د. جمعیت متناسب… 29

 

2-2-3 حکم ثانوی در مساله تنظیم خانواده 30

 

وظیفه حکومت اسلامی در مسأله تنظیم خانواده 33

 

2-3 بررسی فقهی ادله مخالفان کنترل جمعیت… 33

 

2-3-1 بررسی روایات مخالفان کنترل جمعیت… 34

 

بخش سوم: بررسی ادله فقهی مخالفان کنترل جمعیت از منظر آیات قرآن. 36

 

بخش چهارم: بررسی ادله فقهی طرفداران کاهش جمعیت… 44

 

2-4 ادله طرفداران کاهش جمعیت… 44

 

2-4-1روایات موافقان کنترل جمعیت… 47

 

نتیجه گیری: 48

 

تأملی درسیاست کنترل جمعیت؛ آثار و پدیدههای آن. 50

 

پیش در آمد. 50

 

مفهوم شناسی بحث… 53

 

پیشینه بحث… 54

 

کنترل جمعیت؛سیاستی استعماری.. 56

 

جمعیت؛ توسعه یا فقر. 58

 

پیامد های کاهش جمعیت… 60

 

1- عدم رشد و توسعه اقتصادی.. 60

 

2- پیری و بینشاطی جمعیت… 60

 

3- آسیبهای اخلاقی و تربیتی.. 61

 

4- انقطاع نسل بشر. 62

 

پیامدهای افزایش جمعیت… 63

 

1- فقر و مصرف زدگی.. 63

 

2- افزایش بزهکاری و جرائم اجتماعی.. 64

 

3- مهاجرت،شهرنشینی و کمبود مسکن.. 64

 

4- پایین بودن سطح بهداشت، عوارض زیستمحیطی و سوء تغذیه. 65

 

فصل سوم: 66

 

1-4-3- تجزیه و تحلیل نظریات موافقان و مخالفان کنترل جمعیت… 66

 

2-4-3- ضرورت توجه به اصالت مکتب… 67

 

3-4-3- جایگاه فرزندآوری در آموزههای اسلامی.. 68

 

4-4-3- دسته بندی روایات… 68

 

5-4-3- بررسی حدیث… 70

 

6-4-3- شرایط کثرت فرزند. 71

 

7-4-3- مدت جلوگیری از بارداری.. 76

 

8-4-3- جمعیت،عامل اقتدار. 78

 

9-4-3- راهکارهایی برای افزایش جمعیت… 78

 

10-4-3- نقد شعار «فرزند کمتر،زندگی بهتر» 80

 

11-4-3- رویکرد فقهی به شیوههای پیشگیری از بارداری ادله و جواز عزل. 81

 

12-4-3- احکام تولید مثل.. 83

 

13-4-3- حکم راه های جلوگیری از بارداری.. 84

 

 

14-4-3- حکم جلوگیری از بارداری و حکم لمس و نظر. 88

 

15-4-3- بستن لوله برای جلوگیری از  بارداری با وجود داشتن یک یا دو فرزند. 92

 

16-4-3- نظر آیتالله خامنهای رهبر معظم انقلاب در رابطه با جمعیت: 93

 

17-4-3- گزیدهای از سخنان آیتالله جعفر سبحانی پیرامون کاهش جمعیت کشور. 95

 

18-4-3- گزیده ای از سخنان آیتالله نوری همدانی پیرامون کاهش جمعیت کشور. 97

 

19-4-3- دیدگاه علمای اسلامی پیش از انقلاب اسلامی.. 98

 

← محمدتقی جعفری، در حدود سال ۱۳۳۴ش… 98

 

← شهید محمدباقر صدر. 98

 

←سید موسی صدر. 99

 

20-4-3- مجله مکتب اسلام. 100

 

شهید سید عبدالکریم هاشمینژاد 100

 

شهید مطهری.. 101

 

نوری همدانی.. 102

 

علی حجتی کرمانی.. 102

 

مجله مکتب اسلام. 103

 

شهید بهشتی.. 103

 

احمد بهشتی.. 103

 

جمع‌بندی دیدگاه‌ها 104

 

دیدگاه علمای اسلامی پس از انقلاب اسلامی.. 105

 

دهه اول بعد از انقلاب اسلامی.. 105

 

جعفر سبحانی.. 107

 

عبدالکریم بیآزار شیرازی.. 107

 

مجله حوزه 108

 

21-4-3- دهه دوم پس از انقلاب… 108

 

مکارم شیرازی.. 110

 

محمد یزدی.. 110

 

سید محسن خرازی.. 111

 

22-4-3- دیدگاه‌های فقیهان اهل سنت… 111

 

محمدسعید رمضان البوطی.. 112

 

شیخ محمدامین.. 112

 

محمد سید طنطاوی.. 113

 

شیخ محمود شلتوت… 113

 

خالد محمد خالد. 113

 

23-4-3- نظریه کنفرانس اسلامی (رباط) 114

 

24-4-3- بررسی مبانی اختلاف آراء در جلو گیری از زاد و ولد. 114

 

شهید مطهری.. 115

 

گفته امام خمینی.. 117

 

فصل چهارم: 120

 

نتیجه گیری و پیشنهادات… 120

 

چکیده

 

کنترل بی­رویه جمعیت در ایران اسلامی در چند دهه اخیر که به­حدی رسیده است که صاحب­نظران و دل­سوزان اسلام و انقلاب اسلامی احساس خطر می­کنند تا جایی علمای دین، مراجع تقلید و مقامات عالی نظام و فقهای امامیه، بر جلوگیری از کنترل جمعیت تأکید می­کنند و از جمله مقام معظم رهبری در سخنانی جدی علاوه بر تأکید مجدد براین امر و کوتاهی مسئولین وظیفه اقشار تأثیرگذار و به­ویژه روحانیت دانست که در ترویج و تبلیغ افزایش جمعیت کوشش نمایند.

 

هدف ما در این نوشتار صرف نظر از دیدگاه­های موافق یا مخالف بررسی مبانی نظری و فقهی این دیدگاه­ها از منظر منابع دین اسلام یعنی قرآن، سنت و عقل بوده است. درصدد آن برآمدیم تا دیدگاه­هایمتفکران مسلمان را بررسی کنیم و حقیقت امر در خصوص کنترل جمعیت را از درون منابع ناب دین اسلام کشف کنیم. طبیعتاً در بین آیات قرآن  و روایات نیز به دو دسته دلیل گوناگون برخورد می­کنیم.

 

دسته­ای از آیات و روایات که مشوق کنترل جمعیت و کم بودن زاد و ولد هستند و دسته­ای که به زاد و ولد بیشتر تشویق نموده و با کنترل جمعیت مخالف هستند.

 

سعی کردیم که در نوشتار پیش رو با رویکردی فقهی به مسئله و با نگاهی منطقی و واقع­بینانه تا حد امکان به جمع­بندی ادلّه و نتیجه­گیری بی­طرفانه بپردازیم و این دو رویکرد دینی را به آشتی رسانده به جمع این دو گروه از آیات و روایات نظریه اسلام را کشف کنیم.

 

واژگان کلیدی: فقه امامیه، جمعیت، کنترل جمعیت؛ افزایش جمعیت، فرزندآوری، سقط جنین ، خانواده.

 

فصل اول:

 

 

کلیات تحقیق

 

 

 مقدمه:

 

واقعیت این است که بحث کنترل جمعیت قبل از انقلاب هم در ایران وجود داشته ولی این امر همواره با مخالفت فقهای شیعه روبرو شده است. لذا بعد از انقلاب هم مقامات عالی نظام در مخالفت با رژیم گذشته، هم­چنان بر افزایش جمعیت تأکید می­کردند. اما هنگامی که در اواخر دهۀ شصت، کارشناسان نسبت به انفجار جمعیت هشدار دادند، سیاست­گذاران و فقها نیز نسبت به کنترل جمعیت واکنش نشان داده و سیاست کاهش و کنترل را در پیش گرفتند و این سیاست قریب به سه دهه منجر به محدودیت و کنترل جمعیت در ایران شد و اگر این سیاست هم­چنان ادامه پیدا کند، در آینده­ای نه­چندان دور کشور ما نیز دچار کاهش و پیری جمعیت و در نتیجه منجر به رکود و عدم پویایی و عدم اقتدار ملی خواهد شد.

 

رهبر انقلاب در سیاست­های جمعیتی که در سال­های اخیرابلاغ کردند، مواردی را مطرح نموده که کشور از این چالش جمعیتی خارج شود و پویندگی و بالندگی جمعیت را مدنظر قرار دادند واقعیت این است که سیاست­هایی که در سه دهۀ اخیر در پیش گرفتیم، باعث این اتفاق شد و کنترل جمعیت روند خطرناکی پیدا کرد که در حال حاضر با مشکل مواجه شده­ایم.

 

فرهنگ کم­فرزندی و تک­فرزندی، آفت کنترل جمعیت است و اما این­که چه کارهایی باید بکنیم که جوانانمان را به این راه ترغیب کنیم. جوانان ما با وجود تحصیلات، کار ندارند و همین مشکلات باعث می­شود که به ازدواج فکر نکنند. مسائل اقتصادی دسته به دست هم می­دهد که جمعیت رو به کاهش رود. همۀ دنیا روی مسئلۀ جمعیت حساس هستند و یک کشور در دنیا با کثرث جمعیت آن دیده می­شود. باید تلاش کنیم تا موضوع افزایش جمعیت تبدیل به فرهنگ شود و تلاش شود که شیوۀ نادرست تک­­فرزندی به فرهنگی تبدیل شود که هر خانواده با توجه به مقدورات و شرایطش، صاحب فرزند شود و فقط به تک­فرزندی فکر نکند. این هدف نیازمند فرهنگ­سازی وسیعی است که تحدید جمعیتی فعلی را خنثی کند.

 

ما در گذشته تفکر دینی داشتیم که پدر و مادرهایمان معتقد بودند خدا روزی­رسان است و خدا روزی بنده­اش را می­دهد. در دهه­های چهل و پنجاه، مردم ما دغدغۀ فعلی را نداشتند و هر خانواده هفت هشت فرزند داشت. هر چه به­سمت ماشینی­شدن پیش رفتیم جمعیت خانواده­ها کم­تر و کم­تر شد. به دلیل مسائل اقتصادی، معیشتی و رفاهی خانواده­ها کم­تر به فکر فرزند بیشتر داشتن می­افتند و جنبه­های اقتصادی پررنگ شده و جنبه­های اعتقادی در مورد روزی­رسانی خداوند کم­رنگ­تر شده است.

 

باید برای رسیدگی به وضعیت جمعیت، همه با هم آستین بالا زنیم چون این مسئله هم امنیت جامعه را تضمین می­کند و هم بحث اقتدار. مقام معظم رهبری در بیانات ارزشمند خود مسئلۀ فرزندآوری را، امری جدی شمرده­اند و آن را از مجاهدت­ها و وظایف خطیر زنان جامعه دانسته­اند و بارهای روی این مسئلۀ حیاتی و بحث افزایش جمعیت تأکید کرده­اند. بنابراین اگر نگاه ما به مسئلۀ جمعیت جدی نباشد مطمئناً در دو دهۀ آینده کشور ما هم مانند اروپایی­ها باید برای تولید نسل به مهاجرپذیری روی بیاورد و به سونامی پیری نسل دچار خواهد شد که این هم مشکلات خاص خود را دارا می­باشد.

 

بنابراین با توجه به هشدارهای رهبر عظیم­الشأن انقلاب، به­منظور جلوگیری از پیری جمعیت و کاهش نیروی انسانی جوان، خلاق و پویا باید تمهیداتی اندیشید تا برنامۀ تنظیم خانواده را اصلاح کرد.