. 14

 

. 16

 

. 17

 

. 17

 

. 19

 

2-5-1 نخبگان سنتی و مذهبی: 19

 

2-5-2 نخبگان تکنوکراتیک: 19

 

2-5-3 نخبگان مالکیت: 20

 

2-5-4 نخبگان کاریزماتیک: 20

 

2-5-5 نخبگان ایدئولوژیکی: 20

 

2-5-6 نخبگان سمبلیک: 20

 

. 21

 

. 22

 

. 24

 

2-8-1 انزوا طلبی: 25

 

2-8-2 بی طرفی: 25

 

2-8-3 عدم تعهد: 26

 

2-8-4 اتحاد و ائتلاف: 26

 

. 27

 

. 27

 

. 27

 

. 30

 

. 33

 

2-13-1 دوره ی اول، دوران محافظه کاری با خط و مشی لیبرالیسم: 33

 

2-13-2 دورهی دوم، دوره ی ارزش محور یا آرمانگرای امت محور: 35

 

2-13-3 دوره ی سوم، دوره ی منفعت محور_اصلاح طلبی اقتصادی (عملگرا): 35

 

2-13-4 دوره ی چهارم، دوره ی گفتمان فرهنگ گرای سیاست محور: 36

 

2-13-5 دوره ی پنجم، با تأکید بر احیا نقش عدالت و معنویت در تحولات جهان (گفتمان اصولگرایی عدالت محور). 37

 

. 38

 

. 38

 

2-15-1 نظریه ویلفرده پاره تو. 39

 

2-15-2  نظریه ی گائتانو موسکا 41

 

2-15-3 نظریه ی روبرت میشلز. 43

 

. 44

 

2-16-1 جوزف شومپیتر. 44

 

2-16-2 سی رایت ملیز. 44

 

2-16-3 رابرت دال. 45

 

. 46

 

. 47

 

. 48

 

 

. 49

 

. 51

 

. 52

 

2-22-1  رهیافت کلان نظام به عنوان راهنمای مطالعه و اقدام سیاست خارجی: 52

 

2-22-2 رهیافت خرد در تجزیه و تحلیل های سیاست خارجی: 53

 

2-22-3 رهیافت اتصال دو سطح تحلیل: 54

 

. 55

 

. 56

 

فصل سوم. 58

 

جهت گیری سیاست خارجی دولت هشتم ونهم و نقش نخبگان در این جهت گیری ها 58

 

 

3. . 59

 

. 59

 

. 63

 

. 66

 

. 68

 

. 70

 

. 71

 

. 73

 

بررسی نقش نخبگان سیاسی در جهت گیری سیاست خارجی دولت نهم ودهم. 74

 

. 74

 

. 74

 

. 76

 

3-10-1نقش نخبگان سیاسی در شکل گیری شعار عدالت گرایی در سیاست خارجی: 76

 

3-10-2 نقش نخبگان سیاسی در شکل گیری شعار اصول گرایی در سیاست خارجی: 76

 

3-10-3 نقش  سیاست خارجی دولت احمدی نژاد در شکل گیری شالوده شکنی نظم موجود: 77

 

3-10-4 نقش نخبگان سیاسی در شکل گیری شعار تقویت استراتژی چند جانبه گرایی: 80

 

3-10-5 نقش نخبگان سیاسی در شکل گیری شعار جامعه ی مهدوی: 81

 

. 81

 

. 83

 

فصل چهارم. 90

 

نتیجه گیری.. 90

 

. 98

 

منابع. 99

 

چکیده:

 

پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی مقایسه ای نقش نخبگان سیاسی در جهت گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران ریاست جمهوری سید محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد می پردازد. از آن جایی که سیاست خارجی موفق کلید رشد و پیشرفت یک کشور می باشد و سیاست خارجی هر کشوری توسط نخبگان آن جامعه طرح ریزی می شود و بنابراین شاه کلید اصلی پیشرفت، در دست نخبگان یک جامعه و در رأس آنان در دست نخبگان فعال در بخش سیاست خارجی می باشد. و هم چنین می توان گفت تضاد اصلی در جامعه نه میان مردم و نخبگان بلکه میان خود نخبگان است. از این رو بسته به نوع نخبگانی که حکومت را در دست دارند و سیستم حکومت را شکل می دهند، تصمیمات و جهت گیری های هر نظام و حکومتی فرق می نماید.در دولت های هشتم و نهم به ترتیب با دو جهت گیری تدافعی و تهاجمی در سیاست خارجی مواجه هستیم. در طراحی هر جهت گیری سیاست خارجی در هر یک از دولت ها، تعداد نخبگان سیاسی باید مشخص گردد.از این رو محقق در این پژوهش می خواهد بدور از سلیقه ی سیاسی و نظر شخصی به مقایسه ی نقش نخبگان در جهت گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بپردازد. هدف کلی از این پژوهش شناسایی میزان نقش نخبگان سیاسی در جهت گیری سیاست خارجی  و به عبارت دیگر از آنجا که جهت گیری سیاست خارجی دولت هشتم و نهم تفاوت ماهوی با هم دارند، باید مشخص نمود نقش هر کدام از نخبگان در طراحی جهت گیری سیاست خارجی چه مقدار بوده است.سؤال اصلی محقق اینست: نقش نخبگان ابزاری و غیر ابزاری (فکری) در تعیین جهت گیری سیاست خارجی چه مقدار است و در هر یک از دو دولت مزبور، در تعیین جهت گیری سیاست خارجی کدام نخبگان نقش بیشتری را ایفا کرده اند؟

 

فرضیه ی محوری در این پژوهش بر این اصل بنا شده است که: « به نظر می رسد نقش نخبگان غیر ابزاری (فکری) در تعیین جهت گیری سیاست خارجی دولت هفتم وهشتم بیش از دولت نهم و دهم است و هم چنین نخبگان ابزاری وزارت امور خارجه، دولت هفتم و هشتم، بیشتر از طیف تحصیل کردگان اروپایی هستند و گرایش بیشتری به غرب دارند. نخبگان ابزاری دولت نهم و دهم، بیشتر طیف تحصیل کردگان شرقی (هند_ایران) هستند.اهمیت این پژوهش در این است که جنبه ی نوآوری دارد و تاکنون چنین مقایسه ای صورت نگرفته است.

 

واژه های کلیدی:سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران_ نخبگان سیاسی (نخبگان فکری_ نخبگان ابزاری)

 

مقدمه

 

سیاست خارجی هر کشوری زمانی می تواند در عرصه ی بین المللی از کارایی و مشروعیت لازم برخوردار باشد که ضمن تعادل با محیط داخلی؛ در جهت میل به منافع ملی شکل گرفته و تنظیم شود. این امر زمانی میسر است که منافع ملی دقیقا شناخته و تعریف شوند. کشورهایی که در عرصه ی بین المللی و سیاست خارجی موفق هستند همگی منافع ملی خود را کاملا مشخص کرده اند و آن ها را برای خویش تعریف نمو ده اند. آن ها می دانند بر چه اصول از سیاست خارجی خود نباید معامله کنند و یا می توان گفت به درستی خطوط قرمز خویش را می شناسند و باز می دانند در مورد کدام مؤلفه ها می توانند انعطاف پذیری استراتژیک از خود نشان دهند.

 

اما موضوعی که در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران شاهدش بوده ایم: جهت گیری های متفاوت سیاست خارجی دولت ها نسبت به یکدیگر است؛ شاید این همه تفاوت در جهت گیری و تفاوت در تعریف منافع ملی برای دستگاه دیپلماسی ما خوش یُمن نباشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، شاهد پنج خرده گفتمان در بطن گفتمان انقلاب اسلامی بوده ایم در این پژوهش ابتدا به بررسی دو خرده گفتمان اصلاح طلب جامعه محور و اصول گرای عدالت پرور و سپس به بررسی نقش نخبگان در طراحی این جهت گیری ها می پردازیم.

 

تفاوت های بسیارچشم گیر و زیادی در جهت گیری های این دو؛ دوره به چشم می خورد. در این پژوهش نقش نخبگان در طراحی این جهت گیری ها تا حدودی مشخص گشت. زمانی که یک گروه از نخبگان با طرز تفکر خاص خود، قدرت را به دست می گیرند، مجددا منافع ملی را برای خویش باز تعریف می نمایند و بر همین اساس شروع به جهت گیری های سیاسی و اخذ تصمیمات سیاسی در عرصه ی بین المللی و داخلی می نمایند.

 

مسئله ی دیگر اینجاست که هر کدام از دولت ها معتقدند: بهترین جهت گیری سیاست خارجی را بر اساس ظرف مکان_زمان برای جمهوری اسلامی ایران انتخاب نموده اند. تیم سیاست خارجی دولت آقای احمدی نژاد، تیم سیاست خارجی دولت آقای خاتمی را متهم به خیانت به منافع و مصالح ملی و سوق دادن کشور به دامان غرب می نماید. و در طرف دیگر تیم سیاست خارجی آقای خاتمی، تیم سیاست خارجی آقای احمدی نژاد را متهم به تقابل با دنیا و موجب به خطر افتادن امنیت و منافع ملی کشور می نمایند. اما آنچه مهم است این است که این ادعا ها؛ جنبه ی تبلیغاتی، جناحی، حزبی و سیاسی دارد و در جهت تخریب چهره ی طرف مقابل می باشد.

 

 

2-2-2- جنگ سرد؛ آغازی بر تشکیل سازمان‌های منطقه‌ای در شرق و غرب… 14

 

2-2-3- پیمان دفاع جمعی بروکسل، مقدمه تشکیل سازمان ناتو. 15

 

2-2-4- تشکیل ناتو. 15

 

2-2-5- تصویب پیمان. 16

 

2-2-6- گسترش ناتو به شرق.. 17

 

2-3- تحول مفهوم خاورمیانه. 18

 

2-3-1- اهمیت خاورمیانه برای کشورهای عضو ناتو. 21

 

2-3-2-  ناتو و سیاست خارجی خاورمیانه‏ای آمریکا 26

 

2-4- ناتو ابزار سیاست خارجی آمریکا 27

 

2-5- تقویت کنترل آمریکا بر منابع انرژی.. 30

 

2-6- کاهش هزینه‏های حضور آمریکا 33

 

2-7- تقویت موضع آمریکا در برابر تروریسم. 34

 

2-8- تقویت موضع آمریکا در برابر گسترش تسلیحات غیرمتعارف… 34

 

2-9- چارچوب نظری: نظریه نئورالیسم. 35

 

2-10- نتیجه گیری.. 40

 

فصل سوم: پیشینه حضور ناتو در خاورمیانه

 

3-1- مقدمه. 43

 

3-2- سازمان ناتو. 44

 

3-2-1- ساختار سیاسی ناتو. 45

 

3-2-2- ساختار نظامی ناتو. 46

 

3-2-2-1- كمیته نظامی.. 46

 

3-3- سازمان‌ها و نهادهای ناتو. 46

 

3-4- اهداف ناتو در دوران جنگ سرد. 47

 

3-5- تعهدات اعضا 47

 

3-6- بحران هویت در ناتو. 48

 

3-7- تولد دوباره ناتو. 49

 

3-7-1- مأموریت‌های خارج از منطقه در طول سال‌های دهه 90. 50

 

3-7-2- نگاه ناتو به روسیه از همكاری تا چالش ها 50

 

3-7-3- ناتو و آمریكا پس از 11 سپتامبر. 51

 

3-8- اصل تسری.. 53

 

3-9- اصل خود جداسازی.. 53

 

3-10- اصل مالکیت مشترک.. 54

 

3-11- اصل همکاری عملی با فواید جمعی.. 54

 

3-12- اصل مکمل‏بودن. 54

 

3-13- مشکلات ناتو در حوزه مدیترانه. 55

 

3-14- اختلافات بین اعراب و رژیم صهیونیستی.. 55

 

3-15- دریافت‏های متفاوت امنیتی.. 56

 

3-16- عدم تامین منافع امنیتی کشورهای عضو. 56

 

3-17- مخالفت نیروهای نظامی کشورهای عضو. 56

 

3-18- ابتکار همکاری استانبول. 57

 

 

3-19- همکاری ناتو و کویت در چارچوب ابتکار همکاری استانبول. 60

 

3-20- مأموریت‏های ناتو در محیط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران. 62

 

3-21- مأموریت ناتو در افغانستان. 62

 

3-22- مأموریت ناتو در عراق.. 64

 

3-23- مأموریت‏های ناتو در پاکستان. 66

 

3-24- مأموریت ناتو در لبنان. 67

 

3-25- مأموریت ناتو در لیبی.. 68

 

3-26- موانع حضور ناتو در منطقه. 69

 

3-26-1- مشکل اجماع داخلی.. 70

 

3-26-2- عدم حمایت مالی و لجستیکی کشورهای اروپای از ناتو. 71

 

3-27- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری.. 71

 

فصل چهارم: نقش ناتو در خاورمیانه

 

4-1- مقدمه. 75

 

4-2- راهبرد ناتو در خاورمیانه. 75

 

4-3- چالش‌های ناتو در خاورمیانه. 76

 

4-4- آمریکا و نظام امنیتى در خاورمیانه. 77

 

4-5- اهداف آمریکا از وارد ساختن ناتو در نظم منطقه خاورمیانه. 78

 

4-6- زمینه‏هاى ورود ناتو به خاورمیانه. 80

 

4-7- چشم انداز حضور ناتو در خاورمیانه. 81

 

4-8- رابطه ترکیه و ناتو و چگونگی تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوی اسلامی ایران. 82

 

4-9- نتیجه گیری.. 86

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

 

5-1- مقدمه. 89

 

5-2- راهکارهای تحقیق برای محققین آتی.. 90

 

5-3- نتیجه گیری.. 90

 

منابع و مآخذ. 96

 

 

 

فهرست جدول‌ها

 

عنوان………………………………………………………………………………………………………………….. صفحه

 

جدول 2-1- ذخایر نفت کشورهای خاورمیانه. 22

 

جدول 2-2- ذخایر نفت حوزه دریای خزر. 22

 

جدول 3-3- مهم‌ترین واردکنندگان نفت در سال 2011. 23

 

جدول 2-4- وضعیت حقوقی برنامه هسته‏ای برخی از کشورهای خاورمیانه. 24

 

جدول 2-5- ذخیره، تولید و نرخ ذخیره ـ تولید بزرگ‌ترین مناطق نفتی جهان. 31

 

چکیده

 

 

استفاده از براهین عقلی در برخورد با مخالفان اهل بیت(ع) 17

 

صداقت و ارادت شاعران شیعی. 18

 

آمیختگی عناصر دینی و سیاسی. 19

 

بیان حقّانیت ائمه(ع) در جانشینی پیامبر(ص) 20

 

هجو دشمنان خاندان پیامبر اکرم (ص) 20

 

بیان مسائل تاریخی. 21

 

مسأله­ی رجعت و ظهور امام زمان (عج) 21

 

استفاده از آیات و روایات در شعر. 22

 

کمیت.. 24

 

دعای أئمّه در حقّ کمیت.. 25

 

شعرکمیت.. 28

 

هاشمیات.. 29

 

عبدى كوفى شاعر ولایت و حریت.. 30

 

تولد و وفات.. 31

 

عبدی و شعر ولایی. 31

 

شعر مکتبی. 32

 

نبوغ عبدی در ادب و حدیث.. 33

 

اعتراف سید حمیری به نبوغ شعری عبدی. 35

 

دیک الجن الحمصی. 35

 

ماجرای دلدادگی دیک­الجن. 36

 

زندگی ادبی دیک­الجن. 37

 

دیوان دیک­الجن. 38

 

نگاهی کلی بر سبک شعری دیک­الجن. 39

 

فصل سوّم

 

روابط بینامتنی قرآنی و روایی شعر شاعران. 40

 

روابط بینامتنی اشعار کمیت اسدی با آیات قرآن کریم و احادیث.. 41

 

روابط بینامتنی با قرآن کریم 41

 

روابط بینامتنی با احادیث.. 55

 

روابط بینامتنی علم یا شخصیت.. 59

 

روابط بینامتنی اشعار عبدی کوفی با آیات قرآن کریم و روایات.. 65

 

اروابط بینامتنی با آیات قرآن کریم 65

 

روابط بینامتنی با احادیث.. 76

 

روابط بینامتنی با قرآن و احادیث.. 89

 

روابط بینامتنی علم یا شخصیت.. 95

 

روابط بینامتنی اشعار دیک­الجن الحمصی با آیات قرآن کریم و احادیث.. 99

 

روابط بینامتنی با قرآن کریم 99

 

روابط بینامتنی با احادیث.. 109

 

روابط بینامتنی با قرآن و احادیث.. 114

 

روابط بینامتنی علم یا شخصیت.. 118

 

نتیجه­ی پژوهش.. 124

 

 

الملخّص… 126

 

موجز الرسالة…………………………………………………………………..127

 

فهرست­ها

 

فهرست منابع و مراجع. 136

 

فهرست پایگاه­های اینترنتی. 141

 

فهرست أعلام 142

 

فهرست آیات.. 146

 

فهرست احادیث.. 151

 

چکیده:

 

بینامتنی یکی از رویکردهای نقد جدید است، که روابط بین متون را مورد بررسی قرار می­دهد. این رویکرد، نگرش به متن را به طور کلی دگرگون کرد. بر اساس آن، متن پایدار وجود ندارد؛ متون در نهایت حاصل آثار پیش از خود یا معاصر با خود می­باشد. این رویکرد به متون، مورد توجّه منتقدان غرب و جهان عرب واقع شد و واکنش­های متفاوتی را برانگیخت.

 

شاعران مكتبى و مدافعان ولایت اهل ‏بیت(ع)، پیوسته از عقیده و ایمان خویش، مشعلى برافروخته و از هنر و ادب خود، سلاحى ساخته­اند، تا از «حق‏» دفاع ‏كنند و با «باطل‏» بستیزند. شاعران شیعی در راستاى فرهنگ اهل ‏بیت(ع) و دفاع از ولایت، شعر را در خدمت عقیده قرار داده­اند. قرآن کریم از آغاز نزول تا کنون به دلیل حیاتی بودن و برخورداری از جمال لفظی و معنویِ غیر قابل وصف همواره، این معدن غنی، الگوی بسیاری از شاعران و ادیبان و بزرگان دین بوده است و در هر دوره، صاحبان شعر و ادب مناسب با ذوق و توانایی خویش، از واژگان، سبک، معنا و درون­مایه­ی این گنجینه­ی بی­پایان بهره برده­اند.

 

کمیت اسدی، عبدی کوفی و دیک­الجن الحمصی از جمله شاعرانی بوده­اند که در برخی از اشعار خویش، به طور مستقیم و یا غیر مستقیم از آیات قرآنی استفاده نموده­اند. خواننده با نگریستن در اشعار این سه شاعر با قرآن کریم و روایات، به خوبی به جلوها­ی بینامتنی اشعار این شاعران و قرآن کریم و روایات پی خواهد برد؛ روابطی که آگاهانه و آشکار و بیشتر آن در ذیل نفی جزئی یا «اجترار» و بعضاً در ذیل نفی متوازی یا «امتصاص»، بنابر معیارهای بینامتنی از دیدگاه محمد بنیس قرار می­گیرند.

 

Abstract:

 

Intertextuality is one of the new critical approaches of this period that considers the relation among texts. This approach transformed the way critics looked at the texts. Based on this no consequent text is available. Texts are follow their previous or contemporary works. This approach to texts received a lot of attention from western critics and caused different views on the subject.

 

Traditional poetics along with advocates of (valayat) consequently aroused fires from their faith and beliefs and build a weapon from their art and literature in order to defend truth and fight untruth. Shite poetics along culture of (valayat) and defending it used poems in their beliefs. Quran from day of coming because of vitality has been known to be full of literal and spiritual description and been used by poetics, scientists and clergy men in each period.  Stylists have used this source of literature according to their talent and ability.

 

Komeit assadi, Abdi  kufy  and dik aljen Alhmsy are among the poets who used Quranic verses in some of their poems. The reader of these poems will somehow be familiar with Quranic verses and its applications .intertextuality. These interactions which are obvious and clear are a fraction of this source, others are occurred by a slight change in meaning that according to Mohammad Benis is considered intertextuality.

 

مقدمه:

 

 

علم نقد همواره در ادبیات از ارزش و اهمیت والایی برخوردار بوده و به عنوان راهی برای ارزش­گذاری آثار ادبی از دیرباز مورد توجّه قرار گرفته است. پدیده­ی بینامتنی به عنوان یک نظریه­ی جدید و مدرن که ارائه دهنده­ی نگرش­های تازه در علم نقد است، امروزه بسیار حائز اهمیت است و جنبه ای از زندگی پسامدرن را نشان می­دهد. این نظریه­ی به عنوان یک امر حتمی برای هر متن می­باشد و هیچ متن ادبی­ای، از این امر مستثنی نیست، هر اثر در یک زمانی تحت تأثیر آثار قبل خود بوده و با تغییر و تحوّل آثار پیشین به خود هویت بخشیده است؛ به عبارت دیگر در هر اثری باید به دنبال ارجاعی به قبل آن اثر و یا معاصر آن بود؛ چرا که خاصیت ذهنی انسان اقتضا می­کند تا پیوسته از تجربیات ذهن فعّال و پویای خود استفاده کند. نویسنده و افکار او در یک زمان از تفکّرات دیگران تأثیر می­پذیرد و در زمان دیگر اندیشه­های مخاطبین خود را تحت تأثیر قرار می­دهد. چنین نگرش­هایی به متن امروزه به عنوان یک قانون برای هر متن تبدیل شده و در حیطه­ی نظریه­ی ادبی به عنوان «بینامتنی» جای می­گیرد.

 

 

سؤال­هایی که در این رابطه در ذهن صورت می­گیرد، می­تواند چنین باشد:

 

 

1.آیا بدون کمک گرفتن از دیگر اندیشه­ها می­توان اندیشید؟

 

 

2. آیا بدون اشاره به دیگر نوشته­ها می­توان نوشت؟

 

 

در واقع پذیرش پاسخ منفی به این پرسش­ها، خود به معنای رسمیت شناختن بینامتنی است.

 

 

قرآن کریم ارزشمندترین اثری است که به عنوان یک میراث ادبی و دینی جامع و کامل در آثار شاعران می­درخشد. قرآن کریم به علت برخورداری از جمال لفظی و معنویِ غیر قابل وصف، همواره الگوی بسیاری از شاعران و ادیبان و بزرگان بوده است. در واقع استفاده از آیات و مفاهیم قرآنی در شعر در هر دوره ضرورت به شمار می­رفته؛ چرا که شعرهایی بیشترین تأثیر را داشتند که در پروردن مضامین آن­ها از آیات قرآنی و یا حتی احادیث پیامبر(ص) و أئمه­ی اطهار(ع) استفاده می­شد.

 

 

2-8.ضرب المثل…………………………………………………………………………………………………………………………..17

 

2-9.تمثیل…………………………………………………………………………………………………………………………………..20

 

2-10.رابطه میان تمثیل و امثال………………………………………………………………………………………………………..22

 

2-11.کنایه………………………………………………………………………………………………………………………………….22

 

2-12.کلمات قصار……………………………………………………………………………………………………………………….24

 

2-13.کلیشه………………………………………………………………………………………………………………………………..25

 

2-14.اصطلاح……………………………………………………………………………………………………………………………..25

 

فصل سوم: نهج البلاغه و امثال علوی

 

3-1.مختصری از زندگی امام علی(ع)………………………………………………………………………………………………..28

 

3-2.نهج البلاغه……………………………………………………………………………………………………………………………29

 

3-3.گردآوری نهج البلاغه………………………………………………………………………………………………………………31

 

3-4.گزیده ای از زندگی نامه سید رضی…………………………………………………………………………………………….33

 

3-4-1.اساتید………………………………………………………………………………………………………………………….34

 

3-4-2.جایگاه علمی و تألیفات…………………………………………………………………………………………………..35

 

3-5.شعر و شاعری سید رضی…………………………………………………………………………………………………………37

 

3-6.پیشینه امثال و حکم در ادب عربی……………………………………………………………………………………………..37

 

3-7.امثال علوی…………………………………………………………………………………………………………………………..38

 

3-7-1.اقسام امثال نهج البلاغه……………………………………………………………………………………………………39

 

3-7-1-1.امثال قرآنی ………………………………………………………………………………………………………..39

 

3-7-1-2.امثال غیر قرآنی……………………………………………………………………………………………………39

 

فصل چهارم: معادل­یابی­امثال نهج البلاغه با امثال فارسی

 

مدخل…………………………………………………………………………………………………………………………………………41

 

4-1.قناعت………………………………………………………………………………………………………………………………….42

 

4-1-1.قناعت در کلمات قصار نهج البلاغه…………………………………………………………………………………………42

 

4-1-2.معادل­یابی امثال و حکم نهج البلاغه با موضوع قناعت در امثال و حکم فارسی…………………………….50

 

4-2.عدالت………………………………………………………………………………………………………………………………….53

 

4-2-1.عدالت در کلمات قصار نهج البلاغه…………………………………………………………………………………….53

 

4-2-2.معادل­یابی امثال و حکم نهج البلاغه با موضوع عدالت در امثال و حکم فارسی……………………………..62

 

 

4-3.بردباری و صبر………………………………………………………………………………………………………………………65

 

4-3-1.بردباری و صبر در کلمات قصار نهج البلاغه…………………………………………………………………………65

 

4-3-2.معادل­یابی امثال و حکم نهج البلاغه با موضوع بردباری و صبر در امثال و حکم فارسی………………….81

 

4-4.طمع…………………………………………………………………………………………………………………………………….86

 

4-4-1.نکوهش طمع در کلمات قصار نهج البلاغه……………………………………………………………………………86

 

4-4-2.معادل­یابی امثال و حکم نهج البلاغه با موضوع نکوهش طمع در امثال و حکم فارسی…………………….93

 

4-5.ظلم و ستم……………………………………………………………………………………………………………………………98

 

4-5-1.نکوهش ظلم و ستم در کلمات قصار نهج البلاغه……………………………………………………………………98

 

4-5-2.معادل­یابی امثال وحکم نهج­البلاغه باموضوع نکوهش ظلم وستم درامثال و حکم فارسی……………….105

 

4-6.عجله و شتابزدگی…………………………………………………………………………………………………………………108

 

4-6-1.نکوهش عجله و شتابزدگی در کلمات قصارنهج البلاغه…………………………………………………………108

 

4-6-2.معادل­یابی امثال­وحکم نهج­البلاغه باموضوع نکوهش عجلع وشتابزدگی­درامثال­وحکم فارسی………….111

 

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………..114

 

منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………………117

 

چکیده

 

بی­شک ‌‌ضرب المثل­ها یکی از گونه­­هـای شناخته شده ادبیات؛ و كاربردی­ترین و در عین حال عامیانه­ترین آن­هـاست که سبب اشتراکاتی در بین زبان­­های اقوام و ملل مختلف شده است. امثال و حکم در انتقال درست فكر و اندیشه گوینده به مخاطب، نقش مهمـی دارند كه در این میان می توان كوتاهـی لفظ، رسایـی معنا، زیبایـی و بدیع بودن كلمات را از ویژگی­هـای برجسته آن دانست.

 

در این میان جایگاه نهج البلاغه و امثال علوی در ادبیات فارسـی، یک امر روشن و غیر قابل انکار است گواه این بیان شعر شاعرانی است که از گذشته­های دور تاکنون تحت تأثیر کلام امام علی(ع) بوده که گاه عینا و گاه از نظر محتوا ومفهوم از امثال و حکم نهج البلاغه الهام گرفته­اند . نهج البلاغه را  می­توان حاصل سرمایه­ی فکر­ی و ذوقی امام علی(ع) دانست که به­عنوان یک سند معتبر دینی و مذهبی چراغ راه هدایت و سعادت را بر بشر روشن می­نماید.

 

این پایان نامه بر آن است که از یک سو امثال و حکم علوی نهج البلاغه را احصاء و پس از تقسیم بندی موضوعـی آن این امثال را با ضرب المثل­های منظوم و منثور زبان فارسی معادل­یابی نماید.

 

Abstract

 

Proverbs and proverbs are undoubtedly one of the known literary genres. They are also the most widely usedand at the same time the commonest genre which causes some commonalities among the languages spoken by different nations and people. Adages play a significant role in conveying the speaker’s thoughts to the audience. They are characterized by briefness, eloquence, beauty, and creativity of the words.

 

Here, the place of Nahjolbalaghe and Alavi adages in Persian literature is undeniable because they are the result of Imam Ali’s (AS) intellectual and skillful capital, who directs human to the path of prosperity.

 

The present thesis is an attempt toextract the Alavi adages from Nahjolbalaghe, on the one hand, and to match them with Persian prose and verse adages and proverbs, on the other hand. Therefore, the objectives of the present thesis are as follow:ecognizing the adages of Nahjolbalaghe,Classifying Nahjolbalaghe adagesthematically, andMatching these adages with Persian ones.

 

مقدمه

 

نهج البلاغه که بخشی از کلام گهربار علی(ع) است، توسط شریف رضـی در سه بخش خطبه­ها، نامه­ها و حکمت­­هـا جمع آوری شده است و بعد از او علماء و فضلای بسیاری برآن شرح نوشته اند، به طوری که در باورهـای اسلامـی نهج البلاغه بعد از قرآن و حدیث نبوی به عنوان یک منبع مهم وغنی برای هدایت بشری به شمار می­آید. نهج البلاغه یک اثر ارزشمند و جاویـد است که با هویـت دینی خود عمومیـت یافته چرا که از زبان و دل امام معصومـی چون علـی(ع) تراوش کرده است و بیانگر عقلانیـت و بلاغت کلام اوست. تجلّـی این کتاب و امثال آن در کلام شعرا و اهل ادب گاه پیدا و آشکار است و گاه پوشیده و نهان؛ این اثر­پذیری پوشیده و پنهان در آثار ادباء گاه به صورت الهامـی بنیادی و گاه  تملیحـی به کار گرفته شده است که مـی­توان عامل اصلـی مثل­هـا و حکمت­هـای مشترك فارسـی و علوی را گرایـش­های دینـی و مذهبی مشترك میان آن­هـا دانست. اما باید اشاره نمود که بیشتریـن اثر­پذیـری از گفتار علوی را می­توان در اشعار و حکایت­­های سعدی مشاهده نمود.

 

مطالب این پایان نامه به شیوه کتابخانه­ای بنابر محور  فیش­ برداری، مطالعه، تحقیق و با استناد به منابع مرجع و مهم گرد­آوری شده است . این تحقیق متشکل از چهار فصل با محتوای موضوعی است که پژوهشگر مطالب را از باب موضوعی امثال مورد بررسی قرار داده است در این پایان نامه تعریف امثال موسع­تر از حکمت  مدنظر می­باشد و در امثالی که بیان نموده حکمت­ها را نیز مدنظر قرار داده و مثل­ها را با دید مجاز درنظر گرفته­ایم.

 

اهمیت امثال علوی از آن جهت است كه گفتاری حکیمانه و پندآموز از امام علی(ع) می­باشد كه با برخی آثار ادبی پیوند ناگسستنـی دارد و تأثیر این آثار در زندگی مردم غیر قابل انکار است. مثل­هـا حاصل تراوش ذهن و اندیشه­ی هوشمندانه­ی یك ملت است، كه فراگیر شده و مورد اقبال جوامع بشری قرار گرفته است. از زمان تألیف این کتاب سال­هـای متمادی سپری شده است، در حالی که دانشمندان و علمای اسلامی در زمینه­های مختلف ادبی و بلاغی و معرفتـی این کتاب را مورد بحث و بررسـی قرار داده و اعجاز کلامـی مولا امیر مومنان را از هر جهت تبیین کرده­اند اما با توجه به اینکه تاکنون کار جامع و کاملـی در زمینه امثال علوی و امثال فارسی صورت  نگرفته است  لزوم انجام این پژوهش مشخص مـی­شود. علاوه بر این شعرا و اهل ادبی که از نهج البلاغه و امثال آن تاثیر پذیرفته­اند ما را به راه رهنمون کرده­اند که پژوهش و تطابق این امثال با یکدیگر در دو زبان فارسی و عربی امری لازم و ضروری است و به درکـی جامع­تر و کامل­تری در این زمینه نیاز است.

 

 

1-2-1-5-2 ترجمۀ مکتوب   11

 

1-2-1-5-2-1 ترجمۀ واژه به واژه 12

 

1-2-1-5-2-2 ترجمۀ تحت اللفظی  12

 

1-2-1-5-2-3 ترجمۀ امین  13

 

1-2-1-5-2-4 ترجمۀ آزاد 13

 

1-2-1-5-2-5 ترجمۀ معنایی(تفسیری) 13

 

1-2-1-5-2-6 ترجمۀ اقتباسی  14

 

1-2-1-5-2-7 ترجمۀ اصطلاحی  14

 

1-2-1-5-2-8 ترجمۀ ارتباطی  14

 

1-2-1-6 انواع متون در ترجمه 14

 

1-2-1-6-1 متون ادبی  15

 

1-2-1-6-2 متون علمی  15

 

1-2-1-6-3 متون دینی  15

 

1-2-1-6-4 متون مطبوعاتی  15

 

1-2-1-6-5 متون داستانی و نمایش­نامه ای  15

 

1-2-1-7 ترجمه در کشورهای عربی  15

 

1-2-1-8 ترجمه در ایران  19

 

1-2-2 نمایش و نمایش­نامه 22

 

1-2-2-1 ظهور نخستین نشانه­های هنر نمایش    23

 

1-2-2-2 هنرهای نمایشی در مصر پیش از اسلام 24

 

1-2-2-3 کارهای نمایشی در مصر پس از اسلام 25

 

1-2-2-3-1 راوی­ها و حکواتی  25

 

1-2-2-3-2 السماجاء و مقلد  25

 

1-2-2-3-3 موهبَذین یا روحوضی­های کوتاه 26

 

1-2-2-3-4 خیال الظل یا سایه بازی  26

 

1-2-2-4 کارهای نمایشی دورۀ جدید  26

 

1-2-2-5 نمایش­نامه در دوران معاصر  29

 

1-2-2-6 واژگان نمایش­نامه ( فصیح یا محاوره ای؟) 30

 

1-2-3 توفیق حکیم  32

 

1-2-3-1 سیر نمایش­نامه نویسی توفیق حکیم  35

 

1-2-4 مصر  38

 

1-2-4-1 جغرافیای مصر  39

 

1-2-4-2 موقعیت مصر  40

 

1-2-4-3 اهمیت مصر  41

 

1-2-4-4 مصر در آثار توفیق حکیم  41

 

1-2-5 مملوکیان  42

 

1-2-5-1 نظام زندگی ممالیک   42

 

فصل دوم نمایش­نامه «السلطان الحائر» 44

 

2-1 فکر نگارش «السلطان الحائر»  45

 

2-2 خلاصۀ نمایش­نامه 46

 

 

2-3 برخی روش­های به کار رفته در ترجمه 46

 

2-4 منابع مورد استفاده در ترجمه 50

 

2-5 خطاهای لغوی متن نمایش­نامه 50

 

2-6 پیام­های نمایش­نامه 51

 

2-7 ترجمۀ نمایش­نامۀ «السلطان الحائر»  «پادشاه سرگردان» 54

 

فصل سوم بررسی فنی و محتوایی نمایش­نامه  «پادشاه سرگردان» 218

 

3-1 بررسی محتوایی نمایش­نامه 219

 

3-1-1 جایگاه و حقوق اجتماعی زن  219

 

3-1-1-1 جایگاه زن در آثار توفیق حکیم  221

 

3-1-2 نوع نمایش­نامه 225

 

3-2 بررسی عناصر فنی نمایش­نامه 227

 

3-2-1 عناصر نمایشی  227

 

3-2-1-1 موضوع (تم) 228

 

موضوع در پردۀ اول  228

 

موضوع در پردۀ دوم 229

 

موضوع در پردۀ سوم 229

 

3-2-1-2 مضمون  229

 

مضمون در پردۀ اول  229

 

مضمون در پردۀ دوم 229

 

مضمون در پردۀ سوم 229

 

3-2-1-3 طرح  230

 

3-2-1-4 شخصیت   230

 

شخصیت در پردۀ اول  230

 

شخصیت در پردۀ دوم 231

 

شخصیت در پردۀ سوم 232

 

3-2-1-4-1شخصیت­های ایستا و پویای نمایش­نامه 233

 

3-2-1-5 زمینه 234

 

زمینه در پردۀ اول  234

 

زمینه در پردۀ دوم 234

 

زمینه در پردۀ سوم 234

 

3-2-1-6 لحن  235

 

لحن در پردۀ اول  235

 

لحن در پردۀ دوم 235

 

لحن در پردۀ سوم 236

 

3-2-1-7 فضا و جو  236

 

فضا و جّو در پردۀ اول  236

 

فضا وجو در پردۀ دوم 237

 

فضا و جو در پردۀ سوم 237

 

3-2-1-8 سبک   238

 

3-2-1-8-1 سبک در نمایش­نامۀ «پادشاه سرگردان» 238

 

3-2-1-9 زاویۀ دید  238

 

زاویۀ دید در پردۀ اول  239

 

زاویۀ دید در پردۀ دوم 239

 

زاویۀ دید در پردۀ سوم 239

 

3-2-1-10 گفتگو  239

 

3-2-1-11 تصویر در نمایش    241

 

3-2-1-12 هول و ولا(تعلیق) 241

 

تعلیق در پردۀ اول  242

 

تعلیق در پردۀ دوم 242

 

تعلیق در پردۀ سوم 242

 

3-2-1-13 کشمکش    242

 

کشمکش در پردۀ اول  243

 

کشمکش در پردۀ دوم 244

 

کشمکش در پردۀ سوم 244

 

3-2-1-14 گره افکنی  244

 

گره افکنی در پردۀ اول  244

 

گره افکنی در پردۀ دوم 245

 

گره افکنی در پردۀ سوم 245

 

3-2-1-15 گره گشایی  245

 

گره‌گشایی در پردۀ اول  245

 

گره گشایی در پردۀ دوم 246

 

گره گشایی در پردۀ سوم 246

 

3-2-1-16 نقطۀ اوج(بزنگاه) 246

 

نقطۀ اوج در پردۀ اول  246

 

نقطۀ اوج در پردۀ دوم 246

 

نقطۀ اوج در پردۀ سوم 246

 

3-2-1-17 فرود 247

 

3-2-1-18 نتیجۀ نهایی  247

 

3-2-2 عناصر بیانی و صور خیال  247

 

3-2-2-1 تلمیح  248

 

3-2-2-2 نماد ( سمبل) 249

 

3-2-2-3 مجاز 250

 

3-2-2-4 کنایه 251

 

3-2-2-5 تفاوت مجاز و کنایه 251

 

3-2-2-6 تشبیه 252

 

3-2-2-7 ضرب المثل  253

 

نتایج پژوهش    255

 

واژه­نامه 258

 

منابع و مآخذ  263

 

کتب عربی  263

 

کتب فارسی  264

 

نشریات   267

 

فرهنگ­های لغت و اصطلاح  268

 

رساله­ها و پایان نامه­ها 268

 

سایت­های اینترنتی  269

 

چکیده

 

ایرانیان  همچون دیگر ملت­های طالب پیشرفت جهان، در کنار قدم­هایی که برای تولید علم برداشته اند، از ترجمه نیز پلی برای دسترسی به علم، فرهنگ و ادبیات ملت­های دیگر، ساخته اند. ترجمه که قرن­ها پیش به وجود آمده و در تکامل تمدن­های ایرانی نقش پررنگی داشته، تاریخچه ای طولانی و پر فراز و نشیب دارد. از زمان تاسیس دار الفنون که ترجمه به طور جدی پیگیری شد، عنایت مترجمان، بیشتر به متن­هایی از زبانهای اروپایی بوده و هرچند آثاری از زبان عربی به فارسی برگردانده شده ولی در مقایسه با زبان­های دیگر، کمیت قابل ملاحظه ای ندارد. از میان آثار ترجمه نشده، برخی درحیطۀ هنر و ادبیات عربی است که زیر مجموعه ای چون نمایش نامه دارد. تعدادی از این نمایش­نامه­ها توسط نویسندگان صاحب سبکی همچون توفیق حکیم نوشته شده است. او که معروف به پدر نمایش­نامه نویسی عرب است، با الهام از آثار نویسندگان اروپایی، نمایش­نامه نویسی عربی را از دایرۀ سرگرمی محض خارج ساخت و در خدمت جامعه قرار داد و آن را به عنوان یک نوع ادبی، شکل و گسترش داد. نمایش­نامۀ «السلطان الحائر» یکی از آثار اوست که در آن، برخی واقعیت­های موجود در جامعه را در چارچوبی تاریخی ریخته و با استفاده از مکاتبی چون واقع گرایی، رمزگرایی و نگرش ذهنی و فلسفی، سعی در بیان مشکل و ارائۀ راه حل آن دارد. این نمایش­نامه هم یکی از هزاران اثری است که به زبان فارسی ترجمه نشده است. نگارنده بر آن است تا در جهت غنای ادبیات فارسی، مخصوصاً ادبیات نمایشی و آشنایی هرچه بیشتر فارسی زبانان با آثار نویسندگان برجسته ای چون توفیق حکیم، ضمن ترجمۀ این اثر، به برخی زوایای محتوایی وفنی آن نیز بپردازد. ترجمه، فصیح و به روش امین و در موارد اندکی، ارتباطی است.در بخش تحلیل نیز، آنچه تحت عنوان بررسی محتوایی ارائه می­شود، جایگاه زن در این اثر و نوع نمایش­نامه است و عناصر داستانی و عناصر خیال موجود در متن، بخشی از فنون به کار رفته در نمایش­نامه است که در این پایان نامه بررسی می­شود.

 

Abstract

 

Iranians like other nations in the world seeking for progress, with the steps they have taken for producing science,they have been used «Translation» as a bridge to access to knowledge, culture and literature of other nations.

 

Translation whichappeared centuries ago with the strong role in the development of Iranian civilizations,has a long and bumpy history. since the establish of Academy which the translation was followed seriously, The focus of the translators was on the texts from European languages and Although some works have been translated from Arabic to Persianbut is not significant in quantity in comparison with the other languages. among the works not translated,there are a number of them in the fields of art and Arabic literature which have subsets such as plays. some of these plays have been written by great authors like Tawfiq Al-Hakim.He is known as the father of the Arab playwriting, inspired by playwrights of European writers removed Arabic playwrights from the pure entertainment circle , presented it to the society and expanded it as a literary form. The play «Sultan Alhaer» is one of his works which shows some of the realities of the society in historical context and using doctrine such as realism,  mystery , philosophical and mental attitude, trying to explain the problem and its solution. This play is one of the thousands of works that has not been translated into Persian. to rich Persian literature, especially dramatic literature and more familiarity of persians with the works of prominent writers such as Tawfiq Hakim while translating this work,the Author tries to study some of its technical and content aspects.

 

Translation is eloquent in honest manner and in a few cases, is communicational.In the analysis part,whatever is presented as content survey,is the status of women in this work and the play type,And elements of fiction and fantasy elements in the text,are some techniques used in the play which will be surveyed in this thesis.