2-1مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………. 7

 

2-2پیشینه تحقیق11………………………………………………………………………………………………………….

 

 

 

فصل سوم: تاریخچه سفالگری در ایران 12……………………………………………………………

 

3-1- جغرافیای تاریخی ایران  …………………………………………………………………… 13

 

3-2- پیدایش سفال در ایران  …………………………………………………………………… 13

 

3-3- ساخت سفال ……………………………………………………………………………………………………………..16

 

3-4 پیدایش سفالینه های منقوش ……………………………………………………………………………………………..17

 

3-5 فلسفه نقوش و مفهوم آن ………………………………………………………………………………………………..18

 

3-6 بینش اساطیری ……………………………………………………………………………………………………………..21

 

3-7 باورهای آئینی …………………………………………………………………………………………………………….24

 

3-8شوش تاریخی …………………………………………………………………………………………………………….27

 

3-9شوش حاضر ……………………………………………………………………………………………………………….30

 

10-3موقعیت جغرافیایی …………………………………………………………………………………………………………………………………31

 

3-11رابطه نقوش مذکور با دین ……………………………………………………………………………………………………………………..35

 

3-21مذهب شوش ……………………………………………………………………………………………………………………………………….36

 

3-13مهمترین خدایان شوش ………………………………………………………………………………………………………………………….37

 

3-14 نمادهای خدایان روی سفالینه ها ……………………………………………………………………………………………………………40

 

3-15مراسم مذهبی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….41

 

3-16آداب تدفین ………………………………………………………………………………………………………………………………………….43

 

17-3معیشت مردم شوش در عهد قدیم…………………………………………………………………………………………………………….44

 

3-18فهرست آثار بدست آمده از شوش …………………………………………………………………………………………………………..48

 

 

 

فصل چهارم بررسی فرم سفالهای شوش…………………………………………………………………………………………………………51

 

4-1معابد شوش ……………………………………………………………………………………………………………………………………………52

 

4-3 تزئینات بنا……………………………………………………………………………………………………………………………………………..54

 

4-3-1 تزئینات بیرونی بنا …………………………………………………………………………………………………………………………….54

 

4-3-2تزئینات درونی ……………………………………………………………………………………………………………………………………56

 

4-4شرح کاخ داریوش در شوش …………………………………………………………………………………………………………………….56

 

5-4 ملحقات کاخ شوش و باغهای آن …………………………………………………………………………………………………………….60

 

4-6کاخ هخامنشی شاور………………………………………………………………………………………………………………………………..61 4-7شکل ظروف ………………………………………………………………………………………………………………………………………….62

 

4-71-ظروف کروی ……………………………………………………………………………………………………………………………………..63

 

4-72-ظروف مخروطی ………………………………………………………………………………………………………………………………….64

 

4-73-ظروف بیضوی …………………………………………………………………………………………………………………………………….65

 

4-74-ظروف استوانه ای ………………………………………………………………………………………………………………………………..66

 

4-8ظروف ترکیبی ………………………………………………………………………………………………………………………………………..66

 

4-9 برش تشکیل دهنده فرمهای ساده و فرم های ترکیبی …………………………………………………………………………………..68

 

 

 

 

 

4-9-1برش فرم های دایره ای ………………………………………………………………………………………………………………………..68

 

 

4-9-2برش فرم های بیضوی………………………………………………………………………………………………………………………….69

 

4-9-3برش فرم های مخروطی……………………………………………………………………………………………………………………….70

 

4-9-4برش فرم های استوانه ای………………………………………………………………………………………………………………………71

 

4-10کاربرد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..72

 

4-10-1ظروف برای استفاده روزمره…………………………………………………………………………………………………………………72

 

4-10-2ظروف برای انبار کردن مواد مورد نیاز………………………………………………………………………………………………….77.

 

4-10-3ظروف آئینی………………………………………………………………………………………………………………………………………79

 

 

 

فصل پنجم مفهوم نقوش سفالینه های منقوش شوش ……………………………………………………………………………………….81

 

5-1خصوصیت سفالهای منقوش شوش اول و دوم ……………………………………………………………………………………………82

 

5-2 انواع نقوش …………………………………………………………………………………………………………………………………………..84

 

5-3نگاهی به خورشید، مار، ماه، درخت ، پرنده از دیدگاه اسطوره ……………………………………………………………………85

 

5-4نقش مار ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..86

 

5-5نقش ماه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………89

 

5-6نقش درخت …………………………………………………………………………………………………………………………………………..89

 

5-7نقش پرنده …………………………………………………………………………………………………………………………………………….90

 

5-8بررسی نقوش سفالینه های شوش ……………………………………………………………………………………………………………..90

 

5-8-1نقوش جانوری…………………………………………………………………………………………………………………………..90

 

5-8-1-1 بز کوهی ……………………………………………………………………………………………………………………………..90

 

5-8-1-2مار ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….92.

 

5-8-1-3ماهی …………………………………………………………………………………………………………………………………………….93

 

5-8-1-4پرنده………………………………………………………………………………………………………………………………………………93

 

5-9نقوش گیاهی…………………………………………………………………………………………………………………………………………95..

 

5-9-1 آب ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….95

 

5-9-2 درخت…………………………………………………………………………………………………………………………………………….95..

 

5-9-3کوه…………………………………………………………………………………………………………………………………………96..

 

5-9-4زمین ……………………………………………………………………………………………………………………………………………97.

 

5-10خورشید……………………………………………………………………………………………………………………………………………..98.

 

5-11ماه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….100

 

5-12انسان………………………………………………………………………………………………………………………………………………….102

 

5-13خطوط ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….103

 

5-13-1خط ساده ……………………………………………………………………………………………………………………………………….103

 

5-13-2خط شکسته ……………………………………………………………………………………………………………………………………103

 

5-13-3خط متقاتع………………………………………………………………………………………………………………………………………104

 

5-14اشکال هندسی……………………………………………………………………………………………………………………………..104

 

5-14-1مربع …………………………………………………………………………………………………………………………………….105

 

5-14-2مثلث ……………………………………………………………………………………………………………………………………105

 

5-14-3دایره ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..106

 

 

 

فصل ششم : رابطه فرم و نقوش سفالینه ها …………………………………………………………………………………………………..107

 

6-1رابطه نقوش با عملکرد ظرف ………………………………………………………………………………………………………………….108

 

6-2 ارتباط فرم نقوش با فرم سفالینه ها …………………………………………………………………………………………………………311

 

6-3 نقش پرندگان گردن دراز ………………………………………………………………………………………………………………………711

 

 

 

فصل هفتم : نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………..120

 

7-1نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………….121

 

 

 

منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….123

 

ضمائم

 

فهرست اشکال

 

 

 

عنوان                                                                                                                                   صفحه

 

 

 

شکل3-1………………………………………………………………………………………………………………………………………………………28

 

3-2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..31

 

3-3……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..32

 

3-4……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..38

 

3-5……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..40

 

3-6……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..40

 

3-7……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..40

 

3-8……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..40

 

3-9……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..41

 

3-10……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………42

 

3-11……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………42

 

3-12……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………44

 

3-13……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………44

 

3-14……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………46

 

3-15……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………46

 

3-16……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………46

 

3-17……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

 

3-18……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

 

3-19……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

 

3-20……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

 

3-21……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

 

3-22……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

 

3-23……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

 

3-24……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………47

 

3-25……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………48

 

3-26……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………48

 

 

 

4-1……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..52

 

4-2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..53

 

4-4……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..59

 

4-5……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..59

 

4-6……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..59

 

4-7……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..59

 

4-8……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..62

 

4-9-1………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….67

 

4-9-2………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….69

 

4-9-3………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….70

 

4-9-4………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….71

 

4-10……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………72

 

4-11……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………73

 

4-12……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………73

 

4-13……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………73

 

4-14……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………74

 

4-15……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………74

 

4-16……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………74

 

4-17……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………75

 

4-18……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………75

 

4-19……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………76

 

4-20……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………76

 

4-21……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………76

 

4-22……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………76

 

4-23……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………77

 

4-24……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………77

 

4-25……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………77

 

4-26……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………78

 

4-27……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………78

 

4-28…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..79

 

4-29……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………79

 

4-30……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………79

 

4-31……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………80

 

4-32……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………80

 

 

 

5-1……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..84

 

5-2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..88

 

5-3……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..91

 

5-4……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..92

 

5-5……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..93

 

5-6……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..93

 

5-7……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..94

 

5-8……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..94

 

5-9……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..95

 

5-10……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………96

 

5-11……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………97

 

5-12……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………97

 

5-13……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………97

 

5-14……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………99

 

5-15……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………99

 

5-16……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………99

 

5-17………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….100

 

5-18………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….100

 

5-19………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….102

 

5-20………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….103

 

5-21………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….104

 

5-22………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….105

 

5-23………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….105

 

5-24………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….105

 

5-25………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….106

 

 

 

6-1……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………108

 

6-2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………109

 

6-3……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………109

 

6-4……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………110

 

6-5……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………111

 

6-7……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………112

 

6-8……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………113

 

6-9……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………113

 

6-10………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….114

 

6-11………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….114

 

6-12………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….115

 

6-13………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….115

 

6-14………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….116

 

6-15…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………118

 

6-16…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………119

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

عنوان                                                                                                                                   صفحه

 

 

 

جدول3-1…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….32

 

جدول3-2…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….34

 

جدول3-3…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….34

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

کلیات طرح

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1بیان مسئله:

 

سفالگری یکی از قدیمی ترین صنایعی است که زادگاه آن میهن کهنسال ما ایران است قرائن موجود از آثار کشف شده گویای این حقیقت است که تاریخ سفالگری در ایران از هزاره 8 پیش از میلاد آغاز شده است. هنر سفالگری هم در صورت و فرم ظاهر و هم در نقوش نمادینش بستری مناسب برای بیان اندیشه های ماورایی هنرمند بوده و آنچه که هنر و فرهنگ یک ملت را از آغاز نشان می دهد تنها اعتقادات و نگرش او به جهان پیرامونش است.

 

آثار بزرگ هنری در طول قرون متمادی براساس این نگرش استوار بوده و عدم آگاهی در این زمینه تنها باعث می شود که از زیبایی های این هنر لذت ببریم، در حالی که هر خط، فرم و شکل برای خود مفهومی دارد و چه زیباست هنگامی که به اندیشه سازندگان این آثار پی ببریم و از آنجایی که اصالت و عظمت یک قوم و فرهنگ آن مستقیما در هنر آن جلوه می کند باید بگوییم هنرهای دستی نمایشگر فرهنگ و تمدن هر قوم بوده و با تاریخ هنر ملت ها پیوند ناگسستنی دارد. در این پژوهش سعی بر آن است که نقش ها و نگاره های روی ظروف مورد استفاده مردمان کهن شرح داده شود چه همی نقش ها است که زائیده معرفت، دانش و اعتقادات آنهاست و در عین حال سعی می شود موارد استفاده نقوش تا حد امکان با اشاره به مدارک و  شواهد موجود بحث و توصیف شود.

 

 

 

1-2هدف های تحقیق:

 

هدف اصلی تحقیق: بررسی نقش و فرم در سفالینه های شوش

 

اهداف فرعی تحقیق: بررسی نقوش سفالینه ها از حیث معنی و مفهوم

 

اهداف فرعی تحقیق: علل و انگیزه بوجود آمدن این نقوش

 

 

 

1-3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن:

 

سفالگری به عنوان یکی از برجسته ترین مظاهر هنر اسلامی دارای نقوش متنوعی بوده که همواره با معتقدات دینی و تصورات هنرمند از هستی اجین بوده است. هنرمند سفالگر همواره از نقوشی بهره می گیرد که برگرفته از احساس و ادراک و تجربه باطنی وی بوده است. از اکتشافات تپه سیلک (کاشان)، تپه حصار (دامغان)، تپه گیان (نهاوند) و شوش (خوزستان) چنین بر می آید که از حدود 6 هزار سال تا 4 هزار سال قبل ساکنین این نواحی به ساختن ظروف سفالین می پرداختند و این ظروف را با نقوش و تصاویر می آراستند که گاه برای بیان اعتقادات مذهبی و گاه برای توصیف محیط زندگی و یا روایت کردن موضوع خاصی بکار می رفتند.

 

هنرمند سفالگر شوش با نقاشی روی سفالینه ها گویی شعر می آفریند. وجود این نقاشی های متعدد نشان از تعدد افکار دارد و کاربرد هر یک از نقش ها در ارتباط با عقیده و باور خاصی بوده و آنچه که در نگاه اول نظر بیننده را جلب می کند آمیزه ای از طرح ها و نقوش چشم نواز و دلنشینی است که در این سفالینه ها تجلی کرده و گوشه هایی از هنر ایران را به نمایش گذاشته اند و چه بسا بتوان با تحلیل و بررسی نقوش و فرم های بکار رفته در این ظروف پرده از اعتقادات و باورهای مردمان آن سرزمین برداشت.