2-5-2 پخش شدن مواد نفتی در سطح آب………………………….. 18

 

2-5-3 حل شدن………………………………………………………… 18

 

2-5-4 تبخیر شدن……………………………………………………… 18

 

2-5-5 اکسیداسیون فتوشیمیایی……………………………………. 18

 

2-5-6 بحالت امولسیون در آمدن…………………………………….. 19

 

2-5-7 قابلیت تجزیه زیستی………………………………………….. 19

 

2-5-8 ته نشین شدن………………………………………………… 19

 

2-6- تجزیه‌زیستی………………………………………………………20

 

2-7- معرفی هیدروکربن‌های آروماتیک………………………………. 20

 

2-7-1 طبقه‌بندی ترکیبات آروماتیک…………………………………. 20

 

2-7-2 فرمولاسیون ترکیبات آروماتیک……………………………….. 21

 

2-7-3 خواص فیزیکی و شیمیایی…………………………………… 22

 

2-7-4 درجه سمیت ترکیبات آروماتیک……………………………… 23

 

2-7-5 اثرات هیدروکربن‌های پلی‌آروماتیک روی سلامتی انسان‌ها و موجودات زنده….27

 

2-7-6 هیدروکربن های پلی سیکلیک آروماتیک و سرطان……….. 27

 

2-7-7 چه عاملی ترکیب را سرطان‌زا می‌کند؟……………………. 27

 

2-8- فنل……………………………………………………………….. 28

 

2-8-1 کلیات ترکیب فنل………………………………………………. 28

 

2-8-2 نام‌گذاری……………………………………………………….. 28

 

2-8-3 فنول‌های طبیعی……………………………………………… 29

 

2-8-4 ساختمان مولکولی و خواص فیزیکی………………………. 29

 

2-8-5 خواص فیزیکی………………………………………………… 29

 

2-8-6 تأثیر فنل بر محیط زیست و موجودات زنده…………………..30

 

2-8-7 کاربردها………………………………………………………… 30

 

2-9- تجزیه‌زیستی……………………………………………………. 30

 

2-9-1 روش‌های پاکسازی بیولوژیکی…………………………….. 31

 

2-9-2 مبانی زیست‌درمانی…………………………………………. 32

 

2-9-3 میکروارگانیسم‌های هوازی…………………………………… 32

 

2-9-4 میکروارگانیسم‌های بی‌هوازی………………………………. 32

 

2-9-5 مخمرها و قارچ‌ها……………………………………………… 33

 

2-9-6 استفاده از بیوراکتور‌ها……………………………………….. 33

 

2-9-7 کو‌متابولیسم………………………………………………….. 34

 

2-9-8 دی‌نیتریفیکاسیون……………………………………………..34

 

2-9-9 کمپوست کردن……………………………………………….. 34

 

2-9-10 درمان بیولوژیکی……………………………………………. 34

 

2-10- میکروارگانیسم های تجزیه کننده ترکیبات آروماتیک……….35

 

2-11- مسیر های تجزیه زیستی………………………………….. 36

 

2-11-1 تجزیه میکروبی فنل…………………………………………. 36

 

2-11-2 تجزیه میکروبی نفتالین…………………………………….. 39

 

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

 

 

3-1- محیط کشت‌های مورد استفاده……………………………… 44

 

3-1-1 محیط ONR7a………………………………………………….

 

3-1-2 محیط (ONR7a + نفتالین) آگار………………………………. 45

 

3-1-3 محیط) +ONR7a فنل( آگار……………………………………. 45

 

3-1-4 محیط مارین براث (MB)……………………………………….. 45

 

3-1-5 محیط مارین آگار (MA)………………………………………… 46

 

3-1-6 محیط نوترینت براث (NB)……………………………………… 46

 

3-1-7 محیط نوترینت آگار (NA)……………………………………… 46

 

3-2- محلول‌ها………………………………………………………… 47

 

3-2-1 سرم فیزیولوژی……………………………………………….. 47

 

3-2-2 محلول اتیلن‌دی‌‌آمینو‌تترا‌استیک‌اسید (EDTA)…………….. 47

 

3-2-3 محلول Tris-Base……………………………………………..

 

3-2-4 محلول TBE……………………………………………………

 

3-2-5 محلول   EDTA Tris-Base- (TE)……………………………

 

3-2-6 محلول اتیدیوم بروماید……………………………………….. 48

 

3-3- مواد مصرف شده در PCR……………………………………..

 

3-4- دستگاه‌های مورد استفاده……………………………………. 49

 

3-5- روش عملی…………………………………………………….. 50

 

3-5-1 نمونه برداری به منظور جداسازی باکتری های تجزیه کننده…50

 

3-5-2 شمارش باکتری های موجود در محیط…………………….. 51

 

3-5-2-1 شمارش باکتری های هتروتروف………………………….. 51

 

3-5-2-2 شمارش باکتری‌های تجزیه‌کننده نفتالین……………….. 51

 

3-5-2-3 شمارش باکتری‌های تجزیه‌کننده فنل……………………. 51

 

3-5-3 جداسازی باکتری های تجزیه کننده………………………… 51

 

3-5-3-1 جداسازی و غربالگری باکتری های  تجزیه کننده………..51

 

3-5-3-2 تست های تکمیلی………………………………………. 52

 

3-5-3-2-1 سنجش رشد باکتری………………………………….. 52

 

3-5-3-2-2 فعالیت امولسیون‌کنندگی (E24)……………………… 52

 

3-5-3-2-3  سنجش حذف فنل…………………………………….. 52

 

3-5-3-2-4 سنجش حذف نفتالین………………………………….. 52

 

3-5-4 شناسایی باکتری ها………………………………………… 53

 

3-5-4-1 استخراج DNA ژنومی با روش فنل کلروفورم……………. 53

 

3-5-4-2 تعیین غلظت DNA استخراج شده……………………….. 54

 

3-5-4-3 برنامه وغلظت مواد مورد استفاده در PCR……………….

 

3-5-4-4 بررسی محصول PCR……………………………………….

 

3-5-4-5BLAST  کردن نتایج حاصل از توالی یابی نوکلئوتیدی نمونه ها…..55

 

 فصل چهارم: نتایج یافته های تحقیق

 

4-1- نمونه برداری………………………………………………….. 57

 

4-2- شمارش باکتری ها…………………………………………… 58

 

4-2-1 شمارش تعداد کل هتروتروف‌ها……………………………. 58

 

4-2-2 شمارش تعداد کل تجزیه کننده‌ها…………………………. 60

 

4-3- نکات ایمنی جهت استفاده از فنل و نفتالین……………… 61

 

4-4- جداسازی میکروارگانیسم های تجزیه کننده……………… 62

 

4-4-1 کشت نمونه‌ها در محیط ONR7a به اضافه فنل جهت جداسازی باکتری‌های تجزیه‌کننده فنل…..62

 

4-4-2 کشت نمونه‌ها در محیط ONR7a به اضافه نفتالین جهت جداسازی باکتری‌های تجزیه کننده نفتالین…..62

 

4-5- تست‌های تکمیلی جهت انتخاب باکتری‌هایی با توان بالای تجزیه فنل و نفتالین…..63

 

4-5-1 سنجش میزان رشد باکتری های تجزیه کننده فنل و نفتالین…63

 

4-5-2 فعالیت امولسیون کنندگی (E24)……………………… 67

 

4-5-3 سنجش حذف ترکیبات آروماتیک……………………….. 71

 

4-5-3-1 سنجش حذف نفتالین………………………………… 71

 

4-5-3-2 سنجش حذف فنل……………………………………… 73

 

4-6- شناسایی مولکولی نمونه های تجزیه کننده ترکیبات آروماتیک….75

 

4-6-1 بررسی محصول PCR………………………………………

 

4-6-2 BLAST کردن توالی نوکلئوتیدی نمونه ها……………….. 76

 

 

1-5-10-تثبیت خاک ……………………………………………………………………………….13

 

1-6- عوامل تهدید و تخریب تالابها ………………………………………………………………13

 

1- 6-1- عوامل انسانی …………………………………………………………………………….13

 

1-6-2- تبدیل اکوسیستم های تالابی به زمینه ای کشاورزی………………………………..13

 

1-6-3- رودخانه ها و جریانات آبی آلوده …………………………………………………………14

 

1-6-4- رسوبات حمل شده به تالاب …………………………………………………………….14

 

1-6-5- عدم وجود مدیریتی هدفدار و توانمند…………………………………………………..14

 

1-6-6- استفاده از تالابها به عنوان مناطق تفرجگاهی………………………………………..14

 

1-7 – جوامع جلبكی در اكوسیستم های آبی………………………………………………..15

 

1-8- فیتوپلانکتون ها………………………………………………………………………………16

 

1- 9- رده های مهم فیتوپلانکتون ها…………………………………………………………..18

 

1- 9- 1- رده باسیلاریوفیسه یا دیاتومه ها……………………………………………………..18

 

1-9- 2- رده داینوفیسه ( داینوفلاژله ها )………………………………………………………..19

 

1-9- 3- جلبک های سبز پلانکتونی(رده کلروفیسه )………………………………………….20

 

1-9- 4- اوگلناهای تاژکدار(رده اوگلنوفیسه)…………………………………………………….21

 

1-9- 5- جلبک های قهوه ای- طلائی (رده (Chrysophyceae ……………………………….

 

1-9- 6- رده Prymnesiophyceae ………………………………………………………………

 

1-9- 7- رده کریپتوفیسه…………………………………………………………………………..22

 

1-9- 8- جلبك های سبز- آبی (رده سیانوفیسه یا سیانوباكترها)……………………………22

 

1-10-  جلبک های کف زی……………………………………………………………………..23

 

1-10-1-  فراوانی و پراکنش جلبک های کف زی……………………………………………….24

 

1-11- عوامل مؤثر بر ترکیبات جامعه وتولیدات جلبک های کف زی………………………….26

 

1-11-1- نور…………………………………………………………………………………………26

 

1-11-2- مواد مغذی…………………………………………………………………………………28

 

1-11-3- جریان آب………………………………………………………………………………….32

 

1-11-4- بستر………………………………………………………………………………………35

 

1- 11-5- دما………………………………………………………………………………………..36

 

1-11-6-  چرا……………………………………………………………………………………….37

 

1-12- تغییرات زمانی و مکانی در جلبک های کف زی………………………………………….37

 

1-13- ارزیابی کیفیت آب تالابها ها با استفاده از فیتوپلانکتون ها……………………………..39

 

1-14-  اهداف تحقیق……………………………………………………………………………….41

 

 فصل دوم:مواد و روش ها

 

2-1- مشخصات، موقعیت جغرافیایی و وضعیت اقلیمی منطقه…………………………………43

 

2-2-  حیات وحش…………………………………………………………………………………….45

 

2-3- خصوصیات رویشگاهها و گسترشگاههای گیاهان در منطقه……………………………….45

 

2-4- وسایل و مواد مورد استفاده …………………………………………………………………..46

 

2-5- تعیین ایستگاه های نمونه برداری…………………………………………………………..47

 

2-6-  دوره های نمونه برداری………………………………………………………………………..48

 

2-7- روشهای نمونه برداری………………………………………………………………………….48

 

2-8- تثبیت و آماده سازی نمونه ها………………………………………………………………49

 

 

2-9 – متغییرهای اندازه گیری شده در آزمایشگاه………………………………………………..50

 

2-9-1- روش اندازه گیری وزن زنده (Bio mass)………………………………………………….50

 

2-9-2- روش اندازه گیری وزن خشک (Dray mass) ……………………………………………50

 

2-9-3- روش اندازه گیری وزن خشک بدون خاکستر (A.F.D.M ) ……………………………….50

 

2- 9- 4- تعیین میزان کلروفیل a ………………………………………………………………….

 

2-10- شناسایی جلبکها…………………………………………………………………………….51

 

2-11- نحوه شمارش جلبک ها……………………………………………………………………..51

 

فصل سوم:نتایج

 

3-1- متغییرهای اندازه  گیری شده…………………………………………………………………54

 

3-1-1- تغییرات وزن زنده (Bio mass )………………………………………………………………..54

 

3-1-2- تغییرات وزن خشک (Dray mass) …………………………………………………….54

 

3-1-3- تغییرات وزن خشک بدون خاکستر(A.F.D.M) …………………………………………55

 

3-1-4- تغییرات میزان کلروفیل a (Chlorophylle a ) ……………………………………………

 

3-2- جامعه فیتوپلانکتونی ………………………………………………………………………….56

 

3-3- بررسی تاکسونومیکی فیتوپلانکتونها ……………………………………………………….57

 

3-4 – مقایسه نموداری  فیتوپلانکتون های  مشاهده شده در دو ایستگاه………………….60

 

3-4-1- مقایسه شاخه های ثبت شده ………………………………………………………….60

 

3-4-2-  مقایسه جنس های ثبت شده……………………………………………………………61

 

3-5- شرح برخی از شاخه ها و جنس های مهم مشاهده شده در تالاب زریبار…………….65

 

فصل چهارم:بحث و نتیجه گیری

 

4-1- متغییر های اندازه گیری شده ………………………………………………………………..73

 

4-2- بحث نتایج تاکسونومیک فیتوپلانکتون ها ………………………………………………….73

 

4-3- پیشنهادات …………………………………………………………………………………….75

 

منابع ………………………………………………………………………………………………..77

 

چکیده:

 

شناسایی گونه ها و برآورد باردهی جوامع پریفیتونی دریاچه زریبار با هدف ارزیابی کیفیت آب از فروردین ماه 1392 تا مرداد ماه 1392 به مدت 6 ماه انجام شد. نمونه برداری در دو ایستگاه رودخانه ده ره تفه (شماره یک) و ایستگاه سدخاکی (شماره دو) توسط بسترهای سیمانی حاوی کاشی های شیشه ای صورت گرفت. همراه با شناسایی پریفیتون ها متغییرهای وزن زنده، وزن خشک، وزن خشک بدون خاکستر ( A.F.D.M) و میزان کلروفیل a مورد سنجش و ارزیابی قرارگرفت. در مجموع 43 جنس متعلق به 16 راسته و 8 شاخه مشاهده گردید. اعضای شاخه Bacillariophyceae  با داشتن 14 جنس بیشترین تعداد و تنوع را نشان دادند که جنس Navicula  در تمام مراحل نمونه برداری غالب بود. پس از آن شاخه Chlorophyceae  و Cyanobacteriaf به ترتیب با 10 جنس و 8 جنس در مرحله بعدی بودند. شاخه Dinophyceae  و Conjugatophyceae  هر کدام دارای 3 جنس بودند. Euglenophyceae  دارای 2 جنس و Cryptophyceae  و Xanthophyceae   فقط یک جنس داشتند. در میان جنس های مشاهده شده در دوره نمونه برداری Navicula  دارای بیشترین تعداد در هر دو ایستگاه بود. در ایستگاه ده ره تفه پس از Navicula  جنس های Diplonies  و Nitzschia در مرحله بعدی غالب بودند. در ایستگاه سدخاکی هم جنس های Epithemia  ،  Frustula و Ooedogonium   پس از Navicula  دارای بیشترین تعداد بودند. جنس های  Melosaria ، Aulacoseria ، Pinnularia ، Ooedogonium  ، Quadingula  ، Zygnema،   Staurastrum ، Raphidiopsis ، Chroococus ، Hetrocapsa  و Tribonema  فقط در ایستگاه سد خاکی ثبت و مشاهده شدند. جنس Cymbella  فقط در ایستگاه ده ره تفه ثبت گردید.  در کل تنوع و تعداد جنس ها در ایستگاه سد خاکی بیشتر از رودخانه ده ره تفه بود. دیاتومه ها در تمامی مراحل نمونه برداری قابل مشاهده بودند و در ماههای تیر ومرداد سیانوباکتریها غالب بودند. به نظر می رسد مجموعه ای از عوامل اقلیمی و فیزیکوشیمیایی بر چگونگی رشد و تکثیر فیتوپلانکتون ها، ترکیب گونه ای و فراوانی آنها در این دریاچه تأثیر بسزایی دارد. با توجه به تاکسون های شناخته شده چنین نتیجه گیری می شود که دریاچه زریبار جزء آبهای الیگو مزوتروف می باشد.

 

فصل اول: مقدمه

 

1-1- تالاب ها

 

تالاب ها به طور مستقیم یا به طور ضمنی و تلویحی به طرق گوناگون تعریف شده اند. عوامل متعدد ازقبیل دیدگاه و نظریات شخصی، جایگاه وموقعیت، چشم اندازها و مناظر، هر فرد یا گروهی تالاب  را از دیدگاه و نظریات خود متکی بر تجارب یا نیازهای خاص تعریف کرده است. برای مثال، اگر تعریف تالاب از یک  فرد عادی و غیر متخصص پرسیده شود، ممکن است که یک باتلاق با انبوهی از گیاهان با آب عمیق همراه با اردک ها و یا این که یک برکه ناشناخته و کدر  را بیان کند، اما از دیدگاه متخصص، تالاب به عنوان مکانی که در آن فرایند غیر هوازی رخ می دهد، به همراه  گیاهان  فراوانی که برای زندگی در شرایط مساعد، یا دشوار و طاقت فرسای آن ناحیه سازگار شده اند تعریف می شود. نهایتاً آنان که استفاده و کارایی های تالاب ها  را بیان و محاسبه میکنند مطمئنا یک نظریه ساختاری دارند و تالاب را به وسیله ویژگی های بارز خاک، هیدرولوژی و گیاهان آن به خاطر سهولت تصمیم گیری در مورد کاربری های آن تعریف  می کند.

 

2-1- تعریف تالاب

 

تالاب از نظر لغوی معادل واژه “ وتلند “ به معنی اراضی خیس و غرقابی و متشکل از دو کلمه تال و آب بوده که در اصل به معنی آبگیر می باشد. تالاب ها  زیستگاه هایی موقتی و انتقالی اند از این حیث که آنها نه زیستگاه های خشکی اند و نه زیستگاه های آبی، بلکه ویژگی ها و خصوصیات هر دو را دارند. ممکن است در طی زمان به خاطر وابستگی به فاکتور هایی نظیر میانگین بارش سالیانه، تبخیر و تعرق و تغییرات و اصلاحات حوضه آبریز، گسترده یا محدوده  شوند. به خاطر موقتی بودن خصوصیات تالاب ها  و جابجایی مرزهای آنها، شناسایی  دقیق مرز تالاب ها اگر عملاً غیر ممکن نباشد، مشکل خواهد بود. همچنین انواع مختلف تالاب در نوع تعریف آن مؤثرند. تالاب ها شامل زیستگاه های شناخته شده ای، مانند باتلاق  و مرداب و تالاب های فصلی که کمتر شناخته شده اند، مانند برکه های بهاری و رودهای دوره ای و فصلی می باشند.

 

هر تالاب بسته به اندازه، شکل، هیدرولوژی، خاک، گیاهان و موقعیتش در چشم اندازها منحصر به فرد می باشد. به همین دلیل تالاب ها دامنه وسیعی از ویژگی های عملکردی وکارا و مفید، شامل : 1- تهیه زیستگاه هایی برای حیات وحش و آبزیان 2- حفظ و نگهداری رسوبات و سموم 3- تضعیف قدرت تخریب سیلاب 4- متابولیسم مواد غذایی 5- تغذیه آبهای زیرزمینی 6- صدور محصولات را ارائه می کنند.

 

علی رغم این که ارائه تعریف برای تالاب به صورت جامع کاملاً دشوار است، تاکنون چندین تعریف رسمی پیشنهاد شده است. آسانترین تعریف را مدیران و دانشمندان بویژه آنهایی که علاقمندن به پرندگان آبزی و حیات وحش می باشند، بیان نمو ده اند (F. Shaw 1956). این تعریف که تا اندازه ای تعریف ساختاری است و مطلبی قابل فهم و کلامی معقول را برای افراد عادی  ارائه می دهد. واژه تالاب به زمین های پستی اطلاق می شود که با آب کم عمق ( پایاب) و گاهی اوقات آبهای موقتی و فصلی پوشیده شده اند. همچنین با اسامی دیگری مانند, wet Meadow , Bog ,fen swamp , marsh , potholes  نامیده می شود.

 

این تعریف برپایه دو پارامتر ضروری که باید در یک تالاب وجود داشته باشد، بیان شده است :

 

1- وجود آب های سطحی 2- توسعه و گسترش رطوبت درخاک برای گیاهان

 

دریک کارگروه کانادایی، یک گروه محقق تالاب های ملی آن کشور، تعریفی را ارائه کرده که پارامتر سومی یعنی خاک های هیدریک را هم شامل شده است. این تعریف بیشتر به  خصوصیات علمی تالاب ها توجه کرده است. به علاوه توضیح  و بسط تعریف قبلی  تالاب که نه تنها شامل زیستگاه هایی که دارای آب های سطحی می باشند، می پردازند، بلکه آنهایی را که خاک اشباع شده دارند، را تشریح می کنند (Tarnokai- 1979).

 

سرویس حیات وحش  و ماهیان آمریکا، تعریفی را که هیدرولوژی تالاب، خاک های  هیدریک و گیاهان آبدوست را به عنوان پارامترهای دخیل در تعریف تشخیص داده، تصویب نموده است (Kvardyn et al, 1979). این تعریف  تالاب شناسان، تعریفی است که از تعریف کانادایی ها، از این حیث که نیاز به ارائه  ویژگی و خصایص  پارامتر مذکور را ندارد، متمایز گردیده است :

 

تالاب ها، زمین های موقتی بین سیستم های خشکی و آبی هستند. مکانی که سفره آب در درون یا نزدیک به سطح زمین قرار دارد و یا بوسیله آب های کم عمق پوشیده شده است.

 

1-2-1- تعریف تالاب از نظر کنوانسیون رامسر

 

مناطق مردابی، آبگیر، توربزا  برکه های مصنوعی یا طبیعی که به طور دائم یا موقت دارای آب ساکن یا جاری، لب شوریا شور مشتمل بر مناطقی از آبهای دریایی که عمق آب هنگام پایین ترین جزر در آنها  بیش از6 متر نباشد.

 

3-1- طبقه بندی تالاب

 

روش ها و الگوهای طبقه بندی تالاب ها بسیار توسعه یافته اند (For example, Martin and Stewart et al 1953 and 1971 Kantvrd Glt and Larson 1974). این سیستم طبقه بندی بوسیله کاردین و همکارانش در سال 1979 گسترش  یافت و در سال  1993 بوسیله آقای برینسون که از سوی دانشمندان، سیاستمداران  و مهندسین مورد  تأیید قرار گرفت، به صورت پیشرفته ارئه گردید. این طبقه بندی ها می توانند درتمام نواحی جغرافیایی و در قسمت اعظم دنیا  بیشتر از سایر طرح های طبقه بندی به کار روند.

 

با توجه به ویژگیهای متفاوتی که تالابها می توانند داشته باشند سیستم های طبقه بندی  متعددی برای تالابها ارائه شده است. معمولاً در این نوع طبقه بندی ها معیارهای گوناگونی نظیر رویش های گیاهی، ویژگیهای هیدرولوژیک، خصوصیات شیمیایی، نوع خاک و هیدروتوپوگرافی منطقه اساس طبقه بندی تالابهای مختلف قرار می گیرد. بنابراین فقط به برخی از طبقه بندی های مهم در رابطه با تالابها در نقاط مختلف دنیا اشاره می شود. هر چند بیشتر سیستم های طبقه بندی تالاب بر روی مفهوم هیدرولوژی تکیه می کنند ولی سیستم های اولیه ای که در ارتباط با طبقه بندی تالاب ارائه شدند برمبنای رویش های گیاهی نظیر جنگلی، همیشه سبز، برگ ریز و غیره استوار بودند، که البته این سیستم ها هنوز هم  برای توصیف و تشریح ساده از تالاب بسیار مفید می باشند.

 

 در دهه 1970 طبقه بندیهای فراوانی از تالاب ارائه شد که یکی از مهمترین آنها را ادوم ( 1971, Odum ) بر اساس موقعیت جغرافیایی قرارگیری تالابها و شرایط محیطی تأثیر گذار بر آنها ارائه نموده است.

 

 بر طبق طبقه بندی ادوم تالابها به پنج گروه تقسیم می شوند :

 

نوع اول : سیستم هایی که سازگار به شرایط مختلف محیطی بوده بدین لحاظ دارای محدوده وسیعی از پراکنش جغرافیایی می باشند.

 

نوع دوم : اکوسیستم های نواحی حاره و استوایی که در این اکوسیستم های هر چند میزان نور بالا بوده ولی تغییرات محیطی و فصلی بسیار ناچیز می باشند  از جمله این اکوسیستم ها می توان به سیستم های  حرا اشاره نمود.

 

نوع سوم : اکوسیستم های نواحی معتدله که شدیداً تحت تأثیر تغییرات فصلی نظیر سرمای زمستان و گرمای تابستان می باشند.

 

نوع چهارم : اکوسیستم های واقع در نواحی قطبی

 

نوع پنجم : اکوسیستم های جدیدی که در مجاورت جوامع بشری بوجود آمده اند و شدیداً تحت تأثیر دستکاریهای بشر در حال تغییر می باشند.                                                                               

 

یکی از مهمترین سیستم های تالابی که همیشه درمورد آن مباحث زیادی بیان می گردد، توربزارها می باشد. اقدامات مربوط به طبقه بندی  توربزارها در شمال اروپا و آمریکا انجام شده که طبقه بندی Davis (1907)                                                                                     در ایالات متحده از اولین طبقه بندیهای ارائه شده در رابطه با توربزارها می باشد وی باگهای میشیگان را بر طبق سه اصل ذیل گروه بندی نمود :

 

1-  زمین های باگ یا بر روی دریاچه های کم عمق یا بر روی دلتاهای رودخانه ایی واقع شده اند.

 

 

1-7-9 فرآوری شاه میگوی آب شیرین……………………………………….. 22

 

1-7-10 محل نگهداری شاه میگوی زنده……………………………………. 23

 

1-7-11 تخلیه ی احشاء………………………………………………………. 23

 

1-7-12 رقم بندی……………………………………………………………….24

 

1-7-13 شستشو…………………………………………………………….. 25

 

1-7-14 پختن………………………………………………………………….. 26

 

1-7-15 سرد نمودن………………………………………………………….. 29

 

1-7-16 فیله نمودن………………………………………………………….. 30

 

1-7-17 مدیریت پسماندها………………………………………………….. 33

 

1-7-18 بسته بندی………………………………………………………….. 35

 

1-7-19 دیگر محصولات شاه میگوی آب شیرین………………………….. 37

 

1-7-20 دستورالعمل های  HACCPو فرآوری شاه میگو………………….. 40

 

1-8 عوامل موثر در نگه داری مواد غذایی…………………………………. 41

 

1-8-1 نگهداری مواد غذایی در دمای پایین……………………………….. 41

 

1-8-2 میکروارگانیسم های سایکروفیل……………………………………. 41

 

1-8-3 اوری سایکروتروف……………………………………………………… 42

 

1-8-4 استنو سایکروتروف……………………………………………………. 42

 

1-8-5 دسته بندی دمای پایین جهت نگهداری مواد غذایی……………… 42

 

1-8-5-1 دمای سرد کردن…………………………………………………….. 42

 

1-8-5-2 دمای یخچال………………………………………………………… 43

 

1-8-5-3 دماهای فریزر……………………………………………………….. 43

 

1-8-6 حداقل دمای رشد باکتری ها………………………………………… 43

 

1-8-7 مدل سازی و ویژگی های کیفی تعیین زمان ماندگاری در فرآورده های نگهداری شده در انبار….44

 

1-8-8 تاثیر درجه حرارت بر روی نرخ میزان فساد…………………………. 44

 

1-9  شاخص های کیفیت و فساد ………………………………………….44

 

1-9-1 مدل سازی جنبشی برای میکروب ها براساس رشد آنها………..45

 

فصل دوم……………………………………………………………………… 46

 

پیشینه پژوهش……………………………………………………………… 46

 

2-1 مقدمه…………………………………………………………………… 47

 

2-2 جمعیت میکروبی……………………………………………………….. 47

 

2-3 جمع بندی……………………………………………………………….53

 

فصل سوم…………………………………………………………………… 54

 

روش شناسی……………………………………………………………… 54

 

3-1مقدمه…………………………………………………………………… 55

 

3-2 جامعه آماری و نمونه برداری………………………………………….. 55

 

3-3 ابزار های گردآوری داده ها……………………………………………. 56

 

3-3-1 مواد مورد نیاز……………………………………………………….. 56

 

3-3-2 محیط های کشت و لوازم و دستگاه های مورد نیاز…………….. 56

 

3-4 شیوه تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………. 59

 

3-5 آزمون های شیمیایی…………………………………………………. 59

 

 

3-5-1 اندازه گیری pH………………………………………………………

 

3-5-2  اندازه گیری مجموع بازهای نیتروژنی فرار ( TVB-N )…………..60

 

3-5-3  اندازه گیری اندیس تیوباربیوتوریک اسید( TBARS )………….. 60

 

3-5-4  اندازگیری اندیس پراکسید(PV)………………………………….. 61

 

3-5-5-  TBA………………………………………………………………..

 

3-6 آزمون های میکروبی…………………………………………………. 61

 

فصل چهارم…………………………………………………………………. 62

 

تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………… 62

 

4-1 مقدمه………………………………………………………………….. 63

 

4-2 توصیف متغییر ها…………………………………………………….. 64

 

4-2-1 متغییر های میکروبی……………………………………………… 64

 

4-2-1-1 فساد میکروبیMicrobial Spoilage…………………………….

 

4-2-1-2 شمارش كلی میكروبی(total count) به روش) pour plate (TVC

 

4-2-1-3 باکتری های سرمادوستPTC………………………………….

 

4-2-2 آزمون های شیمیایی…………………………………………….. 65

 

4-2-2-1 فسادشیمیایی Chemical Spoilage………………………….

 

4-2-2-2 اندازه گیری اسیدیته……………………………………………. 65

 

4-2-2-3 اندیس PV………………………………………………………..

 

4-2-2-4-TBA………………………………………………………………

 

4-2-2-5-TVB-N……………………………………………………………

 

4-3 آزمون فرضیه ها و سوالات………………………………………….. 66

 

4-4 آزمون های میکروبی…………………………………………………. 66

 

4-5 آزمون های شیمیایی……………………………………………….. 69

 

فصل پنجم………………………………………………………………….. 73

 

بحث و نتیجه گیری………………………………………………………….73

 

5-1 یافته ها …………………………………………………………………74

 

5-1-1 آزمون های شیمیایی……………………………………………… 74

 

5-1-2 آزمون های میکروبی……………………………………………….. 76

 

5-2 نتیجه گیری کلی………………………………………………………. 77

 

5-3 پیشنهادات……………………………………………………………… 77

 

منابع…………………………………………………………………………. 78

 

چکیده:

 

در این پژوهش تغییرات کیفیت شیمیایی و میکروبی  فیله ی دمی شاه میگوی درازآب شیرین درطول نگهداری درشرایط انجماد بررسی شد .نمونه ها پس ازصید،آماده سازی،پوست کنی در شرایط مجاورت هوا بسته بندی ودردمای 18- درجه سانتی گراد درفریزر نگهداری شدند. آزمونهای کیفی ومیکروبی درزمان های صفروهرماه یکبار بمدت 6 ماه با یک تیمار وسه تکراربرای هر دوره آزمون بر روی فیله های منجمد انجام شد.نتایج نشان دادندكه درپایان شش ماه نگهداری درسردخانه میزان (میانگین± خطای استاندارد) تیوباربیوتوریک اسید( (TBARS  از  07/0 ±19/0به  25/0 ±45/1میلی گرم مالون دی آلدئید بر كیلوگرم ؛ میزان پراکسید (PV)از 21/0±82/0 به  30/0 ±2/2 میلی اکی والان اکسیژن در کیلوگرم چربی ماهی ؛  مجموع بازهای نیتروژنی فرار ( (TVB-Nاز 01/1±21/13به 40/1±6/26 میلی گرم در 100 گرم گوشت رسیدکه علیرغم اختلاف معنی دار با یکدیگر (05/0>P) در محدوده قابل قبول برای مصرف بودند.میزان pH تا پایان ماه پنجم (00/0±2/6) تغییرات معنی داری نداشت(05/0<P) ولی این میزان از ماه ششم(05/0 ±55/6 )بطور معنی داری افزایش یافت (05/0>P).مقدارکل باکتری ها (TVC) در ابتدای دوره از00/0 ±48/3  به 09/0 ±87/6 logCFU/g وباکتریهای سرمادوست(PTC) از00/0 ±1 به  25/0 ± 75/6 logCFU/gرسید .مقایسه درون گروهی پارامترهای مذکورطی دوره آزمون با یکدیگراختلاف معنی داری را نشان دادند(05/0>P) ولی ازماه ششم مقدار باکتری های سرما دوست در آستانه مصرف قرار گرفت.

 

فصل اول: کلیات

 

1-1- مقدمه

 

شاه میگوها در1200جنس و 10000گونه مختلف طبقه بندی میشوند .از آن میان حدود 500 گونه شاه میگو درجهان وجود دارد که در 23 جنس جای می گیرد(Lodge, Taylor, Holdich, & Skurdal,2000). ( در دهه اخیرشاه میگو بعنوان یکی از غذاهای آبزیان ویژه درآمریکا محسوب می شود(Martin, Carter, Flick Jr, & Davis,2000 ).

 

 

2-3-7 رویکرد تدوین استراتژی مبتنی بر ذینفعان……………………. 14

 

2-3-8 تجزیه و تحلیل SWOT…………………………………………..

 

2-3-9 رویکرد مبتنی بر منابع………………………………………….. 19

 

2-4  مزیت­های رقابتی…………………………………………………… 27

 

2-4-1 مزیت رقابتی پایدار ………………………………………………29

 

2-4-2 چارچوب VRIO……………………………………………………

 

2-4-3 تعیین وضعیت رقابتی منابع توسط چارچوب VRIO…………..

 

2-5  جمع­بندی………………………………………………………….. 36

 

فصل سوم: معرفی مدل پیشنهادی تدوین استراتژی

 

3-1  مقدمه ………………………………………………………………37

 

3-2  سابقه پژوهش……………………………………………………. 37

 

3-3  شرح مدل پیشنهادی تدوین استراتژی ………………………….42

 

3-3-1 تعیین مأموریت و چشم­انداز سازمان…………………………. 42

 

3-3-2 تعیین عوامل چهارگانه………………………………………….. 42

 

3-3-3 غربال­سازی عامل­ها……………………………………………… 44

 

3-3-4 حیطه­ بندی منابع سازمان……………………………………… 44

 

3-3-5 تعیین منابع در هر حیطه……………………………………….. 44

 

3-3-6 اجرای چارچوب VRIO……………………………………………

 

3-3-7 تعیین ارتباطات بین عوامل و منابع در هر حیطه…………….. 45

 

3-3-8 تعیین اهداف کلان………………………………………………. 47

 

3-3-9 تعیین گزینه­های استراتژی در هر حیطه……………………….. 47

 

3-3-10 اولویت­بندی گزینه ­ها و انتخاب استراتژی­های اصلی……………. 49

 

3-3-11  هدف­گذاری وضعیت رقابتی منابع……………………………… 49

 

فصل چهارم: پیاده­سازی مدل پیشنهادی در شرکت بین­المللی مهندسی سیستم­ها و اتوماسیون

 

4-1  مقدمه………………………………………………………………. 51

 

4-2  معرفی شرکت بین­المللی مهندسی سیستم­ها و اتوماسیون….52

 

4-2-1 تاریخچه شركت…………………………………………………… 52

 

4-2-2 زمینه‌های فعالیت شركت ………………………………………..53

 

4-2-3 اهداف كیفی شركت…………………………………………….. 55

 

4-2-4 سهامداران، توزیع پرسنل و چارت سازمانی شركت………… 56

 

4-3  نتایج پیاده­سازی مدل پیشنهادی ……………………………….58

 

4-3-1 تعیین مأموریت و چشم­انداز……………………………………. 58

 

4-3-2 تعیین عوامل داخلی و خارجی………………………………….60

 

4-3-3 غربال کردن عوامل چهارگانه ……………………………………63

 

4-3-4 حیطه ­بندی منابع سازمان…………………………………….. 77

 

4-3-5 شناسایی منابع………………………………………………… 78

 

4-3-6 اجرای چارچوب VRIO…………………………………………..

 

4-3-7 تعیین ارتباطات بین منابع و عوامل چهارگانه………………… 80

 

4-3-8 تعیین اهداف کلان……………………………………………… 82

 

4-3-9 تعیین گزینه­ های استراتژی…………………………………… 82

 

 

4-3-10 اولویتبندی گزینه ­ها و انتخاب استراتژی­های اصلی……….. 92

 

4-3-11  هدف­گذاری وضعیت رقابتی منابع…………………………. 109

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه­ گیری

 

5-1  مقدمه…………………………………………………………… 111

 

5-2  تحلیل و ارزیابی مدل پیشنهادی……………………………… 111

 

5-2-1 معیار ثبات و سازگاری……………………………………….. 113

 

5-2-2 معیار هماهنگی……………………………………………… 114

 

5-2-3 معیار امكان­پذیر بودن………………………………………….. 114

 

5-2-4 معیار منابع و مزیت رقابتی…………………………………. 115

 

5-2-5 معیار فرآیند تدوین و بروز رسانی…………………………… 115

 

5-2-6 وزن دهی به معیارها……………………………………….. 116

 

5-2-7 پیاده­ سازی SAW…………………………………………….

 

5-3  نتیجه ­گیری…………………………………………………….. 119

 

5-4  نوآوری­های تحقیق………………………………………………. 121

 

5-5  محدودیت­های تحقیق…………………………………………… 122

 

5-6  پیشنهاد برای تحقیقات آتی………………………………….. 122

 

پیوست: پرسشنامه­های تحلیل عوامل داخلی و خارجی………. 123

 

پ-1- پرسشنامه تحلیل عوامل داخلی…………………………… 123

 

پ-2- پرسشنامه تحلیل عوامل خارجی…………………………. 126

 

 مراجع ………………………………………………………………….128

 

چکیده:

 

دیدگاه­ها و مدل­های مختلفی در زمینه تدوین استراتژی وجود دارد که هریک دارای معایب و مزیت­هایی می­باشند. یکی از مطرح­ترین آنها که در کشور ما نیز دارای سابقه زیادی می­باشد، تحلیل SWOT است كه همزمان دو محیط داخلی و خارجی را بررسی می­كند و با بهره جستن از نقاط ضعف، نقاط قوت، فرصت­ها و تهدیدهای پیش روی سازمان به تدوین استراتژی می­پردازد. اخیراً ایرادها و انتقادات بسیاری به تحلیل SWOT وارد شده است. این مسئله باعث شده که برخی از صاحبنظران از اتمام دوره مفید تحلیل SWOT سخن بگویند. اما با وجود انتقادهایی كه بر این تحلیل  وارد می­شود، این رویكرد دارای مزایای بسیاری نیز می­باشد. یکی از ایرادات عمده­ تحلیل SWOT عدم تمرکز کافی بر روی مقوله مزیت رقابتی می­باشد. یکی از مطرح­ترین  دیدگاه­هایی که تمرکز خود را در تدوین استراتژی­های سازمان، بر دستیابی به مزیت رقابتی قرار داده­ است ، دیدگاه مبتنی بر منابع (RBV) می­باشد. این دیدگاه توجه خود را بر استفاده از منابع و توانمندی­های سازمان جهت دستیابی به مزیت رقابتی پایدار معطوف نموده است. در این پژوهش یک مدل تدوین استراتژی با تلفیق تحلیل SWOT و رویکرد مبتنی بر منابع ارائه شده است. در توسعه‌ی این مدل ضمن حفظ مزایای هر دو رویکرد مذکور، به حذف معایب عمده آنها نیز پرداخته شده است. توجه به نقش منابع و مزیت­های رقابتی در تدوین استراتژی­های سازمان، در کنار عوامل چهارگانه ضعف، قوت، فرصت و تهدید،  یکی از جنبه­های جدید و مهم این مدل می­باشد . همچنین مدل مذکور کارایی بالایی در طبقه­بندی منابع سازمان به لحاظ وضعیت رقابتی آنها دارد که به برنامه­ریزی جهت ارتقاء منابع و استفاده بهینه از آنها کمک شایانی می‌نماید. این تحقیق یکی از محدود پژوهش­هایی است که در آن مبانی رویکرد مبتنی بر منابع به صورت کاربردی مورد توجه واقع شده است و می­تواند به سازمان­های مختلف در تدوین استراتژی کمک نماید. مدل مذکور در شرکت بین­المللی مهندسی سیستم­ها و اتوماسیون پیاده‌سازی شده است که نتایج آن نشانگر کارایی مدل در تدوین استراتژی­های سازمانی می­باشد.

 

فصل اول: کلیات

 

1-1- مقدمه

 

آنچه در دنیای امروز، شركتها و سازمان­ها را با دنیای چند دهه قبل آنها متمایز می­كند، محیط ناپایدار و پیچیده، رقابت فزاینده، تغییرات و تحولات سریع، پیشرفتهای تكنولوژیكی، توسعه روزافزون ارتباطات و مبادلات سریع اطلاعات و … می باشد. سازمان­ها به منظور موفقیت و بقا در چنین محیطی نیازمند استفاده از اصول نوین برنامه­ریزی و مدیریت هستند. یکی از مقولاتی که در چند دهه اخیر توجه بسیاری از سازمان­ها را به خود معطوف نموده است، بحث برنامه­ریزی و مدیریت استراتژیک است. برنامه‌ریزی استراتژیك به سازمان این امكان را می‌دهد كه به شیوه‌ای خلاق و نوآور عمل كند و برای شكل دادن به آیندة خود به صورت انفعالی عمل ننماید.

 

برنامه­ریزی استراتژیک از سه فاز تدوین، اجرا و ارزیابی استراتژی­ها تشکیل شده است. دیدگاه­ها و مدل‌های مختلفی در زمینه تدوین استراتژی وجود دارد که هریک دارای معایب و  مزیت­هایی می­باشند. در این پژوهش به دنبال این هستیم که با تلفیق و استفاده توأم  از مزایای تحلیل  SWOT و رویکرد مبتنی بر منابع (RBV[1]) به الگویی کارا برای تدوین استراتژی­های سازمان دست پیدا کنیم.

 

2-1- تعریف مسأله و ضرورت انجام تحقیق

 

دیدگاه­ها و مدل­های مختلفی در زمینه تدوین استراتژی وجود دارد که هریک دارای معایب و  مزیت­هایی می­باشند. یکی از مطرح­ترین آنها که در کشور ما نیز دارای سابقه زیادی می­باشد، تحلیل SWOT است كه همزمان دو محیط داخلی و خارجی را بررسی می­كند و با بهره جستن از نقاط ضعف، نقاط قوت، فرصت­ها و تهدیدهای پیش روی سازمان به تدوین استراتژی می­پردازد. اخیراً ایرادها و انتقادات بسیاری به تحلیل SWOT وارد شده است. برخی از این ایرادها به محتوا و برخی دیگر به فرآیند استفاده از این تحلیل برمی­گردد. این مسئله باعث شده که برخی از صاحبنظران از اتمام دوره مفید تحلیل SWOT سخن بگویند. اما با وجود انتقادهایی كه بر این تحلیل  وارد می­شود، این رویكرد دارای مزایای بسیاری نیز می­باشد. یكی از امتیازات تحلیل SWOT  را می توان كوشش آن در اتصال عوامل داخلی و خارجی برای تولید یك استراتژی جدید بیان كرد. از دیگر مزایای بكارگیری تحلیل SWOT در سازمان­ها این است كه به مدیران بینشی می­دهد تا بخش­های مختلف سازمان را به خوبی شناخته، بررسی و ممیزی كنند و در نهایت اقدامات مؤثرتری را انجام دهند. از این رو صاحبنظران زیادی این تحلیل را به عنوان یکی از سودمندترین روش­های تدوین استراتژی می­دانند.

 

یکی از ایرادات عمده­ تحلیل SWOT عدم تمرکز کافی بر روی مقوله مزیت رقابتی می­باشد. دیدگاه­های مختلفی وجود دارند که تمام تمرکز خود را در تدوین استراتژی­های سازمان، بر روی دستیابی به مزیت رقابتی قرار داده­اند. یکی از جدیدترین و مطرح­ترین این دیدگاه­ها، دیدگاه مبتنی بر منابع (RBV) می­باشد. این دیدگاه توجه خود را بر استفاده از منابع و توانمندی­های سازمان جهت دستیابی به مزیت رقابتی پایدار معطوف نموده است. ترکیب صحیح دیدگاه مبتنی بر منابع با تحلیل SWOT می­تواند ابزاری ایجاد کند که از مزایای توأم تحلیل SWOT و دیدگاه مبتنی بر منابع  برخوردار باشد.

 

در این تحقیق هدف آن است که علاوه بر استفاده از دیدگاه مبتنی بر منابع جهت افزایش کارایی تحلیل SWOT در زمینه دستیابی سازمان به مزیت رقابتی پایدار، با شناخت دقیق معایب تحلیل SWOT و بر طرف نمودن آنها با روش­ها و ابزارهای موجود، الگویی کارا جهت تدوین استراتژی­های سازمان حاصل گردد.

 

3-1- سوالات و اهداف پژوهش

 

سؤالات اساسی که در این پژوهش به دنبال یافتن پاسخ آنها هستیم، عبارتند از:

 

– آیا تحلیل SWOT و رویکرد مبتنی بر منابع می­توانند در کنار یکدیگر به عنوان الگویی تلفیقی برای تدوین استراتژی به کار گرفته شوند؟

 

– آیا استفاده از دیدگاه مبتنی بر منابع جهت افزایش کارایی تحلیل SWOT در زمینه دستیابی سازمان به مزیت رقابتی پایدار مؤثر خواهد بود؟

 

– آیا   الگوی تلفیقی مذکور از کارایی مناسبی برای تدوین استراتژی­های سازمانی برخوردار است؟

 

بر اساس سؤالات مذکور، اهداف اصلی این پژوهش به شرح زیر می­باشد:

 

– استفاده از دیدگاه مبتنی بر منابع جهت افزایش کارایی تحلیل SWOT در زمینه دستیابی سازمان به مزیت رقابتی پایدار

 

– دستیابی به الگویی کارا جهت تدوین استراتژی­های سازمانی

 

4-1- فرضیات مورد آزمون

 

در این پژوهش، به دنبال مطالعه و بررسی فرضیات زیر هستیم:

 

1- بکارگیری دیدگاه مبتنی بر منابع می­تواند کارایی تحلیل SWOT را در زمینه دستیابی سازمان به مزیت رقابتی افزایش دهد.

 

2- تلفیق تحلیل SWOT و رویکرد مبتنی بر منابع می­تواند منجر به افزایش کارایی استراتژی­های تدوین شده گردد.

 

5-1- روش تحقیق

 

در این پژوهش ابتدا با انجام مطالعات کتابخانه­ای، اطلاعات لازم در مورد برنامه­ریزی استراتژیک، مدل­ها و رویکرد­های تدوین استراتژی (خصوصاً تحلیل SWOT  رویکرد مبتنی بر منابع) و مزیت رقابتی جمع­آوری شده و در مرحله بعد به بسط تئوریک مدل تلفیقی بر اساس تحلیل SWOT و رویکرد مبتنی بر منابع پرداخته خواهد شد.  سپس به منظور بررسی اعتبار مدل، نتایج پیاده­سازی آن در شرکت بین­المللی مهندسی سیستم­ها و اتوماسیون به عنوان مطالعه موردی بررسی خواهد شد.

 

این پژوهش از نوع توصیفی می­باشد و از حیث روش جزء تحقیقات مطالعه موردی قرار دارد.

 

6-1- ساختار گزارش

 

گزارش پژوهش حاضر در پنج فصل تهیه گردیده است. فصل اول به کلیات تحقیق شامل تعریف مسأله و ضرورت انجام تحقیق، سؤالات و اهداف پژوهش، فرضیات مورد آزمون و روش تحقیق اختصاص دارد. در فصل دوم  ادبیات موضوع بررسی خواهد شد و در فصل سوم مدل تلفیقی تدوین استراتژی معرفی خواهد شد. فصل چهارم به شرح تفصیلی نتایج پیاده­سازی مدل در سازمان مورد بررسی اختصاص دارد و در فصل پنجم به بررسی و ارزیابی نتایج، اعتبارسنجی مدل و نتیجه­گیری کلی پرداخته خواهد شد.

 

فصل دوم: : مروری بر مفاهیم مدیریت استراتژیک و ارتباط آن با مزیت رقابتی

 

1-2- مقدمه

 

پس از انقلاب صنعتی در غرب، مسأله عمده­ای كه شركت­ها با آن گریبان­گیر بودند، امور مالی شركت، نحوه برنامه­ریزی ، سازماندهی و هدایت آن جهت سودآور نگه داشتن سازمان بود. چرا كه در این زمان شركت­ها با تغییرات زیاد محیطی مواجه نبودند و تقاضا بسیار بیشتر از عرضه برای تولید آنها وجود داشت و هر چه كه تولید می­كردند به فروش می­رفت. بنابراین تنها دغدغه و تمركز آنها بر تهیه بودجه مالی با افق زمانی یکساله بود.  بر همین اساس به “بودجه­ریزی و کنترل مالی” روی آوردند.

 

در دهه 1950 ، شركت­ها كم­كم با ورود تعداد زیاد رقبا، كاهش تقاضا، افزایش آگاهی مشتریان، تحولات محیطی و… مواجه شدند. در چنین وضعیتی تمركز صرف بر امور مالی و تأكید بر برنامه ریزی مالی ممكن بود سازمان­ها را به سرمنزل مقصود نرساند. بر این اساس سازمان­ها متوجه شدند كه باید از افق زمانی یکساله به افق زمانی بلند­مدت­تر رو آورده و دست به پیش­بینی­ آینده بزنند، چرا كه در غیر این صورت ممكن بود با رویدادهای پیش بینی نشده­ای مواجه شوند كه خطرات زیادی برای آنها ایجاد كند. از این رو “برنامه­ریزی بلندمدت” یا “برنامه­ریزی مبتنی بر پیش­بینی فروش” شکل گرفت.

 

از دهه 1960 به بعد تغییرات محیطی زیادی رخ داد و رقابت در بازار شدت بیشتری گرفت. در این زمان با توجه به پیچیدگی و عدم ثبات و اطمینان محیطی، امکان پیش­بینی صحیح آینده بر مبنای روند گذشته مقدور نبود. در دهه 1970 بحث شکستن سازمان­های بزرگ به واحد­های مستقل کوچک توسط شرکت جنرال استیل مطرح گردید و “برنامه­ریزی در واحدهای استراتژیک کسب و کار[1]” شکل گرفت. در این واحدهای کوچک خودمختار، به دلیل پیچیدگی­های کمتر سازمانی و مدیریتی، امکان برنامه­ریزی به صورت کاراتری فراهم گردید.

 

اگرچه هریک از واحدهای کسب و کار ممکن بود سودآور عمل نمایند، اما در مجموع ایجاد همگرایی بین اهداف و عملکرد این واحدها تا حدی مشکل بود، از این رو مفهوم جدیدی تحت عنوان “برنامه­ریزی استراتژیک کسب و کار[2]” مطرح گردید. در این روش، برنامه­ریزی نه تنها در سطح واحدهای استراتژیک کسب و کار ، بلکه در سطح یک بنگاه اقتصادی مد نظر بود. این روش که در دهه 1980 معرفی گردید، امکان برقراری ارتباط بین واحدهای استراتژیک کسب و کار و واحدهای وظیفه­ای را از طریق برنامه­ریزی در سطوح مختلف مدیریتی میسر ساخت. در واقع طی این روش، برنامه­ریزی در سه سطح بنگاه[3]، کسب و کار[4] و   وظیفه­ای[5] صورت می­پذیرد.

 

در مسیر تکاملی فرآیند برنامه­ریزی، در دهه 1980 بحث “مدیریت استراتژیک” مطرح شد. مدیریت استراتژیک مفهوم برنامه­ریزی را در ارتباط با سایر اجزای سازمانی نظیر فرهنگ، ساختار، فرآیندها و سیستم­ها می‌بیند. در واقع در صورت عدم توجه به سایر اجزای سازمان، فرآیند برنامه­ریزی ممکن است منجر به شکست شود.

 

در این فصل ضمن توصیف مفاهیم مدیریت استراتژیک به شرح رویکردهای مختلف آن با تمرکز بر رویکردهای SWOT و مبتنی بر منابع پرداخته و مطالبی در مورد مزیت رقابتی بیان می­گردد.

 

2-2- مدیریت استراتژیک

 

مدیریت استراتژیک عبارتست از : “تصمیمات و فعالیت­های یکپارچه شده در جهت تدوین، اجرا و ارزیابی استراتژی­های مؤثر”[1]. مدیریت استراتژیك به سازمان این امكان را می‌دهد كه به شیوه‌ای خلاق و نوآور عمل كند و برای شكل دادن به آیندة خود به صورت انفعالی عمل ننماید. این شیوه برنامه­ریزی باعث می‌شود كه سازمان دارای ابتكار عمل بوده و فعالیت­هایش به گونه‌ای درآیدكه به صورتی مبتکرانه و پیش­گامانه در صنعت مربوطه اعمال نفوذكند  (نه اینكه تنها در برابركنش‌ها واكنش نشان دهد) و بدین­گونه سرنوشت خود را رقم زده وآینده را تحت كنترل خود درآورد .

 

از نگاه کلی، منفعت اصلی مدیریت استراتژیك، كمك به سازمان برای انتخاب راه­ها یا گزینه‌های استراتژیك از طریق روش­های منظم‌تر، معقول‌تر و منطقی‌تر می­باشد. بدین­گونه سازمان می­تواند استراتژی­های بهتری را تدوین نماید.

 

یكی از هدف­های اصلی مدیریت استراتژیك، ایجاد تفاهم و تعهد هرچه بیشتر مدیران و كاركنان می‌باشد. به باور بعضی از استراتژیست­ها مسئله تفاهم از مهمترین منافع مدیریت استراتژیك است و حتی در مواردی تعهد پس ازآن قرار می­گیرد[2].

 

سازمان­ها با پی بردن به این واقعیت كه برنامه­ریزی باید با مشاركت كاركنان و مدیران سطوح پائین‌تر انجام شود، می‌كوشند فرآیند مدیریت استراتژیك را هرچه بیشتر غیرمتمركز نمایند. در سازمان­هایی که مدیریت بر پایه برنامه­ریزی استراتژیک عمل می­کند، برنامه‌ریزی غیرمتمركز بوسیله مدیران صف، جایگزین برنامه‌ریزی متمركز بوسیله مدیران ستادی شده است. فرآیند مزبور مبتنی بر فعالیت­هایی است كه در زمینه یادگیری، كمك كردن، آموزش دادن و حمایت نمودن انجام می‌شود و تنها درچارچوب یا قالب كاغذ­بازی‌هایی نیست كه بین مدیران ارشد اجرایی انجام می‌گیرد .

 

درمورد منافع اقتصادی، نتیجه تحقیقات نشان می‌دهدكه سازمان­هایی كه از مدیریت استراتژیك استفاده می‌كنند (درمقایسه با سازمان­هایی كه از این شیوه مدیریت یا مفاهیم آن استفاده نمی‌كنند) سودآورترند[2]. سازمان­هایی كه عملكردی عالی دارند بصورتی منظم برنامه‌ریزی می‌كنند تا همواره آماده رویارویی با نوسانات وتغییراتی باشندكه درمحیط­های داخلی و خارجی سازمان رخ می‌دهند. سازمان­هایی كه سیستم­های برنامه‌ریزی آنها با تئوری مدیریت استراتژیك همخوانی زیادی دارد معمولاً در دوره‌های بلندمدت، از نظر مالی عملكرد بسیار بهتری داشته و با توجه به انتظاراتی كه از نتایج كوتاه­مدت و بلندمدت دارند، تصمیماتی آگاهانه‌تر اتخاذ می‌نمایند. از سوی دیگر اغلب سازمان­هایی كه عملكردی ضعیف دارند، عموماً شرایط آینده را پیش‌بینی نمی‌كنند و به فعالیت­هایی با دید كوتاه­مدت می‌پردازند که بازتابی از شرایط احتمالی آینده نیست[2].

 

 

2-11- روند کلی بهینه سازی و حل مسائل در الگوریتم ژنتیک………31

 

2-12- شرط پایان الگوریتم………………………………………………. 32

 

2-13- برخی از كاربرد الگوریتم‏های ژنتیكی…………………………… 33

 

2-14- الگوریتم های تقریبی……………………………………………. 34

 

2-15- ارزیابی كارایی الگوریتمها………………………………………. 35

 

2-16- قضیه ی ماكسیمم ها………………………………………….. 37

 

2-16-1- كروموزوم………………………………………………………. 38

 

2-16-2- جمعیت………………………………………………………… 38

 

2-16-3- تابع برازندگی…………………………………………………. 38

 

2-17-  عملگرهای الگوریتم  ژنتیك…………………………………… 39

 

2-17-1- عملگر انتخاب………………………………………………… 39

 

2-17-2- روش های انتخاب……………………………………………. 39

 

2-17-3- نمونه ‏برداری به روش چرخ رولت…………………………… 39

 

2-17-4- انتخاب تورنومنت………………………………………………40

 

2-17-5- عملگر آمیزش………………………………………………… 40

 

2-17-6- تلفیق تک نقطه ای…………………………………………. 41

 

2-17-7- روش ادغام دو نقطه ای……………………………………. 42

 

2-18- تلفیق نقطه ای………………………………………………… 42

 

2-19- تلفیق جامع……………………………………………………. 42

 

2-20- عملگر جهش…………………………………………………… 42

 

2-21- جمع بندی………………………………………………………. 43

 

فصل سوم- ارائه مدل و الگوریتم………………………………………44

 

3-1- مقدمه…………………………………………………………….. 45

 

3-2- فرض های مسئله……………………………………………….. 45

 

3-3- حد های بالا و پایین……………………………………………… 47

 

3-3-1- نمونه ساده شده کوله پشتی یک بعدی……………………. 47

 

3-4-  الگوریتم های حریصانه…………………………………………… 48

 

3-4-1- الگوریتم HC_{KP………………………………………………….}

 

3-4-2- الگوریتم HC_HV…………………………………………………

 

3-4-3- الگوریتم HC_{GAP………………………………………………..}

 

3-4-4- الگوریتم HC_ORD……………………………………………….

 

3-4-5- الگوریتم HC_{ORD2……………………………………………..}

 

3-5- الگوریتم ژنتیک…………………………………………………… 52

 

 

3-5-1- نمایش و برازندگی…………………………………………….. 52

 

3-5-2- فرآیند تکامل……………………………………………………. 53

 

3-5-3- عملگر های تلفیق…………………………………………….. 55

 

3-6- اکتشاف آنلاین……………………………………………………. 57

 

3-7- خلاصه الگوریتم…………………………………………………… 60

 

فصل چهارم- محاسبات و یافته های تحقیق………………………… 62

 

4-1- نمونه های سنجش با اندازه کوچکتر………………………….. 63

 

4-2- مسائل سنجش با اندازه بزرگ…………………………………. 67

 

4-3- مقایسه با دیگر الگوریتم ها……………………………………. 69

 

4-4- بسته بندی مربعی………………………………………………. 73

 

فصل پنجم- نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات………………………….. 75

 

5-1- نتیجه گیری………………………………………………………… 76

 

5-2-  پیشنهاداتی برای آینده………………………………………….. 77

 

منابع و مآخذ…………………………………………………………….. 78

 

چکیده:

 

مسئله کوله پشتی ، مسئله ای در بهینه سازی ترکیبیاتی است. ازمسئله کوله پشتی به نام هایی چون KnapsackیاRucksack نیز یاد می کنند. به بیان ساده مسئله کوله پشتی اینطور بیان می شود که فرض کنید مجموعه ای از اشیا، که هر کدام داری وزن و ارزش خاصی هستند در اختیار دارید. به هر شی تعدادی را تخصیص دهید به طوری که وزن اشیا انتخاب شده کوچکتر یا مساوی حدی از پیش تعیین شده، و ارزش آنها بیشینه شود.

 

در این مسئله ما یک مستطیل بزرگتر داریم که بایستی به تعبیری آنرا برش زده و به قطعات کوچکتر تقسیم کنیم. در واقع این به این معناست که ما در داخل این مستطیل بزرگ که مخزن[1] هم میتوان آنرا نامید ، قطعات مستطیلی کوچکتری قرار دهیم.

 

هدف از این نوع بسته بندی هم ماکزیمم کردن سطح مستطیل های قرار گرفته شده است. ما در این مقاله ابتدا الگوریتمی حریصانه جدیدی ارائه کرده و به دنبال آن یک رهیافت ژنتیک با استفاده از تئوری نخبه گرایی ، نرخ مهاجرت، اکتشاف آنلاین و اپراتورهای تلفیق مناسب معرفی می کنیم.

 

به عنوان مثال ارائه یک توالی مناسب برای جمع آوری بسته های موجود .

 

ابتدا و در فاز مقدماتی ما حدود بالایی برای مسئله محاسبه می نماییم. در اینجا راه حل های آغازین نیز از طریق الگوریتم های حریصانه بدست می آیند. در ادامه فرآیند جستجوی ژنتیک که از عملگر های مختلف و همچنین تئوری نخبه گرایی استفاده می کند، اجرا می گردد. جستجوی ژنتیک با یک الگوریتم اکتشاف آنلاین ترکیب می شود.

 

از منظر روش تحقیق بکار رفته در این مسئله، از نظر هدف پژوهش می توان گفت که تحقیق از نوع کاربردی بوده و بر اساس ماهیت و روش گردآوری داده ها یک پژوهش توصیفی می باشد.

 

از دستاوردهای این تحقیق می توان به این نکته اشاره کردکه بر طبق نتایج محاسباتی و تعداد زیادی از معیارهای سنجش کارایی با مقیاس کم و زیاد (مسائل بزرگ و کوچک) ، مدلی که ما ارائه کرده ایم نتایج بهتری از مدل های قبلی موجود نشان می دهد و راه حل هایی با تابع هدف بزرگتر تولید می نماید.

 

روش فراابتکاری بکارگرفته شده در این پایان نامه مبتنی بر الگوریتم ژنتیک می باشد. .سپس الگوریتمی حریصانه جهت یافتن یک راه حل بهتر و مناسب تر بکار گرفته شده است. و در نهایت هم با استفاده از یک الگوریتم فرا ابتکاری راه گذر کردن از یک نقطه بهینه محلی به نقطه بهینه اصلی فراهم می گردد.

 

فصل اول: مقدمه و کلیات تحقیق

 

1-1- مقدمه

 

فرض کنید مجموعه ای از اشیا، که هر کدام داری وزن و ارزش خاصی هستند در اختیار دارید. به هر شی تعدادی را تخصیص دهید به طوری که وزن اشیا انتخاب شده کوچکتر یا مساوی حدی از پیش تعیین شده، و ارزش آنها بیشینه شود. علت نامگذاری این مسئله، جهانگردی است که کوله پشتی ای با اندازه ی محدود دارد و باید آن را با مفیدترین صورت ممکن از اشیا پر کند.