1-2)        بیان مساله

 

 

4

 

 

 

1-3)        اهمیت و ضرورت تحقیق

 

 

7

 

 

 

1-4)        اهداف تحقیق

 

 

9

 

 

 

1-5)        چارچوب نظری تحقیق

 

 

9

 

 

 

1-6)        فرضیه های تحقیق

 

 

11

 

 

 

1-7)        تعریف مفهومی و عملیاتی

 

 

12

 

 

 

1-8)        قلمرو تحقیق

 

 

15

 

 

 

فصل دوم:ادبیات  و پیشینه تحقیق

 

 

 

 

 

بخش اول: رفتار شهروندی سازمانی

 

 

18

 

 

 

2-1-1) مقدمه

 

 

18

 

 

 

2-1-2) رفتار شهروندی سازمانی

 

 

18

 

 

 

2-1-3) دو رویکرد اصلی در تعاریف مربوط به مفهوم رفتار شهروندی سازمانی:

 

 

 

20

 

 

 

2-1-3-1) رفتارهای در نقش و فرانقش

 

 

20

 

 

 

2-1-3-2) تمام رفتارهای مثبت در داخل سازمان

 

 

21

 

 

 

2-1-4) کارکردهای رفتار شهروندی سازمانی

 

 

22

 

 

 

2-1-4-1) مدل گراهام

 

 

22

 

 

 

2-1-4-2) مدل ارگان

 

 

23

 

 

 

2-1-4-3) مدل پودساکف و همکاران

 

 

24

 

 

 

2-1-4-4) مدل لامبرت

 

 

25

 

 

 

2-1-4-5) مدل بورمن و همکارانش

 

 

26

 

 

 

2-1-5) عوامل موثر بر بروز رفتار شهروندی سازمانی

 

 

26

 

 

 

2-1-5-1) سرمایه اجتماعی

 

 

26

 

 

 

2-1-5-2) هوش عاطفی (هیجانی)

 

 

27

 

 

 

2-1-5-3) رهبری تحول آفرین

 

 

28

 

 

 

2-1-5-4) عدالت سازمانی

 

 

29

 

 

 

2-1-6) عوامل تاثیر پذیر از رفتار شهروندی سازمانی

 

 

29

 

 

 

2-1-6-1) تعهد سازمانی

 

 

30

 

 

 

2-1-6-2) عملکرد کارکنان

 

 

30

 

 

 

2-1-6-3) بهره وری نیروی انسانی

 

 

31

 

 

 

2-1-7) رفتار ضد شهروندی سازمانی

 

 

32

 

 

 

بخش دوم: شخصیت

 

 

35

 

 

 

2-2-1) مقدمه

 

 

35

 

 

 

2-2-2) تعریف شخصیت

 

 

36

 

 

 

2-2-3) نظریه های شخصیت

 

 

37

 

 

 

2-2-3-1) نظریه کاستا و مک کری (1987)

 

 

38

 

 

 

2-2-3-2) نظریه فروید

 

 

40

 

 

 

2-2-3-3) نظریه یونگ

 

 

41

 

 

 

2-2-3-4) نظریه کاتل

 

 

42

 

 

 

2-2-3-5) نظریه آیزنک دربارۀ شخصیت

 

 

44

 

 

 

2-2-3-6) نظریه های کوچک یا نظریه های نوار باریک

 

 

46

 

 

 

بخش سوم: پیشینه تحقیق

 

 

 

 

 

2-3-1) تحقیقات داخلی

 

 

49

 

 

 

2-3-2) تحقیقات خارجی

 

 

51

 

 

 

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

 

 

 

 

 

3-1) مقدمه

 

 

54

 

 

 

3-2) روش تحقیق

 

 

55

 

 

 

3-3) جامعه و نمونۀ آماری

 

 

55

 

 

 

3-4) بررسی نرمال بودن متغیر دوم

 

 

56

 

 

 

3-5) روش ها و ابزار جمع آوری داده ها و اطلاعات

 

 

58

 

 

 

3-6) روایی و پایایی ابزار اندازه گیری

 

 

59

 

 

 

3-7) روش تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات

 

 

61

 

 

 

فصل چهارم: تجزیه وتحلیل اطلاعات

 

 

 

 

 

4-1) مقدمه

 

 

63

 

 

 

4-2) توصیف متغیر های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان:

 

 

64

 

 

 

4-3) توصیف متغیر های تحقیق

 

 

70

 

 

 

4-4) آزمون فرضیات تحقیق

 

 

77

 

 

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

 

 

 

 

 

5-1) مقدمه

 

 

82

 

 

 

5-2) خلاصه تحقیق

 

 

82

 

 

 

5-3) نتایج آمار توصیفی

 

 

83

 

 

 

5-4) توصیف متغیرهای تحقیق

 

 

84

 

 

 

5-5) نتایج حاصل از آزمون فرضیه های تحقیق

 

 

85

 

 

 

5-6) پیشنهادات با توجه به فرضیه های تحقیق

 

 

87

 

 

 

5-7) پیشنهاد برای تحقیقات آتی

 

 

89

 

 

 

5-8)محدودیت های تحقیق

 

 

89

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جداول، شکل ها و نمودارها

 

 

 

 

جداول:

 

 

 

 

 

2-1) سیرتکاملی متغیّر های رفتار شهروندی سازمانی

 

 

20

 

 

 

2-2) ویژگی های شخصیتی تهیه شده به وسیله کاتل

 

 

43

 

 

 

2-3) طبقه بندی شخصیت از نظر آیزنک

 

 

45

 

 

 

3-1) آزمون كولموگروف- اسمیرنف برای متغیر رفتار شهروندی سازمانی

 

 

56

 

 

 

3-2) پرسش نامه و ابعاد آن

 

 

59

 

 

 

3-3) جدول آلفای کرونباخ متغیرهای تحقیق

 

 

60

 

 

 

4-1) توصیف جنسیت پاسخ دهندگان

 

 

64

 

 

 

4-2) توصیف وضعیت تاهل پاسخ دهندگان

 

 

65

 

 

 

4-3) سن پاسخ دهندگان

 

 

66

 

 

 

4-4) توصیف تحصیلات پاسخ دهندگان

 

 

67

 

 

 

4-5) توصیف سابقه کار پاسخ دهندگان

 

 

68

 

 

 

4-6) توصیف نوع استخدام پاسخ دهندگان

 

 

69

 

 

 

4-7) توصیف متغیر رفتار شهروندی سازمانی

 

 

70

 

 

 

4-8)  توصیف متغیر ثبات عاطفی

 

 

71

 

 

 

4-9) توصیف متغیر برون گرایی

 

 

72

 

 

 

4-10) توصیف متغیر تجربه پذیری

 

 

73

 

 

 

4-11) توصیف متغیر سازگاری

 

 

74

 

 

 

4-12) توصیف متغیر هوشیاری

 

 

75

 

 

 

4-13) توصیف متغیر شخصیت

 

 

76

 

 

 

4-14) ضریب همبستگی بین ثبات عاطفی و رفتار شهروندی سازمانی

 

 

77

 

 

 

4-15) ضریب همبستگی بین برون گرایی و رفتار شهروندی سازمانی

 

 

78

 

 

 

4-16) ضریب همبستگی بین تجربه پذیری و رفتار شهروندی سازمانی

 

 

79

 

 

 

4-17) ضریب همبستگی بین سازگاری و رفتار شهروندی سازمانی

 

 

79

 

 

 

4-18) ضریب همبستگی بین با وجدان بودن و رفتار شهروندی سازمانی

 

 

80

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل ها:

 

 

 

 

1-1)        مدل مفهومی تحقیق

 

 

11

 

 

 

 

 

 

نمودارها:

 

 

 

 

نمودار میله ای جنسیت پاسخ دهندگان

 

 

64

 

 

 

نمودار میله ای وضعیت تاهل پاسخ دهندگان

 

 

65

 

 

 

نمودار میله ای سن پاسخ دهندگان

 

 

66

 

 

 

نمودار میله ای تحصیلات پاسخ دهندگان

 

 

67

 

 

 

نمودار میله ای سابقه کار پاسخ دهندگان

 

 

68

 

 

 

نمودار میله ای نوع استخدام پاسخ دهندگان

 

 

69

 

 

 

هیستوگرام  متغیر رفتار شهروندی سازمانی

 

 

70

 

 

 

هیستوگرام  متغیر ثبات عاطفی

 

 

71

 

 

 

هیستوگرام  متغیر برون گرایی

 

 

72

 

 

 

هیستوگرام  متغیر تجربه پذیری

 

 

73

 

 

 

هیستوگرام  متغیر سازگاری

 

 

74

 

 

 

هیستوگرام  متغیر هوشیاری

 

 

75

 

 

 

هیستوگرام  متغیر شخصیت

 

 

76

 

 

 

منابع

 

 

90

 

 

 

پیوست ها

 

 

96

 

 

 

پرسشنامه

 

 

97

 

 

 

خروجی های نرم افزار

 

 

102

 

 

 

چکیده انگلیسی

 

 

113

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده:

 

هدف اصلی این تحقیق، بررسی و شناسایی ارتباط بین شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان شعب بانک ملی استان گیلان  است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی، و از نظر روش اجرا توصیفی است. روش جمع آوری اطلاعات میدانی و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد می باشد. بطوریکه برای اندازه گیری شخصیت از پرسش نامه (پنج گانه شخصیتی (NEO)) استفاده شده است،  و سوالات رفتار شهروندی سازمانی نیز برگرفته از پرسشنامه (پودساکف و همکاران، 1990) است. جامعه آماری تحقیق  حاضر کارکنان شعب بانک ملی استان گیلان به تعداد 1234  نفر می باشد. پرسشنامه ها بین  221 نفر از آنها، که بر طبق فرمول نمونه گیری جامعه محدود و روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده بودند، توزیع گردید. روش آزمون فرضیه های تحقیق، آزمون همبستگی و با استفاده از نرم افزار  SPSS 18 می باشد نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که بین شخصیت و رفتارشهروندی کارکنان شعب بانک ملی استان گیلان رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد و از بین 5 بعد شخصیت، بعد برون گرایی از همبستگی قوی تری با رفتار شهروندی سازمانی نسبت به ابعاد دیگر برخوردار است. همچنین بین بعد سازگاری و رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنی داری وجود ندارد.

 

عنوان                                                                                                      صفحه
چکیده    1
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1) مقدمه    3
1-2) بیان مساله    4
1-3) اهمیت و ضرورت تحقیق    6
1-4) مدل مفهومی تحقیق    7
1-5) هدف تحقیق    8
1-6) فرضیه های تحقیق    8
1-7) تعریف متغیرها    9
1-8) قلمرو تحقیق    10
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق
2-1) مقدمه    12
2-2) مفهوم عملکرد سازمانی    13
2-3) ارزیابی عملکرد سازمانی    14
2-4) ابعاد عملکرد سازمانی    15
2-4-1) عملکرد مشتری    16
2-4-2) عملکرد مالی    16
2-5) عوامل موثر بر عملکرد سازمانی    17
2-5-1) مدیریت کیفیت جامع و عملکرد سازمانی    17
2-5-2) بازارگرایی و عملکرد سازمانی    18
2-5-3) عوامل محیط خارجی    18
2-6) مدیریت کیفیت جامع    18
2-7) تاریخچه مدیریت کیفیت جامع    23
2-8) مدیریت کیفیت جامع در بخش خدمات    24
2-9) ابعاد مدیریت کیفیت جامع    25
2-10) عوامل موفقیت مدیریت کیفیت جامع    27
2-11) بازارگرایی    30
2-12) دیدگاه های مربوط به بازارگرایی    33
2-12-1) دیدگاه تصمیم گیری از نظر شاپیرو (1988)    33
2-12-2) دیدگاه هوشمندی بازار از نظر كوهلی و جاورسكی (1990)     34
2-12-3) دیدگاه فرهنگی از نظر نارور و اسلاتر (1990)     35
2-12-4) دیدگاه كانون استراتژیك از نظر روكرت (1992)     35
2-12-5) دیدگاه مشتری گرایی از نظر دشپند (1993)     36
2-12-6) دیدگاه تركیبی از نظر لافرتی و هالت (1999)     37
2-12-7) رویكرد قابلیت های سازمانی از دیدگاه دی (1994)     37
2-12-8) رویكرد فرهنگ سازمانی چند لایه از دیدگاه هامبورگ و پفلسر (2000)     38
2-13) نتایج بازارگرایی    38
2-14) محیط خارجی    39
2-15) پیشینه تجربی    40
2-15-1) مطالعات انجام شده در داخل کشور    40
2-15-2) مطالعات انجام شده در خارج از کشور    45
فصل سوم: روش تحقیق
3-1) مقدمه    49
3-2) روش تحقیق    49
3-3) جامعه آماری    49
3-4) روش نمونه گیری و برآورد حجم نمونه    49
3-5) روش گردآوری داده ها و اطلاعات    51
3-6) ابزار گردآوری اطلاعات    51
3-7) اعتبار یا روایی ابزار تحقیق    53
3-8) اعتماد یا پایایی ابزار تحقیق    53
3-9) معرفی تكنیك های آماری    54
فصل چهارم: تجزیه تحلیل و اطلاعات
4-1) مقدمه    56
4-2) آمارتوصیفی متغیرها    56

 

4-2-1) فراوانی جنسیت پاسخگویان    56
4-2-2) فراوانی تحصیلات پاسخگویان    57
4-2-3) فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان    57
4-2-4) خلاصه وضعیت آمار توصیفی متغیرهای تحقیق    58
4-3) آمار استنباطی    59
4-3-1) آزمون نرمال بودن متغیرها    59
4-3-2) آزمون مدل اندازه گیری    60
4-3-3) آزمون مدل ساختاری    63
4-3-4) بررسی فرضیه های تحقیق    68
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1) مقدمه    72
5-2) بحث در نتایج توصیفی داده های تحقیق    72
5-2-1) توصیف داده های مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان    72
5-2-2) توصیف داده های مربوط به وضعیت تاهل پاسخ دهندگان    72
5-2-3) توصیف داده های مربوط به سطح تحصیلات پاسخ دهندگان    73
5-3) نتیجه گیری از آزمون فرضیه ها و مقایسه نتایج    73
5-3-1) نتیجه گیری از فرضیه اول    73
5-3-2) نتیجه گیری از فرضیه دوّم    74
5-3-3) نتیجه گیری از فرضیه سوّم    75
5-3-4) نتیجه گیری از فرضیه چهارم    76
5-3-5) نتیجه گیری از فرضیه پنجم    76
5-3-6) نتیجه گیری از فرضیه ششم    77
5-4) جمع بندی و پیشنهادات    77
5-5) ارائه پیشنهادات برای تحقیقات آینده    79
5-6) محدودیت های تحقیق    79
منابع و مأخذ    80
پیوست     86

 

فهرست جداول
عنوان                                                                                                      صفحه
جدول 2-1: روند تکاملی مدیریت کیفیت جامع    23
جدول 2-2: ابعاد مدیریت کیفیت جامع در برخی از پژوهش های انجام شده    25
جدول 3-1 : نحوه توزیع پرسشنامه ها در بین نمایندگی های بیمه در استان گیلان    51
جدول 3-2 : ساختار پرسشنامه    52
جدول3-3 پایایی پرسشنامه    54
جدول 4-1: توزیع فراوانی جنسیت پاسخ دهندگان    57
جدول 4-2: توزیع فراوانی تحصیلات پاسخ دهندگان    57
جدول 4-3: توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخ دهندگان    58

 

1-9- روش گرد آوری اطلاعات : 8

 

1-10- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات : 8

 

1-11- تعریف متغیرهای تحقیق.. 9

 

 

 

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

 

مقدمه. 11

 

2-1- بخش اول: رهبری تحول آفرین.. 12

 

2-1-1- مفهوم رهبری.. 12

 

2-1-2- تئوری های رهبری.. 13

 

2-1-3- نظریه رهبری تحول آفرین.. 15

 

2-1-3-1- تعریف رهبری تحول آفرین.. 15

 

2-1-3-2- سابقه رهبری تحول آفرین.. 15

 

2-1-3-2-1- جامعه شناسی كاریزما: 17

 

2-1-3-2-2- تئوری رهبری كاریزماتیك: 17

 

2-1-3-2-3- رهبری تحول آفرین: 18

 

2-1-3-3- ویژگی های رهبران تحول آفرین: 19

 

2-1-3-4- رویكردهای رهبری تحول آفرین.. 20

 

2-1-3-4-1- نظریه رهبری تحول آفرین برنز (1978) 20

 

2-1-3-4-2- نظریه رهبری تحول آفرین بنیس و نانوس (1985) 21

 

2-1-3-4-3- نظریه رهبری تحول آفرین تی چی و دیوانا (1990) 22

 

2-1-3-4-4- نظریه رهبری تحول آفرین شرمرهورن. 22

 

2-1-3-4-5-نظریه رهبری تحول آفرین باس (1999- 1985) 23

 

2-1-3-5- شاخص های رهبری تحول آفرین از دیدگاه بس…. 24

 

2-1-3-5-1- نفوذ آرمانی.. 24

 

2-1-3-5-2- تحریک فرهیختگی.. 25

 

2-1-3-5-3-انگیزش الهام بخش…. 26

 

2-1-3-5-4-ملاحظات فردی.. 27

 

2-2- بخش دوم: مدیریت دانش…. 28

 

2-2-1- مفهوم دانش و انواع آن. 28

 

2-2-1-1- داده 28

 

2-2-1-2- اطلاعات… 28

 

2-2-1-3- دانش…. 29

 

2-2-1-4- معرفت… 30

 

2-2-2- هرم دانش…. 30

 

2-2-3- انواع دانش…. 31

 

2-2-4- سبک های ایجاد و تبدیل دانش…. 34

 

2-2-4-1- جامعه پذیری از دانش ضمنی به دانش ضمنی.. 35

 

2-2-4-2- بیرونی سازی از دانش ضمنی به دانش صریح.. 35

 

2-2-4-3- انتشارسازی یا ترکیب از دانش صریح به دانش صریح.. 36

 

2-2-4-4- درونی سازی از دانش صریح به دانش ضمنی.. 36

 

 

2-2-5- شکاف دانش…. 36

 

2-2-5-1- برون سازی.. 38

 

2-2-5-2- ارتباط.. 38

 

2-2-5-3- درونی سازی.. 38

 

2-2-5-4- اجتماعی شدن. 39

 

2-2-5-5- مکان یابی و کسب دانش صریح بیرونی جدید برای گروه 39

 

2-2-5-6- مکان یابی و کسب دانش ضمنی بیرونی برای گروه 39

 

2-2-5-7- ایجاد دانش جدید برای گروه 39

 

2-2-6- سازمان دانش مدار. 40

 

2-2-6-1- ایجاد سازمان دانش مدار. 40

 

2-2-6-2- خطرات و دام‌ها 42

 

2-2-7- مفهوم مدیریت دانش، فرآیندها و مزایای آن. 43

 

2-2-7-1- تعاریفی از مدیریت دانش…. 43

 

2-2-7-2- رشد و توسعه مدیریت دانش…. 44

 

2-2-7-2-1- کوچک سازی.. 44

 

2-2-7-2-2- توسعه تکنولوژی.. 45

 

2-2-7-3- فرآیندهای مدیریت دانش…. 45

 

2-2-7-3-1- شناسایی نیاز به دانش…. 45

 

2-2-7-3-2- شناسایی دانش…. 46

 

2-2-7-3-3- تحصیل دانش…. 47

 

2-2-7-3-4- خلق دانش…. 47

 

2-2-7-3-5- ذخیره سازی و سازماندهی دانش…. 48

 

2-2-7-3-6- تسهیم و انتقال دانش…. 50

 

2-2-7-3-7- کاربرد دانش…. 51

 

2-2-7-4- مزایای مدیریت دانش…. 52

 

2-2-7-5- مدل‌های مدیریت دانش…. 53

 

2-2-7-5-1- مدل كلی ساختار نظام‌های مدیریت دانش…. 53

 

2-2-7-5-2- مدل مدیریت دانش بنیادی در سازمان. 54

 

2-2-7-5-3- مدل راهبردی مدیریت دانش…. 55

 

2-2-7-5-4- مدل چهار حلقه ای مدیریت دانش…. 56

 

2-2-7-5-5- مدل چرخه حیات دانش…. 57

 

2-2-7-6- اهمیت و ضرورت مدیریت دانش در سازمان‌های دولتی.. 57

 

2-3- بخش سوم: پیشینه تحقیق.. 58

 

2-3-1- پیشینه داخلی.. 58

 

2-3-1-1- رهبری تحول آفرین.. 59

 

2-3-1-2- مدیریت دانش…. 60

 

2-3-2- پیشینه خارجی.. 62

 

2-3-2-1- رهبری تحول آفرین.. 62

 

2-3-2-2- مدیریت دانش…. 63

 

2-3-3- جمع بندی پایه های تجربی.. 64

 

2-4- بخش چهارم: مدل پژوهشی تحقیق.. 64

 

 

 

فصل سوم: روش‌شناسی تحقیق

 

مقدمه. 69

 

3-1- روش شناسی پژوهش…. 70

 

3-2- جامعه آماری.. 70

 

3-3 – نمونه آماری.. 71

 

3-4- روش گردآوری اطلاعات… 72

 

3-5- ابزار گردآوری اطلاعات… 72

 

3-6- متغیرهای پژوهش…. 73

 

3-7- روایی وپایایی پرسشنامه. 74

 

الف) روایی(اعتبار) 74

 

ب) پایایی (قابلیت اعتماد) 75

 

3-8- روش تجزیه و تحلیل داده ها 76

 

3-8-1) آمار توصیفی.. 76

 

3-8-2- آمار استنباطی.. 77

 

3-9- آزمون‌های آماراستنباطی مورد استفاده 77

 

3-9-1-آزمون کولموگوروف -اسمیرنوف… 77

 

3-9-2-تحلیل همبستگی.. 78

 

3-9-3-ضریب همبستگی پیرسون(rxy) 78

 

3-9-4- ضریب همبستگی اسپیرمن.. 78

 

3-9-5- آزمون فریدمن.. 79

 

3-9-6- آزمون میانگین یک جامعه آماری.. 79

 

3-9-7- آزمون T دو جامعه مستقل.. 79

 

3-9-8- آزمون  Fیا آنوا(ANOVA) 80

 

3-10- جمع‌بندی.. 80

 

 

 

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

 

4-1- مقدمه. 82

 

4-2- آمار توصیفی.. 83

 

4-2-1- وضعیت افراد پاسخ‎دهنده از نظر جنسیت… 83

 

4-2-2- وضعیت افراد پاسخ‎دهنده از نظر سن.. 84

 

4-2-3- وضعیت افراد پاسخ‎دهنده از نظر میزان تحصیلات… 85

 

4-2-4- وضعیت افراد پاسخ‎دهنده از نظر سابقه کار. 86

 

4-2-5- متغیرهای تحقیق.. 87

 

4-3- نتایج حاصل از تحلیل استنباطی داده‌ها 88

 

4-3-1- آزمون کالموگروف-اسمیرنوف… 88

 

4-3-2- آزمون فرضیات… 89

 

4-3-2-1- فرضیه فرعی اول. 89

 

4-3-2-2- فرضیه فرعی دوم. 90

 

4-3-2-3- فرضیه فرعی سوم. 91

 

4-3-2-4- فرضیه فرعی چهارم. 92

 

4-3-2-5- فرضیه اصلی.. 93

 

4-4- سایر یافته های تحقیق.. 94

 

4-4-1- آزمون T تک نمونهای.. 94

 

4-4-2- آزمون T دو جامعه مستقل.. 97

 

4-4-3- آزمون ANOVA. 99

 

4-5- آزمون فریدمن.. 102

 

 

 

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادها

 

5-1- مقدمه. 105

 

5-2- خلاصه تحقیق.. 105

 

5-3- تحلیل نتایج تحقیق.. 106

 

5-3-1- نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل توصیفی.. 106

 

5-3-2- بحث درباره‏ی نتایج حاصل از آزمون KMO.. 108

 

5-3-3- بحث درباره‏ی نتایج حاصل از فرضیات تحقیق.. 108

 

5-3-3-1- نتایج حاصل از فرضیه فرعی اول. 108

 

5-3-3-2- نتایج حاصل از فرضیه فرعی دوم. 109

 

5-3-3-3- نتایج حاصل از فرضیه فرعی سوم. 109

 

5-3-3-4- نتایج حاصل از فرضیه فرعی چهارم. 110

 

5-3-3-5- نتایج حاصل از فرضیه اصلی.. 110

 

5-3-4- نتایج حاصل از آزمون T تک نمونهای.. 111

 

5-3-5- نتایج حاصل از آزمون T دو جامعه مستقل.. 112

 

5-3-6- نتایج حاصل از آزمون ANOVA. 113

 

5-4- پشنهادها 114

 

5-4-1- پیشنهادهای کاربردی مبتنی بر نتایج بهدست آمده از تحقیق.. 114

 

5-4-2- ارائه پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی.. 115

 

5-5- موانع و محدودیتهای تحقیق.. 115

 

 

 

فهرست منابع

 

منابع فارسی : 117

 

منابع لاتین.. 120

 

 

 

پیوست ها

 

پیوست شماره 1، پرسشنامه مورد استفاده 124

 

پیوست شماره 2، نتایج خروجی های نرم افزار spss 130

 

 

 

چکیده انگلیسی… 158

 

فهرست جداول

 

جدول (2-1): مقایسه دانش رسمی و غیررسمی سازمان با توجه به مشخصات و ویژگی‌ها 33

 

جدول (3-1): علائم آماری.. 72

 

جدول (3-2): شکل کلی و امتیاز بندی پرسشنامه تحقیق.. 73

 

جدول (3-3): آلفای کرونباخ هر یک از پرسشنامه های تحقیق.. 76

 

جدول (4-1): توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری برحسب جنسیت… 83

 

جدول (4-2): توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری برحسب سن.. 84

 

جدول (4-3): توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری برحسب تحصیلات… 85

 

جدول (4-4): توزیع فراوانی اعضای نمونه آماری برحسب سابقه کار. 86

 

جدول (4-5): توزیع توصیفی متغیرهای تحقیق.. 87

 

جدول(4-6): نتایج مربوط به آزمون نرمال بودن متغیرهای تحقیق.. 88

 

جدول(4-7):  مقادیر ضریب همبستگی.. 89

 

جدول(4-8):  مقادیر ضریب همبستگی.. 90

 

جدول(4-9):  مقادیر ضریب همبستگی.. 91

 

جدول(4-10):  مقادیر ضریب همبستگی.. 92

 

جدول(4-11):  مقادیر ضریب همبستگی.. 93

 

جدول (4-12): آزمون میانگین برای متغیرها 96

 

جدول (4-13): آزمون تی دو جامعه مستقل.. 97

 

جدول(4-14): نتایج آزمون ANOVA بر اساس سن پاسخگویان. 99

 

جدول(4-15): نتایج آزمون ANOVA بر اساس تحصیلات پاسخگویان. 100

 

جدول(4-16): نتایج آزمون ANOVA بر اساس سابقه کار پاسخگویان. 101

 

جدول (4-17): نتایج آزمون فریدمن.. 102

 

جدول (4-18): نتایج آزمون رتبه بندی فریدمن.. 103

 

جدول (5-1) : نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی.. 107

 

جدول (5-2) : نتایج آزمون فرعی اول. 108

 

جدول (5-3) : نتایج آزمون فرعی دوم. 109

 

جدول (5-4) : نتایج آزمون فرعی سوم. 109

 

جدول (5-5) : نتایج آزمون فرعی چهارم. 110

 

جدول (5-6) : نتایج آزمون اصلی.. 110

 

جدول (4-7): آزمون میانگین برای متغیرها 111

 

جدول (5-8) : خلاصه نتایج آزمونهای تی دو جامعه مستقل.. 112

 

جدول (5-9) : خلاصه نتایج آزمونهای ANOVA.. 113

 

 

 

فهرست نمودارها

 

نمودار (4-1): نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری برحسب جنسیت… 83

 

نمودار (4-2): نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری برحسب سن.. 84

 

نمودار (4-3): نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری برحسب تحصیلات… 85

 

نمودار (4-4): نمودار فراوانی اعضای نمونه آماری برحسب سابقه کار. 86

 

نمودار (4-5): کمینه، بیشینه و میانگین متغیرهای تحقیق.. 87

 

نمودار(4-6): رتبه بندی مؤلفه‌های مدیریت دانش…. 103

 

 

 

 

 

فهرست شکل ها

 

شكل (2-1): تكامل نظریه های رهبری. 14

 

شكل (2-2): تبدیل داده به دانش…. 30

 

شكل (2-3): هرم دانش…. 30

 

شكل (2-4): تفاوت دانش ضمنی و دانش آشكار. 32

 

شكل (2-5) :تعیین درصد دانش آشكار و دانش پنهان. 34

 

شکل(2-6): مدل تبدیل دانش برگرفته از نوناکا و تاکوچی.. 35

 

شكل(2-7) : تعیین شكاف دانش…. 38

 

شكل (2-8): فرآیندهای اصلی مدیریت دانش 52

 

شكل (2-9): مدل ساختاری مدیریت دانش…. 54

 

شكل (2-10): ایجاد چارچوبی برای دانش اصلی سازمان. 55

 

شكل (2-11): ایجاد فرهنگ دانش…. 56

 

شكل (2-12): مدل چهار حلقه ای مدیریت دانش…. 56

 

 

2-2-6) وضعیت ایران در شاخص های تسهیل تجارت…………………………………………….. 19

 

2-2-7) چارچوب استانداردها برای امنیت و تسهیل تجارت جهانی…………………………………. 23

 

2-3) عوامل موثر بر تسهیل تجارت………………………………………………………………… 28

 

2-3-1) تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات (ICT)……………………………………………………. 28

 

2-3-2) زیرساخت‌های فیزیکی…………………………………………………………………….. 34

 

2-3-3) فضای کسب و کار………………………………………………………………………… 41

 

2-3-4) اداری- اجرایی (عملیاتی)…………………………………………………………………. 61

 

2-3-4-1) کنوانسیون‌های بین المللی………………………………………………………………. 62

 

2-3-4-2) اسناد و رویه‌های ساده اداری…………………………………………………………… 65

 

2-3-4-3) توسعه منابع انسانی…………………………………………………………………….. 67

 

2-4) تکنیک های تصمیم گیری اوزان شاخص ها:………………………………………………….. 67

 

2-4-1) روش AHP………………………………………………………………………………. 68

 

2-4-2) الگوریتم AHP……………………………………………………………………………. 70

 

2-5) پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………. 72

 

فصل دوم: مبانی نظری  و پیشینه تحقیق

 

3-1) مقدمه………………………………………………………………………………………… 76

 

3-2) روش تحقیق…………………………………………………………………………………. 76

 

3-3) قلمرو تحقیق:………………………………………………………………………………… 77

 

3-4) شیوه و ابزار جمع آوری اطلاعات:……………………………………………………………. 77

 

3-5) گام های تحقیق………………………………………………………………………………. 78

 

3-6) پایایی پرسشنامه………………………………………………………………………………. 78

 

3-7) روایی پرسشنامه………………………………………………………………………………. 79

 

3-8) جامعه و نمونه تحقیق………………………………………………………………………… 79

 

3-9) روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………….. 80

 

فصل دوم: مبانی نظری  و پیشینه تحقیق

 

4-1) مقدمه………………………………………………………………………………………… 82

 

4-2) آمار توصیفی…………………………………………………………………………………. 82

 

4-2-1) تحلیل خصوصیات جمعیت شناختی پاسخ دهندگان……………………………………….. 82

 

4-2-2) آمار توصیفی متغیرهای تحقیق…………………………………………………………….. 87

 

4-3) آمار استنباطی………………………………………………………………………………… 88

 

4-3-1) بررسی فرضیه های تحقیق………………………………………………………………… 88

 

4-3-2) رتبه بندی عوامل شناسایی شده……………………………………………………………. 91

 

فصل دوم: مبانی نظری  و پیشینه تحقیق

 

5-1) مقدمه………………………………………………………………………………………… 98

 

5-2) نتایج تحقیق………………………………………………………………………………….. 98

 

5-3) بحث و پیشنهادات………………………………………………………………………….. 100

 

5-4) پیشنهادات بمنظور تحقیقات آتی……………………………………………………………. 104

 

5-5) محدودیت‌های تحقیق………………………………………………………………………. 105

 

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………… 106

 

فهرست جداول

 

 

عنوان                                                                                                                         صفحه

 

جدول 1-1) تاثیر انجام تسهیل تجاری بر رشد سرانه تولید ناخالص داخلی………………………. 6

 

جدول 2-1) تعاریف مختلف از تسهیل تجارت………………………………………………… 15

 

جدول 2-2) مزایای تسهیل تجارت برای دولت و تجار………………………………………… 17

 

جدول 2-3) مقایسه وضعیت ایران در شاخص های تجارت فرامرزی با الگوهای برتر………….. 22

 

جدول 2-4) مقایسه وضعیت ایران در شاخص های تجارت فرامرزی با اقتصادهای قابل مقایسه… 23

 

جدول 2-5) محرک های بیرونی و پیامد های آن بر گمرک ها…………………………………. 39

 

جدول 2-6) رتبه بندی منطقه ای و جهانی شاخص بهبود فضای كسب و كار كشورهای همسایه ایران 44

 

جدول 2-7) زیر شاخص های شروع یك كسب و كار كشورهای همسایه ایران در سال های 2004 و 2012 48

 

جدول 2-8) زیر شاخص های اخذ مجوز کشورهای همسایه ایران در سا لهای 2006 و 2012.. 50

 

جدول 2-9) زیرشاخص های حمایت از سرمایه گذاران کشورهای همسایه ایران در سا لهای 2006 و 2012 54

 

جدول2-10) زیرشاخص های پرداخت مالیات کشورهای همسایه ایران در سا لهای 2006 و 2012 57

 

جدول2-11) زیر شاخص های تجارت برو ن مرزی کشورهای همسایه ایران در سا لهای 2006 و 2012     61

 

جدول2-12) شاخص ناسازگاری تصادفی…………………………………………………….. 71

 

جدول 2-13)  مقیاس AHP………………………………………………………………….. 71

 

جدول 3-1) درصد آلفای کرونباخ…………………………………………………………….. 79

 

جدول 3-2) عوامل موثر در تسهیل تجارت (پرز و ویلسون 2011 ؛ دووال 2007)…………… 80

 

جدول 4-1) جنسیت پاسخ دهندگان…………………………………………………………… 83

 

جدول 4-2) سن پاسخ دهندگان………………………………………………………………. 84

 

جدول 4-3) تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………………………… 85

 

جدول 4-4) سنوات شغلی پاسخ دهندگان…………………………………………………….. 86

 

جدول 4-5) نتایج توصیفی پاسخ به سوالات…………………………………………………… 87

 

جدول 4-6) آزمون تی فرضیه اول…………………………………………………………….. 88

 

جدول 4-7) آزمون تی فرضیه دوم…………………………………………………………….. 89

 

جدول 4-8) آزمون تی فرضیه سوم……………………………………………………………. 90

 

جدول 4-9) آزمون تی فرضیه چهارم………………………………………………………….. 91

 

جدول 4-10) اولویت بندی عوامل اصلی……………………………………………………… 92

 

جدول 4-11) اولویت بندی زیرساخت های سخت……………………………………………. 92

 

جدول 4-13) اولویت بندی زیرعامل‌های زیرساخت‌های فیزیکی………………………………. 93

 

جدول 4-14) اولویت بندی زیرساخت های نرم………………………………………………. 93

 

جدول 4-15) اولویت بندی زیرعامل‌های محیط کسب و کار………………………………….. 94

 

جدول 4-16) اولویت بندی زیرعامل‌های اداری-اجرایی………………………………………. 94

 

جدول 4-17) وزن نهایی زیرعامل‌ها………………………………………………………….. 95

 

جدول 4-18) وزن نهایی عوامل………………………………………………………………. 96

 

جدول 5-1) نتایج آمار توصیفی شرکت کنندگان………………………………………………. 99

 

جدول 5-2) نتایج فرضیه های تحقیق……………………………………………………….. 100

 

جدول 5-3) نتایج اولویت بندی عوامل………………………………………………………. 100

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

 

عنوان                                                                                                               صفحه

 

نمودار 2-1) مقایسه مدت زمان لازم برای واردات و صادرات از سال 2008 تا 2011………… 20

 

نمودار 2-2) مقایسه هزینه لازم برای واردات و صادرات از سال 2008 تا 2011……………… 21

 

نمودار 2-3) مقایسه اسناد لازم برای واردات و صادرات از سال 2008 تا 2011………………. 21

 

نمودار 2-4) شاخص بهبود فضای كسب و كار كشورهای همسایه ایران در سال های (2012-2006)           43

 

نمودار 2-5)  شاخص شروع یك كسب و كار كشورهای همسایه ایران در سالهای (2012-2004) 45

 

نمودار2-6) رتبه بندی منطقه ای شاخص شروع یك كسب و كار در سال های 2007 و 2012.. 46

 

نمودار 2-7) شاخص اخذ مجوزهای كشورهای  همسایه ایران در سال های (2012- 2007)…. 49

 

نمودار 2-8) رتبه بندی منطقه ای شاخص اخذ مجوز در سال های 2007 و2012…………….. 49

 

نمودار 2-9) شاخص حمایت از سرمایه گذاران کشورهای همسایه ایران در سا لهای (2012 – 2007)         52

 

نمودار 2-10) رتبه بندی منطقه ای شاخص حمایت از سرمایه گذاران در سا لهای 2007 و 2012 52

 

نمودار2 -11) شاخص پرداخت مالیات کشورهای همسایه ایران در سا لهای (2012 – 2007).. 55

 

نمودار 2-12) رتبه بندی منطقه ای شاخص پرداخت مالیات در سال های 2007 و 2012…….. 55

 

نمودار 2-13)  شاخص تجارت برون مرزی کشورهای همسایه ایران در سا لهای (2012 – 2007) 58

 

نمودار2-14) رتبه بندی منطقه ای شاخص تجارت برون مرزی در سا لهای 2007 و 2012…… 59

 

نمودار 3-1) گام های تحقیق………………………………………………………………….. 78

 

نمودار 4-1) نمودار دایره ای جنسیت پاسخ دهندگان………………………………………….. 83

 

نمودار 4-2) نمودار دایره ای سن پاسخ دهندگان………………………………………………. 84

 

نمودار 4-3) نمودار دایره ای تحصیلات پاسخ دهندگان………………………………………… 85

 

نمودار 4-4) نمودار دایره ای سنوات شغلی پاسخ دهندگان…………………………………….. 86

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

 

عنوان                                                                                                                صفحه

 

شکل 2-1) استراتژی توسعه تجاری…………………………………………………………… 13

 

شکل 2-2) مدل خرید- انتقال- پرداخت………………………………………………………. 16

 

شکل 2-3) ارتباطات توسعه ای فناوری اطلاعات و ارتباطات………………………………….. 29

 

شکل 2-4) مجاری تاثیرگذاری ICT بر فضای کسب و کار…………………………………….. 30

 

شکل 2-5) ارتباط بین استقرار گمرک الکترونیک و شاخص‌های تجارت فرامرزی (مراد حاصل و همکاران، 1385)     32

 

شکل 2-6) کارایی فرودگاه ها و بنادر برخی کشورهای آسیایی………………………………… 35

 

شکل 2-7) عملکرد لجستیکی. 2007…………………………………………………………. 36

 

شکل 2-8) نقش گمرک ها در ارتقاء صادرات رقابتی………………………………………….. 38

 

شکل 2-9) گمرک های مدرن : نظارت خوب…………………………………………………. 40

 

شکل 2-10) اصول سیستم تیر(منبع: محمدی، 1385)………………………………………… 64

 

شکل 2-11) اسناد و زمان مورد نیاز برای صادرات و واردات در مناطق مختلف دنیا……………. 66

 

شکل 2-12) نمونه ی یک درخت سلسله مراتبی………………………………………………. 69

 

 

 

چکیده

 

افزایش قدرت رقابت در عرصه تجاری مستلزم برنامه‌ریزی دقیق و مستمر بمنظور ایجاد تسهیل در تجارت است. عوامل گوناگونی می توانند بر تسهیل تجارت موثر باشند. از این رو، در تحقیق فوق به شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر تسهیل تجارت پرداختیم. برای این منظور، پس از بررسی پیشینه موضوع، تعدادی از عوامل شناسایی و بمنظور  رتبه بندی هر یک از آنها، پس از طراحی پرسشنامه مقایسات زوجی و توزیع آنها در میان مدیران و خبرگان ذی‌ربط، از روش تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان دادند در بین عوامل اصلی، محیط کسب و کار، زیرساخت‌های فیزیکی، تکتولوژی اطلاعات و ارتباطات و عوامل اداری- اجرایی به ترتیب دارای بالاترین اولویت‌ها هستند. همچنین مقایسه زیرعامل‌ها نیز نشان داد پیوستن به کنوانسیون‌ها و استاندارد‌های بین المللی، کیفیت زیرساختی گمرک و بنادر، و گسترش استفاده از اینترنت در کسب و کار به ترتیب بالاترین اولویت‌ها را در تسهیل تجارت دارند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1) مقدمه

 

رشد حجم تجاری یک اولویت شفاف برای دولت ها و پایه اولیه برای دستیابی به رفاه اجتماعی و اقتصادی شهروندان است. مشارکت بیشتر در تجارت بین المللی، از مدت های طولانی به عنوان یک عنصر ضروری در دسترسی به این اهداف تشخیص داده شده است. دولت ها و سازمان های بین المللی در سرتاسر جهان متعهد شده اند که حداکثر تلاش خود را در جهت استقرار یک سیستم تجاری بین المللی گسترده، جهت کاهش تعرفه ها و سیاست آزادسازی تجارت انجام دهند.

 

هدف اولیه از تسهیل تجارت، کاهش هزینه های مبادلات و پیچیدگی تجارت بین المللی برای تجار و افزایش محیط تجاری در یک کشور، و در عین حال کارا و نتیجه بخش کردن سطح کنترل دولت است. نقش دو طرفه دولت ها فراهم آوردن تسهیل تجارت-در حالیکه انجام دادن الزامات قانونی در امنیت جاری بسیار مهم هستند- محیط بین المللی را آگاه می سازد.

 

یک مبادله تجاری تا زمانی که کالاهای تجارت شده به خریدار تحویل داده نشوند و پرداخت به فروشنده انجام نشود، کامل نمی شود. برای اینکه یک کالا در بازارهای جهانی بتواند همچنان به رقابت بپردازد، هزینه مبادلات تجاری مربوط به آن باید به کمترین مقدار ممکن کاهش پیدا کند. ابزارهای مدیریت زنجیره عرضه، که سعی در مدیریت کل فعالیت های مربوط به تجارت کالا دارند، در این زمینه یک ضرورت هستند. لیکن، آنها باید توسط رویه های موثر در مرزهای ملی کامل شوند تا محتمل هیچ تاخیر غیرقابل پیش بینی و بیش از حد هزینه های اضافی غیرقابل توقع نشوند. بنابراین کامل شدن رضایت بخش یک مبادله، تکیه دارد بر:

 

 

• جابجایی کارای کالاها از محل فروشنده به محل خریدار؛

 

• تطابق کالاها با نیازهای خریدار؛

 

• مستندسازی تجاری مورد قبول؛

 

• پیروی از مقررات و تکمیل روالهای مورد نیاز و هرگونه اسناد و رویه های دیگر در زمان عبور از مرز

 

• تدارکات ضروری برای پرداخت کارا

 

این دیدگاه، بطور واضح حوزه تسهیل تجارت را از یک موضوع متمرکز بر رئوس مستندسازی تجاری و رویه های مرسوم، به یک حوزه گسترده تر، شامل جابجایی فیزیکی کالا تبدیل می کند. تجارت بین المللی الزاما مستلزم عبور از مرزها است که می تواند موجب مشکلات فنی و مدیریتی متعددی برای تاجرها شود. بنابراین، کشورها نباید خود را به مقررات و رویه های ملی محدود کنند، بلکه باید با دیگر کشورها جهت دستیابی به هماهنگی، تسهیل و استاندارد سازی بین المللی رویه ها و اسناد، همانند هماهنگ سازی و استاندارد سازی تجارت ملی و اجزای سیستم حمل و نقل، همکاری نمایند (میدری و قودجانی، 1387: 35).

 

لیکن، برای رسیدن به رشد قابل توجه ناشی از حجم تجارت و ریسک متعاقب گلوگاه های اصلی در زنجیره های حمل و نقل و در مرزهای ملی، این توسعه ها باید توسط روش های هزیته ای و هزینه های اثربخش تجارت بین المللی تحت حمایت قرار گیرند. تسهیل تجارت بدلیل اینکه در آینده دقیق تر خواهد شد، یک عنصر کلیدی در رقابت و افزایش دهنده حجم تجارت است. جامعه بین المللی هم اکنون توجه زیادی به توسعه گسترده و اجرای شاخص ها و ابزار تسهیل تجارت دارد. هدف از تسهیل تجارت عبارت است از ارائه یک محیط با ثبات، واضح و قابل پیش بینی برای تجارت ملی و بین المللی. ظاهرا˝ باید بر مبنای هنجارها و تجربیات قابل قبول بین المللی ناشی از عوامل زیر، به این اهداف جامعه عمل پوشاند:

 

1) ساده سازی تشریفات و رویه ها، 2) استاندارد سازی و رشد زیر ساخت و تسهیلات فیزیکی، 3) هماهنگ سازی قانون ها و مقررات مربوطه (Shujie and Shilu,2009).

 

 

 

1-2) بیان مسئله

 

 چندین دهه قبل در سال های اولیه برپایی سازمان ملل، دیوید میترانی نوشت «مشکل زمان ما دور نگهداشتن ملت ها از یکدیگر نیست، بلکه چگونه آنها را فعالانه گردهم آوردن است» و همین نکته است که ریشه اصلی چالش کار ما در تسهیل تجارت است (اتاق بازرگانی، 1385). تسهیل تجاری برای اولین بار به صورت رسمی به عنوان مفهوم پذیرفته شده بین المللی در سال 1996در دستور کار نشست وزیران سازمان جهانی تجارت در سنگاپور قرار گرفت و از آن پس به منزلۀ یک هدف تحت همین عنوان در اسناد این سازمان وارد شد. هر چند که پیش از آن تاریخ  نیز بسیاری از مصوبات و توافقات این سازمان عملاً در جهت تسهیل تجاری بوده است. از آنجا که برداشت های مختلفی از واژة تسهیل تجاری وجود دارد، تعاریف مختلفی نیز دربارة آن ارائه شده است. مثلاً در مطالعات علمی صورت گرفته در این باره معمولاً مفهوم موسع آن مدنظر قرار می گیرد و محیطی را در برمی گیرد که تجارت در آن صورت می پذیرد؛ و به معنای برقراری شفافیت، استانداردسازی، برقراری هماهنگی با ترتیبات بین المللی و منطقه ای، تقویت فضای قانونی و حرکت به طرف حرفه ای سازی نهادهای تجاری است (مراد حاصل، 1387: 45).

 

در دنیای فرارقابتی امروز،  با وجود تغییرات‌ انجام گرفته، همه‌ ما به اهمیت تسهیل تجارت پی برده‌ایم و ضرورت آن‌ را حس می‌کنیم. در فضای پرچالش و البته پرفرصت بین المللی، فضای کسب و کار هر کشوری، یکی از مهم‌ترین عناصر موثر در ایجاد ارزش افزوده است که ضریب بهره وری آن با شاخه‌های متنوع از رفاه اجتماعی  تا اقتدار ملی را در بر می گیرد.

 

در جهان امروز تجارت دارای دو وجه داخلی و خارجی است و تجارت خارجی نیز دارای دو وجه صادرات و واردات است. از دید یک اقتصاددان، یک بازار، شامل تمام خریداران و فروشندگانى است که در حال داد و ستد کالاها یا خدمات خاصى هستند. از نظر یک بازاریاب بازار مجموعه تمام خریداران بالقوه و واقعى است که براى یک کالا وجود دارد. و از نظر یک سیاستمدار، بازار محلی برای تامین آرامش جامعه و حفظ تعادل قوا است. تمام جلوه های تجارت از ساده ترین سطح تا پیچیده ترین حالت آن بر مقولاتی همچون خریداران و فروشندگان و تولید کنندگان متمرکز خواهد بود که تحقق کاهش قیمت تمام شده و افزایش بهره وری تنها و تنها میتواند بر پایه تسهیل فرایندهای میان عناصر بازار و تجارت متکی باشد.

 

تسهیل تجارت در بخش صادرات که به افزایش صادرات کشور می انجامد، بالتبع موجب افزایش در تولید داخلی و حمایت از نیروی کار و سرمایه کشور می‌شود ؛ این امر علاوه بر آنکه به استفاده از ظرفیت‌های خالی تولید کشور می‌انجامد، نیروی کار و سرمایه جدید را نیز مورد استفاده قرار می‌دهد، البته ممکن است در مواردی نیز به افزایش واردات در قالب سرمایه‌گذاری خارجی و یا واردات برخی کالاها برای انجام تولید داخلی نیز بینجامد.

 

ایجاد تسهیلات لازم برای افزایش تجارت کشور موجب توانمندسازی بخش تجاری و بازرگانی می‌شود. توانمندسازی تجاری با شاخصی تحت این عنوان اندازه‌گیری می‌شود. در صورتی که مقدار این شاخص افزایش (کاهش) یابد، به ‌مفهوم بهبود (سختی) در شرایط توسعه تجارت است. در اینجا باید این نکته را متذکر شد که به منظور حفظ و ارتقای شاخص توانمندسازی تجاری در شرایط فعلی که کشور تحت فشارهای کشورهای غربی قرار دارد، ضروری است راه حل مناسبی برای برون‌رفت از این شرایط اتخاذ گردد تا با افزایش صادرات و کاهش هزینه تمام شده کالاهای وارداتی از  فرار سرمایه ها نیز جلوگیری به عمل آید. در کل، تسهیل تجاری از آن جهت حائز اهمیت است که به کشور ها برای حفظ جایگاه و ارتقای رقابت پذیری تجارت شان کمک می کند و این ایفای نقش به دلیل این است که اجرای سیاست های تسهیل تجاری نتایج بی‌شماری را به دنبال خواهد داشت.

 

مطالعات انجام شده نشان می دهد هزینه تسهیل تجاری بخصوص استانداردسازی اسناد و فرایند های تجاری، تنها بین 4 تا 7 درصد کالا های مبادله شده است. همچنین نتایج تحقیقی که به وسیله سازمان همکاری های اقتصادی آسیا و اقیانوسیه انجام شد، نشان می دهد عایدات حاصل از اجرای یک نظام تسهیل تجاری اثر بخش، 26/0 درصد تولید ناخالص داخلی اعضای سازمان یعنی رقمی در حدود 45 میلیارد دلار است. تسهیل تجاری از طریق بهبود جریان تجارت با سرعت بخشیدن به فرایند های اظهار و ترخیص کالاها، جاذبه های سرمایه گذاری در کشور ها را افزایش می دهد و به کاهش هزینه های تبادلات تجاری و بهبود رقابت پذیری کمک می کند. بر اساس مطالعات انجام شده به وسیله واکتهورست و یاسوئی، در سال 2003، تخمین زده می شود که یک درصد کاهش در هزینه مبادلات تجاری از طریق روش های تسهیل تجاری، بالغ بر 40 میلیارد دلار صرفه جویی در ابعاد جهانی ایجاد خواهد کرد. همچنین مطالعات انجام شده نشان می دهد اثر قابل ملاحظه ای تسهیل تجاری بر رشد سرانه تولید ناخالص داخلی در کشورهایی است که موفق به اجرای تسهیل تجاری شده اند. در جدول 1-1 تغییرات ایجاد شده در تولید ناخالص داخلی سرانه تعدادی از این کشور ها نشان داده شده است (کرمی، 1390: 37).

 

 

 

جدول شماره 1-1: تاثیر انجام تسهیل تجاری بر رشد سرانه تولید ناخالص داخلی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-1-4- پارامترهای فرسایش پذیری خاک……………………………………………24

 

3-2- روش تحقیق……………………………………………………………………..27

 

3-3- مراحل اجرای مدل……………………………………………………………… 27

 

3-4- سیمای عمومی مناطق مورد مطالعه…………………………………………36

 

فصل چهارم: بحث و نتیجه گیری ……………………………………………………46

 

4-1- نتایج مربوط به منطقه مطالعاتی غرب دانشکده کشاورزی شیراز………… 46

 

4-2- نتایج منطقه خسروشیرین……………………………………………………. 60

 

4-3- مقایسه نتایج مدل MPSIAC  و WEPP در منطقه خسروشیرین…………….67

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها………………………………………………. 69

 

– فهرست منابع ……………………………………………………………………….73

 

– پیوست…………………………………………………………………………….. 78

 

– چکیده به زبان انگلیسی…………………………………………………………

 

چکیده:

 

فرسایش یک تهدید جدی برای منابع آب و خاک بشمار می رود. روش های متنوعی برای برآورد فرسایش و رسوب حوزه های آبخیز در دنیا ارائه شده اند که به کمک آن ها می توان مقادیر رسوب دهی و فرسایش حوزه ها را مشخص کرد. در این پژوهش ابتدا مقادیر سیلاب، فرسایش و رسوب توسط مدل WEPP برای حوزه مطالعاتی غرب دانشکده کشاورزی شیراز به وسعت 62/3 هکتار تخمین زده شد و سپس مدل WEPP برای حوزه خسروشیرین از زیر حوزه های معرف حوزه آبخیز سد ملاصدرا به وسعت 6392 هکتار نیز اجرا شد. و در نهایت نتایج بدست آمده از مدل WEPP با نتایج دو مدل ANSWERS و MPSIAC مقایسه شد. نتایج نشان داد که مقادیر سیلاب، فرسایش و رسوب تخمین زده شده توسط مدل WEPP با مقادیر مشاهده شده و مقادیر تخمین زده شده توسط مدل ANSWERS همبستگی خوبی داشته و مقدار R² بین 9/0 تا 98/0 می باشد. و آزمون آماری F-test نشان داد که اختلاف بین مقادیر تخمین زده شده توسط مدل WEPP و مقادیر مشاهده شده و همچنین مقادیر تخمین زده شده توسط مدل ANSWERS معنی دار نیست. اما در مقایسه نتایج مدل WEPP با نتایج مدل MPSIAC مشاهده شد که میزان رسوب برآورده توسط مدل MPSIAC حدود 8/5 تن در هکتار در سال بوده که با میزان اندازه گیری شده در ایستگاه رسوب سنجی (معادل 85/9 تن در هکتار در سال) اختلاف فاحشی دارد. در صورتی که مدل WEPP مقدار رسوب را معادل 5/10 تن در هکتار در سال تخمین زد که با مقدار رسوب اندازه گیری شده در ایستگاه رسوب سنجی تقریباً نزدیک است.

 

فصل اول

 

 

مقدمه:

 

انسان برای ادامه حیات خود به مواد غذایی نیازمند است که دراثر وجود آب و خاک به دست می آید. عاملی که تامین آب و خاک را به خطر می­اندازد فرسایش خاک است که مبارزه با آن اجتناب ناپذیر بوده و لیکن نمی توان از وقوع آن کاملا جلوگیری کرد. ولی  فعالیت های انسان می تواند آن را تشدید نموده و یا کاهش دهد. همه ساله عرصه  وسیعی از خاک های کشور ایران و سایر کشورها تحت فرسایش آبی و بادی قرار می گیرد. در مناطقی که فرسایش خاک کنترل نمی شود خاک ها بتدریج فرسایش یافته، حاصلخیزی خود را از دست می دهند، سبب فقیر شدن خاک و متروک شدن مزارع می گردد و از این راه خسارت زیاد و جبران ناپذیری به جا می گذارد، همچنین با رسوب مواد فرسایش یافته در آبراهه ها، مخازن سدها، بنادر وکاهش ظرفیت آبگیری آنها زیان های فراوانی را سبب می گردد. بر پایه برآورد های انجام شده بر اثر فرسایش خاک سالانه چندین میلیون هکتار از اراضی کشاورزی جهان به کام نابودی کشیده می شود. براساس همین برآورد پیش بینی می شود که تا سال 2010  میلادی  یک سوم تا یک پنجم اراضی کشاورزی بر اثر فرسایش خاک عقیم و غیرقابل استفاده شوند (کاظمی، 1385). رشد روزافزون جمعیت و افزایش نیاز به منابع طبیعی موجب گردیده تا مهار فرسایش خاک به عنوان امری ضروری در دهه های اخیر مطرح گردد. متاسفانه میزان فرسایش خاک در ایران بیشتر از میزان متوسط جهانی است. نتایج بررسی های انجام شده در ایران نشان می دهد که سالانه نزدیک به 2 میلیارد تن از خاک های با ارزش کشور در اثر فرسایش هدر می رود و همه ساله خسارات هنگفتی از این طریق بر کشور وارد می گردد. با توجه به تحقیقات انجام شده متوسط فرسایش خاک در ایران 2500 تن در کیلومتر مربع (25 تن در هکتار) در سال برآورد شده است که حدود سه تا چهار برابر متوسط فرسایش جهانی و 20 تا 30 برابر حد قابل قبول فرسایش می باشد (جلالیان و همکاران، 1373). این در حالی است که میزان فرسایش در آمریکا و اروپا کمتر از یک تن در هکتار در سال می باشد (FAO, 1994).

 

فرسایش خاک منجر به هدر رفت مواد غذایی خاک و بهم خوردن ساختمان خاک شده و یکی از مشکلات بزرگ اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شناخته شده است. در اکثرکشورهای جهان برای مبارزه و کنترل آن کوشش فراوان و اعتبارات هنگفتی درنظرگرفته شده است. با افزایش فعالیت های عمرانی و تخریب منابع مورد استفاده، طبیعی به نظر می رسد فرسایش خاک ناشی از تمرکز رواناب سطحی افزایش یابد (Wischmeier, 1978).

 

تاثیر متقابل چهار عامل اصلی اقلیم، پستی و بلندی، پوشش گیاهی و فرسایش پذیری ذاتی خاک تعیین کننده مقدارفرسایش هرمنطقه است. فرسایش با هدر رفت فیزیکی خاک زمینه رابرای کاهش مولفه های خاک (شاخص های ساختمان، بافت، پایداری، مقدار عناصر غذایی … ) پدید می آورد. استفاده غیر علمی کشاورزان از خاک بخصوص در امتداد شیب، انجام خدمات اگروتکنیکی در امتداد شیب، آبیاری غیر اصولی و غیره باعث فرسایش جدی خاک سطحی می شود. چنانچه بهره برداری از خاک ها بر اساس شناسایی و تعیین نوع کاربری مناسب و مبتنی بر رعایت اصول صحیح و علمی باشد، میزان فرسایش و رسوب به حداقل خود کاهش می یابد. در این رابطه  پیش بینی فرسایش  بایستی از طریق ایستگاه های سنجش رسوب انجام گیرد ولی به لحاظ  محدودیت این ایستگاه ها، از روش های مدل تجربی[1] و شبیه سازی توسط مدل های ریاضی[2] استفاده می شود. مدل های تجربی اساساً بر مبنای مشاهدات پایه گذاری  شده اند و معمولاً آماری هستند. این مدل ها بیشتر برای پیش بینی متوسط فرسایش به کار می روند. اگرچه گاهی اوقات برای پیش بینی رسوب هم استفاده می شوند. در مدل های ریاضی خصوصیات یک سیستم یا تمام و یا بخشی از نحوه کارکرد سیستم با نمادهای ریاضی نمایش داده شده و مورد بحث ریاضی قرار می گیرد. این مدل ها برای بیان نحوه عملکرد سیستم، چگونگی تاثیر متقابل عناصر یک سیستم و برای توصیف نحوه عمل سیستم بکار می روند (رفاهی، 1385).

 

 در برنامه ریزی کنترل فرسایش خاک ابتدا لازم است که بررسی جامعی از عوامل مؤثر در فرسایش خاک به عمل آید. این بررسی ها خصوصاً در اراضی بحرانی واقع در حوزه های آبخیز بسیار لازم و ضروری است و بدون شناسایی دقیق مختصات و شرایط آنها و تجزیه و تحلیل جامع شرایط حوزه آبخیز و تهیه طرح کامل آبخیزداری، عملیات کنترل و مبارزه با فرسایش مقدور و معقول نخواهد بود.

 

 میزان خسارات وارده و همچنین برآورد هزینه و انجام پروژه های مهار و کنترل فرسایش و رسوب نیازمند آمار و اطلاعات دقیق و صحیح، روش و فرمول های مناسب برای مناطق مختلف یک حوزه آبخیز می باشد. به دلیل مشکلات و محدودیت های موجود در روش های مستقیم اندازه گیری فرسایش خاک و همین طور پیشرفت شایان توجهی که در درک مفاهیم و مکانیزم فرآیند فرسایش حاصل شده، ابداع مدل های مختلف در زمینه فرسایش و رسوب از سال ها پیش مورد توجه قرار گرفته است. تامین نیازمندی های فوق و ایستگاه های رسوب سنجی با استفاده از اندازه گیری های زمینی دشوار و پرهزینه می باشد، به همین دلیل متخصصین آبخیزداری، هیدرولوژی و منابع آب در ارائه راه حل های مناسب تلاش زیادی نموده و فرمول های تجربی و مدل های ریاضی را پیشنهاد کرده اند.

 

 مدل های فرآیندی که بیانگر روابط منطقی بین پدیده های فیزیکی یک حادثه فرسایش است می تواند در تخمین مقادیر کمی فرسایش با دقت بیشتری نسبت به سایر مدل های تجربی مورد استفاده قرار گیرد. از نتایج حاصل از بعضی مدل ها با مقادیر واقعی تطبیق نزدیکی داشته از اینرو استفاده از مدل های فرسایش و رسوب در مطالعات حوزه آبخیز افزایش یافته است. از طرفی با توجه به پیچیده بودن اکوسیستم حوزه های آبخیز به ویژه حوزه های آبخیزکوهستانی، با استفاده از امکانات رایانه ای می توان مدل مناسبی را انتخاب و مورد بهره برداری قرار گیرد به منظور به کارگیری مدل ها در شرایط جدید، لازم است تا سازگاری آنها در این مناطق مورد ارزیابی قرار گیرد (صادقی، 1384).

 

مهمترین ویژگی های مدل های شبیه سازی، ماهیت،کارایی، عمومیت وسهولت کاربرد آنان می باشد (غلامی، 1382). تکامل مدل های فرسایش خاک، از مدل های تجربی مانند معادله جهانی تلفات خاک  (USLE)شروع و تا طراحی مدل هایی که اساس ریاضی– فیزیکی دارند ادامه یافته است. مدل های ریاضی ارزش تاثیر تکنولوژی را بر تخمین فرسایش خاک در زمین های متفاوت ثابت می کنند. مدلWEPP[3] نسل جدیدی از مدل های فرسایش خاک است که فرسایش خاک را در مقیاس مکان و زمان پیش بینی می­کند. این مدل برای زیر حوزه ها و حوزه های کوچک برای تخمین فرسایش خاک بطور ساعتی، ماهانه و یا سالانه بکار می رود (Pudasaini et al., 2004). در این پژوهش مدل WEPP به منظور تخمین سیلاب، فرسایش و رسوب در دو منطقه از استان فارس استفاده شده و با دو مدل ANSWERS و MPSIAC مقایسه شده است.

 

1-1- کلیاتی درمورد مدل  WEPP

 

این مدل توسط سرویس تحقیقات كشاورزی آمریكا، سرویس حفاظت منابع طبیعی آمریكا، سرویس جنگل امریكا و سایر ارگان هایی كه به نحوی با مسائل آب و خاك در ارتباط هستند استفاده می شود. مدل فرسایش WEPP روشی بر اساس علوم هیدرولوژی و فرسایش خاك است. این مدل قادر است فرسایش خاک و نهشته شدن آن را در داخل آبراهه ها و دامنه ها در محدوده ای با زمین های كاملا هندسی تا زمین هایی كاملا غیر هندسی و متفاوت برآورد كند. این مدل همچنین در كاربری های كشاورزی، مرتع، جنگل و راه ها استفاده شده است. مدل WEPPدر دو مكان دامنه و حوزه آبخیز قابل استفاده است. و با مجموعه ای از نرم افزارها در رایانه های شخصی قابل نصب كردن است (گلکاریان، 1383).