2-3. جایگاه بومادران زاگرسی در عالم گیاهی………………………………………………………………………………………… 12
2-3-1. ویژگیهای گیاه شناسی بومادران زاگرسی (Achillea filipendula)………………………………………… 15
2-4. پیشینه تحقیق در مورد گونه های مختلف بومادران……………………………………………………………………… 16
2-4-1. پیشینه تحقیق در داخل ایران…………………………………………………………………………………………………… 18
2-4-2. پیشینه تحقیق در خارج از ایران……………………………………………………………………………………………….. 18
2-5. روغن های اسانسی و اثرات دارویی آنها…………………………………………………………………………………………. 20
2-5-1. روغن های اسانسی……………………………………………………………………………………………………………………… 20
2-5-2. تشکیل و محل جایگزینی اسانس ها………………………………………………………………………………………….. 20
2-5-3. عوامل ﻣﺆثر در کیفیت اسانس ها……………………………………………………………………………………………….. 21
2-5-4. ﺗﺄثیر مناطق رویشی بر میزان اسانس………………………………………………………………………………………… 22
2-5-5. کمیت و کیفیت اسانس در اندامهای مختلف……………………………………………………………………………. 22
2-6. ویژگی های اسانس ها………………………………………………………………………………………………………………………. 23
2-6-1. خواص فیزیکی اسانس ها…………………………………………………………………………………………………………… 23
2-6-2. خواص شیمیایی اسانس ها…………………………………………………………………………………………………………. 26
2-7. اثرات فارماکولوژی اسانس ها…………………………………………………………………………………………………………… 29
2-7-1. اثرات گوارشی……………………………………………………………………………………………………………………………… 30
2-7-2. اثرات قلبی و عروقی……………………………………………………………………………………………………………………. 31
2-7-3. اثرات تنفسی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 32
2-7-4. اثر کاهش قند خون…………………………………………………………………………………………………………………….. 33
2-7-5. اثرات ضدمیکروبی و ضدقارچی…………………………………………………………………………………………………. 34
2-7-6. اثرات پوستی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 35
2-8. ترکیبات شیمیایی اسانس ها…………………………………………………………………………………………………………… 36
2-8-1. ترپنوئیدها…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 38
2-8-2. فنیل پروپانوئیدها…………………………………………………………………………………………………………………………. 38
2-9. ترکیب های اسانس ها……………………………………………………………………………………………………………………… 39
2-9-1. الکل ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 39
2-9-2. استرها…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 39
2-9-3. هیدروکربن های معطر………………………………………………………………………………………………………………… 40
2-9-4. اکسیدها……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 40
2-9-5. آلدئیدها………………………………………………………………………………………………………………………………………… 41
2-9-6. کتون ها………………………………………………………………………………………………………………………………………… 41
2-9-7. فنل ها………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 44
2-9-8. اترهای فنلی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 48
2-9-9. اسیدها………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 49
2-9-10. اسانس های حاوی ترکیب های ازتی و گوگرد……………………………………………………………………….. 50
2-10. راههای مختلف مصرف اسانس ها……………………………………………………………………………………………….. 51
2-11. عوارض جانبی ناشی از مصرف اسانس ها……………………………………………………………………………………. 52
2-12. نگهداری اسانس ها………………………………………………………………………………………………………………………… 52
2-13. روش های تهیه و استخراج اسانس ها…………………………………………………………………………………………. 52
2-13-1. روش تقطیر با آب (Hydro Distillation ) …………………………………………………………………………… 53
2-13-2. روش تقطیر با آب و بخار آب (Water & Steam Distillation )…………………………………………. 53
2-13-3. روش تقطیر با بخار آب مستقیم ( Direct Steam Distillation )……………………………………….. 53
2-13-4. استخراج بوسیله آنزیم ها………………………………………………………………………………………………………… 54
2-13-5. روش فشردن در حرارت معمولی (Exprssion)……………………………………………………………………… 55
2-13-6. روش اکوله (Ecuelle)………………………………………………………………………………………………………………. 55
2-13-7. استخراج بوسیله حلالهای آلی فرار…………………………………………………………………………………………. 56
2-13-8. استخراج بوسیله حلالهای غیر فرار…………………………………………………………………………………………. 56
2-13-8-1. استخراج با چربی سرد (Enfleurange)…………………………………………………………………………….. 57
2-13-8-2. استخراج با چربی داغ (Maceration)……………………………………………………………………………….. 58
2-14. روشهای تجزیه و شناسایی اسانس ها………………………………………………………………………………………….. 59
2-14-1. تقطیر جز.ء به جزء…………………………………………………………………………………………………………………… 61
2-14-2. كروماتوگرافی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 62
2-14-2-1. کروماتوگرافی لایه نازک (TLC)……………………………………………………………………………………….. 62
2-14-2-2. کروماتوگرافی گازی……………………………………………………………………………………………………………… 63
2-14-2-3. کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)………………………………………………………………………… 63
2-14-3. طیف سنجی جرمی…………………………………………………………………………………………………………………. 64
2-15. کاربرد شاخص بازداری در شناسایی اجزای اسانس ها……………………………………………………………….. 64
فصل سوم: مواد و روشها
3-1. منابع گیاهی استفاده شده……………………………………………………………………………………………………………….. 68
3-2. مشخصات اقلیمی منطقه گیاه کشت شده ی مورد مطالعه………………………………………………………….. 71
3-2-1. مشخصات اقلیمی و زراعی منطقه اجرای طرح………………………………………………………………………… 71
3-2-2. خصوصیات خاک محل کشت گیاهان………………………………………………………………………………………… 71
3-2-3. مواد گیاهی مورد آزمایش…………………………………………………………………………………………………………… 71
3-3. جمع آوری گیاهان و خشک کردن…………………………………………………………………………………………………. 71
3-4. اسانس گیری به روش تقطیر با آب………………………………………………………………………………………………… 72
3-4-1. روش اسانس گیری از گیاهان…………………………………………………………………………………………………….. 72
3-4-2. محاسبه بازده اسانس…………………………………………………………………………………………………………………… 73
3-5. تجزیه و شناسایی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس………………………………………………………………….. 74
3-5-1. دستگاه GC…………………………………………………………………………………………………………………………………. 75
3-5-2. دستگاه GC/MS…………………………………………………………………………………………………………………………. 75
3-6. تجزیه و تحلیل کاری……………………………………………………………………………………………………………………….. 75
فصل چهارم: نتایج
4-1. بازده اسانس نمونه های مختلف Achillea filipendula……………………………………………………………….. 78
4-2. بازده اسانس اندامهای مختلف نمونه تصادفی Achillea filipendula………………………………………….. 79
4-3. تركیبهای تشكیل دهنده اسانس اندامهای مختلف Achillea filipendula……………………………… 81
4-4. تركیبهای تشكیل دهنده اسانس سرشاخه گلدار اکسشن های مختلف Achillea filipendula 84
4-5. مقایسه بازده اسانس جمعیت های مختلف بومادران زاگرسی………………………………………………………. 85
4-5-1. مقایسه بازده اسانس اندام های مختلف نمونه تصادفی بومادران زاگرسی……………………………….. 87
4-6. بررسی کیفیت اسانس نمونه های مختلف بومادران زاگرسی………………………………………………………… 68
4-6-1. بررسی کیفیت اسانس اندامهای مختلف نمونه تصادفی بومادران زاگرسی……………………………… 71
4-6-2. بررسی کیفیت اسانس سرشاخه گلدار اکسشن های مختلف بومادران زاگرسی…………………….. 71
4-7. بررسی خواص برخی از ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس بومادران زاگرسی……………………….. 71
4-7-1. آلفا-پینن……………………………………………………………………………………………………………………………………… 71
4-7-2. بتا-پینن……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 71
4-7-3. میرسن…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 72
4-7-4. کامفن…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 72
4-7-5. 1،8-سینئول………………………………………………………………………………………………………………………………. 73
4-7-6. سانتولینا الکل………………………………………………………………………………………………………………………………. 74
4-7-7. ای-بتا-اوسیمن……………………………………………………………………………………………………………………………. 75
4-7-8. گاما-ترپینن………………………………………………………………………………………………………………………………….. 75
4-7-9. ترانس-پینوکاروول………………………………………………………………………………………………………………………. 75
4-7-10. کامفر………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 71
4-7-11. بورنئول………………………………………………………………………………………………………………………………………. 71
4-7-12. ترپینن-4-اول………………………………………………………………………………………………………………………….. 72
4-7-13. آلفا-ترپینئول…………………………………………………………………………………………………………………………….. 72
4-7-14. سیس-کریزانتنیل استات………………………………………………………………………………………………………… 73
4-7-15. بورنیل استات……………………………………………………………………………………………………………………………. 74
4-7-16. نریل استات……………………………………………………………………………………………………………………………….. 75
4-7-17. جرماکرن دی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 75
4-7-18. اسپاتولنول…………………………………………………………………………………………………………………………………. 75
4-8. مشخصات آمار توصیفی شامل میانگین، حداکثر، حداقل و انحرف معیار برای هر یک از تركیبهای مورد مطالعه بر اساس تجزیه 16 جمعیت A. filipendula………………………………………………………………………………………………. 71
4-9. تجزیه به مؤلفههای اصلی………………………………………………………………………………………………………………… 71
4-10. تجزیهای خوشهای براساس ترکیبات اسانس………………………………………………………………………………. 71
فصل پنجم: بحث و پیشنهادات
5-1. بحث…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 90
5-1-1. نتیجهگیری کلی………………………………………………………………………………………………………………………….. 90
5-2. پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………………………………… 90
منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 93
خلاصه انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 105
ضمایم …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 106
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 2-1. معرفی کلی گروه و گونه های جنس بومادران…………………………………………………………………… 27
جدول 2-2. رده بندی ترپنوئیدها…………………………………………………………………………………………………………….. 31
جدول 3-1. مشخصات منابع اکسشن های مختلف filipendula Achillea…………………………………………… 73
جدول 3-2. نتایج آزمایش تجزیه ی خاک……………………………………………………………………………………………… 74
جدول 4-1. بازده اسانس نمونههای مختلف filipendula Achillea………………………………………………………. 76
جدول 4-2. بازده اسانس اندامهای مختلف نمونه تصادفی filipendula Achillea……………………………….. 78
جدول 4-3. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 28794………………………… 85
جدول 4-4. تركیبهای شناسایی شده در اسانس گل اکسشن 28794……………………………………………. 86
جدول 4-5. تركیبهای شناسایی شده در اسانس برگ اکسشن 28794………………………………………….. 88
جدول 4-6. تركیبهای شناسایی شده در اسانس ساقه اکسشن 28794…………………………………………. 88
جدول 4-7. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 27505………………………… 85
جدول 4-8. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 19475………………………… 85
جدول 4-9. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 27016………………………… 85
جدول 4-10. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 22622……………………… 85
جدول 4-11. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 13305……………………… 85
جدول 4-12. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 19490……………………… 85
جدول 4-13. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 6301………………………… 85
جدول 4-14. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 15834……………………… 85
جدول 4-15. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 14179……………………… 85
جدول 4-16. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 13312……………………… 85
جدول 4-17. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 19481……………………… 85
جدول 4-18. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 18557……………………… 85
جدول 4-19. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 901……………………………. 85
جدول 4-20. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 27498……………………… 85
جدول 4-21. تركیبهای شناسایی شده در اسانس سرشاخه گلدار اکسشن 8372………………………… 85
جدول 4-22. مقایسه تركیبهای موجود در اسانس اندامهای مختلف Achillea filipendula…………… 85
جدول 4-23. خلاصه مشخصات آمار توصیفی شامل میانگین، حداكثر، حداقل و انحرف معیار برای هر یك از ترکیبات مورد مطالعه بر اساس تجزیه 16 جمعیت Achillea filipendula………………………………………………………………….. 85
جدول 4-24. بردارها و مقادیر ویژه، واریانسهای نسبی و تجمعی برای6 مؤلفه اصلی حاصل از تجزیه به مولفههای اصلی روی ترکیبات مورد مطالعه…………………………………………………………………………………………………85
جدول 4-25. ترکیبات اسانس جمعیت های مختلف بومادران زاگرسی در 16 منطقه از ایران………… 85
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 4-1. مقایسه بازده اسانس سرشاخه گلدار جمعیت های مختلف بومادران زاگرسی…………………. 78
نمودار 4-2. مقایسه بازده اسانس اندامهای مختلف بومادران زاگرسی اکسشن 28794……………………. 80
نمودار 4-3. نمودار مقایسه ای كل سرشاخه گلدار، گل، برگ و ساقه ترکیب سانتولینا الکل ………….. 81
نمودار 4-4. نمودار مقایسه ای كل سرشاخه گلدار، گل، برگ و ساقه ترکیب 1،8-سینئول…………….. 82
نمودار 4-5. نمودار مقایسه ای كل سرشاخه گلدار، گل، برگ و ساقه ترکیب بورنئول ……………………… 83
نمودار 4-6. نمودار مقایسه ای كل سرشاخه گلدار، گل، برگ و ساقه ترکیب بورنیل استات …………… 84
نمودار 4-7. نمودار مقایسه ای ترکیب عمده سانتولینا الکل ……………………………………………………………….. 81
نمودار 4-8. نمودار مقایسه ای ترکیب عمده 1،8-سینئول………………………………………………………………….. 82
نمودار 4-9. نمودار مقایسه ای ترکیب عمده بورنئول …………………………………………………………………………… 83
نمودار 4-10. نمودار مقایسه ای ترکیب عمده سیس کریزانتیل استات …………………………………………….. 84
فهرست اشكال
عنوان صفحه
شكل 2-1. گیاه بومادران زاگرسی……………………………………………………………………………………………………………. 14
شكل 3-1. نقشه پراکنش بومادران زاگرسی در ایران…………………………………………………………………………….. 15