2-4-1-1- لنز معماری……………………………………………………………. صفحه 20

 

 2-4-1-2- لنز تصحیح خطا………………………………………… صفحه 20

 

2-4-1-3- لنز تشویقی……………………………………………………….. صفحه 21

 

2-4-1-4- لنز دیداری……………………………………………… صفحه 22

 

2-4-1-5- لنز شناختی………………………………………… صفحه 22

 

2-4-1-6-  لنز امنیت……………………………………….. صفحه 23

 

2- 5- رویکرد طراحی تشویقی ……………………………………………………………. صفحه 23

 

2-5-1- انگیزش……………………………………………………………. صفحه 24

 

2-5-2- توانایی……………………………………………………………… صفحه 25

 

2-5-3- ماشه…………………………………………………………………………… صفحه 26

 

2-6- رویکرد طراحی مفرح ……………………………………………… صفحه 26

 

2-7- جمع بندی بررسی متون………………………………………………. صفحه 28

 

3- روش تحقیق……………………………………………………………………… صفحه 31

 

3-1- فاز اول؛ مشاهده و عکس برداری……………………………………………. صفحه 33

 

3-1-1- متریال …………………………………………………………….. صفحه 33

 

3-1-2- محتوا ……………………………………………………………………. صفحه 34

 

3-1-3- نتیجه گیری فاز مشاهده و عکس برداری……………………………… صفحه 37

 

3-1-4- جمع بندی فاز مشاهده و عکس برداری…………………………………… صفحه 38

 

3-2- پرسشنامه…………………………………………………………………….. صفحه 39

 

3-2-1- ساختار پرسشنامه ………………………………………. صفحه 39

 

3-2-2- نتایج بخش اول پرسشنامه………………………………………….. صفحه 40

 

3-2-3- نتایج قسمت الف بخش دوم پرسشنامه………………………… صفحه 41

 

3-2-4- نتایج قسمت ب بخش دوم پرسشنامه ……………………………. صفحه 43

 

3-3- جمع بندی روش تحقیق ……………………………………………….. صفحه 49

 

4- طراحی و توسعه……………………………………………………. صفحه 53

 

4-1- فاز شرایط ابهام……………………………………………………….. صفحه 55 

 

4-2- فاز شرایط وضوح ……………………………………… صفحه 69

 

4-2-1- طرح نهایی …………………………………………………….. صفحه 83

 

 

4-2-2-  سناریو طرح نهایی…………………………………………….. صفحه 91

 

4-2-3- متریال و روش تولید………………………………………………… صفحه 93

 

4-2-4- نقشه های فنی………………………………………………………………….. صفحه 95

 

5- جمع بندی …………………………………………………….. صفحه 99

 

فهرست منابع ……………………………………………………………. صفحه 103

 

پیوست ها……………………………………………………………….. صفحه 109

 

مقدمه

 

ماندن و دیده شدن احساسی است که همواره مردم عادی، گردشگران و باستان­شناسان را در دوره­های مختلف تاریخی برای ثبت نام، نشان و تاریخ بازدیدشان از اثر وسوسه کرده است (اخلاقی، 1382). به نقل از مدیر دفتر حقوقی سازمان میراث فرهنگی کشور، حکاکی روی آثار و ابنیه واجد ارزش­های فرهنگی و تاریخی جرم محسوب شده و مجرمان علاوه بر جبران خسارت، به حبس از یک تا 10 سال محکوم می­شوند. این در حالی است که برخورد قانونی با تمام مجرمانی که بناهای تاریخی و فرهنگی را با نوشتن یادگاری­ها و حکاکی تخریب می­کنند از توان سازمان میراث فرهنگی و یا هر سازمان دیگری خارج است  و البته بسیاری از آسیب­های وارده قابل جبران نمی­باشد (لالمی، 1392).

 

از نظر شدت تخریب و آسیب و رفتار پرخاشگرانه، یادگارنویسی به معنای پایین­ترین سطح وندالیسم شناخته می­شود (Berk & Aldrich, 1972). با گسترش امکان گردشگری در سال­های اخیر پدیده ثبت یادگاری­های گردشگران بر روی آثار تاریخی و ملی افزایش یافته و بیش از پیش زمینه تخریب این آثار پدید آمده است (نوبخت، 1391). از نظر کارشناسان آثار باستانی، فقدان فرهنگ­سازی و آموزش در زمینه پاسداشت آثار تاریخی و ملی، مهم­ترین عامل بروز این پدیده است (مودی، 1384). از سوی دیگر وندالیسم علیه آثار باستانی می­تواند بر اثر عدم درونی شدن ایده­ی اهمیت دادن به اثر تاریخی به عنوان نماد هویت ملی باشد؛ میراثی که با درونی شدن ارزش­های فرهنگی و هنری می­تواند به عنوان یک میراث زیبایی­شناسانه­ی جهانی برای تمامی گردشگران محترم باشد (زندچی، 1392).

 

در راستای کاهش احتمال تخریب این آثار ارزشمند می­توان از دانش طراحی محصول به منظور تغییر رفتار کاربر با به کارگیری اصول تئوری طراحی مفرح، طراحی تشویقی، طراحی به منظور تغییر رفتار کاربر به عنوان برخی تئوری­های رفتار پایدار بهره گرفت(Montazeri, 2013)  . طراحی مبلمان به منظور ثبت یادگاری، علاوه بر کاهش تخریب­هایی که در آینده ممکن است به علت گسترش صنعت گردشگری رخ دهد؛ می­تواند آثار مثبتی نظیر گسترش روابط اجتماعی، تقویت پیوستگی‌های احساسی میان افراد، آموختن مسائل تازه و ایجاد اعتماد به نفس به واسطه آن، مدیریت احساسات (به واسطه تفکیک­پذیری و تحلیل احساسات)، رها شدن احساسات هیجانی ( منجر به آرامش‌بخشی)، تحریك حافظه (به واسطه فرایندهای خلاقه)، مرور خاطرات، بهره­گیری از خرد و دانش دیگران، و پیدا کردن اهداف‌ در زندگی را به همراه داشته باشد (فرخی، 1386).

 

در پژوهش حاضر سعی بر آن است تا با شناسایی علل بروز پدیده یادگار­نویسی بر دیوار تئاتر شهر تهران، محصولی در حیطه مبلمان شهری طراحی شود که از سویی راهکاری برای پاسخ به این نیاز باشد و از سوی دیگر به کاهش تخریب این اثر ارزشمند ملی و فرهنگی منجر گردد.

 

 

 

2- بررسی متون

 

در بخش بررسی متون با توجه به ابعاد و اهداف تحقیق، متون مرتبط با وندالیسم، یادگارنویسی، مبلمان شهری و رویکرد طراحی مورد بررسی قرار می گیرند.

 

2-1- وندالیسم

 

وندالسیم مشتقی از واژه وندال، نام قومی از اقوام ژرمن و اسلاو است که در قرن 5 میلادی زندگی می کردند. آنها مردمی جنگجو و مهاجم بودند که در پی حمله به کشورهای مختلف در پی تخریب و ویرانی بودند. لذا در بحث های آسیب شناسی به رفتار تخریب گرانه، وندالیسم اطلاق می شود(محسنی تبریزی، 1383). در این عمل تخریب داوطلبانه است و منفعتی برای عامل ندارد(Moser, 1992). رفتاری که ضمن دارا بودن جنبه های خشونت و تخریب دارای یکی از این عناصر می باشد: 1- صدمه به چیزهایی که متعلق به دیگران است. 2- صدمه به اموال عمومی. 3- در کل هر خسارتی که دیگران باید جبران کنند(;Bessette,1996;Cooper&Carolyn,1997 ;Yavuz&Kuloglu,2011 طهماسبی،1387). جرمی که جزء جرائم خرد محسوب شده و به راحتی قابل مطالعه نیست و در آن اموال بیشتر هدف هستند تا افراد(Buck et al., 2003).

 

بسیاری تحقیقات نشانگر تأثیرات عوامل مختلف بر وندالیسم است. برخی معتقدند وندالیسم ناشی از ناسازگاری روابط فرد و جامعه است. ناسازگاری که برگرفته از احساس اجحاف و ستم، ناکامی، اختلال در روابط و شرایط خانوادگی است. (صدیق اورعی، 1387; محسنی تبریزی، 1379). برخی دیگر آن را ماحصل شکاف نسل ها می دانند. شکافی ناشی از تفاوت در نگرش ها، ایده ها، باورها و رفتارها و الگوهای نسل های مختلف که می بایست دلایلش را در جنبه های فیزیکی و اجتماعی محیط و ترغیب کننده وندال جستجو کرد. ( ;Goldstein, 1997احمدی علی­آبادی، 1387; شربتیان و پرورش، 1392) در پژوهشی عوامل مؤثر بر وندالیسم را اینگونه یافته اند: یادگیری رفتار پرخاشگرانه، وضعیت اجتماعی و اقتصادی، فرآیند جامعه پذیری، محیط های تربیتی و تجارب زندگی، امنیت شهری، تأثیر گروه بر فرد، بحران ها و وقایع زندگی. این عوامل در انتخاب رویکرد طراحی توسط پژوهشگر بسیار یاری دهنده هستند. روانشناس اجتماعی، فیلیپ زیمباردو  نویسنده ی کتاب «اثر شیطان» در مورد این که چه چیزی باعث می شود که افراد اعمال غلط انجام داده و چگونه افراد عادی می توانند مرتکب جرم شوند تجربه های خود را بیان می کند. او اعتقاد دارد که تمامی کسانی که افراد عادی و درستکار جامعه هستند اگر در شرایط خاصی قرار بگیرند و برای مقابله با آن آموزش ندیده باشند مرتکب جرم خواهند شد و صد البته همه ی آن ها از یک جرم کوچک شروع می کنند که به نظر قابل اغماض است (Zimbardo, 2007).  

 

 

4- تحلیلی بر هزار و یک شب ، رابرت ایروین ، ترجمۀ فریدون بدره ای ، تهران: انتشارات فرزان روز ، 1383

 

مقالات بسیاری نیز به صورت وبلاگهایی هستند که اغلب دارای قابلیت ارجاع علمی نمی باشند.

 

 1-3 فرضیه و سؤالات کلیدی تحقیق:

 

 عناصری همچون طلسم و افسون تا چه اندازه در ساخت افسانه ها، به عنوان یک محیط داستانی دخیل و سهیم می باشند و آیا اصولاً بدون وجود این عناصر، افسانه شکل می گیرد؟

 

 

• افسانه های هزار و یک شب، چگونه به کمک نظام نشانه‌ای طلسم و افسون، رمزگذاری و رمزگشایی می‌شود و تأثیر این عناصر، به عنوان یک جزء؛ بر دیگر عناصر داستان از جمله رخدادها و شخصیتهای داستانی، به عنوان یک کل؛ در نشانه شناسی ساختارگرایانه چگونه است؟

 

• افسانه های هزار و یک شب در دوره های تاریخی، از رهگذر نشانه شناسی طلسم و افسون به عنوان روش بررسی تحلیلی؛ با چه تغییراتی مواجه شده و چگونه به قلمروی برخاسته از فرهنگ و باورهای مردم جوامعی بدل گشته اند، که در شکل گیری کنونی آن سهیم و دخیل بوده اند؟

 

• افسانه، بخشی از داستانها و حکایاتی است که بر پایۀ وقایع غیر واقعی و خیالی بوجود آمده و از پس این عناصر خیالی و در دنیایی کاملاً غیر واقعی، به بیننده، شنونده و خوانندۀ خود پندهای اخلاقی می دهد و آنها را با حقایق زندگی آشنا می کند. طلسم و افسون نیز، در دنیای قصه ها عناصری هستند که به محض ظهور در دنیای داستان، به مخاطب خود می گویند که با دنیایی خیالی مواجه است. با توجه به دو واژۀ افسون و افسانه، که هر دو اشاره به خیال و عدم واقعیت دارند        می توان نتیجه گرفت که داستانها و حکایاتی در قلمروی افسانه قرار می گیرند که صورتی از طلسم و افسون را در خود داشته باشند.

 

• بر پایۀ نشانه شناسی ساختارگرایانه، عنصری که مورد بررسی قرار می گیرد به مثابۀ یک جزء تلقی شده و پایه و اساس این بررسی بر روی بررسی آن عنصر به عنوان یک جزء و ارتباط آن با دیگر اجزاء و در نهایت، با کل ساختار می باشد. بر این اساس، طلسم و افسون به عنوان یک جزء از اجزای سازندۀ افسانه های هزار و یک شب تلقی شده و با بررسی آن در فضای داستان، رمز گشایی و شناخت عملکرد آن در محیط داستانی و ارتباط آن با دیگر اجزا چون فضا، شخصیت و نقاط عطف داستان، می توان به تحلیلی از کل ساختار افسانه رسید.

 

• در واقع خواسته ها، آرزوها و نیازهای مشترک بین انسانها باعث شده است تا بسیاری از عناصر داستانی بتوانند به راحتی خود را با شرایط زمان و مکان وفق داده و با همۀ تغییراتی که در روساخت ممکن است داشته باشند، به حیات خود ادامه دهند و به مثابۀ پلی میان فرهنگهای مختلف باشند. بسیاری از واقعیات و اتفاقات تاریخی را می توان از دل همین افسانه ها و عناصر سازندۀ آنها که از مهمترینشان همین بحث طلسم و افسون می باشد؛ بیرون کشید و هزار و یک شب به عنوان گنجینه ای که تمدنهای شرق و غرب را به هم پیوند داده، از این قاعده مستثنی نیست. بررسی تغییرات انواع طلسم و افسون موجود در افسانه ای آن، گواه این ادعاست.

 

1- 4 اهداف تحقیق:

 

     هدف از تحقیق در مورد طلسم و افسون در داستانهای هزار و یک شب، به عنوان نمونه ای بی نظیر و غنی از ادبیات کشورمان؛ این است که بدانیم این عناصر چگونه با زبانی رمزگونه وارد دنیای افسانه ها گشته و چه کاربردی دارند. پرداختن به طلسم و افسون، به عنوان یکی از اساسی ترین  نشانه های موجود درافسانه ها و رمزگشایی آنها می تواند به مثابۀ دنبال کردن رد پاهایی باشد که از گذشته تا حال در میان مردم، باورها و اعتقادات آنها حضور داشته است. اهداف این پژوهش را به دو بخش     می توان تقسیم کرد:

 

الف- هدف اصلی: هدف اصلی این پژوهش، یافتن و بیرون کشیدن عناصر طلسم و افسون در میان حکایات هزار و یک شب، دسته بندی و پیدا کردن جایگاه آن در افسانه و ارتباط آن به عنوان یک جزء با دیگر اجزای داستان از جمله شخصیتها و حوادث و در نتیجه تأثیر آن در کل ساختمان افسانه می باشد.

 

ب- هدف جنبی: بررسی گونه های طلسم و افسون و یافتن مشابه آنها در دنیای خارج از داستان، و یافتن ردپای فرهنگهای مختلفی است که بر بدنۀ اصلی آن ملحقاتی را، با توجه به ذوق و قریحه و باور و اعتقاد مردم عصر خود؛ افزوده اند.

 

1- 5 روش تحقیق:

 

 

       این پایان نامه بیشتر ، عنوانی پژوهشی در زمینۀ بررسی نشانه شناسانۀ طلسم و افسون در  داستانهای هزار و یک شب می باشد. با توجه به اینکه مستندات مربوط به این موضوع، بیشتر در میان کتابها و مقالات موجود در نشریات و سایتهای اینترنتی موجود است، لذا  تحقیق در مورد آن بصورت کتابخانه ای انجام خواهد شد. حوزۀ تحقیق بیشتر پیرامون سه مبحث اصلی یعنی نشانه شناسی، طلسم و افسون در باورهای عامیانه و در افسانه ها و بررسی آنها در هزار و یک شب می باشد.

 

– 6 برنامۀ زمان بندی در ارائۀ تحقیق:

 

 1 –  بررسی تحقیقات و پژوهشهای انجام شده در باب نشانه شناسی ادبیات ایران، در حوزۀ قصه ها و افسانه های عامیانه؛ یک ماه.

 

2-  بررسی مستندات مربوط به طلسم و جادو و جایگاه آن در میان فرهنگ و باور مردم، یک ماه.

 

3 – خواندن داستانهای هزار و یک شب و بررسی عناصر طلسم و افسون در میان آنها، یک ماه.

 

4 – نگارش فصلهای پایان نامه با توجه به تحقیقات و جمع آوری اطلاعات و اثبات فرضیۀ ارائه شده، دو ماه.

 

 1-7دامنۀ تحقیق

 

     دامنۀ تحقیق این رساله حدود بیست حکایت اصلی و فرعی را در بر گرفته و در انتخاب آنها سعی بر این بوده که نکات زیر مورد توجه قرار گیرد:

 

 

• داستانها از بین حکایاتی انتخاب شود که بیشترین وجه طلسم و افسون را دارد.

 

• از بررسی داستانهایی که در آن کرامات الهی و قرآن و ادعیۀ قرآنی وجود دارد، تا جاییکه حوزۀ افسانه به تعریفی که عنوان می گردد وجود نداشته باشد؛ پرهیز شده است.

 

 

2-3-1 نقش مایه انسانی………………………………………………………………….. 12

 

2-3-2 نقش مایه حیوانی…………………………………………………………….13

 

2-3-3 نقش مایه های گیاهی………………………………………………………….13

 

2-3-4 نقش مایه های هندسی………………………………………………….. 14

 

 

 

 

 

ک

 

2-3-5  نقش مایه  خطی (خط نگاره)………………………………………15

 

2-4 تکنیک های تزیینات معماری………………………………………………19

 

2-4-1 آجر و سنگ……………………………………………………………………..20

 

2-4-2 گچ………………………………………………………………………………………21

 

2-4-3 کاشی و سرامیک………………………………………….. 24

 

2-4-4 نقاشی دیواری……………………………………………………………24

 

فصل سوم: معرفی بنای مسجد کبود و مسجد شیخ لطف الله

 

3-1 تاریخچه تبریز…………………………………………………………………..26

 

3-2 شیوه معماری آذری……………………………………………………………………27

 

3-2-1 بناهای سبک آذری………………………………………………………………..28

 

3-3 مختصری از دولت قره قویونلو…………………………………………29

 

3-4 نقش دولت قره قویونلو در تاریخ هنر ایران…………………………………………31

 

3-5 معماری در دوره قره قویونلو…………………………………………………………………..32

 

3-6 مسجد کبود……………………………………………………………………………33

 

3-7 بررسی نقوش مسجد کبود تبریز…………………………………………………..36

 

3-8 تاریخچه اصفهان……………………………………………………………………68 

 

3-9 شیوه معماری اصفهانی……………………………………………………………………..68 

 

3-9-1 بناهای سبک اصفهانی…………………………………………………………68

 

3- 10 مختصری از دولت صفوی……………………………………………………………………..70

 

3-11 نقش دولت صفوی در تاریخ هنر…………………………………………………………..72

 

3-12معماری در دوره صفوی……………………………………………………………….73

 

3-13 مسجد شیخ لطف الله…………………………………………………………………………74

 

 

 

 

 

ط

 

3-14 بررسی نقوش مسجد شیخ لطف الله اصفهان………………………………77

 

  فصل چهارم: مقایسه تطبیقی مسجد کبود و مسجد شیخ لطف الله

 

4-1 مقایسه تطبیقی نقوش مسجد کبود تبریز و شیخ لطف الله اصفهان…………………106

 

4-2 مقایسه تطبیقی طراحی و مصالح………………………………………………..108

 

4-2-1 کاشی کاری………………………………………………………………108

 

4-2-2 خط و خوشنویسی…………………………………………………………..109

 

4-2-3 آجر……………………………………………………………………………110

 

 

4-2-4 سنگ………………………………………………………………………………………..111

 

4-2-5 معماری و پلان…………………………………………………………………………112

 

4-3 شباهت ها و تقاوت های نقوش………………………………………………………….113

 

4-3-1 اسلیمی دهن اژدری………………………………………………………….113

 

4-3-2 اسلیمی ماری……………………………………………………………113

 

4-3-3 اسلیمی برگی……………………………………………………………………………..113

 

4-3-4 اسلیمی خرطومی…………………………………………………………………….114

 

4-3-5 چنگ یا پیچک…………………………………………………………………………………………115

 

4-3-6 یایه اسلیمی و سراسلیمی……………………………………………………………116

 

4-3-7 برگ………………………………………………………………………………………116

 

4-3-8  برگ مو…………………………………………………………………………………….121

 

4-3-9 غنچه………………………………………………………………………………………………121

 

4-3-10 گل های گرد…………………………………………………………………………………..126

 

4-3-11 گلبرگ…………………………………………………………………………………..126

 

4-3-12 گل های شاه عباسی………………………………………………………….130

 

4-3-13 گل های خاص مسجد کبود…………………………..

 

4-3-14 ترنج………………………………………………………..134

 

4-3-15 قاب…………………………………………………………………….135

 

4-3-16 حاشیه…………………………………………………………………135

 

4-3-17 گره چینی…………………………………………………………………… 136

 

نتیجه گیری و پیشنهادات……………………………………………………….166

 

فصل پنجم: نشانه چیست؟

 

5-1 نشانه………………………………………………………………………….. 162

 

5-2 نماد و نشانه در طول تاریخ……………………………………………………….169

 

5-3 نشانه (لوگو) ……………………………………………………………………………………170

 

5-4 ویژگی‌های بصری نشانه……………………………………………………….170

 

5- 5 نشان…………………………………………………………………………………………………..171

 

5-5-1تطور نشانه از شمایل به سوی نماد……………………………………………………171

 

5-6 نماد ها و احساسات………………………………………………………………………………..171

 

5 – 7 استفاده از رنگ؛ در طراحی نشانه…………………………………………………………171

 

5-8  انواع نشانه…………………………………………………………………………………….172

 

5-8-1 نشانه ی نمایه ای indexi que …………………………………………………..172

 

5-8-2 نشانه شمایلی iconique ………………………………………………………172

 

5 -8-3 نشانه نمادین symbolique ………………………………………………..172

 

5-8-4 نشانه‌ تصریحی و تلویحی………………………………………………….172  

 

5-9 اهمیت انتخاب قالب و نوع آن در طراحی آرم …………………………………………..173

 

5-9-1 انواع آرم………………………………………………………………………………………..173

 

5-9-2 آرم نوشتاری logo type  …………………………………………………………173

 

5-9-3 آرم شمایلی logo iconique یا    ico type ……………………………………………174

 

5-9-4 آرم تلفیقی logo mixte ………………………………………..175

 

5-10 نشانه‌های ترسیمی …………………………………………………….175

 

 

 

 

 

5-11 نمادها و ارتباطات بین‌الملل ……………………………………………..175

 

5-11-1نشانه های تجاری………………………………………………………………..176

 

فهرست منابع مطالعاتی………………………………………………………..177

 

پروژه عملی……………………………………………………………………………..184

 

چکیدة لاتین………………………………………………………………190

 

تعریف مساله

 

تداوم در نقوش معماری ایرانی یک روند چند هزار ساله داشت که در هر دوره بر طبق مذهب و دین و نوع مصالح ساختمان دچار تحولاتی می شد. ولی در کل نمادهای کهن باستان و باستانی ایرانی تکرار می شد.

 

با ظهور مکتب تیموری و گسترش کاشی کاری در معماری این روند در دوره صفوی به نقطه اوج خود رسید. ولی دوره صفوی هم مثل سایر دوران ایران در زمینه هنر و معماری در ادامه دوران قبل از خود بود. که در این بین معماری دوره قره قویونلو (مکتب آذری) در زمینه تزیینات بیشترین تاثیر را در معماری صفوی گذاشت. در این بین شباهت های بسیاری در کاشی کاری های مسجد کبود و مسجد شیخ لطف الله می توان شاهد بود.

 

مسجد شیخ لطف الله به عنوان گنجینه ای از تزیینات معماری در زمینه های مختلف تزیینی خط، نقوش گیاهی و هندسی و همچنین قاب بندی که در نقوش صورت می گرفت تحت تاثیر مسجد کبود بوده است. با توجه به ریشه آذربایجانی خاندان صفوی می توان گفت همانطور که قدرت گیری خاندان صفوی از آذربایجان شروع و در اصفهان به اوج رسید. در زمینه معماری نیز مکتب آذری (مسجد کبود) را در اصفهان در قالب شیخ لطف الله به اوج رساندند.

 

1-2 ضرورت و اهمیت تحقیق

 

با توجه به تداوم نقوش در تزیینات معماری لزوم توجه به تزیینات معماری در دوره قره قویونلو به عنوان یک پل ارتباطی بین معماری تیموری و معماری صفوی مهم به نظر می رسد که همیشه نادیده گرفته می شود. عناصر و نقش مایه های تزیینی بدیع و غنی مسجدکبود و مسجد شیخ لطف الله عاملی گردیده که هریک از این بناها در زمان خویش به شاهکار هنری دوره تاریخی خود مبدل شوند. به همین جهت توجه و مطالعه ی بصری نقوش این دو مکان که براساس هندسه و تناسبات طراحی شده این امکان را می دهد. با بررسی و بهره گرفتن از نقوش آثاری را خلق نمود که دارای ویژگی های سنتی و مذهبی باشد. با پدید آوردن چنین آثاری می توان بیشترین ارتباط را با مردم برقرار کرد که در برگیرنده صنایع هنری و دوران اسلامی ایران باشد.

 

1-3 سوالات تحقیق

 

سوالاتی که این پژوهش در پی پاسخگویی آنها می باشد با یک نگاه کلی عبارتند از:

 

– تاثیر سنت های ایرانی در شکل گیری و همانندی نقوش مسجد کبود و شیخ لطف الله چیست؟

 

– آیا نقوش مسجد شیخ لطف الله تحت تاثیر مسجد کبود بوده است؟

 

– با وجود شباهت بسیار علت تفاوت های زیاد این دو بنا ناشی از چیست؟ 

 

 

 

 

 

1-4 فرضیات تحقیق

 

_ معماری و نقوش دوره صفویه تحت تاتیر دوره قره قویونلوها بوده و با توجه به این که دوره صفویه در برخی موارد نیز تحت تاثیر دوره ترکان بوده که از جمله شیعه شدن را می توان ذکر کرد.

 

_ نقوش مسجد شیخ لطف الله از نقوش مسجد کبود الهام گرفته و تاثیر خطوط و فرم ها را در این مسجد می توان دید. به ویژه اوج شباهت را در نقوش پایه صحن مسجد کبود و نقوش طاق نمای گنبد خانه مسجد شیخ لطف الله که با زمینه نخودی رنگ است می توان دید. نقوش طاق نمای گنبد خانه برگرفته از نقوش پایه صحن مسجد کبود است. ولی این دو بنا دارای تفاوت هایی نیز می باشند.

 

_ تفاوت های موجود در این دو بنا را می توان با این فرض بیان نمود یکی بعد زمانی نزدیک به150 سال که بین ساخت این دو مسجد می باشد. نیز توجه به این که دو بنا در دو ناحیه مختلف آب و هوایی ساخته شده اند. همچنین مکتب های هنری موجود در این شهرها بی تاثیر نبوده، نکته قابل توجه این  است که هنر اصفهان ریشه در مکتب سلجوقی دارد و هنر تبریز به هنر ایلخانیان برمی گردد.

 

1-5 اهداف تحقیق

 

هدف اصلی که این پژوهش دنبال می کند عبارتند از:

 

_ بررسی و تطبیق نقوش دو بنای  تاریخی مسجد کبود تبریز و مسجد شیخ لطف الله اصفهان.

 

_شناخت قابلیت های گرافیکی نقوش و رسیدن به آرم هایی فرهنگی که از ریشه و فرهنگ ملی و دینی خود جامعه باشد.

 

_جمع آوری نقوش مسجد کبود تبریز و مسجد شیخ لطف الله اصفهان واجرا برداری و آنالیز آنها.

 

هدف فرعی که این پژوهش نیز عبارتند از:

 

_ بررسی دو دوره تاریخی از نظر مکان و جغرافیا و پیشینه ی فرهنگی.

 

_شناخت اسلیمی و ختایی و آرایه های تریینی.

 

 

این پایان نامه با عنوان “فانتزی برای ویولن و ارکستر سمفونیک” اولین تجربه شخصی نگارنده در زمینه نوشتن برای ساز سلو و ارکستر سمفونیک می‌باشد و با توجه به ساز تخصصی خود یعنی ویولن و آشنایی با کاراکتر و تکنیکهای این ساز تصمیم به نوشتن موسیقی برای ویولن سلو و ارکستر سمفونیک در فرم سونات گرفتم. در این قطعه فضای تنال آزاد در کنار روش تنال مورد تجربه قرار گرفته، بطوری که در بیان تم‌ها و سوژه‌ها از روش تنال استفاده شده و با گسترش آنها قطعه بیشتر به سمت بی ثباتی تنالیته و تغییرات پی‌در‌پی آن پیش می‌رود. در این قطعه شاهد لحظات بسیار آرام و تغزلی ویولن سلو و همراهی های آرام و خلوت ارکستر در مقابل قسمتهای پرتکنیک و سریع ویولن (که عرصه‌ای برای نمایش تکنیکهای تکنواز می‌باشد) گاه به ‌صورت ساز تنها و گاه همراه یا در کنار قسمتهای پر هیاهوی ارکستر می‌باشیم که تضادهای زیادی را در قطعه ایجاد نموده است.

 

از آنجایی که در این قطعه برخورد نسبتاً آزادی با فرم سونات شده و قوانین سنتی سونات از جمله روابط تنال بین بخشها و… چندان رعایت نشده و این قطعه تنها در یک موومان نوشته شده نام آن را “فانتزی برای ویولن و ارکستر” انتخاب نمودم.

 

در قسمت نظری پس از نگاهی به فرم سونات و مختصری درباره کنسرتو به آنالیز قطعه پرداخته شده و قطعه از نظر فرم، هارمونی، کنترپوان و ارکستراسیون مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

 

 

 

نگاهی به فرم‌ سونات:

 

طرح کلی این فرم را می توان به شکل زیر ترسیم نمود:

 

البته این طرح فقط یک طرح کلی از موومان اول است و رعایت این شکل به‌ عنوان یک اصل ثابت ضرورتی ندارد. در‌ تعریف کلاسیک سونات فرمی مبتنی بر تقابل دو تم است که در اولین بیان هم از لحاظ تماتیک و هم از لحاظ تنال (تم 1 در تنالیته اصلی و تم 2 درتنالیته فرعی) دارای کنتراست هستند و پس از دولوپمان، هردو درتنالیته اصلی تکرار میشوند. درنمونه های قدیمی‌تر، تکرار بخش‌ها شبیه به تکرار در فرم سه تایی ساده دیده می‌شود، مثلا:

 

اغلب فقط اکسپوزیسیون تکرار می‌شود و در بسیاری از موارد نیز تکرار وجود ندارد. کنتراست بین تم‌ها (از هر نوعی که باشد)، یکی از اصلی‌ترین نیروهای محرک در فرم سونات است. لفظ سونات ممکن است به یک قطعه چند موومانی یا فرم یک موومان خاص از قطعه (معمولا موومان اول و آخر) اطلاق شود.

 

در اغلب سمفونی‌ها وکنسرتوهای سازی دست کم موومان اول به فرم سونات است و می‌توان چنین پنداشت که این فرم مظهر تقارن و توازن درتاریخ پرشکوه موسیقی کلاسیک است. می‌توان گفت فرم سونات در نظر مردم دوره کلاسیک و بعدتر دارای همان اهمیتی است که فرم فوگ در نظر مردم اوایل قرن 18 بوده است. البته سونات در زمان باخ و هایدن اغلب کلمه ای بود که در مقابل کانتاتا[1] قرار می‌گرفت یعنی سونات قطعه‌ای بود برای نواختن با ساز و کانتات قطعه‌ای بود برای آواز. می‌گویند فرم سونات از ابتکارات کارل فیلیپ امانوئل باخ پسر بزرگ باخ می‌باشد که بعداً توسط موتسارت و هایدن به کمال رسید.

 

 

بطور کلی فرم سونات معمولاً برای مومان اول یک سونات (به مفهوم قطعه بزرگ چند موومانی)، کوارتت زهی، سمفونی یا هر اثر دیگری که دارای اهمیت مشابهی باشد به کار گرفته می‌شود. به عقیده برخی فرم سونات از فرم دوتایی ریشه گرفته و رشد کرده ولی به محض این‌که توانسته رشد کافی بکند و به عنوان یک فرم مستقل و قابل تشخیص درآید دارای سه قسمت متمایز و برجسته شده است که طبق سنت کلاسیک به این صورت است:

 

قسمت نمایش سوژه‌ها (اکسپوزیسیون) :

 

2-2 علل پیدایش و رشد مکتب رئالیسم …………………………………………………………………………….. 16

 

2-3 تفاوت رئالیسم و ناتورالیسم ………………………………………………………………………………………..23

 

2-4 نظریه پردازان رئالیسم …………………………………………………………………………………………………24

 

فصل سوم: رئالیسم در نقاشی

 

3-1 پایه گذاران …………………………………………………………………………………………………..27

 

3-2 انواع رئالیسم ………………………………………………………………………………………………22

 

3-2-1 رئالیسم مدرن ………………………………………………………………………………………………… 29

 

3-2-2 نئورئالیسم …………………………………………………………………………………………………….. 34

 

3-2-3 هایپر رئالیسم ………………………………………………………………………………………………….37

 

3-2-4 رئالیسم جادویی ……………………………………………………………………………………………. 41

 

3-2-5 رئالیسم نئوفیگوراتیو…………………………………………………………………………………………43

 

فصل چهارم: موضوعیت انسان در آثار هنری

 

4-1 تاریخچه موضوعیت انسان در آثار هنری …………………………………………………………………….49

 

4-2 نقاشی رئالیستی و فیگور انسان ……………………………………………………………………………50

 

فصل پنجم: رئالیسم در ایران

 

5-1 رئالیسم در ایران ……………………………………………………………………………………………….55

 

5-2 هنرمندان رئالیست از 1970 تا اکنون ……………………………………………………………………………60

 

5-2-1 معصومه مظفری …………………………………………………………………………………………… 61

 

5-2-2 شهره مهران ………………………………………………………………………………………………… 77

 

5-2-3 احمد مرشدلو ……………………………………………………………………………………………… 97

 

5-2-4 مهرداد محب علی ………………………………………………………………………………………..112

 

5-2-5 امین نورانی ……………………………………………………………………………………………….. 131

 

فصل ششم: رئالیسم در امریکا

 

6-1 رئالیسم در امریکا ……………………………………………………………………………………………149

 

6-2 هنرمندان رئالیست از 1970 تا کنون ………………………………………………………………………….150

 

6-2-1 اندرو وایت ………………………………………………………………………………………………….151

 

6-2-2 پرل استاین ………………………………………………………………………………………………….169

 

6-2-3 سیدنی گودمن ……………………………………………………………………………………………..187

 

 

6-2-4 اریک فیشل …………………………………………………………………………………………………198

 

6-2-5 جک بیل …………………………………………………………………………………………………….205

 

فصل هفتم: نتیجه گیری

 

7-1 نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………….. 213

 

فهرست منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………… 222

 

فهرست منابع انگلیسی ……………………………………………………………………………………………. 224

 

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………….. 225

 

بیان مساله :

 

یکی از دلایلی که باعث اهمیت توجه به رئالیسم می شود محوریت انسان در بسیاری ازآثار رئالیستی در عصری که ما نیازمند توجه زیاد به شرایط انسان معاصر داریم.رئالیسم همواره همراه با سایر جنبشها و سبکهای هنری و ابزار جدید تجسمی، به انسان و دغدغه هایش بسیار پرداخته است. در رئالیسم امروز، با وجود عکس، نقاش با القاء ابن مطلب که ارائه صرف تصویر به صورت استادانه، نمودی از واقعیت مطمئن و کامل نیست سعی می کند انسان را در فهم و ادراک اثر هنری مشارکت دهد. نقاشی رئالیستی نمی تواند تنها تقلیدی عکس گونه از جهان باشد بدون اینکه ذهن نقاش در آن تاثیر بگذارد.

 

گرایش فیگوراتیو در هنر ایران هرچند با اوج و فرودهایی همراه بوده است و گه گاه در قالبهای محتوایی و سبکی و مفهومی متفاوت نمود یافته است، ولی همواره از طرف گروهی از هنرمندان و علاقمندان مورد توجه قرار گرفته است. نقاشی رئالیستی در ایران بی تاثیر از غرب نمی باشد ولی به نظر می رسد نقاشی رئالیستی با دردست داشتن زبانی آشنا که همانا بازنمایی است، توانسته به خوبی با مخاطب ارتباط برقرار کند. این آثار نماینده افکار و عادات و روشهای زندگی است که هنرمند با آنها رشد کرده است. از این روز می تواند با توجه به جنبه های فلسفی و روانشناختی، بر افکار و اندیشه مردم تاثیر بگذارد و آن را از تعریف بازنمایی صرف برهاند.

 

فرهنگ امریکایی در دوران معاصر گرایش زیادی به هنر رئالیستی پیدا کرده است و هنرمندان شاخصی را در این زمینه می توان یافت که توجه بسیاری از آنها به فیگور انسان در آثارشان حایز اهمیت است.

 

 هدف این تحقیق بررسی تاریخچه هنر رئالیسم، چگونگی رویکرد دوباره هنرمندان معاصربه رئالیسم و نقش فیگور انسانی در آثار رئالیستی چند تن از هنرمندان معاصرایران وامریکا می باشد. با بررسی این آثار از دو فرهنگ متفاوت تاثیر اجتماع، فرهنگ، مذهب و خیلی از عوامل دیگر در هنرمند رئالیست مشخص می شود و این خود وجه تمایز بارزی خواهد بود بین آثار ناتورالیستی و رئالیستی .

 

هدفهای تحقیق :

 

 

• علل پیدایش و رشد رئالیسم و مسائل فرهنگی اجتماعی آن.

 

• بررسی و شناخت رویکرد دوباره ی هنر به رئالیسم 

 

• مطالعه و تحقیق پیشینه فیگور انسان در نقاشی های معاصر رئالیستی

 

• معرفی هنرمندان رئالیست امروز ایران و امریکا

 

• مطالعه تطبیقی نگاه هنرمندان ایران و امریکا به فیگورانسانی در نقاشی های رئالیستی  

 

اهمیت موضوع تحقیق و دلایل انتخاب آن :