بنداول :  ا بعاداقتصادی   12

 

بنددوم : ا بعادفرهنگی   14

 

بندسوم :  ابعاداجتماعی   17

 

بندچهارم : ا بعادسیاسی   19

 

مبحثدوم : پیشینه تاریخی ومنابع حقوق تبلیغات بازرگانی   22

 

گفتاراول: پیشینه تاریخی تبلیغات بازرگانی درفقه،حقوق ایران وحقوق بین الملل   22

 

بنداول : تبلیغات بازرگانی دردوران نخستین   22

 

بنددوم : تحولی شگرف باپیدایش صنعت چاپ    24

 

گفتاردوم : منابع حقوقی تبلیغات بارگانی درفقه،حقوق ایران وحقوق بین الملل   26

 

بنداول :  قانون  27

 

بنددوم :  عرف    28

 

بندسوم : رویه ی قضایی   29

 

بندچهارم : عقایدعلما 30

 

فصل دوم: بررسی تبلیغات تجاری ازنگاه فقه امامیه وحقوق بین الملل   31

 

مبح ثاول : اصول کلی وقواعد محتوای یتبلیغات تجاری درفقه  32

 

گفتاراول: اصول کلی مرتبط باتبلیغات تجاری درنظام اسلامی   32

 

بنداول : آمیختگی اقتصاد با معنویت واخلاق   32

 

بنددوم :  لزوم فراگیری احکام معاملات درفقه  35

 

بندسوم : تشویق به بازرگانی ورقابت سالم اقتصادی   36

 

گفتاردوم: قواعد محتوایی تبلیغات تجاری درنظام اسلامی   39

 

بنداول :  حرمت دروغ وممنوعیت تبلیغات نادرست    39

 

بنددوم : حرمت غشّ درمعامله وفریب خریدار  42

 

بندسوم : منع اضراربه دیگران  44

 

بندچهارم : ممنوعیت غرروتدلیس     46

 

بندپنجم : حرمت نجش یاهمدستی درازدیادقیمت برای ترغیب مشتری   48

 

مبحث دوم : بررسی نقش اخلاق حرفه ای تبلیغات تجاری وارتباط باحقوق بین الملل   50

 

گفتاراول : نقش اخلاق حرفه ای درتبلیغات تجاری   50

 

بنداول : نیازبه راهکارهای غیرحقوقی   50

 

بنددوم :  اخلاق حرفه ای   51

 

بندسوم :  خودتنظیمی   53

 

گفتاردوم : ارتباط تبلیغات تجاری باحقوق بین الملل   58

 

بنداول :  تقسیم بندیهای علم حقوق   58

 

بنددوم :  جایگاه حقوق تبلیغات بازرگانی   60

 

مبحثسوم : آزادی تبلیغات تجاری ومحدودیتهاومسئولیت ناشی ازآن درفقه  63

 

گفتاراول: آزادی تبلیغات تجاری ومحدودیتهاآن دراسلام  63

 

بنداول :  جوازتبلیغات تجاری وموارداستثنا 63

 

بنددوم : آزادی روابط بازرگانی ونظارت دولت    69

 

گفتاردوم : مسئولیت ناشی ازتبلیغات تجاری   71

 

بنداول :  مسئولیت کیفری   72

 

بنددوم :  مسئولیت مدنی   73

 

بندسوم : خسارتهای معنوی   76

 

 

مبحثچهارم : آزادی ومحدودیتهای تبلیغات بازرگانی درحقوق بین الملل درراستای حمایت ازحقوق مخاطبان  77

 

گفتاراول : آزادی تبلیغات بازرگانی ومحدودیتهای آن  77

 

بنداول : اصل آزادی ارتباط ات درحقوق بین الملل   77

 

بنددوم :  حق امتناع ازارائه خدمات    78

 

گفتاردوم: حمایت ازحقوق مخاطبان ومصرف کنندگان دربرابرتبلیغات تجاری درحقوق بین الملل   80

 

بنداول : مخاطب به مثابه بازار  81

 

بنددوم : لزوم حمایت ازمخاطبان  82

 

فصل سوم : بررسی تبلیغات تجاری درنظام حقوقی ایران  85

 

مبحث اول : تبلیغات تجاری وبازرگانی قبل وبعدازانقلاب اسلامی ایران  86

 

گفتاراول: تبلیغات تجاری قبل ازپیروزی انقلاب اسلامی   86

 

بنداول :  قانون اساسی مشروطه  86

 

بنددوم :  قانون مطبوعات (مصوب 1286) 87

 

بندسوم : آییننامه امورتبلیغاتی وکانونها یآگهی (مصوب 1354) 92

 

گفتاردوم: تبلیغات تجاری پس ازپیروزیانقلاب اسلامی   94

 

بنداول : قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران  95

 

بنددوم : قوانین ومقررات عادی وآییننامه ها 102

 

مبحث سوم: تبلیغات تجاری درصداوسیما 110

 

گفتاراول : پیشینه تاریخی تبلیغات تجاری   110

 

گفتاردوم : اصول وقوانین اختصاصی تبلیغات تجاری صداوسیما 112

 

بنداول :  دستورالعمل تهیه آگهی های رادیویی وتلویزیونی   112

 

بنددوم :  اصول  113

 

مبحث سوم :  حقوق ارتباطات وتبلیغات بازرگانی وتجاری دربرنامه چهارم توسعه  120

 

گفتاراول :  نقش ارتباطات درتوسعه  120

 

گفتاردوم : چشم اندازبرنامه چهارم توسعه  123

 

نتیجه گیری وپیشنهادات    127

 

الف ) نتیجه گیری   127

 

ب )پیشنهادات : 127

 

منابع  128

 

منابع فارسی   128

 

الف) کتابها 128

 

ب) مقاله ها 129

 

منابع عربی   130

 

منابع انگلیسی   131

 

الف) کتابها 131

 

ب) اسنادوقوانین   131

 

ج) سایتها 131

 

چکیده :

 

توسعه روز افزون صنعت تبلیغات تجاری باعث شده است تااین امربه یکی ازپدیده های بسیار مهم جوامع امروزی تبدیل شده ودر حوزه ها ورشته های علمی مختلف موردبحث وبررسی قرارگیرد.هرچندبازارجهانی این صنعت درطول نیم قرن گذشته افت وخیزهای بسیاری داشته است تبلیغات تجارتی همواره با موافقت‌ها و مخالفت‌های زیادی روبه‌رو بوده است. با این حال، تبلیغ واقعیتی است که از گذشته‌های دور خود را بر ما تحمیل کرده است. با در نظرگرفتن این واقعیت و با توجه به آثار عمیق و همه جانبه‌ای که تبلیغات تجارتی بر جامعه و افراد باقی می‌گذارد، قانونمند کردن تبلیغ تجاری به دغدغه‌ای ملی و بین‌المللی تبدیل شده است. اکنون، هم در نظام حقوقی بین الملل و هم در نظام های حقوقی داخلی کشورها، آزادی انتشار پیام‌های تبلیغاتی به عنوان یک اصل پذیرفته شده است. با این حال، تلاش بر این است تا با تبیین محدودیت‌ها تا حد امکان از عوارض منفی تبلیغ تجاری جلوگیری شود.در نظام حقوقی اسلام به آموزه‌های معنوی و اخلاقی، نگاهی جنبی و تشریفاتی به حقوق تبلیغات بازرگانی نداشته به گونه‌ای که اگر این گفته را نپذیریم که اخلاق کُلاً در فقه اسلامی وارد شده است؛  انکار هم نمی‌توان کرد که تمییز و تفکیک آنها از یکدیگر نیز همیشه آ‎سان نیست. همچنین، با توجه به رسالت و مسئولیت صدا و سیما در برابر مخاطبان، این رسانه دارای محدودیت هایی است که در قوانین رسمی و غیر رسمی کشور به آنها اشاره شده است. به علاوه، اکنون نمی‌توان کشوری را در جهان یافت که تبلیغات تجارتی را به کلی ممنوع کرده باشد. همه کشورها، حتی اگر به هر دلیل مخالف این پدیده هم باشند، آن را به عنوان یک واقعیت پذیرفته اند و تنها می کوشند تا متناسب با فرهنگ و شرایط خاص خود، آن را محدود و قانونمند کنند.اکنون هم در نظام جهانی و هم در حقوق داخلی کشورها،آزادی انتشار پیام‌های تبلیغاتی به عنوان یک‌ اصل پذیرفته شده و البته تلاش شده است تا با تبیین محدودیت‌ها و استثنائات از عوارض منفی آن جلوگیری‌ شود.

 

کلیدواژه ها :تبلیغات تجاری،حقوق بین الملل، فقه امامیه ، نظام جهانی،آزادی ارتباطات ، حقوق ایران.

 

مقدمه :

 

 

• بیان مسأله :

 

در جهان معاصر و در زمانه ای که به عصر ارتباطات موسوم شده ،تبلیغات بازرگانی پدیده ای فراگیر و رو به رشد به شمار می آید و در حال تبدیل به یک صنعت بزرگ رسانه ای است . آثار همه جانبه این پدیده بر اجتماع و جایگاه تعیین کننده آن در مدیریت فرهنگی و اقتصاد و رسانه ها مطالعه پیرامون آن را اجتناب ناپذیرکرده است،هر چند به رغم نفوذ روز افزون تبلیغات بازرگانی در کشور ما، متاسفانه هنوز هم ادبیات و تولیدات مربوط به آن بسیار ضعیف و نادر است .گر چه تبلیغات بازرگانی اختصاص به رادیو و تلویزیون ندارد و انواع و اقسام مختلف آن را در محیط پیرامون خود شاهد هستیم ، اما تبلیغات رادیویی و تلویزیونی به دلیل گستردگی دامنه پوشش مخاطبان و تأثیرات شگرفی که بر حوزه های گوناگون اجتماعی و فرهنگی دارد، نیازمند توجه جدی تر است..

 

تبلیغات بازرگانی، مخالفان و موافقان زیادی دارد . اما به هر حال واقعیتی است که خود را بر همه ما تحمیل کرده و آثار عمیق آن بر عرصه های مختلف اقتصادی ،  فرهنگی،اجتماعی و سیاسی، به معماران زندگی جمعی اجازه نادیده گرفتن آن را نمی دهد ؛ به ویژه آنکه تبلیغات بازرگانی به یکی از         اصلی ترین منابع مالی رسانه ها تبدیل شده و رقابت آنها را در جذب و انتشار پیام های تجاری برانگیخته است. هنگامی که پیدایش رسانه های نوین نظیر ماهواره و اینترنت و پخش فرامرزی و بدون مانع آنان را هم در نظر بگیریم، انگیزه و دلایل نهضت قانونمند کردن تبلیغات بازرگانی صد چندان می شود.از این رو، مدیران و طراحان زندگی مسالمت آمیز جمعی در سراسر جهان حرکتی پر شتاب را به سمت تدوین قوانین تبلیغات بازرگانی آغاز کرده اند. امروز شاهد آن هستیم که افزون بر قوانین ملی، تلاش های منطقه ای و جهانی برای پی ریزی نظام مطلوب برای این رشته خاص از علوم ارتباطات صورت می گیرد. با این حال کشور ما هنوز هم فاقد قانون تبلیغات بازرگانی است و آثار نامقبول این  خلاء قانونی چنان آشکار گشته است که دیگر کسی منکر ضرورت و فوریت جبران آن نیست.با توجه به توضیحات فوق این پژوهش به در پی پاسخ به این سوال است که قانون گذار در زمینه رعایت اصول تبلیغات اسلامی چه تمهیداتی اندیشیده است ؟ که در  این پژوهش  با بررسی دیدگاه فقه امامیه و حقوق بین الملل به آن    می پردازیم.

 

2)  اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:

 

بدون شک، انجام کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی در زمینه موضوعات مهم، حساس و مبتلا به جامعه، یکی از ضروریات حوزه دانشگاهی است و انجام بهینه آن فقط از عهده نخبگان و شایسته گان شیفته علم و دانش و بالاخص دانش پژوهان ساعی، متعهد و معتقد به ارزش های مبنایی ساخته است . و الا پرواضح است که تساهل توام با کم کاری در قلمرو تحقیق و پژوهش، نه تنها مانعی بر ارتقاع داده های علمی و آموزشی می باشد،  بلکه متاسفانه و به طور حتم، عادت به کم کاری در این بخش،  بی مایه گی تحقیقات و لزوما عقب افتادگی جامعه علمی کشور در مقایسه با دیگر کشورهای عضو جامعه بین المللی را فراهم خواهد نمود .

 

توسعةروزافزون و بسیار سریع جریان تبلیغات بازرگانی در مرزهای ملی و بین‌المللی درنیم‌قرن گذشته، تا حدودی بر اثر تغییرات و دگرگونی‌های اساسی در مسیر و سامان زندگیبشر به دنبال فعالیت‌های عظیم و گسترده در حوزه‌های صنایع فرهنگی، فناوری ‌های اطلاعاتی، بازاریابی و علوم انسانی و اجتماعی بوده است.

 

بدون تردید یکی از جنبه های مهم تبلیغات بازرگانی مباحث حقوقی این موضوع است که واکاوی آن در چهارچوب هنجارهای، ارزش ها، قوانین، و رویکردهای دینی و ملی و با توجه به تجربه ها ی جهانی ضروری است.در این راستا  استفاده از دانش و تجربه دیگران خردمندانه و لازم است ؛ اما بدون تردید بومی سازی آن و انتخاب الگوی مناسبی که با مبانی حقوقی و دینی ما نیز مغایر نباشد، نیازمند «بررسی اصول و مبانی تبلیغات درحقوق ایران  فقه امامیه و حقوق بین الملل » است؛ البته با «یک رویکرد حقوقی». پژوهش حاضر نیز گامی است که برای تحقق همین هدف برداشته شده است.