهر  شهاخه  میتواند به میزان زیادی افزایش یابد.

 

 

 

منابع

 

 

1. بههاقری ه و آزادی پ )1381( کشههت بافههت گیههاهی

 

)تکنی ها و آزمایشها.( چاپ اول، انتشارات دانشگاه مشهد. 154  .

 

 

2. تولیت م، عبدلی م، مشکین م، سیگارودی ف و امیدی م )1387( بررسهههی کشهههت درونشیشههههای گیهههاه ژینکوبیلوب ا از طریههق کشههت باف ت ریزنمونههههههای مختلف. گیاهان دارویی. 32: 162-156.

 

2. چلبیههان ف و مجههد ا )1383( بررسههی تغییههر میههزان آلکالوئیدهای تروپهان در مراحهل  مختلهف  رشهد  گیهاه 

 

Hyoscyamus reticulatus L. در شههرای  طبیعههی و تأثیر تغییر عناصر و قند بر بیوسنتز این آلکالوئیهدها  در کشت بافت آن. گیاهان دارویی. 10: 46-39.

 

 

4. جنگجو خ )1391( بررسی فاکتورهای مؤثر در باززایی درونشیشه های بادرنجبویه ه )Melissa officinalis(.

 

دانشگاه ارومیه. ارومیه. پایاننامه کارشناسی ارشد.

 

 

5. معاونی پ )1388( گیاهان دارویهی ، جلهد اول. چهاپ  اول. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قهدس .

 

 .  1129

 

 

6. مههوافقی ع، حبیبههی ق و علههی اصههغرپور م )1387( باززایی گیاه دارویی کهور ).Capparis spinosa L( بها  استفاده از کشت قطعهات  هیپوکوتیهل . زیسهت شناسهی 

 

ایران. 2)21(: 10-1

 

 

7. وصال س و باقری ع )1382( عملیات کشت بافت ههای گیاهی. انتشارات آستان قدس رضوی. 200  .

 

7. AhmadiHesar A, Kaviani B, Tarang A and BohlooliZanjani S (2011) Effect of different concentrations of etin on regeneration of ten weeks (Matthiolaincana(. Plant Omics. 4(5): 236-238.

 

7. Arteca RN (1996) Plant growth substances principles and applications. Pensylvania University. 325P.

 

7. Ashok K and Bashir JM (2010) In vitro propagation of a medicinal plant Portulaca grandiflora Agricultural Sciences. :)3(6 327-.033

 

7. Babaei N, Abdullah N, Saleh G and Lee

 

Abdullah T (2014) An efficient in vitro plantlet regeneration from shoot tip cultures of Curculigo latifolia, a medicinal plant. The Scientific World. Pp. 1-.9

 

 

12. Debergh PC and Maene LJ (1981) Ascheme for commercial propagation of ornamental plants by tissue culture. Scientia Horticulturae. :41 335-.543

 

12. Oto G, Ozdemir H, Yaren B, Yetkin Y, Tas A and Tantitanir P (2013) Antinociceptive activity of methanol extract of Hyoscyamus reticulatus Phytomedicine and Clinical Therapeutics. Pp. 177-123.

 

12. Read PE (1988) Stock plant influence micropropagation success. Acta. Horticulture. 226: 41-52.

 

12. Rout G, Saxeena C, Samantaray S and Das P (1999) Rapid clonal propagation of Plumbago zeylanica Linn. Plant Growth Regulation. 28: 1-4.

 

12. SamandariGikoo T,            Elhami   B             and

 

Khosrowchahi M (2012) Effects of explants type, plant growth regulators and actived charcoal on direct organogenesis of Silybum marianum. Biotechnology. 11(37): 9023-9027.

 

 

25. Sarwar S, Zia M, Riaz-ur R, Zarrin F and Riaz A (2009) In vitro direct regeneration in mint from different explants on half strength MS medium. Biotechnology. 8(18): 4667-4671.

 

25. Sidhu S (2010) In vitro micropropagation of medicinal plants by tissue culture. The Plymouth Student. 4(1): 432-446.

 

25. Singh Negi R, Chand Sharma K and Sharma M (2011) Micropropagation and anatomical comparision of in vivo and in vitro developed shoot and root in Cassia auriculata a medicinally important plant. Fundamental and Applied Life Sciences. 1(1): 21-29.

 

25. Spiridon E (2010) Tissue Culture, somatic embryogenesis, micropropagation and biotransformation. :06 555-559.

 

25. Venkatromalingam K and Ebbie MG (2011) An efficient in vitro culture method of shoot regeneration coramedicinaly important plant Mentha piperita. Plant Sciences. :01 1-.5

 

25. Vuylasteker C, Dewaele S and Rambour S (1998) Auxin induced lateral root formation in Chicory. Annals Botany. :18 449-.454

 

 

ŞTEFĂNESCU C and Tamas M (2002) Tropane Alkaloid biosynthesis in tissue cultures of scopolia carniolica JACQ. Contribuţii Botanice. Pp. 155-164.