در ادبیات تحقیق خودپنداره برخی اوقات به طرحوارۀ خود ، بازنمایی خود ، تصویرخود ، ادراک خود ، تعریف شده¬است. خود پنداره مفهومی روان شناختی است که احساسها، ارزیابی¬ها، نگرش¬ها و نیز مقوله¬های توصیفی ما از خودمان را در بر می¬گیرد. خودپنداره در بیرون، ویژگیهای شخصیتی و رفتاری و در درون چگونگی احساس ما را در بارۀ خودمان و جهان اطرافمان نشان می¬دهد (کیامنش و پور اصغر، 1385).
برن (1984) خودپنداره را نگرشها و احساسات و دانش فرد در مورد توانایی¬ها، مهارت¬ها، ظاهر و پذیرش اجتماعی خود می¬داند، این تعریف ابعاد مختلف شناختی، ادارکی و عاطفی را در مورد خود¬پنداره مورد توجه قرار می¬دهد. به اعتقاد چارلز (1976) خودپنداره شامل اسنادهای بدنی، رفتارها، باورها، ارزش¬ها، علایق و استعدادها می¬شود و در کل هر چیزی را که در باره¬ی ماست و ما در باره¬ی خودمان باور داریم در بر می¬گیرد (نصیری، 1377).
خودپنداره یک مجموعه سازگارانه از باورها در مورد خود است که برای معرفی خود به فرد و دیگران به کار می رود و صفات شخصیتی، ارزش¬ها، احساسات اخلاقی ، آرزوها و تعهداتی که برای خود قابل تصور است را شامل می¬شود. خود پنداره به فرد اجازه می¬دهد در بافتهای اجتماعی گوناگون اسنادهای خودکار بکار ببرد و دامنه¬ای از بازنمایی¬های رفتاری و کلامی خود را که برای تعاملات اجتماعی گریز ناپذیر هستند را مورد استفاده قرار دهد. (چاپلینگ ، 2000 به نقل ازنادری، 1392)
روان¬شناسان اجتماعی که در حوزۀ شناخت اجتماعی مطالعه می¬کنند به سازمان و وجوه مختلف خود¬پنداره توجه خوبی داشته¬اند، آنان خود¬پنداره را به عنوان نوعی طرحوارۀ شناختی که یک نوع سازماندهی شناختی است می¬دانند که از تجارب گذشته فرد ناشی می¬شود و در طی آن به پردازش اطلاعات موجود راجع به خودش می¬پردازد (مارکوس ، 1997 به نقل از سلیمی، 1389)؛ به عبارت دیگر بعد از اینکه، به یک برداشت یا نگرش کلی رسیدیم این برداشت و نگرش ما به عنوان یک نوع صافی عمل می¬کند که به ما کمک می¬کند تا به دریافت و پردازش اطلاعات جدیدی راجع به خودمان بپردازیم. طرحوارۀ خود یکی از مؤلفه¬های اصلی خود پنداره است که به عنوان کلیتی شخصی، اطلاعات و تجربیات بعدی در درون آنها روان سازی می¬شوند و خودپندارۀ پیچیده¬تری را تشکیل می¬دهند (پورحسین، 1383).
خود پنداره شامل کلیه باورها، فرضیه¬ها، تصورات و عقایدی است که فرد نسبت به خودش دارد این فرضیه-ها، باورها و تصورات فرد راجع به خودش در فرایند به نام تصور از خود سازمان دهی می¬گردد و منظور از آن تصویری است که فرد از وجود خودش در ذهن دارد، این تصویر نشان دهندۀ رویکرد فرد به آنچه که دوست دارد باشد است و از آن برای توصیف خود برای خودش و دیگران استفاده می¬نماید. راجرز (1902) خود¬پنداره را مجموعۀ منظمی از ویژگی¬ها می¬داند که فرد آن را جزئی از خودش تلقی می¬کند، او بر این باور است که هنگامی که ما با افراد پیرامون خود، والدین، دوستان و معلمان در تعامل می¬باشیم شروع به ایجاد خود¬پنداره می¬کنیم و این خود¬پنداره غالباً بر پایه ارزشیابی¬های دیگران از ما شکل می¬گیرد. (فراهانی، 1378). خود¬پندار، دلالت بر مجموعه¬ای منظم از نگرش ها و تصورات فرد در باره¬ی خودش دارد. (لوپز و همکاران، 2001) که به فرد انسجام بخشیده و به ارزیابی وی از خودش کمک می¬کند (دیسپون ، 2003). علیرغم اینکه در گذشته، خودپنداره به عنوان یک ساختار تک بعدی تلقی گردیده لیکن بررسی¬های اخیر نشان می¬دهد که این مفهوم دارای ساختاری چند بعدی بوده و اجزایی مستقل دارد (لوپز و کارمن ، 2002).
بسیاری از محققان براین عقیده¬اند که به میزانی که افراد به یک هویت یا خودپنداره منسجم و شخصی دست می¬یابند، با احساسات مثبت یا منفی گوناگون درگیر می¬شوند، به اعتقاد آنان باورهای ناهماهنگ و از هم گسیخته در مورد خود، به مشکلات عاطفی و هیجانی متعدد منجر می¬گردد (کوپر و پروین ، 1998). در واقع افرادی که دارای خود پندارۀ واضح، خوب؛ تعریف شده، هماهنگ و تقریباً با ثبات هستند از سلامت روان شناختی بیشتری برخوردارند این افراد به یک دید روشن در مورد خود رسیده¬اند و کمتر تحت تأثیر وقایع روزانه و ارزیابی¬های این وقایع قرار می¬گیرند. (کمپل و همکاران، 1999). راجرز خود آرمانی را خود¬پنداره می¬داند که انسان آرزو می¬کند داشته باشد (شاملو، 1374).
راجرز همسانی و همخوانی بین خود آرمانی و خود واقعی را مورد تأکید قرار می¬دهد و می¬گوید که انسان باید طوری عمل کند که همسانی (عدم تعارض) بین ادراک¬های خویشتن و همخوانی بین ادارک¬های خویشتن و تجربیات خود را حفظ کند. (پروین ترجمه جوادی وکدیور، 1373).
خود¬پندارۀ یک کودک در حقیقت رویکرد او نسبت به خودش است که این رویکرد می تواند به شکل¬های گوناگونی وجود داشته¬باشد. مثلاً ممکن است فکر کند کودک بدی است یا شاگرد خوب و درس خوانی یا می¬تواند در آینده فرد شایسته¬ای باشد یا هم اکنون فردی دوست داشتنی است (نصیری، 1377).