2-2-5-­ مکتب فرامدرنیسم………………………………………………………………………………………………………………………….. 15

 

2-2-6-­ مکتب فرهنگ گرایی………………………………………………………………………………………………………………………. 15

 

2-2-7-­ مکتب طبیعت­گرایی……………………………………………………………………………………………………………………….. 16

 

2-2-8-­ مکتب فلسفه­گرایی………………………………………………………………………………………………………………………….. 16

 

2-2-9-­ مکتب فن­گرایی……………………………………………………………………………………………………………………………… 16

 

2-2-10-­ مکتب آمایش انسانی…………………………………………………………………………………………………………………….. 16

 

2-3-­ معماری اسلامی و نماد­های بارز آن……………………………………………………………………………………………………… 17

 

2-3-1-­ درآمد……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 17

 

2-3-2-­ برخی از نمادهای معماری اسلامی…………………………………………………………………………………………………… 19

 

2-3-2-1-­ گنبد………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

 

2-3-2-2-­ طاق………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

 

2-3-2-3-­ مفهوم امام یا پیشوا…………………………………………………………………………………………………………………….. 20

 

2-3-2-4-­ نور و رنگ………………………………………………………………………………………………………………………………… 20

 

2-3-2-5-احجام سه گانه­ی کروی……………………………………………………………………………………………………………….. 21

 

2-3-2-6- دایره ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 21

 

2-4- مباحثی در علوم رفتاری و روانشناسی محیط………………………………………………………………………………………… 21

 

2-4-1- پدیدار شناسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 21

 

2-4-2-­ مفهوم مکان………………………………………………………………………………………………………………………………….. 22

 

2-4-3-­ هویت مکان…………………………………………………………………………………………………………………………………… 22

 

2-4-4-­ حس مکان…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 23

 

2-4-5-­ حس لامکانی یا احساس بی­مکانی…………………………………………………………………………………………………… 24

 

2-4-6-­ حافظه­ی جمعی……………………………………………………………………………………………………………………………… 25

 

2-4-7-­ خرد جمعی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 25

 

2-4-8-­ شعور و حافظه­ی جمعی…………………………………………………………………………………………………………………. 26

 

2-5-­ وجه سوم در هستی­: ماده،‌ انرژی و ” شعور ” ………………………………………………………………………………………. 26

 

2-5-1-­ نظریه­ی شعور………………………………………………………………………………………………………………………………… 26

 

2-5-2-­ پزشکی هومیوپاتی………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

 

2-6-­ استفاده از نظریه­ی شعور و تشریح شعور در حوزه­ی کلام……………………………………………………………………… 28

 

2-6-1-­ شعور در کلام………………………………………………………………………………………………………………………………… 28

 

2-6-2-­ شعور مثبت و منفی………………………………………………………………………………………………………………………… 29

 

2-6-3-­ تشعشع در کلام……………………………………………………………………………………………………………………………… 30

 

2-6-4-­ تشعشع شعوری……………………………………………………………………………………………………………………………… 30

 

2-6-5-­ شارژ شعوری…………………………………………………………………………………………………………………………………. 31

 

2-6-6-­ روح جمعی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 31

 

2-6-7-­ شواهد تذکر به ” روح جمعی ” در قرآن………………………………………………………………………………………….. 32

 

2-6-8-­ شواهدی مبنی بر وجود آگاهی نسبت به مباحث شعور و تشعشع شعوری در فرهنگ اسلامی……………….. 33

 

2-7-­ نقد و بررسی مباحث روانشناسی محیطی از منظر شعور………………………………………………………………………… 34

 

2-7-1- معماری، هرمنوتیک، شعور و القای حس و معنا در ناخودآگاهی…………………………………………………………. 34

 

2-7-2-­ جمع­بندی مختصر از نظریه­های پدیدارشناسانه در خصوص روانشناسی محیط……………………………………. 35

 

2-7-3- تحلیل ماهیت حس­مکان و حس تعلق به اجتماع از منظر شعور………………………………………………………….. 36

 

 

2-7-4- حس تعلق به مکان در شهر­های قدیمی و شهرهای سنتی…………………………………………………………………… 37

 

2-8- تاملی بر شهرسازی در جهان اسلام از منظری نو و از بُعد شعور…………………………………………………………….. 40

 

2-8-1- درآمد……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 40

 

2-8-2- شهرسازی اسلامی در سیره­ی پیامبر اکرم (ص………………………………………………………………………………….. 40

 

2-8-3- شهرسازی اصفهان­، تجلی نمونه­ای از شهرسازی ایدئولوژیک ایرانی­-اسلامی……………………………………….. 43

 

2-9-­ تعاریف و مفاهیم………………………………………………………………………………………………………………………………… 44

 

2-9-1- تعریف فرهنگ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 44

 

2-9-2-­ ریشه­ی مفهومی ” شهر-فرهنگ……………………………………………………………………………………………………….. 45

 

2-9-3- تعریف مدل “شهر- فرهنگ…………………………………………………………………………………………………………….. 45

 

2-9-4-­ تعریف “میدان شعوری…………………………………………………………………………………………………………………… 45

 

2-9-­5- نقش میدان شعوری در شکل­گیری کائنات و علت جاذبه­ی اجرام سماوی در قرآن………………………………. 46

 

2-9-6-­ اهمیت میدان شعوری فضا-زمان در سرنوشت شهرها و حوادث طبیعی……………………………………………… 47

 

2-10- پایداری و مفهوم آن………………………………………………………………………………………………………………………….. 49

 

2-10-1-­ پیدایش مفهوم پایداری…………………………………………………………………………………………………………………. 49

 

2-10-2-­ توسعه­ی پایدار……………………………………………………………………………………………………………………………… 49

 

2-10-3-­ ابعاد توسعه­ی پایدار……………………………………………………………………………………………………………………… 49

 

2-10-3-1-­ پایداری اکولوژیکی…………………………………………………………………………………………………………………… 49

 

2-10-3-2-­پایداری اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………………. 50

 

2-10-3-3-­ پایداری اقتصادی……………………………………………………………………………………………………………………… 50

 

2-10-3-4-­ پایداری محیطی در فرهنگ قرآن……………………………………………………………………………………………….. 50

 

2-11-­­­ اصول پیشنهادی شهر-فرهنگ در جهت هویت بخشی ایرانی-اسلامی به مجتمع­های زیستی…………………… 51

 

2-11-1- جمع­گرایی در اجتماع و تلاش در جهت رواج فرهنگ اجتماع محور………………………………………………… 51

 

2-11-2-کانون­کرایی در بافت و ساخت شهر از طریق جایگزاری کاربری­های عمومی در نقاط متراکم مجتمع­های زیستی در جهت ایجاد یک میدان شعوری……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

 

2-11-3-­ قدسی سازی با تشعشعی نقاط کانونی شهر و ایجاد محیط ارزشی در هسته­ی مرکزی شهر با انعکاس این مفاهیم در میدان شعوری         52

 

2-11-4-­ برنامه­ریزی سیستمی شهر در جهت ایجاد یک کل واحد از بُعد شعوری، کالبدی و اجتماعی………………. 53

 

2-11-5-­ عدم تفکیک “فرد” از “اجتماع”، مسئولیت افراد در قبال سرنوشت جامعه و تشویق به مشارکت عمومی 53

 

2-11-6-­ حفظ و ترویج آداب و رسوم اجتماعی-عقیدتی که به صورت عمومی برگزار می­شود و لزوم فضاهایی در مراکز زیستی برای انجام این امور………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 54

 

فصل سوم: معرفی محدوده­ی مورد مطالعه

 

3-1-­ مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 56

 

3-2-­ موقعیت جغرافیایی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

 

3-2-1-­ موقعیت و وسعت شهرستان خوی……………………………………………………………………………………………………. 56

 

3-2-2- موقعیت جغرافیایی شهر خوی………………………………………………………………………………………………………… 57

 

3-2-3- محدوده­ی ­حوزه­ی  طبیعی شهر……………………………………………………………………………………………………… 57

 

3-3-­ مطالعات جغرافیای طبیعی محدوده ی مورد مطالعه……………………………………………………………………………….. 57

 

3-3-1- زمین شناسی منطقه خوی……………………………………………………………………………………………………………….. 57

 

3-3-2-وضعیت تکتونیکی و زلزله­خیزی شهر خوی………………………………………………………………………………………. 58

 

3-3-3- وضعیت توپوگرافی…………………………………………………………………………………………………………………………. 58

 

3-3-4-­ مطالعات اقلیمی……………………………………………………………………………………………………………………………… 59

 

3-3-4-1-­ دما……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 59

 

3-3-4-2-­ بارش………………………………………………………………………………………………………………………………………… 59

 

3-3-4-3-­ رطوبت……………………………………………………………………………………………………………………………………… 60

 

3-4- مطالعات جغرافیای انسانی محدوده­ی مورد مطالعه………………………………………………………………………………… 61

 

3-4-1- ویژگی­های اجتماعی جمعیت خوی…………………………………………………………………………………………………. 61

 

3-4-1-1-­ رشد جمعیت در شهر خوی از سال 1335 تا 1390…………………………………………………………………………61

 

3-4-1-2-­ درصد رشد جمعیت خوی در دوره­های مختلف سرشماری……………………………………………………………. 62

 

3-4-1-3-­ بعد خانوار………………………………………………………………………………………………………………………………… 62

 

3-4-1-4- وضعیت سواد…………………………………………………………………………………………………………………………….. 63

 

3-4-1-5- مهاجرت…………………………………………………………………………………………………………………………………… 64

 

3-4-2- ویژگی­های اقتصای جمعیت شهر خوی……………………………………………………………………………………………. 64

 

3-4-2-1-­ وضعیت اشتغال در شهر خوی…………………………………………………………………………………………………….. 64

 

3-4-2-2-­ نرخ اشتغال مردان و زنان……………………………………………………………………………………………………………. 65

 

3-5-­ ویژگی­های تاریخی و فرهنگی در منطقه­ی خوی……………………………………………………………………………………. 66

 

3-5-1- سابقه تاریخی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 66

 

3-5-2-­ وجه تسمیه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 67

 

3-6-­ بررسی وضعیت کالبدی شهر خوی………………………………………………………………………………………………………. 67

 

3-6-1-­ هسته­ی اولیه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 67

 

3-6-2-­ بررسی ساخت شهر……………………………………………………………………………………………………………………….. 68

 

3-6-3-­ وضعیت توسعه­ی کالبدی شهر و جهات توسعه­ی کالبدی آتی …………………………………………………………….. 71

 

3-6-4-­ بررسی بافت شهر…………………………………………………………………………………………………………………………… 72

 

3-7-­ بررسی نحوه پراکندگی کاربری­های شاخص در شهرهای اسلامی…………………………………………………………… 73

 

3-7-1-­ کاربری مذهبی (مسجد) ………………………………………………………………………………………………………………… 73

 

3-7-2-­ کاربری آموزش­عالی (مدرسه) ………………………………………………………………………………………………………… 74

 

3-7-3-­ کاربری­های تجاری (بازار) ……………………………………………………………………………………………………………… 75

 

3-7-4-­ کاربری­های فرهنگی-هنری……………………………………………………………………………………………………………… 76

 

3-7-5­- سیستم محلات شهری……………………………………………………………………………………………………………………. 77

 

3-8-­ شخصیت­های فرهنگی-مذهبی مدفون در شهر خوی…………………………………………………………………………….. 78

 

3-8-1-­ شمس­الدین محمد بن علی بن ملک داد تبریزی معروف به “شمس تبریزی” ………………………………………. 78

 

3-8-2- پوریای ولی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 79

 

3-8-3-­ امامزاده سید بهلول (ع) …………………………………………………………………………………………………………………. 80

 

3-8-4-­ امامزاده میرهادی سید کوثری (ع) ………………………………………………………………………………………………….. 81

 

3-8-5-­ امامزاده محمد (ع) ………………………………………………………………………………………………………………………… 81

 

3-9-­ جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 82

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها

 

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 85

 

4-2- تحلیل ساخت و بافت شهر خوی از منظر ویژگیهای شهر اسلامی…………………………………………………………… 85

 

4-2-1-­ کانون­گرایی در بافت و ساخت شهر………………………………………………………………………………………………….85

 

4-2-2- کاربری مسجد……………………………………………………………………………………………………………………………….. 86

 

4-2-2- کاربری تجاری (بازار) ……………………………………………………………………………………………………………………. 88

 

4-2-3- کاربری آموزش عالی ( مدرسه) ………………………………………………………………………………………………………. 89

 

4-2-4-­ محلات شهری……………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

 

4-2-5-کاربری­های فرهنگی-هنری………………………………………………………………………………………………………………. 91

 

4-5-­ اقدامات انجام شده در خصوص تلاش برای هویت بخشی ایرانی-اسلامی به شهر …………………………………. 93

 

4-6-­ تحلیل ویژگی­های شهر خوی  از نقطه نظر اصول شش گانه­ی “شهر-فرهنگ”…………………………………………. 94

 

4-6-1-­ جمع­گرایی در اجتماع و تلاش در جهت رواج فرهنگ اجتماع محور………………………………………………….. 94

 

4-6-2-­ کانون­گرایی در بافت و ساخت شهر از طریق جایگزاری کاربری­های عمومی در نقاط متراکم مجتمع­های زیستی در جهت ایجاد یک میدان شعوری قوی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 95

 

4-6-3-­ قدسی­سازی بار شعوری نقاط کانونی شهر و ایجاد محیط ارزشی در هسته­ی مرکزی شهر…………………….. 95

 

4-6-4-­ برنامه­ریزی سیستمی شهر در جهت ایجاد یک کل واحد از بُعد شعوری، کالبدی و اجتماعی…………………. 96

 

4-6-5-­ عدم تفکیک “فرد” از “اجتماع”، مسئولیت افراد در قبال سرنوشت جامعه و تشویق به مشارکت عمومی… 96

 

4-6-6-­ حفظ و ترویج آداب و رسوم اجتماعی-عقیدتی که به صورت عمومی برگزار می­شود و لزوم فضاهایی در مراکز زیستی برای انجام این امور………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 97

 

4-7-­ جمع بندی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 97

 

فصل پنجم: آزمون فرضیه، جمع­بندی و نتیجه­گیری و ارائه­ی پیشنهادات

 

5-1-­ مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 100

 

5-2-آزمون فرضیه­ها…………………………………………………………………………………………………………………………………. 100

 

5-2-1- فرضیه­ی اول………………………………………………………………………………………………………………………………… 100

 

5-2-2-­ فرضیه­ی دوم……………………………………………………………………………………………………………………………….. 101

 

5-3- بحث و نتیجه­گیری…………………………………………………………………………………………………………………………… 101

 

5-4- ارائه­ی پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………….. 104

 

5-4-1- پیشنهاد اول: طرح پیشنهادی برای اجرایی­کردن شهر-فرهنگ در شهر خوی……………………………………… 104

 

5-4-1-1- جانمایی شهر­–­فرهنگ در مطالعه موردی شهر خوی……………………………………………………………………. 104

 

5-4-1-2- عناصر اصلی میدان………………………………………………………………………………………………………………….. 106

 

5-4-1-2-1- مسجد­جامع یا مصلای شهر…………………………………………………………………………………………………… 106

 

5-4-1-2-2-­ موسسات علمی-آموزشی……………………………………………………………………………………………………… 107

 

5-4-1-2-3- حسینیه­ای برای کل شهر………………………………………………………………………………………………………. 108

 

5-4-1-2-4- بازارچه­ی محلی…………………………………………………………………………………………………………………… 110

 

5-4-1-2-5- کاربری­های ورزشی……………………………………………………………………………………………………………… 111

 

5-4-2- پیشنهاد دوم…………………………………………………………………………………………………………………………………. 112

 

5-4-3-­ پیشنهاد سوم………………………………………………………………………………………………………………………………… 113

 

فهرست نقشه ها

 

 

 

نقشه 3-1- موقعیت خوی در تقسیمات کشوری و استانی……………………………………………………………………………….. 57

 

نقشه3-2- پهنه­بندی خطر وقوع زلزله در قسمت شمالی آذربایجان غربی………………………………………………………….. 58

 

نقشه 3-3- هسته­ی اولیه ی شهر خوی و جابجایی هسته­ی شهر در طی دوره­های مختلف………………………………….. 68

 

نقشه 3-4- طرح قلعه­ی قدیم خوی………………………………………………………………………………………………………………. 79

 

نقشه 3-5-­ کاربری اراضی پیشنهادی در طرح تفصیلی منقضی شده  خوی (1373) و تعریف توسعه­ی آتی با شهرک ولیعصر     71

 

نقشه 3-6- مراحل گسترش شهر خوی از سال 1335 تا سال 1387…………………………………………………………………. 72

 

نقشه 3-7- توسعه­ی شهری و اسکان غیر رسمی در نواحی پیرامونی شهر خوی……………………………………………….. 72

 

نقشه 3-8- وضعیت بافت شهری در شهر خوی……………………………………………………………………………………………… 73

 

نقشه 3-9- جایگزینی و پراکندگی کاربری­های مذهبی……………………………………………………………………………………. 74

 

نقشه 3-10- پراکندگی مراکز آموزش­عالی در سطح خوی………………………………………………………………………………. 75

 

نقشه 3-11- پراکندگی کاربری­های تجاری در بافت شهر خوی……………………………………………………………………….. 76

 

نقشه 3-12- پراکندگی مراکز فرهنگی و هنری در سطح شهرخوی………………………………………………………………….. 76

 

نقشه 3-13- محله­بندی سنتی شهر خوی………………………………………………………………………………………………………. 77

 

نقشه 3-14- موقعیت ناحیه­ی 2 شهرداری خوی……………………………………………………………………………………………. 78

 

نقشه 4-1- محله­بندی مصوب شهر خوی……………………………………………………………………………………………………… 91

 

نقشه 5-1- محدوده و مکان جانمایی طرح………………………………………………………………………………………………….. 105

 

نقشه 5-2-­ مکانیابی پیشنهادی مصلی جدید………………………………………………………………………………………………… 108

 

نقشه 5-3- مکانیابی پیشنهادی کاربری­های علمی­-آموزشی دانشگاهی…………………………………………………………… 108

 

نقشه 5-4-­ مکانیابی پیشنهادی کاربری حسینیه­ی شهر………………………………………………………………………………….. 109

 

نقشه 5-5- مکانیابی پیشنهادی کاربری بازارچه محلی………………………………………………………………………………….. 111

 

نقشه­ی 5-6-­ مکانیابی پیشنهادی برای کاربری فرهنگی-ورزشی زورخانه………………………………………………………. 112

 

فهرست نمودارها

 

نمودار 3-1 – میانگین ماهیانه­ی دمای هوا در ایستگاه خوی در دوره­ی آماری 20 ساله (1373-1392………………… 59

 

نمودار 3-2- متوسط بارندگی در ایستگاه سینوپتیک خوی در دوره­ی آماری 20 ساله (1372-1392)…………………….60

 

نمودار 3-3- متوسط رطوبت هوا در ایستگاه خوی در طی دوره­ی 20 ساله (1372-1392)……………………………….. 60

 

نمودار 3-4- رشد جمعیت در شهر خوی در طی 55 سال اخیر (1335-1390…………………………………………………. 61

 

نمودار 3-5- متوسط رشد جمعیت در طی 55 سال اخیر (1335-1390………………………………………………………….. 62

 

نمودار 3-6- تغییرات شاخص بعد خانوار در طی 55 سال اخیر (1335-1390……………………………………………….. 63

 

نمودار 3-7- دانش آموختگان دانشگاه­ها و موسسات آموزش­عالی برحسب جنس و آخرین مدرك تحصیلی  در سال 1390      63

 

نمودار 3-8 – مهاجرین وارد شده به شهر خوی بر حسب مبدا مهاجرت (1385-1390……………………………………. 64

 

نمودار3-9- شاغلان در هریک از بخش­های کشاورزی، صنعت و خدمات در شهر خوی در سال 1390……………… 65

 

نمودار 3-10- درصد اشتغال در هر یک از بخش­های اقتصادی در شهر خوی در سال 1390…………………………….. 65

 

نمودار 3-11- شاغلین در سه بخش عمده­ی اقتصادی بر حسب جنس در شهر خوی در سال 1390………………….. 66

 

نمودار 3-12- درصد اشتغال مردان و زنان نسبت به هم در سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات در شهر خوی در سال 1390            66

 

 

 

فهرست تصاویر

 

تصویر 2-1-­ طاق، جلوه­ی طرح گنبد در فضای داخلی ساختمان…………………………………………………………………….. 19

 

تصویر 2-2-­ بقعه­ی شاهزاده حسن در قزوین؛ آبی، استعاره از آسمان و گنبد نمود خارجی از مسیر حرکت………. 20

 

تصویر2-3-  احجام کروی بر بالای گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان………………………………………………………….. 21

 

تصویر 2-4- ساختمانی در فرانسه با نماد ماسونی………………………………………………………………………………………….. 35

 

تصویر 2-5- نشان مهر ایالات متحده بر روی اسکناس یک دلاری­، یکی از نماد های فراماسونری جهانی…………… 35

 

تصویر 2-6- تصویر باز سازی شده از خانه–مسجد پیامبر (ص……………………………………………………………………….. 41

 

تصویر 2-7- تصویر باز سازی شده از خانه–مسجد پیامبر (ص) و منطقه­ی پیرامون آن در آغاز حکومت اسلامی در اواسط قرن 7 میلادی            41

 

تصویر 2-8- تسلط مسجد­النبی بر محیط ساخته شده­ی سنتی مدینه………………………………………………………………… 42

 

تصویر 2-9- نقشه در تاریخ 1811 میلادی که بخش­های جنوبی قرطبه را نشان می­دهد…………………………………….. 42

 

تصویر 2-10- میدان نقش جهان اصفهان………………………………………………………………………………………………………. 44

 

تصویر 2-11-­ راسته بازار قیصریه­ی اصفهان که از یک سمت به میدان نقش جهان منتهی می­گردد…………………….. 44

 

تصویر 2-12- تصور دوبعدی از انحنای فضا-زمان…………………………………………………………………………………………. 47

 

تصویر 3-1- عکس هوایی شهر خوی در سال1335 که در آن خیابانهای مهر پهلوی نمایان است……………………….. 70

 

تصویر3-2- طرح شهر دو هسته­ای خوی با هسته­ی قدیمی و هسته­ی جدید در شهرک ولیعصر (عج)…………………. 70

 

تصویر 3-3 – مناره­ی آجری شمس تبریزی تزئین شده با شاخ آهو………………………………………………………………….. 79

 

تصویر 3-4 – قلعه­ی قدیم خوی در 942 ه.ق، از کتاب بیان منازل سفر عراقین………………………………………………… 79

 

تصویر3-5 – آرامگاه پوریای ولی در شهر خوی به همراه طرح باغ در حال ساخت آن………………………………………….. 80

 

تصویر 3-6- حرم امامزاده سید­بهلول (ع………………………………………………………………………………………………………… 81

 

تصویر 3-7 – مرقد امامزاده میرهادی…………………………………………………………………………………………………………….. 81

 

تصویر 3-8 – مرقد امامزاده سید­محمد (ع……………………………………………………………………………………………………… 82

 

تصویر 3-9 – نمایش محل استقرار هریک از مقابر و زیارتگاهها در محدوده­ی ناحیه­ی 2 شهرداری خوی………………. 82

 

 

روشهای محاسبه حداكثر دبی لحظه ای.. 63

 

فیزیوگرافی.. 65

 

خصوصیات فیزیكی حوضه ها 66

 

شکل 4-8 مشخصات فیزیكی حوضه گوهررود و زیر حوضهها مقطع ورودی رشت… 67

 

شکل 4-9مشخصات فیزیكی كل حوضه آبریز تا ابتدای رشت (حوضه بالادست رشت) 67

 

شکل 4-11 مشخصات فیزیكی حوضه گوهررود تا ایستگاه هیدرومتری، خارج شهر رشت… 68

 

شکل 4-12 محدوده حوضه آبریز بالادست شهر رشت… 69

 

شکل 4-13مشخصات فیزیكی كل حوضه (ایستگاه هیدرومتری، خارج شهر رشت) 69

 

شکل 4-14موقعیت حوضه مورد مطلعه، تصویر ماهوارهای TM (لندست). 70

 

شکل 4-17ﺷﺒﻜﻪ ﻫﻴﺪروﮔﺮاﻓﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ. 73

 

شکل 4-21نقشه شیب حوضه مورد مطالعه. 76

 

شکل 4-24مشخصات شكل حوضه آبریز سیاهرود تا ابتدای رشت… 79

 

شکل 4-25مشخصات شكل حوضه آبریز گوهررود تا ابتدای رشت… 79

 

شکل 4-26مشخصات شكل حوضه آبریز تا انتهای رشت (ایستگاه هیدرومتری) 79

 

شکل 4-27 مشخصات شكل حوضه آبریز سیاهرود تا ایستگاه هیدرومتری،خارج شهر رش… 79

 

شکل 4-28 مشخصات شكل حوضه آبریز گوهررود تا ایستگاه هیدرومتری،خارج شهر رشت… 80

 

توزیع طبقات ارتفاعی (هیپسومتری( 80

 

شکل 4-29طبقات ارتفاع و مساحت حوضه بالا دست رشت ( تا ابتدای رشت) 81

 

شکل 4-30 توزیع فراوانی طبقات ارتفاعی حوضه آبریز بالادست رشت… 82

 

شکل 4-31 توزیع فراوانی طبقات ارتفاعی حوضه آبریز بالادست رشت… 83

 

 جهت حوضه. 83

 

شکل 4-35 جهت شیب و توزیع جهت در واحد سطح حوضه بالادست رشت… 84

 

 شبكه هیدروگرافی.. 86

 

تراكم شبكه زهكشی.. 86

 

بررسی شیب حوضه. 88

 

شکل 4-40  طبقات شیب و مساحت حوضه تا ابتدای رشت… 89

 

شکل 4-43 نقشه شیب سطح شهر رشت به درجه. 91

 

 عوامل توسعه شهری : 96

 

 بررسی وضعیت آلودگی رودخانه های شهر رشت… 99

 

 سیل.. 104

 

شکل 4-52 آبدهی رودخانه شهر  رشت  در دوره  17 ساله. 108

 

رودخانه های جاری در شهر رشت… 108

 

سطوح غیر قابل نفوذ. 111

 

 نتایج.. 114

 

آزمودن فرضیات: 116

 

ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻗﺪاﻣﺎتﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ،ﺑﻴﻮﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲو ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶدﺑﻲﭘﻴﻚ ﺳﻴﻼب… 118

 

منابع  ………………………………………………………………………………………………………………………….121

 

Abstract……………………………………………………………………………………………………………………123

 

فهرست  اشکال

 

 

شکل 4-2 روند افزایش سطح کالبدی شهر رشت تا سال ۱۳۸۵. 55

 

شکل 8-4  مشخصات فیزیکی حوضه  گوهر رود و زیر حوضه های مقطع ورودی رشت……………………67

 

شکل 4-9مشخصات فیزیكی كل حوضه آبریز تا ابتدای رشت (حوضه بالادست رشت) 67

 

شکل 4-11 مشخصات فیزیكی حوضه گوهررود تا ایستگاه هیدرومتری، خارج شهر رشت… 68

 

شکل 4-12 محدوده حوضه آبریز بالادست شهر رشت… 69

 

شکل 4-13مشخصات فیزیكی كل حوضه (ایستگاه هیدرومتری، خارج شهر رشت) 69

 

شکل 4-14موقعیت حوضه مورد مطلعه، تصویر ماهوارهای TM (لندست). 70

 

شکل 4-17ﺷﺒﻜﻪ ﻫﻴﺪروﮔﺮاﻓﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ. 73

 

شکل 4-21نقشه شیب حوضه مورد مطالعه. 76

 

شکل 4-24مشخصات شكل حوضه آبریز سیاهرود تا ابتدای رشت… 79

 

شکل 4-28 مشخصات شكل حوضه آبریز گوهررود تا ایستگاه هیدرومتری،خارج شهر رشت… 80

 

توزیع طبقات ارتفاعی (هیپسومتری( 80

 

شکل 4-29طبقات ارتفاع و مساحت حوضه بالا دست رشت ( تا ابتدای رشت) 81

 

شکل 4-30 توزیع فراوانی طبقات ارتفاعی حوضه آبریز بالادست رشت… 82

 

شکل 4-31 توزیع فراوانی طبقات ارتفاعی حوضه آبریز بالادست رشت… 83

 

شکل 4-35 جهت شیب و توزیع جهت در واحد سطح حوضه بالادست رشت… 84

 

شکل 4-40  طبقات شیب و مساحت حوضه تا ابتدای رشت… 89

 

شکل 4-43 نقشه شیب سطح شهر رشت به درجه. 91

 

شکل 4-52 آبدهی رودخانه شهر  رشت  در دوره  17 ساله. 10

 

چکیده:

 

مطالعات اثرات توسعه شهری بر رودخانه­های زرجوب و گوهررود شهر رشت با هدف ارتقاء كیفیت زیست محیطی تغییر شرایط رودخانه­ها از وضعیت آلودگی و روند سل خیزی آنها به شرایط مطلوب و پایدار صورت گرفته است. رودخانه­های ذكر شده در شرایط موجود عملاً فاضلاب رو باز شهر  می­باشند كه وضعیت آلودگی و عفونت آن، همجواری از فاصله زیاد را نیز غیرممكن ساخته است.تحولات توسعه شهری سبب قطع رابطه انسان و محیط با پیوند اولیه بوم­گرایی گردیده و متاسفانه رشد لجام گسیخته شهرگرایی در جهت تخریب محیط زیست در حركت می­باشد و فقدان نگرش پایدار به جایگاه محیط زیست در جهت محو و تضییع هر گونه حضور این پدیده از محیط زندگی شهری می­باشد و ما شاهد تبدیل والاترین منابع محیطی در شهر رشت به كانال­های فاضلاب هستیم. اندام­های طبیعی و اكولوژیك از مهمترین عناصر سازمان فضایی شهر می­باشند كه پایداری آنها شرط توسعه پایدار شهر، سلامت و بهداشت محیط محسوب می­گردد.. پایداری این اندام­ها به عنوان ریه­های طبیعی شهر شرایط ارتقاء و گسترش فصل مشترك شهر را با محیط طبیعی فراهم می­سازند.بدیهیست ارتقاء كیفیت رودخانه تاثیرات مثبتی در نظام عملكرد و فعالیت حوزه پیرامونی آن خواهد داشت. رشد جمعیت، توسعه شهری و صنعتی شدن جوامع، تاثیرات نامطلوبی در هیدرولوژی حوضه آبریزمیگذارد از میزان سطوح نفوذپذیر حوضه كه قادر به جذب بخشی از بارندگی هستند، میكاهد سطوح نفوذناپذیر شهری مانند خیابانها، کاهش پارکها و باغچه ها و عدم  استفاده  از سقف های سفالی موجب افزایش شدت آبدهی سیلاب حوضه های شهری خواهد بود نفوذناپذیری سطح حوضه های شهری و تغییراتی كه در اثر رشد و توسعه شهر بوجود میآید مانند از بین بردن پوششهای گیاهی، تراكم خاك به مقدار زیادی از و زمان نفوذ آب در خاك میكاهد.   

 

کلید واژه:توسعه شهری, رودخانه ,سیل خیزی رودخانه ها, آلودگی رودخانه ها, رشت

 

مقدمه:

 

جامعه بشری در ابتدای قرن بیست و یكم درگیر تجربهای نو شده است، برای اولین بار اكثریت جمعیت جهان در مناطق شهری سكونت یافتهاند و انسان به موجودی شهرگرا تبدیل شده است كه به جای روستاها و شهرهای كوچك در كلان شهرها منزل میگزیند. امروزه شهرها به مراكزی مبدل شدهاند كه نه تنها سرنوشت بشریت بلكه آینده زندگی را در كره خاكی رقم خواهند زد و بیتردید بدون شهرهایی دیر پا دنیایی پایدار نخواهیم داشت. مدیران و برنامه ریزان شهرها عموماً با مسائل پیچیده و گستردهای از جمله مشكلات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی درگیر هستند. نتیجة این مشكلات زمینهای جهت نزول سطح زندگی مردم خواهد بود. مضافاً سیاستهای توسعه اقتصادی و اجتماعی كشورهای در حال توسعه، جوامع كشاورزی و روستایی را مورد تغییر و تحول قرار داده است به طوری كه مهاجرت به شهرها تداوم دارد و شهرها همواره در حال توسعه و گسترش هستند. گزارشهای سازمان ملل متحد در اواخر دهة 90 میلادی حاكی از آن است كه بعد از سال 2000 میلادی نیمی از جمعیت جهان در شهرها زندگی خواهند كرد. تمركز فعالیتهای اجتماعی در شهرها، رقابت جهت تامین منابع مختلف را به شدت افزایش میدهد. اساسیترین منبع حیات بشر آب است كه با هزینه بسیار زیاد در شهرها به طور مستقیم (آب شرب مصرفی) و غیر مستقیم (محصولات كشاورزی و صنعتی) در دسترس مردم قرار میگیرد. آب به عنوان اصلیترین منبع حیات در بسیاری از موارد به دلیل مدیریت نادرست، فعالیتهای بشری را تهدید میكند. سیل، طغیان رودخانه ها، فرسایش آبی اراضی حاصلخیز، رسوب گذاری و آلودگی پسابهای خانگی و صنعتی از جمله این تهدیدات است كه در مناطق شهری با تغییر و تحول در كاربری اراضی، تراكم خاك، غیر قابل نفوذ شدن اراضی و از بین بردن پوششهای گیاهی مضاعف میشود. در این مورد میتوان به سیل مخرب سال 69 و 77 شهر رشت دلیل ساخت و سازهای فراوان، تجاوز به حریم رودخانه گوهررود و سیاهرود و از بین بردن پوشش گیاهی منطقه بوقوع پیوست و یا آبگرفتگیهای مكرر و هر ساله در سطح شهر رشت كه به دلیل عدم توانایی شبكه 700 كیلومتری فاضلاب مختلط شهر رشت در جمع آوری و انتقال آب باران، گسترش و توسعه همه جانبه شهر رشت و افزایش سطوح غیر قابل نفوذ شهری اتفاق میافتد، اشاره كرد. همچنین روزنامه همشهری در شماره 4793 مورخ 15 اردیبهشت 1386در مورد آبگرفتگی اكثر شهرهای كشور تحت عنوان “آبهای سطحی در شهر”از زبان مهندس محمود رضا رحمانی مینویسد:”بر اساس آمار با وجود شبكه جمع آوری و انتقال آبهای سطحی و فاضلاب در شهرهای شمالی، 90 درصد آب گرفتگیها به علت وجود زباله هایی است در مسیلهای جمع آوری آبهای سطحی ریخته میشود.” بنابراین ضرورت درك صحیح فرآیندهای هیدرولوژی جهت مدیریت و تصمیم سازی صحیح، حتمی و لازم به نظر میرسد لازم است اندكی به مسئله شهری شدن بپردازیم. شهری شدن فرآیندی است كه در طی آن اراضی طبیعی  كشاورزی به مناطق ساخته دست بشر مبدل میشود. تمركز پول و سرمایه، بالا بودن قیمت اراضی و سهولت دسترسی به امكانات و منابع، باعث ازدحام جمعیت در شهر بزرگ رشت شده به طوری كه توسعة كنترل نشده و بدون مدیریت صحیح در سالهای گذشته و گسترش اماكن و تاسیسات شهری در اثر ازدیاد روز افزون جمعیت در حال حاضر باعث به هم خوردن تعادل هیدرولوژی حوضه های آبریز مشرف به شهر شده حوضه آبریز است كه علاوه بر فرسایش است. شهری شدن مهمترین عامل نابسامانی چرخة هیدرولوژی خاك، باعث افزایش وقوع سیلهای بزرگ و آب گرفتگیهای وسیع  و افزایش آلودگی ناشی از فاضلاب ها در سطح شهرها میشود كه شهر رشت  نیز از این قائده مستثنی نیست. توسعه شهری، شهرسازی و تغییرات ناشی از كاربری اراضی در شهر رشت باعث افزایش حجم رواناب شهری، افزایش دبی اوج و وقوع آن در زمان كوتاهتری گردیده و احتمال وقوع آب گرفتگی در مناطق پایین دست شهر را نیز افزایش داده است. سطوحی كه باعث افزایش سیل در رودخانه های شهر رشت میشود، عموما شیروانیها، معابر عمومی، جادهها، خیابانها با سطح صاف و نفوذپذیری كم میباشد. قابلیت نگهداری رطوبت و نفوذپذیری مربوط به پهنه و عرصه های ذكر شده به مراتب پایینتر از اراضی طبیعی و دست نخورده میباشد

 

 

 

بیان  مسئله و ضرورت  انجام  تحقیق

 

توسعه  صنعت  شهر  نشینی و  افزایش جمعیت در  کمیت  و کیفیت آلودگی آب و  تخریب سریع  منابع  طبیعی همواره  نقش اساس داشته  و  دارند  آلودگی آب  و  سیل  خیزی  دو  رودخانه زرجوب و  گوهر رود  نیز  از  این  موضوع  مستثناء  نیستند به  هر ترتیب  این  نگرشی کلی به  مسائل  زیست  محیطی استان  گیلان   نشان  میدهد  آلودگی  آب  رودخانه های  زرجوب و  گوهر رود  از  تخلیه  انواع  فاضلاب ها , هرز ابهای شهری و مواد  زائد   در  محیط  ناشی  میشود  که  راه  فاضلاب های  شهری  خانگی , اماکن  عمومی مانند  بیمارستان ها,  هتل ها,و  فاضلاب های سطحی بر اثر  شسته  شدن  توسط آب باران  حاصل  میگردد به  رودها  وارد  میشوند  بارندگی یکی از  عناصر  اقلیمی است که بر روی  رودخانه ها تاثیر  مستقیم  دارد  هرگاه  میزان  آب  رودخانه  کم  بوده  رودخانه  تبدیل  به  محل  تعفن  شده  و  اگر   میزان آب  زیاد تر  باشد .  محیط  رقیق تر شده  قابل  ذکر است  که  همین  عنصر  اقلیمی  در  شهر  رشت   به  علت  تغییر  کاربری  اراضی  باعث  بروز  مشکلات   فراوانی  از  جمله  افزایش   پتانسیل  سیل  خیزی  رودخانه ها میگردد در  ادامه   موضوع  آلودگی رودخانه ها  به  علت  نداشتن  سیستم  پیشرفته  و  پر  بازده   تصفیه  فاضلاب  شهری   و  با توجه  به نرخ  رشد  فعلی  جمعیت  شهری  و محدود  بودن  رودخانه ها  از  نظر  کشش فاضلاب  شهری  و  خانگی  باید  تدابیری  اندیشیده  شود  تا  رودخانه ها  توان خود  پالایی خود  را  بدست اورند  برای  این  امر  باید  از  ریختن فاضلاب   جلوگیری  به  عمل  آید. همچنین  از  سوی  دیگر  توسعه  روز افزون  مناطق شهری  موجب  مستعد  شدن  سیل  خیزی  رودخانه های  شهر  رشت  شده  است . میتوان  با  مطالعه  حوزه های آبخیز  دوره های  طغیان  سیل  و  راه های  جلوگیری  از  وقوع ان  را  تعیین  کرد  افزایش جمعیت  همراه  با  ضعف  برنامه  ریزی  برای  بهره  برداری  از  زمین ,  تخریب  جنگل ها و  مراتع و  نیز  توسعه  سطوح غیر  قابل  نفوذ  سبب شده  تا  در  حوضه های آبریز  ,  آب  کمتری به  زمین  نفوذ کرده  و  سریع تر  به  طرف  پایین  دست  جریان  پیدا  کند  در  نتیجه   سیل  ها  فراوان تر ,  شدیدتر  و ناگهانی  تر  شده  و دآسیب  بیشتری  وارد  میکنند .توسعه  شهرها  بر کانالهای  طبیعی مسیلها  و  مسیر  آنها در  دشتهای سیلابی  تاثیر  گذار  بوده  و  در کل آبهای  جاری  , مشخصات  حداکثر ابدهی , کیفیت  آب مسیلها و  سرانجام  در  رفتار  هیدرولوزیکی انها  موثر  بوده  است  . یکی  از  مهمترین  تغییرات  تاثیر  گذار  توسعه  شهری بر  مسیلها  پوشش دار کردن  آنها  و  کاهش  حریم مسیلها میباشد. همچنین  در  دست نبودن  آمار  صحیح  و  دقیق  به  دلیل  تنگناهای  مالی  از  جمله  عوامل  موثر  بر  افزایش  میزان  خسارت ها  بوده  است  در این  تحقیق  که  از  دیدگاه  ژئوهیدرولوژی  و  تلفیق  آن  با  روشهای  علمی  و  تجربی  موضوع  سیلاب  و  آب گرفتگی  و آلودگی  رودخانه  های  شهر  رشت  مورد  بررسی  و  تجزیه  و  تحلیل  قرار گرفته  و  مشخص مینماید  که  اثرات  توسعه  شهری  بر  سیل  خیزی  و آلودگی رودخانه های  شهر  و آسیب  پذیری بخش های وسیعی از  بافت آن  موثر  بوده یا خیر؟

 

 

 

سوال  تحقیق

 

 

2-1-8- زمان مناسب برداشت محصول………………………17                                                                 

 

2-1-9-شیوه های برداشت گردو…………………………………..19                                                                           

 

2-1-10-خشک کردن گردو………………………………………20                                                                               

 

2-1-11-ارزش غذایی گردوی ایرانی……………………………….21                          

 

بخش دوم: لیپید

 

2-2-1معرفی…………………………………………………….22                                                                                                     

 

2-2-2-اسیدهای چرب………………………………………22                                                                                           

 

2-2-2-1- اسیدهای چرب اشباع………………………………..22                                                                              

 

2-2-2-2-اسیدهای چرب غیراشباع………………………….23                                                                           

 

2-3-3- اسیدهای چرب ضروری………………………………………………….24                                                                             

 

2-2-4- فواید روغن مغزگردو………………………………………………..25                                                                               

 

بخش سوم: پروتئین

 

2-3-1معرفی……………………………………………………………..27                                                                                                    

 

2-3-2-آمینواسیدهای ضروری……………………………….27                                                                               

 

2-3-3-آمینواسیدهای مغزگردو………………………………………28                                                                              

 

2-3-4-پروتئین های مغزگردو………………………………………………..29                                                                             

 

2-3-5-فواید واثرات پروتئین مغزگردو…………………………………………….29                                                                   

 

بخش چهارم: فیبر

 

2-4-1معرفی…………………………………………….31    

 

2-4-2-فواید فیبر……………………………………………..32                                                                                                                                   بخش پنجم: فلزات                                                       

 

2-5-1کلسیم………………………………………..33                                                                                                      

 

2-5-2-پتاسیم……………………………………………….34                                                                                                      

 

2-5-3-آهن……………………………………………………..35                                                                                                        

 

2-5-4-مس……………………………………………………….36                                                                                                       

 

2-5-5-روی……………………………………………..38                                                                                                      

 

2-6-2-مرور منابع خارجی…………………………………..41                                                                                    

 

فصل سوم : مواد و روش ها

 

بخش اول: معرفی مناطق مورد مطالعه                                                                                    

 

3-1-معرفی مناطق مورد مطالعه……………………………45                                                                             

 

3-3-1- موقعیت و وسعت مناطق مورد بررسی…………………………………..45                                                                                                           3-1-1-1-موقعیت و وسعت منطقه باغستان……………….45                                                              

 

3-1-1-2.موقعیت و وسعت مناطق روستای ارنگه………………………46                                                     

 

3-1-2.تاریخچه مناطق موردمطالعه……………………………………..47                                                                     

 

3-1-2-1.تاریخچه شهر باغستان…………………………………..47                                                                          

 

3-1-2-2.تاریخچه روستای ارنگه…………………………………………47                                                                        

 

3-1-3. بررسی عوامل اقلیمی………………………………………..48                                                                             

 

3-1-3-1.آب و هوای استان تهران و شهر شهریار……………………48     

 

3-1-3-2.درجه حرارت در استان تهران و شهر شهریار……………………….49  

 

3-1-3-3.بارندگی در استان تهران و شهرشهریار……………………………….50

 

3-1-3-4.جهت وزش باد غالب در استان تهران………………………………51                                                      

 

3-1-3-5.آب و هوای شهرستان کرج……………………………..51                                                                   

 

 

3-1-3-6.درجه حرارت شهرستان کرج…………………………52                                                                                  

 

3-1-3-7.بارندگی در شهرستان کرج……………………………53                                                                  

 

3-1-3-8.توده های هوا و سیستم های هواشناسی موثر بر استان البرز…………………….53                           

 

بخش دوم: روش های انجام آزمون

 

3-2-1.روش نمونه برداری……………………………………55                                                                               

 

3-2-1-1.روش نمونه برداری از خاک………………………….55                                                                 

 

3-2-1-2.روش نمونه گیری ازگردو…………………….55                                                                   

 

3-2-1-3.روش نمونه گیری از آب………………………………………56                                                                      

 

3-2-2.آماده سازی نمونه ها………………………………………..56                                                                               

 

3-2-3.روش انجام آزمون ها………………………………….57                                                                              

 

3-2-3-1.تجزیه و تحلیل های فیزیکی……………………………….57                                                                   

 

3-2-3-1-1.برآورد اندازه و وزن گردو………………………………………57                                                                 

 

3-2-3-2.تجزیه و تحلیل های شیمیایی…………………………….57                                                                 

 

3-2-3-2-1.برآورد میزان فیبر خام درگردو……………………………..57                                                          

 

3-2-3-2-2.برآورد میزان پروتئین خام درگردو………………………….59                                                     

 

3-2-3-2-3.برآورد میزان روغن درگردو………………………………….61                                                       

 

3-2-3-2-4.تجزیه روغن…………………………………………….61  

 

3-2-3-2-4-1.آماده سازی نمونه…………………………………………….61                                                                         

 

3-2-3-2-4-2.دستگاه کروماتوگرافی گازی……………………………62                                                           

 

3-2-3-2-5.برآورد غلظت فلزات درمغزگردو…………………………………………….63                                                        

 

3-2-3-2-5-1.هضم خشک………………………………….63                                                                                 

 

3-2-3-2-5-2.هضم مرطوب………………………….63                                                                              

 

3-2-3-2-5-3.دستگاه جذب اتمی……………………………64                                                                         

 

3-2-3-2-5-4.دستگاه فلیم فتومتربرای اندازه گیری غلظت پتاسیم…………………………65                                  

 

3-2-3-2-6.برآورد غلظت فلزات درخاک………………………..65                                                                

 

3-2-3-2-6-1.اندازه گیری غلظت آهن، مس وروی…………………………..65                                                   

 

3-2-3-2-6-2.اندازه گیری غلظت کلسیم وپتاسیم……………………………66                                                       

 

3-2-3-2-7.برآورد میزان pH و Ec آب………………………………………..66                                                                 

 

3-2-4.تجزیه تحلیل داده ها……………………………………67                                                                                   

 

فصل چهارم : نتایج

 

4-1 میانگین های بدست آمده از تجزیه و تحلیل های شیمیایی باغستان تهران……………………..69                     

 

4-2 میانگین های بدست آمده از تجزیه و تحلیل های شیمیایی ارنگه کرج………………..70                          

 

4-3 نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل های فیزیکی……………………………………….72                                                   

 

4-3-1 نتایج حاصل از اندازه و وزن گردوها……………………72                                                             

 

4-4 نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل های شیمیایی……………….73                                                   

 

4-4-1 نتایج مربوط به آب…………………………………..73                                                                                    

 

4-4-1-1 نتایج مربوط به هدایت الکتریکی آب در دو منطقه موردمطالعه……………………..73                         

 

4-4-1-2 نتایج مربوط به اسیدیته آب در دو منطقه موردمطالعه……………………………….74    

 

4-4-2 نتایج مربوط به خاک…………………………………….74                                                                                 

 

4-4-2-1نتایج مربوط به کلسیم خاک در دو منطقه موردمطالعه……………………………….74                                     

 

4-4-2-2 نتایج مربوط به پتاسیم خاک در دو منطقه مورد مطالعه………………………………………………………..75                                    

 

4-4-2-3 نتایج مربوط به آهن خاک در دومنطقه موردمطالعه…………………………………………………………….75                                      

 

4-4-2-4 نتایج مربوط به مس خاک در دو منطقه موردمطالعه……………………………………………………………76                                      

 

4-4-2-5 نتایج مربوط به روی خاک در دو منطقه موردمطالعه……………………………………………………………76                                     

 

4-4-3 نتایج مربوط به گردو……………………………………………77                                                                                  

 

4-4-3-1 نتایج مربوط به کلسیم گردو در دو منطقه موردمطالعه………………………………………………………….77                                    

 

4-4-3-2 نتایج مربوط به پتاسیم گردو در دو منطقه موردمطالعه…………………………………………………………77                                   

 

4-4-3-3 نتایج مربوط به آهن گردو در دو منطقه موردمطالعه…………………………………………………………….78                                      

 

4-4-3-4 نتایج مربوط به مس گردو در دو منطقه مورد مطالعه……………………………………………………………78                                                           

 

4-4-3-5 نتایج مربوط به روی گردو در دو منطقه موردمطالعه……………………………………………………………79                                    

 

4-4-3-6 نتایج مربوط به فیبر خام گردو در دو منطقه موردمطالعه……………………………………………………….79                               

 

4-4-3-7 نتایج مربوط به پروتئین گردو در دو منطقه مورد مطالعه……………………………………………………….80                                

 

4-4-3-8 نتایج مربوط به روغن گردو در دو منطقه موردمطالعه………………………………………………………….80                                  

 

4-4-3-9 نتایج مربوط به پالمیتیک اسید گردو در دو منطقه موردمطالعه………………………………………………81                    

 

4-4-3-10 نتایج مربوط به استئاریک اسید گردو در دو منطقه موردمطالعه……………………………………………81                      

 

4-4-3-11 نتایج مربوط به اولئیک اسید گردو در دو منطقه مورد مطالعه………………………………………………82                       

 

 4-4-3-12 نتایج مربوط به لینولئیک اسید گردو در دو منطقه موردمطالعه……………………………………………82                       

 

4 -4-3-13 نتایج مربوط به لینولنیک اسید گردو در دو منطقه موردمطالعه……………………………………………83                           

 

 4 -5. نمودارهای مقایسه ای حاصل از داده های دو منطقه مورد مطالعه………………………………………………83         

 

فصل پنجم: بحث و پیشنهادات

 

5-1 مقایسه برخی از عوامل محیطی دو منطقه مورد مطالعه (تهران وکرج)……………………………………………87                     

 

5-2 مقایسه محتوای روغن،اسیدهای چرب،پروتئین، فیبرخام و پنج عنصر معدنی در دو منطقه مورد مطالعه (تهران وکرج)…………….88                                                                                                    

 

5-3مقایسه خصوصیات آب…………..89                                                                               

 

5-3-1هدایت الکتریکی(Ec)……………………………….89                                                                               

 

5-3-2اسیدیته آب(pH)……………………………….90                                                                                       

 

5-4مقایسه خصوصیات خاک…………………..91                                                                               

 

5-4-1کلسیم خاک(Ca)………………………….91                                                                                     

 

5-4-2پتاسیم خاک (K)………………………………………92                                                                                    

 

5-4-3آهن خاک(Fe)………………………………………………92                                                                                      

 

5-4-4مس(Cu)………………………………………93                                                                                             

 

5-4-5روی(Zn)…………………………………….93                                                                                            

 

5-5بحث بر روی خصوصیات فیزیکی گردو……………………………94                                                          

 

5-5-1مقایسه اندازه و وزن گردو…………………………………………..94                                                                         

 

5-6 بحث بر روی خصوصیات شیمیایی گردو……………………………………95                                                        

 

5-6-1مقایسه وارزیابی درصدروغن……………………………..95                                                                   

 

5-6-2مقایسه وارزیابی درصد اسیدهای چرب………………………………96                                                         

 

5-6-2-1پالمیتیک اسید………………………………………….96                                                                                     

 

5-6-2-2استئاریک اسید…………………………………..96                                                                                    

 

5-6-2-3لینولئیک اسید………………………………………………………97

 

5-6-2-4اولئیک اسید…………………………………………………………………………………………..98

 

5-6-2-5لینولنیک اسید……………………………………………………………………………………………………………….98

 

5-6-3مقایسه وارزیابی درصدپروتئین…………………………………………………………………………………………….99

 

5-6-4مقایسه وارزیابی درصدفیبرخام………………………………………………………………………………………….100

 

5-6-5مقایسه ارزیابی فلزات………………………………………………………………………………………………………101

 

5-6-5-1.کلسیم………………………………………………………………………………………………………………………101

 

5-6-5-2پتاسیم……………………………………………………………………………………………………………………….102

 

 

1-8-7 تاثیر بر گرده افشانی و تشکیل میوه 11

 

1-8-8 کمک به تعادل میکروفلورای خاک.. 11

 

1-9 استفاده از HPLC و تاریخچه استفاده از کروماتوگرافی.. 12

 

1-9-1 کاربردها 12

 

1-9-2 دستگاه HPLC.. 13

 

1-9-3 حلالها در HPLC.. 14

 

1-9-4 موتور یا پمپ.. 15

 

1-9-5 انجکتر injector 16

 

1-9-6 ستون. 16

 

1-9-7 آشكارساز(Detector) 17

 

1-9-8 ارزیابی داده های دستگاه HPLC.. 18

 

1-9-9 شروع كار با دستگاه 18

 

1-10 گیاه گوجه‌فرنگی.. 19

 

1-10-1 گیاه شناسی گوجه فرنگی Lycopersicon esculentum mill)). 19

 

1-10-2 ویژگی های پزشکی گوجه فرنگی.. 19

 

1-10-3 ترکیبات موجود در گوجه فرنگی.. 21

 

1-11 اهداف تحقیق. 21

 

2- مواد و روش ها 23

 

2-1 شرایط و نحوه کشت.. 23

 

2-2 سنتز نانوذره استفاده شده 24

 

2-2-1 استفاده از نانوذرات آماده با اندازه 20 نانومتر خریداری شده از شرکت (Us nano research) 25

 

2-3 اعمال تیمار. 27

 

2-4 برداشت و نگهداری.. 28

 

2-5 اندازه گیری طول ریشه و ساقه. 28

 

2-6 اندازه گیری وزن تر وخشک ریشه، ساقه و برگ.. 28

 

2-7 اندازه گیری رنگیزه های کلروفیل و کاروتنوئید. 28

 

2-8 تعیین میزان فنل کل. 29

 

2-9 سنجش محتوای نیترات.. 29

 

2-10 اندازه گیری قند های محلول. 30

 

2-11 اندازه گیری مقدار پروتئین محلول. 30

 

2-12 سنجش و اندازه گیری میزان اسید های آمینه آزاد با استفاده ازHPLC.. 32

 

2-12-1 مراحل تهیه محلولهای مورد نیاز جهت سنجش مقدار كمی پروفایل اسیدهای آمینه با استفاده از روش  مشتق سازی OPA   32

 

2-12-2 اینترنال استاندارد. 33

 

2-12-3 مراحل تهیه ی بافر های دستگاه HPLC.. 34

 

2-13 آماده سازی نمونه ها برای کارهای ژنتیکی.. 35

 

2-13-1 ریشه دار کردن بذرها 35

 

2-13-2 پیش تیمار. 35

 

2-13-3 تثبیت.. 36

 

2-13-4 نگهداری.. 36

 

2-13-5 هیدرولیز. 36

 

 

2-13-6 رنگ آمیزی.. 36

 

2-13-7 اسکواش کردن. 37

 

2-13-8 مطالعه میکروسکوپی.. 37

 

2-14 آنالیز آماری.. 38

 

3- نتایج.. 40

 

3-1 اثر غلظت های مختلف نانوذرات نقره بر تعداد برگ ها 40

 

3-2 اثر غلظت های مختلف نانوذرات نقره بر اندازه اندام های هوایی.. 40

 

3-3 اثر غلظت های مختلف نانوذرات نقره بر اندازه ریشه. 42

 

3-4 بررسی اثر غلظت های متفاوت نانو ذرات نقره بر محتوای  نقره جذب شده توسط گیاه 42

 

3-5 بررسی اثر غلظت های متفاوت نانو ذرات نقره بر محتوای کلروفیلa ، کلروفیل b و کاروتنوئید ها 43

 

3-6 بررسی اثر غلظت های متفاوت نانو ذرات نقره بر وزن تر گیاه 44

 

3-7 بررسی اثر غلظت های متفاوت نانو ذرات نقره بر محتوای فنل کل. 45

 

3-8 بررسی اثر غلظت های متفاوت نانو ذرات نقره بر محتوای  نیترات اندام هوایی گیاه 45

 

3-9 بررسی اثر غلظت های متفاوت نانو ذرات نقره بر محتوای  نیترات ریشه گیاه 46

 

3-10 بررسی اثر غلظت های متفاوت نانو ذرات نقره بر محتوی قند محلول گیاه 47

 

3-11 بررسی اثر غلظت های متفاوت نانو ذرات نقره بر محتوای پروتئین محلول گیاه 48

 

3-12 سنجش و اندازه گیری میزان اسید های آمینه با استفاده ازHPLC.. 48

 

3-12-1 آنالیز داده‌های حاصل از گراف‌های دستگاه HPLC در غلظت‌های مختلف نانو ذرات نقره 48

 

3-12-2 کروماتوگرام وگراف‌خام حاصل از دستگاه HPLC مربوط به گروه کنترل 58

 

3-12-3 کروماتوگرام وگراف‌ خام حاصل از دستگاه HPLC مربوط به  غلظت 25 میلی گرم بر لیتر. 58

 

3-12-4 کروماتوگرام وگراف خام حاصل از دستگاه HPLC مربوط به  غلظت 50 میلی گرم بر لیتر. 59

 

3-12-5 کروماتوگرام وگراف خام حاصل از دستگاه HPLC مربوط به  غلظت 100 میلی گرم بر لیتر. 59

 

3-13 بررسی های ژنتیکی.. 60

 

3-13-1 شمارش سلول‌ها 60

 

3-13-2 نتایج مطالعات رنگ‌آمیزی.. 61

 

4- بحث.. 70

 

4-1 رشد ریشه و اندام هوایی.. 71

 

4-2 محتوی فنل. 72

 

4-3 محتوای نیترات.. 75

 

4-4 محتوی قند محلول. 76

 

4-5 پروتئین محلول. 76

 

4-6 اسید های آمینه. 78

 

4-7 ناهنجاریهای ژنتیکی.. 80

 

4-8 نتیجه‌گیری.. 81

 

4-9 پیشنهادات.. 82

 

5- پیوست.. 85

 

6- منابع. 87

 

چکیده

 

امروزه نانوذرات نقره به دلیل خاصیت آنتی باکتریالی شان به طور گسترده ای در صنایع گوناگون مورد استفاده قرار میگیرند، از این رو امکان ورود پسماندهایی از این مواد در محیط  زیست  وجود دارد و عدم اطلاع از اثرات نامطلوب آنها  از جمله خطراتی است که می تواند محیط زیست را تحت تاثیر قرار دهد. در این تحقیق به بررسی اثرات بیوشیمیایی و ژنتیکی نانوذرات نقره بر روی گیاه گوجه فرنگی که از جمله پر مصرف ترین سبزیجات در سبد غذایی همه ی افراد در سراسر دنیاست پرداخته شده است. در این تحقیق پس از خزانه گیری، گیاهچه ها ی دوبرگی به گلدانهای حاوی محلول های غذایی هوگلند انتقال داده شدند. دوهفته پس از انتقال  گیاهچه ها  به محیط هوگلند  ودر مرحله ی 5 برگ گسترده  گیاهان  به طور تصادفی به پنج گروه تقسیم شدند و هرگروه دوزهای  (0,25, 50, 75, 100) میلی گرم برلیتر نانوذره نقره را  در طی 20 روز دریافت کردند . آزمایش در قالب پنج تکرار انجام شد. آنالیز نتایج کاهش میزان رشد و رنگیزه های گیاه، کاهش میزان پروتئین محلول ، محتوی نیترات و قند های محلول وهمچنین افزایش میزان اسیدهای آمینه، محتوی فنلی گیاه و افزایش جذب نقره در دوزهای بالای استفاده شده را نشان داد. این فاکتور ها بیانگر ایجاد استرس اکسیداتیو  ایجاد شده در گیاه به وسیله نانوذرات نقره است. همچنین کاهش شدید ثابت میتوزی وافزایش ناهنجاریهای ژنتیکی در مریستم های راس ریشه در گیاهچه های تیمار شده با نانوذرات نقره مشاهده گردید.نانوذرات نقره با ایجاد استرس اکسیداتیو در گیاه و داشتن اثرات سمیتی بر روی محتوی ذخیره ای DNA و اختلال در تقسیم سلولی نرمال باعث  ایجاد گیاهان غیرطبیعی می‌گردد.

 

واژه های کلیدی: نانوذرات نقره، گوجه فرنگی، اثرات بیوشیمیایی،  اسید های آمینه آزاد، ناهنجاری کروموزومی، ثابت میتوزی

 

 

 

 

 

کلیات

 

1-1 نانوتکنولوژِی

 

نانو نه یک ماده است نه یک جسم، فقط یک مقیاس است. از نگاه لغوی، کلمه نانو به معنای یک میلیاردم متر (^9-10) است و در اصل از یک واژه یونانی به معنای کوتوله گرفته شده است (رحمانی و همکاران، 1388). واژه فناوری نانو اولین بار توسط نوریوتاینگوچی استاد دانشگاه علوم توكیو در سال 1974 بر زبانها جاری شد، و برای اولین بار در زمینه ی الکترونیک برای کوچک سازی وسایل و ابزار های الکترونیکی پیشنهاد شد. در مقیاس نانو خواص فیزیکی، شیمیایی وبیولوژیکی تک تک اتم ها، مولکول ها باخواص توده ماده متفاوت است، نانوذرات درچنین مقیاس و مشخصه های منحصر به فردی موجب پیدایش دستاوردهای نوینی درعلوم پزشکی و مهندسی می شوند.

 

به طورخلاصه نانو تکنولوژی به معنی انجام مهندسی مواد در ابعاد اتمی – مولکولی و ساخت موادی با خواص کاملا متفاوت در ابعاد نانو است. تعریف دیگر نانوتکنولوژی ” آرایش دادن ودستکاری اتم ها برای ساخت مواد مورد نظراست”. نانومتر، (یک میلیاردم متر) به اندازه چیدن 5 الی10 اتم درکنار یکدیگر است، مکعبی باابعاد 5/2 نانومتر تقریبا 1000 اتم راشامل می شود. خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی ماده تبدیل شده به ابعاد نانو نسبت به خواص آن در ابعاد ماکرویی کاملا متفاوت است. نانو در مولکولهای ماده انرژی بالایی را ایجاد می کند، به همین دلیل معجزه آسا نامیده می شود.

 

اگر بخواهیم برای دریافتن مفهوم اندازه­ی یک نانومتر نسبت به متر سنجشی انجام دهیم می‌توانیم اندازه آن را مانند اندازه­ی یک تیله به کره­ی زمین بدانیم(kahn J, 2006) . یا به شکی دیگر یک نانومتر اندازه رشد ریش یک انسان در طول زمانی است که برای بلند کردن تیغ از صورتش باید بگذرد(kahn J, 2006) .

 

 

2-2-4- 1- 2- میکرواسکلروت…………………………………………………………………………24

 

2-2-4- 2- نیازهای رشدی در محیط کشت………………………………………………25

 

2-2-4- 2-1- دما…………………………………………………………………………………….25

 

2-2-4- 2-2- اسیدیته……………………………………………………………………….26

 

2-2-4- 2-3 – نور…………………………………………………………..27

 

2-2-4-3- ژنتیک …………………………………………………………………….27

 

2-2-4-3-1- گروه­های سازگار رویشی……………………………..27

 

2-2-4-3-2- استرین، پاتوتیپ و نژاد……………………………………………………….29

 

2-2-4-3-3-جنبه های مولکولی تشخیص………………………………………30

 

2-2-4-3-4-میزبان­ها……………………………………………………………………………………..32

 

2-2-4-3-4-1- میزبان­های ورتیسیلیوم در جهان………………………………….32

 

2-2-4-3-4-2- میزبان­های ورتیسیلیوم در ایران………………………………………….36

 

2-2-5- نحوه آلودگی گیاه …………………….37

 

2-2-5-1- زهرابه­ها………………………………………………………………37

 

2-2-5-2- آنزیم­های پكتولیتیك…………………………………………………….38

 

2-2-5-3- آلودگی آوندها……………………………………………………………….38

 

2-2-6-تاثیر بیماری روی صفات کمی و کیفی موثر در عملکرد…………………………………39

 

2-2-7- چرخه زندگی………………………………………………………………..39

 

2-2-8- عوامل موثر در همه­گیری بیماری…………………………..41

 

2-2-9- کنترل بیماری……………………………………………………….43

 

2-2-9-1- کنترل زراعی………………………………………………………44

 

2-2-9-2- کنترل شیمیایی………………………………………………………44

 

2-2-9-3- ارقام مقاوم…………………………………………………………46

 

2-2-9-4- کنترل بیولوژیکی………………………………………………………………47

 

2-2-9-4- 1- Trichoderma sp……………………………………………………………….49

 

2-2-9-4-1-2- تریکودرما بعنوان عامل کنترل بیولوژیک……………………………………………50

 

2-2-9-4- 1-2- مکانیسم القای مقاومت در گیاهان توسط تریکودرما………………………………..54

 

2-2-9-4- 1-3 – القای مقاومت از طریق فعال کردن آنزیم پراکسیداز………………………………………..56

 

2-2-9-4- 1-4-  القای مقاومت از طریق فعال کردن آنزیم بتا- 1و3 گلوکاناز و تولید فنل……………………..57

 

فصل سوم : مواد و روش

 

3-1- مواد مورد نیاز…………………………………………………………………………….60

 

3-2- روش تحقیق……………………………………………………………………….60

 

3-2-1- تهیه محیط های کشت مورد استفاده جهت جداسازی و رشد جدایه ها………………………………….60

 

3-2-1-1- محیط کشت آب آگار  (WA)………………………………………………………………………………….60

 

3-2-1-2- محیط کشت سیب زمینی، دگستروز آگار (PDA)………………………………………………..60

 

3-3- نمونه برداری بوته های آلوده به قارچ Verticillum daheliae …………………………………………………………………60

 

3-4- جداسازی قارچ عامل بیماری……………………………………………………………….61

 

3-5- آزمون بیماریزائی جدایه­ها ………………………………………………………………..61

 

3-6- جداسازی و شناسایی قارچ تریکودرما………………………………………………………..62

 

3-7- بررسی تاثیر جدایه­های تریکودرما روی قارچ عامل بیماری ………………………………………….64

 

 

3-8- بررسی تاثیر ترکیبات گازی فرار کشت 96 ساعته آنتاگونیست­ها روی رشد میسلیومی قارچ ورتیسلیوم………………65

 

3-9-تهیه مایه تلقیح عامل بیماری و آنتاگونیست­ها …………………………………………………………………………………………..66

 

3-10- اثر جدایه­های تریکودرما در کنترل بیماری در شرایط گلخانه……………………………………………………………………..66

 

فصل چهارم : نتایج

 

4-1- مزرعه………………………………………………………………………….70

 

4-1-1- جمع آوری نمونه……………………………………………………………………….70

 

4-2- آزمایشگاه…………………………………………………………………………….70

 

4-2-1-شناسائی جدایه های تریکودرما ………………………………………………70

 

4-2-1-1- مشخصات قارچ Trichoderma harzianum  ……………………………………………………………………………….70

 

4-2-1-2- مشخصات قارچ Trichoderma virens……………………………………………………………………………………………71

 

4-2-2- قارچ عامل بیماری…………………………………………………………………………..75

 

 4-2-3- اثبات بیماریزایی……………………………………………………………………76

 

4-2-4- بررسی تاثیر آنتاگونیستی جدایه های تریکودرما بر قارچ عامل بیماری……………………………..76

 

4-5-4- آزمون کشت متقابل جهت بررسی قدرت رقابت بین جدایه های آنتاگونیست و قارچ عامل بیماری…………77

 

4-5-4- آزمون تولید مواد بازدارنده فرار…………………………………..86

 

6-4- بررسی تاثیر جدایه های مختلف قارچ تریکودرما بر روی پژمردگی ورتیسلیومی پنبه در شرایط گلخانه………….88

 

1-6-4- اندازه گیری درصد آلودگی …………………………………………………………..88

 

2-6-4- اندازه گیری طول گیاهچه(ریشه و ساقه)…………………………………………….89

 

فصل پنجم : بحث

 

پیشنهادات…………………………………………………………………………………………….97

 

منابع……………………………………………………………………………………………98

 

  چكیده

 

 پژمردگی در اثر گونه­های مختلف Verticilium ایجاد شده و از مهم­ترین بیماری­های پنبه در اغلب مناطق جهان می باشد. در بین گونه­های عامل بیماری، V. dahliae  گونه غالب در اغلب نقاط جهان است. قارچ عامل بیماری خاکزی بوده و  موجب خسارت کمی و کیفی محصول می­گردد. از این­رو کنترل بیماری اهمیت زیادی دارد.

 

در ارتباط با کنترل بیماری، گرچه استفاده از ارقام مقاوم از مهمترین و اقتصادی­ترین روش­های مبارزه با این بیماری می باشد، ولی تهیه ارقام مقاوم نیاز به زمان نسبتا طولانی دارد. استفاده از قارچ­کش­ها نیز تاثیر چندانی در کاهش خسارت بیماری ندارد. از این­رو یافتن روش­های دیگر کنترل بیماری، به­خصوص استفاده از عوامل بیولوژیک از اهمیت زیادی برخودار است.

 

دراین بررسی تعداد  پنج جدایه تریکودرما از کشت 18 نمونه خاک جمع آوری شده از مزارع مختلف پنبه گنبد در محیط کشت اختصاصی رزبنگال بدست آمد. از این تعداد سه جدایه در جلوگیری از رشد قارچ عامل بیماری (Verticilium dahliae) در شرایط آزمایشگاهی موثر بودند. از بین پنج جدایه، سه  با دارا بودن بیشترین قابلیت بازداری از رشد پاتوژن و تولید مواد فرار، به عنوان جدایه های برتر برای انجام همه آزمون های انتخاب شدند.

 

بر اساس خصوصیات بررسی شده در این تحقیق و مقایسه با صفات گزارش شده در منابع معتبر، جدایه ها به عنوان گونه­های Trichoderma harzianum، T. virens و T. asperallum.شناسائی شدند. در کشت متقابل جدایه12و 6،1 T. harzianum ،7 T. virens و4 T. asperallumدارای بیشترین قدرت بازدارندگی رشد قارچ عامل بیماری بودند. هیچیک از جدایه ها قادر به پارازیته کردن میسلیوم­های V. dahliae نبودند. از نظر متابولیت­های فرار، سه جدایه  T. harziamum 1, T. virens 7 and  T. asperallum 4 بیشترین تاثیر را نشان دادند. همچنین جدایه Trichoderma harziamum 1  در افزایش ارتفاع گیاهچه و همچنین اثرات کنترل کنندگی برخوردار بود.

 

 

• مقدمه

 

پنبه از محصولات مهم و بومی مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان ازجمله آمریکا، استرالیا، ازبکستان، برزیل، پاکستان، چین، مصر، مکزیک و هند می­باشد.

 

این گیاه به­خاطر ارزش اقتصادی و تجاری در جهان، به طلای سفید معروف می­باشد. خصوصیات ویژه الیاف آن موجب گردیده كه علی­رغم توسعه سریع و فراگیر الیاف مصنوعی، این الیاف همچنان حدود 48% از مصرف جهانی را به خود اختصاص دهد و حتی در برخی موارد هیچ فرآورده دیگری، قابلیت جایگزینی با آن را نداشته باشد. قابلیت شستشو، ‌دوام، استحكام، ‌قابلیت هدایت بخار آب، دوام شیمیایی، نرمی، قابلیت انعطاف، تغییر دادن رنگ الیاف پنبه با رنگ­های شیمیایی و سهولت آب رفتن یا تجمع اولیه از جمله خصوصیات الیاف پنبه می­باشند (ناصری، 1374).

 

جدا از اهمیت نساجی، در بین نباتات روغنی، پنبه مقام دوم را در جهان دارا بوده و كنجاله باقیمانده آن پس از روغن كشی نقش مناسبی در تغذیه دام دارد.  این ویژگی­ها همراه با افزایش روز افزون جمعیت بشر، موجب شده كه پنبه در بین گیاهان زراعی از اهمیت خاصی برخوردار باشد. به همین دلیل، توجه به افزایش تولید آن از درجه اهمیت بالایی برخوردار است (رجبی، 1379).