ب) عناصر تشکیل دهنده اکراه 13

 

 

1. لزوم تهدید و اقسام آن.. 13

 

ب) عناصر مفهوم اضطرار 15

 

1- وضعیت خاص (ضرورت) 15

 

3- عدم تمایل باطنی.. 16

 

تعریف سوءاستفاده از اضطرار 17

 

ارکان و شرایط سوءاستفاده از اضطرار 19

 

فقدان رضایت… 19

 

فقدان فشار مستقیم بیرونی.. 20

 

ناعادلانه بودن قرارداد. 21

 

ارائه پیشنهاد ناعادلانه از سوی طرف قرارداد. 21

 

الف) اثر اکراه بر اراده 23

 

نتیجه. 28

 

ب) اثر اضطرار بر اراده 28

 

گفتار دوم: مفهوم و جایگاه عدل و انصاف در حقوق وفقه. 34

 

الف- مفهوم عدل و انصاف… 34

 

1- مفهوم عدل و انصاف در حقوق.. 34

 

3- مفهوم عدل و انصاف در فقه. 41

 

ب- جایگاه عدل و انصاف در حقوق ایران و فقه. 43

 

1- جایگاه عدل و انصاف در حقوق ایران.. 43

 

الف: مفهوم اصل آزادی اراده در فقه و حقوق ایران.. 45

 

1- حاکمیت اراده در آثار مترتب بر عقد. 47

 

2- حاکمیت اراده در ایقاعات… 48

 

3- حاکمیت اراده در اخذ به شفعه. 48

 

4- حاکمیت اراده و اکراه 49

 

5- حاکمیت اراده و اضطرار 50

 

طرح بحث وتقسیم مطالب… 51

 

ج) تأثیر اضطرار بر اعمال حقوقی.. 51

 

گفتار اوّل: اثر اضطرار در قراردادها 53

 

الف) نظر قانون مدنی و فقه. 53

 

1- قانون مدنی.. 53

 

3- نظریۀ غبن در حقوق کشور ما (قانون مدنی و مبنای فقهی آن) 54

 

2- فقه. 55

 

3- حقوق تطبیقی.. 56

 

ب) تجزیه و تحلیل.. 57

 

نتیجه. 64

 

ج) مصداق های مورد تردید (بهره برداری نامشروع از اضطرار) 64

 

1- پیشینۀ بحث در فقه. 66

 

2- حقوق معاصر. 69

 

 

نتیجه. 70

 

سوءاستفاده از اضطرار در فقه امامیه. 74

 

نظر مشهور 75

 

استناد به حدیث رفع.. 76

 

استناد به قاعده انصاف… 77

 

استناد به روایات ناظر به نهی بیع با مضطرین.. 78

 

دیدگاه امام خمینی (ره) 78

 

نتیجه. 83

 

فصل سوم : 87

 

ضمانت  اجرای حقوقی سوءاستفاده 87

 

از وضعیت اضطراری طرف قراداد. 87

 

طرح بحث وتقسیم مطالب… 87

 

ضمانت احترقی سوء استفاده از اضطرار 88

 

1- نظریه صحت قرارداد. 88

 

2- نظریه عدم نفوذ قرارداد. 90

 

3- نظریه بطلان قرارداد. 98

 

4- نظریه صحت قرارداد با حق تعدیل یا ابطال.. 99

 

5- نظریه صحت قرارداد با حق خیار 107

 

نتیجه. 114

 

نتیجه گیری.. 129

 

3- حقوق ایران.. 134

 

 چکیده:

 

اضطرار از باب افتعال و از ریشه ضرر به معنای مجبور شدن ، درمانده شدن و بیچارگی می باشد . اضطرار در لغت و در اصطلاح به معنای اجبار و فشار درونی ناشی از اوضاع و احوال نامطلوب است ، که معلول عوامل اقتصادی ، اجتماعی یا حوادث غیر مترقبه می باشد .

 

امروزه به دلیل بالارفتن هزینه های زندگی باعث می شود که افراد جامعه دست به فروش اموال خود بزنند مثلاً خانه یا اتومبیل خود را برای امرار معاش یا ترخیص فرزند خود از بیمارستان بفروشند در نهایت معامله ای صورت می گیرد که با شکل سنتی این نوع قراردادها متفاوت می باشد .

 

و این نوع معاملات فاصله ی بین طرف ضعیف و قدرتمند اقتصادی را بیشتر و بیشترمی کند و به علت قرار گرفتن مقدار زیادی از سرمایه ها در دست قدرت های اقتصادی باعث می شود که از اضطرار طرف مقابل سوءاستفاده کنند و قراردادهایی را با شروط ناعادلانه به آن ها تحمیل کنند و شخص مضطر بنابر ضرورت مجبور به پذیرش چنین قراردادهایی شود و هدف از این پایانن نامه بررسی نفوذ یا عدم نفوذ چنین قرارداد هایی ناشی از سوءاستفاده طرف قدرتمند اقتصادی از طرف شخص مضطر می باشد گرچه معاملات شخص مضطر صحیح و نافذ می باشد ولی نافذ دانستن سوءاستفاده از چنین معاملاتی با عدالت سازگار نیست و بدین ترتیب باید راهکاری برای احقاق حق شخص مضطر از جمله قائل شدن حق فسخ قرارداد برای وی درنظر گرفته شود .

 

واژگان کلیدی :

 

 1- اضطرار 2- سوءاستفاده 3- مضطر 4- قرارداد 5- شروط ناعادلانه

 

مقدمه

 

 

الف _ بیان مسئله

 

امروزه شکل جدیدی از قرارداد ها به وجود آمده  که کارفرمای قدرتمند که دارای  قدرت برتری هستند قراردادهایی را تهیه و مفاد و شروط قرارداد را پیشنهاد می کنند و به عموم عرضه می دارد و طرف دیگر بنا بر ضرورت مجبور به پذیرش تمام شروط پیشنهادی می شود ، این حالت موجب شکاف عمیقی بین طبقات قدرتمند و ضعیف می گردد . اضطرار در لغت از مستر باب افتعال از واژه ضرر و به معنای ناچار شدن ، ناگزیر شدن ، بیچاره شدن و بی پناه ماندن است . وضعیت اضطراری حالتی است که یکی از طرفین قرارداد ممکن است به علت اوضاع و احوال نامطلوب و نیاز مبرم اجتماعی یا شخصی او به تعهدات طرف دیگر ناچار به انعقاد قرارداد گردد . امروزه به دلیل بالا رفتن هزینه های زندگی ممکن است کسی ناچار به فروش اموال خود جهت ترخیص فرزند خود از بیمارستان گردد . روشن است فشار این معامله در شرایط اضطراری با نوع سنتی آن قابل مقایسه نمی باشد .

 

از طرف دیگر با توجه به سرمایه های سرگردان در دست بعضی از اشخاص و بحران اقتصادی حاکم بر جامعه ممکن است از موقعیت مضطر سوءاستفاده گردد .

 

آنچه برای ما در این تحقیق حائز اهمیت است نفوذ یا عدم نفوذ این نوع معاملات می باشد و بررسی آنکه علم یا عدم ضضعلم طرف معامله از اضطرار شخص مضطر و سوءاستفاده از آن تا چه اندازه در صحت معامله موثر است .

 

ب _ پرسش اصلی تحقیق(مسأله تحقیق):

 

1 – ایا همانند وضعیت اضطرار ساده ، قرارداد  در  فرض سوءاستفاده طرف قرارداد  از اضطرار طرف  دیگر قرارداد صحیح و نافذ است یا اینکه به جهت عناصر دیگر ،قرارداد حکمی متفاوت پیدا می کند ؟

 

 2-  طرف مضطر  از چه حمایتهای حقوقی می تواند برخوردار باشد ؟

 

 3 در مواردی که طرف دیگر وضعیت اضطراری را به عمد ایجاد می کند تا مضطر را به پذیرش معامله ای نا عادلانه سازد کدام ادله می تواند مورد استناد قرار گیرد ؟ 

 

ج _ سوابق مربوط