تاریخ اتمام:10/6/94

 

 

تعداد صفحات: 100

 

 

 

کلید واژه: گردشگری مذهبی، رضایتمندی گردشگر، محصول گردشگری، مدل HOLSAT، شهر تبریز

 

 

 

چکیده:

 

 

 

 

چکیده

 

امروزه گردشگری مذهبی با همه اجزاء و گونه­های مختلف آن به سبب ویژگی­های ساختاری و کارکردی خاص­، توانسته خود را در متن گردشگری جهانی جای دهد­. جاذبه های مذهبی­، زیارتگاه­ها و اماکن مقدس هر ساله تعداد زیادی از گردشگران را به سوی خود جذب می­کند­. یکی از مهمترین مسائلی که هر نهاد متولی پذیرش گردشگر یا زائر با آن مواجه است­، شناسائی و ارزیابی رضایت گردشگران از محصول ارائه شده است­. در این مطالعه کلیه اماکن مذهبی عراق که مرقد مطهر شش امام معصوم (ع) در آن کشور قرار داشته به عنوان مقصد گردشگری انتخاب شده است­. هدف از پژوهش حاضر سنجش رضایت گردشگران شهر تبریز از محصول گردشگری کشور عراق با استفاده از مدل HOLSAT  است­. این مدل به ارزیابی رضایت گردشگران از طریق تجزیه و تحلیل انتظارات و عملکرد از مقصد گردشگری می­پردازد. برای دستیابی به هدف، با تنظیم و تهیه پرسشنامه به عنوان ابزار تحقیق و توزیع آن به تعداد 380 پرسشنامه به روش نمونه­گیری در دسترس بین گردشگران در طول 45 روز و پردازش داده­ها در نرم افزار   SPSS انجام شده است، نتایج گویای آن است که محصول گردشگری کشور عراق از جمله جاذبه­های فرهنگی و تاریخی مقصد­، اماکن مذهبی­، امکانات موجود مقصد­، دسترسی مقصد­، خدمات بهداشتی و غذایی مقصد­، برخورد متولیان امر در مقصد­، امنیت در مقصد­، و تصویر از مقصد است­. نتایج حاصل از اندازه­گیری رضایت گردشگران در مدل HOLSAT نیز گویای سطوح متفاوت رضایت گردشگران از ابعاد مختلف محصول گردشگری است­. علاوه بر آن نتایج حاصل از آزمون فرضیات نشان­دهنده رابطه مثبت و معنی­دار بین امكانات و كیفیت خدمات رفاهی و رضایت گردشگران می­باشد. همچنین وجود رابطه مثبت و معنی­دار بین بحرانهای امنیتی و رضایت گردشگران تایید شد. همچنین نتایج بدست آمده از مدل رگرسیونی نشان­دهنده رابطه مثبت و معنی­دار بین برخورد متولیان امر و ضابطین مستقر در پایانه­های مرزی بین دو كشور و رضایت­مندی گردشگران می­باشد.

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

فصل اول:کلیات

 

چکیده……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

 

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………1

 

1-1- بیان مساله ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………2

 

2-1- ضرورت و اهمیت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………6

 

3-1- اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..8

 

4-1- سوالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………9

 

5-1-  فرضیات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….9

 

6-1- چالش های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………9

 

فصل دوم:اصول و مبانی نظری

 

1-2- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….16

 

2-2-گردشگر……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..17

 

3-2- گردشگری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………17

 

4-2- نوع شناسی گردشگری …………………………………………………………………………………………………………………………….19

 

1-4-2- گردشگری درمانی…………………………………………………………………………………………………………………………………22

 

3-4-2-گردشگری فرهنگی…………………………………………………………………………………………………………………………………22

 

4-4-2- گردشگری روستایی ………………………………………………………………………………………………………………………………28  

 

5-4-2- گردشگری شهری………………………………………………………………………………………………………………………………….29

 

6-4-2- گردشگری ماجراجویانه………………………………………………………………………………………………………………………….31

 

7-4-2-گردشگری طبیعت………………………………………………………………………………………………………………………………..33

 

8-4-2- گردشگری آموزشی……………………………………………………………………………………………………………………………….33

 

9-4-2-گردشگری ورزشی…………………………………………………………………………………………………………………………………..34

 

10-4-2- گردشگری اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………………….34

 

11-5-2- گردشگری بازرگانی وتجاری………………………………………………………………………………………………………………..35

 

12-4-2-گردشگری مذهبی………………………………………………………………………………………………………………………………..35

 

1-12-4-2-گردشگری مذهبی در جهان…………………………………………………………………………………………………………..36

 

2-12-4-2-گردشگری مذهبی در ایران…………………………………………………………………………………………………………..39

 

3-12-4-2-تقسیم بندی انواع گردشگری مذهبی…………………….…………………………………………………………………….40

 

4-12-4-2- زیارت و زائر…………………….……………………………………………………………………………………………………………41

 

5-12-4-2- زائر و گردشگر…………………….………………………………………………………………………………………………………..42

 

5-2- اثرات گردشگری………………………………………………………………………………………………………………………………………..43

 

1-5-2- اثرات فرهنگی- اجتماعی گردشگری.………………………………………………………………………………………………………45

 

3-5-2- اثرات زیست محیطی……………………………………………………………………………………………………………………………………46

 

4-5-2-آثار اقتصادی گردشگری در شهر ………………………………………………………………………………………………………………….48

 

1-4-5-2- گردشگری و درآمد……………………………………………………………………………………………………………………………….49

 

2-4-5-2-گردشگری و اشتغال زایی…………………………………………………………………………………………………………………………..50

 

9-2- برنامه ریزی گردشگری………………………………………………………………………………………………………………………………………51

 

7-2- رویکرد کیفیت……………………………………………………………………………………………………………………………………………………52

 

8-2-محصول گردشگری……………………………………………………………………………………………………………………………………………..54

 

9-2-رضایت گردشگر…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..63

 

10-2- پیشینه موضوع تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………….65

 

فصل سوم : مواد و روشها

 

1-3- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..70

 

2-3- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….70

 

3-3- ابزارها………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….71

 

4-3- مدل HOLSAT………………………………………………………………………………………………………………………………………………73

 

فصل چهارم: بحث و نتایج

 

1-4-منطقه مورد مطالعه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….76

 

1-1-4-موقعیت………………………………………………………………………………………………………………………………………………….76

 

2-1-4-جغرافیای طبیعی…………………………………………………………………………………………………………………………………..76

 

3-1-4- ویژگیهای جمعیتی…………………………………………………………………………………………………………………………………………78

 

4-1-4- اماکن و جاذبه های گردشگری مذهبی منطقه مورد مطالعه……………………………………………………………………79

 

2-4- یافته های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………81

 

1-2-4- ویژگی­های دموگرافیکی- اجتماعی پاسخ­دهندگان……………………………………………………………………………………81

 

2-2-4- مشخصات سفر پاسخ دهندگان…………………………………………………………………………………………………………………….85

 

3-4- سنجش رضایت گردشگران با مدلHOLSAT……………………………………………………………………………………………..88

 

4-4- سنجش تاثیرگذاری ابعاد محصول گردشگری مذهبی کشور عراق بر رضایت گردشگران شهر تبریز …………………94

 

5-4- بررسی تمایلات رفتاری آینده گردشگران عتبات عالیات …………………………………………………………………………………….97

 

 

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پاسخ به فرضیات

 

1–5–مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….95

 

2–5– آزمون فرضیات……………………………………………………………………………………………………………………………………….95

 

3–5– جمع­بندی و نتیجه­گیری…………………………………………………………………………………………………………………………97

 

4–5–پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………………………………..98

 

منابع و ماخذ

 

فهرست جداول

 

جدول(1-2): تقسیم­بندی انواع گردشگری مذهبی  …………………………………………………………………………………………………41 

 

جدول(2-2): طیف زائر و گردشگر   …………………………………………………………………………………………………………………………  43

 

جدول(3-2): اثرات سیاسی مثبت و منفی توسعة گردشگری     ……………………………………………………………………………..  46

 

جدول (1-4): ویژگی­های دموگرافیکی-اجتماعی پاسخ­دهندگان…………………………………………………………………………….  82

 

جدول (2-4): مشخصات سفر پاسخ­دهندگان…………………………………………………………………………………………………………….  85

 

جدول (3-4):انتظارات­، عملکرد و سطح رضایت از محیط و جاذبه مقصد………………………………………………………………..  86

 

جدول (4-4): انتظارات­، عملکرد و سطح رضایت از دسترسی مقصد………………………………………………………………………..  89

 

جدول (5-4): انتظارات­، عملکرد و سطح رضایت از تسهیلات و خدمات مقصد………………………………………………………..  91

 

  جدول (6-4):انتظارات­، عملکرد و سطح رضایت از تصویر از مقصد…………………………………………………………………………  92

 

 

جدول(7-4­): سنجش رابطه بین امكانات و كیفیت خدمات رفاهی و میزان رضایت­مندی گردشگران…………………….  94

 

جدول(8-4):  بحرانهای امنیتی و وجود درگیری­های ­داخلی بر میزان رضایت­مندی گردشگران ……………………………  94

 

جدول(9-4):  رابطه برخورد متولیان امر مستقر در پایانه­های مرزی و میزان رضایت­مندی گردشگران……………………  94

 

جدول(10-4): سنجش تاثیرگذاری ابعاد محصول گردشگری مذهبی کشور عراق بر رضایت گردشگران…………………  95

 

جدول(11-4): آزمون تاثیرگذاری رضایت بر تمایلات رفتاری آینده گردشگران عتبات عالیات……………………………….  97

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

 

شکل (1-2): چرخه حیات گردشگری ………………………………………………………………………………………………………………….. 24

 

شکل( 2-2):  چهارچوب مخصوص صنعت گردشگری………………………………………………………………………………………..   27

 

شکل (3-2): نواحی کارکردی در شهر توریستی…………………………………………………………………………………………………..  31

 

شکل (4-2): گردشگری ACE…………………………………………………………………………………………………………………………………32   

 

شکل (5-2): کارکرد و ساختار گردشگری­مذهبی و تاثیر آنها در گسترش شهر­نشینی و گردشگری……………………….39

 

شکل (6-2): زنجیره کالا و خدمات در گردشگری……………………………………………………………………………………………………55

 

شکل(7-2): مولفه­های اصلی محصول گردشگر    …………………………………………………………………………………………………..62

 

شکل(8-2):عناصر تشکیل دهنده تصویر از مقصد    ………………………………………………………………………………………………63

 

شکل(1-4): موقعیت محدوده مورد مطالعه………………………………………………………………………………………………………………..   79

 

شکل(2-4): موقعیت مرز مهران و محور مهران تا شهر­های زیارتی……………………………………………………………………..80

 

شکل (3-4): پاسخگویان از نظر جنس………………………………………………………………………………………………………………………   81

 

شکل(4-4): پاسخگویان از نظر سن……………………………………………………………………………………………………………………………   82

 

شکل(5-4): اشتغال پاسخگویان…………………………………………………………………………………………………………………………………   83

 

شکل (6-4): وضعیت تاهل پاسخگویان……………………………………………………………………………………………………………………   83

 

شکل(7-4): تحصیلات پاسخگویان……………………………………………………………………………………………………………………   84

 

شکل(8-4): درآمد ماهانه پاسخگویان………………………………………………………………………………………………………………..   84

 

شکل (9-4): تعداد سفر گردشگران…………………………………………………………………………………………………………………….   86

 

شکل (10-4): مدت اقامت گردشگران………………………………………………………………………………………………………………..  6 8

 

شکل(11-4): نوع سفر…………………………………………………………………………………………………………………………………………….   86

 

 شکل(12-4) هدف از سفر..…………………………………………………………………………………………………………………………………..   87

 

شکل(13-4): انتظارات /عملکرد محیط و جاذبه مقصد………………………………………………………………………………………………  89

 

شکل(14-4): انتظارات /عملکرد دسترسی مقصد……………………………………………………………………………………………………….  90

 

شکل(15-4): انتظارات /عملکرد تسهیلات و خدمات مقصد………………………………………………………………………………………  91

 

شکل (16-4): انتظارات /عملکرد تصویر از مقصد……………………………………………………………………………………………..  94

 

شکل(17-4): توزیع تمایلات رفتاری آینده گردشگران عتبات عالیات………………………………………………………………………..  96

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

 

      گردشگری مذهبی به عنوان یکی از مهمترین زیرمجموعه­های صنعت بزرگ و متنوع گردشگری جهانی از جایگاه ویژه­ای در رشد اقتصادی کشورها برخوردار است.  به طوریکه در دهه­های اخیر گردشگری دینی در اکثر کشورهای جهان در حال افزایش می­باشد و علاقه فراوان مردم به خاطر بازدید از این اماکن به مذاهب و ادیان بیشتر شده است (کاویان­فر،8:1386).

 

      با توجه به تأثیر شگرف گردشگری در زمینه­های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جوامع امروز، باید با نظری بلند و مدیریتی عالمانه، آگاهانه و با برنامه­ریزی درست، در جهت گسترش آن تلاش کرده و آثار منفی آن را به حداقل رسانید. بنابراین یکی از روشهای سنجش کارایی خدمات و تسهیلات  موجود در یک ناحیه  ارزیابی نظر بهره­برداران و استفاده­کنندگان از این خدمات یا به عبارت بهتر رضایتمندی گردشگران  می­باشد (فنی و همکاران،35:1391).

 

       رضایتمندی گردشگران یكی از مهمترین عوامل رقابتی و بهترین شاخص برای تضمین رشد سودهای آنی محسوب می­شود­. امروزه بسیاری از مراكز­، اركان­ها و سازمان­ها میزان رضایت گردشگران را به عنوان معیاری مهم برای سنجش كیفیت كار خود قلمداد می­كنند و این روند همچنان در حال افزایش است (­قلی­پور سلیمانی­،1387 :3 ).

 

      رضایت گردشگران باعث می­شود تا این احساس رضایت در تمایل آنان به بازگشت و تداوم مسافرت به مقصد، از یک سو و تشویق و ­ترغیب دوستان ­و آشنایان به دیدار از شهر مقصد مؤثر واقع شود و به این ترتیب  موجبات تداوم و پایداری گردشگری و رونق اقتصادی در منطقه مورد­نظر شود (فنی و همکاران،35:1391).

 

       کشور عراق یکی از مهمترین پایگاه­های مذهبی جهان تشیع که دارای توانمندی­های گردشگری با کارکردهای مذهبی _ فرهنگی ارزشمند در سطح ملی و بین­المللی می­باشد­، ورودگردشگران مذهبی ایرانی به کشور عراق می­تواند آثار شگرفی در زمینه­های مختلف از جمله اقتصادی _ اجتماعی از خود به جا گذارد ، اما کسب آثار مثبت و مطلوبیت­ها زمانی امکان­پذیر است که بستر مناسب آن یعنی نهادهای مدنی و زیر ساخت­های اجتماعی نیز فراهم شده باشد. یکی از مهمترین مسائلی که هر نهاد متولی پذیرش گردشگر یا زائر با آن مواجه است­، شناسائی و ارزیابی رضایت گردشگران از محصول ارائه شده است .

 

      بنابراین پژوهش حاضر ضمن تدوین یک چارچوب تئوریک برای ماهیت محصول مقاصد گردشگری در کشور عراق، سنجش رضایت گردشگران از محصول گردشگری کشور عراق را با استفاده از مدل HOLSAT  انجام خواهد داد­.

 

1-1-بیان مسئله

 

  گردشگری یکی از سریعترین صنایع در حال توسعه در اقتصاد جهانی است. اهمیت این صنعت به قدری است که تنها صنعت نفت و صنایع خودرو از آن بالاتر می­باشند (اوبرت ،5:2002). علی­رغم این واقعیت که صنعت گردشگری بخشی از تاریخ بشر است و از دوران  باستان رایج بوده است، پویایی و رشد آن تنها در نیمه دوم قرن بیستم آغاز شده است. در حالی که در دهه 1950 حدود 25 میلیون نفر جزء گردشگری بین­المللی قرار گرفتند در سال 2009  تعداد آنها به بیش از 800 میلیون نفر که در برخی از منابع این آمار 930 ملیون نفرمی­باشد ( ،22:2010).

 

     در واقع صنعت گردشگری به عنوان یکی از مهمترین صنایع جهان که نقش عمده­ای در بهبود وضعیت اقتصادی کشورها و توسعه اقتصادی آنها دارد از سوی کارشناسان­، دانشمندان­، مدیران و برنامه­ریزان اقتصادی کشورهای مختلف مورد توجه قرار گرفته است. صنعت توریسم عمدتاً از دو جهت حائز اهمیت بسیار است. اولا موجبات آشنایی ملل با دیگر فرهنگ­ها­، نژاد­ها­، اقوام­، سرزمین­ها­، گویش­ها را فراهم می­نماید­، و ثانیا دیگر کشورهای مختلف جهان در سایه برخورداری از امکانات گوناگون و جاذبه­های متنوع در صدد جلب گردشگران هستند­ (گوهریان ،1384 :25).

 

      توریسم مذهبی یكی از رایج­ترین اشكال گردشگری در سراسر جهان است كه سابقه­ی آن به قرون و اعصار گذشته مرتبط می­گردد. مدارك و اسناد تاریخی موجود از تمدن­های كهن بین­النهرین­، مصر­، ایران، هند­، چین و غیره نیز آثار و قراین بر جای مانده از روزگار پیش از تاریخ حكایت از سفرهای زیارتی انسان های متعددی دارد كه از دیر­باز به منظور انجام فرایض دینی و مذهبی مسیر های طولانی را جهت زیارت  طی می­كردند. البته منظور این نیست که توریسم مذهبی­_­زیارتی فقط مخصوص مسلمانان و کشور­های اسلامی است­. این نوع گردشگری­، زیارت در تمام ادیان و مذاهب را شامل می­شود­. در کشورهای اسلامی نیز جاذبه­های دیگر گردشگری­، جاذبه­های تاریخی­، فرهنگی­، طبیعی و انسان ساخت وجود دارد و گردشگران مسلمان هم با انگیزه­هایی به جز زیارت سفر می­کنند (­حاج غلامرضایی ،1376: 54-53).

 

     جاذبه­های مذهبی­، زیارتگاهها و اماکن مقدس هر ساله تعداد زیادی از گردشگران را به سوی خود جذب می­کنند­، تاسیسات اقامتی و پذیرایی این نوع از گردشگری مانند مسافرخانه­ها و زائرسراها با توجه به بافت اجتماعی­– فرهنگی و عقیدتی گردشگران و جامعه میزبان دارای ویژگی­های خاص خود است که در هر کشوری از تنوع بسیار بالایی برخوردار می­باشد (­رضوانی، 1386 : 19­)

 

     توریستهای مذهبی، گردشگران فرهنگی هستند كه برای زیارت اماكن­، آثار­، یادمان مذهبی­، انجام اعمال مذهبی و دینی، ترویج و آموزش و گذران اوقات فراغت به  مكان­ها و مراكز مذهبی سفر می­كنند. مردم با توجه به مذهبی که دارند به مکانهای مختلف جهت مقاصد زیارتی سفر می­کنند­. امروزه گردشگری مذهبی با همه اجزاء و گونه­های مختلف آن­، به سبب ویژگی­های ساختاری و کارکردی خاص­، توانسته خود را در متن گردشگری جهانی جای دهد و بر اساس برآوردی این نوع گردشگری 26% از کل جریان­های گردشگری جهان را به خود اختصاص داده است (رحیم پور ،1379: 2 ).

 

     نكته  قابل توجه در این زمینه این است كه گردشگری مذهبی تنها شکلی از اشکال گردشگری می­باشد که بر موانع آب و هوایی غلبه می­نماید­. “­سینگ “­یکی از نظریه­پردازان این صنعت در این زمینه می­گوید: “به نظر می­رسد روحیه ادیسه بر موانع آب و هوایی غلبه می­نماید­. بدین ترتیب با تغییرات فصل و تحولات آب و هوایی مشاهده می­شود که تعداد توریسم و بازدید از شهر­ها و مراکز مذهبی دچار تغییر نمی شود.” و اینكه برای این نوع گردشگر، تنها مقصد حائز اهمیت نیست. تجربه او از همان ابتدای ترک مبدا آغاز می­شود و تمام مسیر و وقایعی را که در طول مسیر با آن مواجه می­شود دربر می­گیرد (میرا،11:2004).

 

     از دیدگاه اسلام و قرآن،گردشگری نه تنها برای زیارت و سیاحت بلکه برای مشاهده دیگر جوامع وآشنایی با دیگر فرهنگ­ها و فرهنگ غنی اسلامی اهمیت بسیار زیادی دارد. در خصوص گردشگری دو مساله در اسلام حائز اهمیت است. اولا گردشگری و سیر و سیاحت در پهنه­ی گیتی و مشاهده­ی آثار صنع و آشنا شدن با فرآورده­های جوامع بشری و ملل مختلف که آن هم از آثار صنع الهی محسوب می­شود. ثانیا جلب گردشگران به کشورهای اسلامی موجب می­شود تا از نزدیک با فرهنگ اصیل و تمدن دیر پای اسلامی آشنا شوند .سفرهای زیارتی در بین مسلمانان از اهمیت بیشتری نسبت به سایر مذاهب برخوردار است­. در این مورد سفر به مکه معظمه از دلایل قوی این ادعا است­. همه ساله میلیون­ها مسلمان از کشورهای مختلف دنیا جهت زیارت خانه خدا به مکه سفر می­کنند: سفر های زیارتی به مکه بدون تردید یکی از بزرگترین رخدادها در تاریخ مسلمانان است (معرفت ، 1376 :23 ).

 

     رضایتمندی گردشگران یكی از مهمترین عوامل رقابتی و بهترین شاخص برای تضمین رشد سودهای آنی محسوب می­شود­. امروزه بسیاری از مراكز­، اركان­ها و سازمان­ها میزان رضایت گردشگران را به عنوان معیاری مهم برای سنجش كیفیت كار خود قلمداد می­كنند و این روند همچنان در حال افزایش است. رضایت گردشگران زمانی به دست می­آید كه فرایندهای مناسب به گونه­ای طراحی شوند كه خدمات ارائه شده توقعات و انتظارات گردشگر را بر آورده نماید. در رضایت­مندی گردشگران هماهنگی ادارات و سازمان های متولی و مرتبط با این صنعت برای فراهم نمودن امكانات لازم و جلب رضایت گردشگر به منظور بازدید مجدد است. تحقیقات سازمان جهانی گردشگری و دیگر مطالعات نشان می­دهد كه تبلیغات برای توسعه این صنعت در هر كشور یا منطقه ضروری است یعنی برای جلب گردشگران به یك منطقه باید قابلیت­های گردشگری آن منطقه به افراد شناسانده شود ( قلی­پور سلیمانی­،1387 :3 ).

 

     همچنین محصول گردشگری یک مقصد­، شامل پنج جزء­، محیط و جاذبه­های مقصد­، تسهیلات و خدمات مقصد­، دسترسی مقصد­، تصویر از مقصد و هزینه­های مصرف­کننده است­. کیفیت یک محصول یا کالا از مهمترین عوامل رضایت­مندی مشتریان است که در موسسات خدماتی تحت تاثیر متغییرهای گوناگون قرار می­گیرد (زیویار و همکاران ،1391: 186-173 ).

 

امروزه رضایت مشتری را می­توان به عنوان جوهره موفقیت در جهان رقابتی در­نظر گرفت (­زیویار و همکاران 1391: 186-173­) موضوع افزایش رقابت در صنعت جهانی گردشگری سبب شده است تا از مدیران هتل­ها و ادارات دولتی به دنبال جستجوی راهبردهای جدید برای افزایش گردشگران داخلی و خارجی باشند­. رسیدن به این هدف با بهبود کیفیت که آینده گردشگران در گرو آن است در کانون قلب پایداری جای دارد و بهبود کیفیت می­بایستی در تمام ارکان و عرصه­های صنعت گردشگری مانند بهبود کیفیت حمل و نقل­، میهمان­پذیری و میهمان­داری­، اماکن اقامتی و غیره ایجاد شود­، تا رضایت گردشگر حاصل شود (بارچو و همکاران،1050:2011).

 

رضایت گردشگران به عنوان مهمترین منبع مزیت رقابتی در­نظر گرفته می­­شود­. به همین دلیل استراتژی اندازه­گیری و تقویت رضایت گردشگران بسیار مورد توجه قرار می­گیرد­. علاوه بر این محققان عوامل متنوع و مختلف موثر بر رضایت گردشگران را در مقاصد گردشگری مورد مطالعه قرار داده­اند (بارچو و همکاران،1052:2011).     بدین معنی محصول گردشگری مقصد (ترونگ و کینک،530:2009 و وتیتنو و همکاران،1170:2013)،کیفیت خدمات (بوتنارو و میلر،376:2012) ­­، امنیت­، تجربه قبلی­، تصویر از مقصد (وتیتنو و همکاران،1170:2013)، جاذبه (نواسکی،301:2013)، حمل­و­­نقل (تامپسون و سچوفیلد،340:2004)­، هتلداری­، هزینه­ها (کرچز و سچوفیلد، 590:2011) و ویژگی­های دموگرافیکی – اجتماعی به طور مستقیم یا غیر­مستقیم بر رضایت گردشگر موثر هستند ( زینلی و همکاران،80،1393­). با این وجود پژوهشگران تاکید دارند که یافته­های آن­ها به طور جهانی قابل تعمیم نیست چرا که ماهیت عوامل موثر بر رضایت بستگی به ابعاد و ویژگی­های مقاصد مانند تسهیلات­، جاذبه­ها­، هزینه­های صرف شده در مقصد دارد (کرچز و سچوفیلد، 592:2011) ).

 

2-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

 

      با نامگذاری سال2010 میلادی به سال “توریسم اسلامی­” توسط سازمان کنفرانس اسلامی و نیز تبدیل شدن صنعت گردشگری به عامل موثر در تعامل فرهنگها­، گفتگوی تمدن­ها و برقراری انس و الفت بین ملت­ها­، لزوم شناخت و توجه به بخش­های پر­اهمیت این صنعت بویژه گردشگری مذهبی ضروری به نظر می­رسد ( jamejamonline.ir ).

 

     گفته می­شود در ایران خاستگاه گردشگری به سفرهای زیارتی بر­می­گردد كه مردم برای زیارت اماكن مذهبی انجام می­دادند و گردشگری مذهبی شكلی جدید و مدرن از سفرهای زیارتی است (رحیم پور،1379:2­)­. امروزه، در کشور ایران توریسم مذهبی از جمله جاذبه­های گردشگری پر­طرفدار است که با توجه به کشورهای اسلامی مجاور، استقبال خوبی از آن در ایران می­شود. اغلب مردم ایران شیعه­اند و زیارت معصومین (ع) و امام زادگان مورد تاکید مذهب آنان است و تاثیر بسیاری بر کنش آنان دارد که یکی از جلوه های آن حضور سالانه میلیون­ها زائر در مشهد مقدس رضوی است و زیارت امامان شیعه در عراق توسط مردم ایران و سایر شیعیان جهان جلوه­های دیگر آن است­. با وجودیکه فضای معنوی کشورهای مسلمان­، خود دارای جاذبه است و بسیاری از مسلمانان دوست دارند به مناطقی سفر کنند که فرهنگ و ارزش­های اسلامی به آنها حاکم است، رعایت ارزشها و آداب اسلامی از جمله وجود غذاهای حلال و راحتی در انجام فرایض دینی­، احساس امنیت و خاطری آسوده را برای گردشگران مسلمان فراهم می­کند. اما بسیاری از کشورهای اسلامی مانند عراق، علیرغم برخورداری از جاذبه­های گردشگری مذهبی­، تاریخی­، فرهنگی­، و طبیعی­، فاقد زیر ساخت­های مناسب هستند­. کم­توجهی در استفاده از فن­آوری نوین اطلاعاتی ، ضعف برنامه ریزی و مدیریت کارآمد در این صنعت، از جمله دلایل عدم موفقیت کشورهای اسلامی در جلب گردشگر است.

 

      با توجه به شور و اشتیاق مردم ایران برای زیارت اماکن متبرکه کشور عراق از یک سو و نابسامانی خدمات رفاهی و بهداشتی برخی هتل­ها­ی محل اسکان و نبود بهداشت کافی در محیط شهری و کمبود امکانات رفاهی و خدماتی و وجود مشکلات امنیتی و جنگ­های داخلی­ از سوی دیگر برای هموطنان­مان مشکلات زیادی به وجود آمده است. لذا بررسی رضایت گردشگران از اماکن زیارتی کشور عراق توسط زائران ایرانی ضروری بنظر می­رسد. از اینرو، پژوهش سعی دارد رضایت گردشگران شهر تبریز را از محصول توریسم مذهبی کشور عراق بررسی کند.

 

3-1-اهداف تحقیق

 

با توجه به موضوع  و مطالب ارائه شده اهداف پژوهش به دو دسته کلی و جزئی به شرح زیر تقسیم می­شود :

 

هدف کلی:

 

 

• هدف از این تحقیق ارزیابی رضایتمندی گردشگران شهر تبریز از محصول توریسم مذهبی کشور عراق با استفاده از مدلHOLSAT

 

اهداف جزئی :

 

 

• معرفی جاذبه­ها و توانمندی های توریسم مذهبی کشور عراق .

 

• بررسی تاثیر کیفیت خدمات وامکانات رفاهی (­مانند محل اقامت­، وسایل حمل و نقل و غیره­) و محصول گردشگری مذهبی ارائه شده در رضایتمندی گردشگران شهر تبریز .

 

• ارزیابی تاثیر بحران­های امنیتی موجود در کشور عراق در میزان رضایتمندی گردشگران شهر تبریز .

 

• بررسی تاثیر برخورد متولیان امر گردشگری مذهبی دو کشور در میزان رضایتمندی گردشگران شهر تبریز .

 

• ارزیابی و تاثیر­گذاری محصول توریسم مذهبی بر رضایت گردشگران شهر تبریز برای مسافرت مجدد

 

4-1- سوالات تحقیق

 

 

• آیا کیفیت خدمات و امکانات رفاهی کشور عراق با رضایتمندی گردشگران مذهبی شهر تبریز ارتباط دارد؟

 

• آیا بحرانهای امنیتی و درگیری­های داخلی کشور عراق با رضایتمندی گردشگران مذهبی شهر تبریز ارتباطدارد؟

 

• آیا بر خورد متولیان امر و ضابطین مستقر در پایانه­های مرزی ایران و عراق با رضایت­مندی گردشگران مذهبی شهر تبریز ارتباط دارد؟