روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..17

 

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

 

 

• مروری بر نظریه‌های روایت…………………………………………………………………………………….19

 

2-1-1 افلاطون………………………………………………………………………………………………………….19

 

2-1-2 ارسطو……………………………………………………………………………………………………………20

 

2-1-3 لوی استروس…………………………………………………………………………………………………21

 

 

• پراپ……………………………………………………………………………………………………………..21

 

2-1-5گریماس………………………………………………………………………………………………………..22

 

2-1-6تئودوروف…………………………………………………………………………………………………….23

 

2-1-7ژنت……………………………………………………………………………………………………………. 24

 

2-1- 8بارت…………………………………………………………………………………………………………….25

 

 

 

 

• مؤلفه های اساسی روایت …………………………………………………………25

 

2-2-1-     روایت متن وگفتمان…………………………………………………………………………25

 

 

• مؤلف تاریخی…………………………………………………………………………………….28

 

• مؤلف پنهان………………………………………………………………………………………28

 

• راوی…………………………………………………………………………………………………28

 

2-2-5-1-خصوصیات راوی……………………………………………………………………………….29

 

 

• روایت شنو………………………………………………………………………………………..32

 

2-2-6-1-خصوصیات روایت شنو……………………………………………………………………..32

 

 

• خواننده پنهان…………………………………………………………………………………..34

 

• خواننده تاریخی………………………………………………………………………………..34

 

 

• روایت مندی…………………………………………………………………………………….35

   

  • رویدادها……………………………………………………………………………………………39

     

    • کارکردهای رویدادها……………………………………………………………………..39

     

    • روابط زمانی……………………………………………………………………………………40

     

    • روابط مکانی…………………………………………………………………………………..40

     

    • روابط علّی……………………………………………………………………………………..41

 

2-3-2          شخصیت…………………………………………………………………………………………..41

 

 

• سطوح روایی……………………………………………………………………………………..43

 

• اسلوب های گفتمان ……………………………………………………………………….  44

 

• نکته روایت……………………………………………………………………………………….45

 

فصل سوم :  روایت شناسی در درام با تکیه بر آراء ژنت

 

3-1- آراء ژنت…………………………………………………………………………………………………48

 

3-2- زمان روایی………………………………………………………………………………………….52

 

3-2-1- ترتیب/نظم………………………………………………………………………………………………54

 

3-2-1-1-پس نگاه/ گذشته نگر………………………………………………………………………55

 

 

3-2-1-2 پیش نگاه/آینده نگر…………………………………………………………………………56

 

3-2-2- دیرند………………………………………………………………………………………………………57

 

3-2-3- بسامد………………………………………………………………………………………………………61

 

3-2-3-1- تکرار در روایت……………………………………………………………………………….63

 

3-3- گفتار/صدا………………………………………………………………………………………………………..64

 

3-4-وجه/حالت…………………………………………………………………………………………………………65

 

3-4-1- کانون شدگی……………………………………………………………………………………….66

 

3-4-1-1-انواع کانون شدگی………………………………………………………………………67

 

3-4-2- گفتمان غیرمستقیم آزاد……………………………………………………………………..69

 

3-4-2-1- محاکات و خودگویی…………………………………………………………………..70

 

فصل چهارم: تحلیل نمونه‌های موردی پژوهش؛

 

بخش اول:  محمد چرمشیر

 

4-1-1 زندگی و آثار……………………………………………………………………………………………73

 

4-1-2 نمایشنامه«‌گذر پرنده ای از کنار آفتاب»……………………………………………………75

 

4-1-2-1 خلاصه اثر……………………………………………………………………………………..75

 

4-1-2-2 تحلیلی روایت شناسانه بر نمایشنامه«‌گذر پرنده ای از کنار آفتاب» با تکیه بر آراء ژنت…………………………………………………………………………………………..75

 

4-1-2-3 داستان…………………………………………………………………………………………76

 

4-1-2-4 نقل یا روایت…………………………………………………………………………………77

 

4-1-2-5 روایتگری……………………………………………………………………………………..77

 

4-1-2-6 زمان دستوری……………………………………………………………………………….78

 

الف: نظم……………………………………………………………………………………………….. 78

 

ب: دیرند………………………………………………………………………………………………..79

 

ج: بسامد…………………………………………………………………………………………………80

 

4-1-2-7 وجه و حال و هوا……………………………………………………………………………80

 

الف: فاصله………………………………………………………………………………………………81

 

ب: کانون شدگی………………………………………………………………………………………81

 

4-1-2-8 صدا یا لحن…………………………………………………………………………………..82

 

4-1-3 نمایشنامه « کبوتری ناگهان»…………………………………………………………………..83

 

4-1-3-1 خلاصه اثر……………………………………………………………………………………..83

 

4-1-3-2 تحلیلی روایت شناسانه بر نمایشنامه« کبوتری ناگهان» با تکیه بر آراء ژنت……………………………………………………………………………………………………………..84

 

4-1-3-3 داستان………………………………………………………………………………………..84

 

4-1-3-4 نقل یا روایت…………………………………………………………………………………85

 

4-1-3-5 روایتگری……………………………………………………………………………………..85

 

4-1-3-6 زمان دستوری……………………………………………………………………………….86

 

الف: نظم…………………………………………………………………………………………………86

 

ب: دیرند………………………………………………………………………………………………..87

 

ج: بسامد………………………………………………………………………………………………..87

 

4-1-3-7 وجه و حال و هوا…………………………………………………………………………..88

 

الف: فاصله ……………………………………………………………………………………………..89

 

ب: کانون شدگی……………………………………………………………………………………..89

 

4-1-3-8 صدا یا لحن…………………………………………………………………………………..89

 

بخش دوم: اکبر رادی

 

4-2-1 زندگی و آثار…………………………………………………………………………………………….91

 

4-2-2- نمایشنامه «خانمچه و مهتابی»……………………………………………………………….93

 

4-2-2-1 خلاصه اثر………………………………………………………………………………………93

 

4-2-2-2 تحلیلی روایت شناسانه بر نمایشنامه« خانمچه و مهتابی» با تکیه بر آراء ژنت……………………………………………………………………………………………………………….94

 

4-2-2-3 داستان………………………………………………………………………………………..95

 

4-2-2-4 نقل یا روایت…………………………………………………………………………………96

 

4-2-2-5 روایتگری………………………………………………………………………………………97

 

4-2-2-6 زمان دستوری………………………………………………………………………………..98

 

الف: نظم………………………………………………………………………………………………….99

 

ب: دیرند………………………………………………………………………………………………..102

 

ج: بسامد……………………………………………………………………………………………….104

 

4-2-2- 7 وجه و حال و هوا…………………………………………………………………………..106

 

4-2-2-8 صدا یا لحن…………………………………………………………………………………..108

 

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………..110

 

منابع………………………………………………………………………………………………………112

 

بخش عملی: نمایشنامه ی «دانه انار»……………………………………………………………114

 

 

 

مقدمه

 

از دیدگاه ساختار گرایی، مطالعه نظام مند ساختار و فرم آثار ادبی منجر به کشف شیوه های تولید معنا در متون ادبی می شود و صورت متن ادبی مانند بستری است که معنا در آن شکل می گیرد. از این منظر برای تحلیل و بررسی تاریخ اندیشه و نظام های حاکم فکری بر متون ادبی، در درجه اول، باید به مطالعه و تحلیل صورت و فرم این متون پرداخت. از آنجا که یکی از شاخه های اصلی ساختار گرایی علم روایت شناسی است، مطالعات تاریخ ادبی، بررسی سیر تحول و تکامل روایت متون روایی، جایگاه و اهمیتی ویژه دارد.

 

به اعتقاد راقم این سطور در تاریخ ادبیات دراماتیک فارسی، نمایشنامه هایی وجود دارد که از منظر نظریه های  روایت شناسی، قابلیت و ارزش مطالعه و تحقیق دارند. نمایشنامه های (گذر پرنده ای از کنار آفتاب) و (کبوتری ناگهان) اثر محمد چرمشیر و (خانمچه و مهتابی) اثر اکبر رادی از آن جمله نمایشنامه های فارسی است که از دیدگاههای گوناگون از جمله تحلیل های نشانه شناسانه، زبان شناسانه، ویژگی های خاص زبانی و سبکی، کارکرد و کاربرد روایی و… بررسی شده است. به همین دلیل در پژوهش حاضر به ساختار روایی نمایشنامه های فوق الذکر از دیدگاه روایت شناس ساختارگرای بزرگ معاصر، ژرارژنت-که نظریه او محدود به جریان و ژانر خاصی از ادبیات نیست- پرداخته می شود.

 

لازم به ذکر است که دلیل انتخاب آثار محمد چرمشیر و اکبر رادی در باب موضوع این پژوهش به دلیل بهره گیری هر دو آنها از دستگاه روایت شناسی در تنظیم متون خود می باشد و عقیده راقم این سطور بر آن بوده که ویژگی های روایت از منظر ژرارژنت در آثار انتخاب شده هر دوی این نمایشنامه نویسان مشترک است.

 

در تهیه و تنظیم این پژوهش مشکلاتی از قبیل نبود منابع کافی و وافی در حوزه ارتباطی روایت شناسی و درام ایرانی، التقاط نظری متفکران در باب چیستی روایت دراماتیک و… بوجود آمد و همچنین نبود کتب ترجمه شده از ژرار ژنت طی مسیر را با سختی مواجه می کرد که نگارنده سعی کرده با حفظ چهارچوب نظری، به سراغ آراء و منابعی برود که با ایده پایه نظری این پژوهش قرابت بیشتری دارند. در روزهای پایانی ارائه پژوهش کتاب هایی با عنوان «آرایه ها1و 2 ژرار ژنت» با ترجمه دکتر آذین حسین زاده در نشر قطره منتشر شد که به دلیل همسو نبودن جهت این پژوهش به آن ها پرداخته نشده است.

 

در قسمت عملی نیز سعی شده تا با نگارش نمایشنامه (دانه انار) مجموعه مواردی که از ساحت روایت آموخته را در اصول نگارشی آن رعایت نماید. همچنین توجه به عناصر و عوامل روایت از دیدگاه ژنت در نگارش این اثر و طرح ریزی ساختمان آن بیشتر به یاری نگارنده آمده است.

 

در انتها لازم است از تمام اساتید و دوستانی که در طول زمان تحصیل به گسترش افق های نظری و عملی اینجانب یاری رسانده اند تشکر نمایم.

 

بیان مسئله