دانلود پایان نامه ارشد: كلون و بیان فاكتور نكروز دهنده تومور آلفا |
1-2-2- وکتورهای کلونینگ
برای این كه بتوان قطعهای از DNAی دلخواه (موسوم به Insert DNA) را با استفاده از شرایط طبیعی (in vitro) تكثیر كرده و برای مطالعات بیشتر استفاده نمود، لازم است DNA را توسط مولكولهای وکتور به سلولهای مورد نظر انتقال داد. در غیر این صورت، عمل انتقال، تكثیر و یا استخراج DNAی مورد نظر امكانپذیر نمیشود. نظر به این كه قطعات تكثیر شده همه با هم یكسان هستند، این نوع متدولوژی به همسانهسازی DNA موسوم است. مولكولهای وکتور DNA (DNAVector) كه خود DNA میباشند، بنا به داشتن توالی به خصوصی قادر هستند در سلولهای میزبان خود به تعداد زیادی تكثیر شوند. در این صورت قطعه DNAی دلخواه نیز به همراه وکتور خود تكثیر میشود.
وكتورهای DNA تنوع بسیار زیادی دارند. مهمترین عامل طبقهبندی آنها میزان ظرفیت حمل DNA به سلول میزبان است. قطعات DNA را میتوان از چند نوكلئوتید گرفته تا بیش از صد هزار نوكلئوتید توسط وكتورهای مناسب همسانهسازی نمود. به همین دلیل در طراحی اولیه باید ابتدا اندازه DNAی مورد نظر را مشخص و وكتور مناسبی انتخاب نمود. پلاسمیدها، فاژ λ، کاسمید و کروموزومهای مصنوعی مخمر(Yeast artification chromosom) از وکتورهایی هستند که بیش از سایر وکتورها مورد استفاده قرار میگیرد(Larry and Champness, 2007).
مشخصات كلی وكتورهای كلونینگ
وكتورهای مختلف DNA با تنوع بسیار زیاد، شامل اندازهها و ظرفیتهای حمل مختلف موجود می باشند، ولی دارای نقاط مشترك اساسی ذیل هستند:
مبدا همانندسازی
همه وكتورها دارای توالیهای ویژهای هستند كه توسط آنزیم DNA پلیمراز سلول میزبان شناسایی شده و به تعداد بسیار زیادتر از ژنوم خود میزبان تكثیر میشوند این توالی به مبدا همانندسازی موسوم است و با Ori نشان داده میشود. برخی وکتورها حاوی دو نوع Ori برای تكثیر در دو نوع سلول میزبان می باشند. همانندسازی وكتور توسط DNA پلیمراز سلول میزبان، در این ناحیه شروع و در دو جهت (Bi-directional) مخالف هم ادامه مییابد.
نشانگرهای انتخابی
همه وكتورها حامل ژنهایی هستند كه به واسطه ایفایش آنها میتوان وجود وكتور را به سهولت در داخل سلول میزبان ردیابی نمود. متداولترین نشانگرها، ژنهایی هستند كه فرآورده آنها باعث بروز مقاومت در برابر آنتیبیوتیكهای به خصوصی میشود. در صورتی كه وكتور به داخل سلول میزبان حساس به یك آنتیبیوتیك انتقال یابد، میتواند در حضور همان آنتیبیوتیك زنده مانده و رشد كند. انواع نشانگرهای رایجی كه مقاومت به آنتیبیوتیك به خصوصی را در سلول میزبان القاء میكنند، آمپی سیلین[3]، تتراسایكلین[4]، جنتامایسین[5]، كانامایسین[6] و استرپتومایسین[7] میباشند.
نشانگرهای ژنتیکی
دسته دیگری از نشانگرها، ژنهایی هستند كه عامل كنترل یك سری واكنشهای بیوشیمیایی هستند. و در حضور مواد زمینه خاصی واكنشهای به خصوصی را برمیانگیزند. مثلاً ژن LacZ كه استفاده از آن بسیار متداول میباشد در صورت انتقال به سویهای از باكتری E. coli كه این ژن را ندارد باعث تولید آنزیم بتا-گالاكتوزیداز میشود كه میتواند روی مادهای بنام X-Gal اثر کرده و رنگ آبی در محیط اطراف سلول تولید کند. برای تشخیص اینكه سلول میزبان حاوی وکتور DNA است، استفاده از یك نوع نشانگر كافی است ولی برای اینكه بتوان ماهیت وکتور را در رابطه با حامل بودن DNA وارد شده بررسی نمود، استفاده از نشانگرهای ثانوی ضروری میباشد.
جایگاه کلونینگ متعدد (MCS)
برای اینكه بتوان DNA وارد شده را با استفاده از مكانیسم نوتركیبی[10] وارد قسمت خاصی از DNAی وکتور کرد، در سادهترین روش كار لازم است با استفاده از آنزیمهای برش دهنده هر دو DNA را برش داده و قطعات برشی و سپس دو نوع DNA را به هم اتصال داد در وکتورهای جدید جایگاه کلونینگ یا MCS شامل توالیهایی است كه حاوی توالیهای شناسایی و جایگاه برش برای آنزیمهای برش دهنده متعدد میباشد. در کلونینگ باید از آنزیمهایی استفاده كرد كه فقط میتوانند یكبار DNA وکتور را مورد برش قرار دهند به همین دلیل این جایگاهها را جایگاه برشی منحصر به فرد مینامند. بنابر این MCS هر وکتور جایگاه برشی آنزیمهایی را ارائه میكند كه در تمامی طول وکتور منحصر به فرد[11] هستند. اگرچه وجود MCS در یك وکتور الزامی است اما این جایگاه باید در مكان ویژهای در روی وکتور قرار گرفته باشد به طور رایج این محل در ناحیه ´5 ژن LacZ قرار دارد كه وجود آن در این محل در تولید فرآورده این نشانگر اختلالی ایجاد نمیكند در صورت وارد كردن DNA در جایگاه MCS توالی این ژن مختل شده و عدم تولید كلونیهای آبی رنگ در حضور X-Gal وجود DNAی وارد شده را نشان میدهد.
جایگاه های پروموتر
بسته به هدف کلونینگ، وكتورهای متفاوتی طراحی شدهاند و به منظور انجام عملیات مختلف، توالیهای ویژهای در یك یا دو ردیف MCS قرار داده شدهاند. این توالیهای الیگونوكلئوتیدی محل شناسایی و كنترل آنزیمهای مختلف از منابع متفاوت هستند كه در سویههای مختلفE. coli موجود میباشند. به این ترتیب بایستی برای اهداف و عملیات بخصوص، وكتور و سویه باكتری مناسب و سازگاری را انتخاب نمود. ممكن است هدف از کلونینگ تولید و تكثیر DNA هدف، تولیدmRNA از DNAی هدف یا این كه تولید فرآورده پروتئینی کد شونده از DNAی هدف باشد. وجود پروموترهای ویژه و آنزیمهای مربوطه انجام این نوع عملیات را برعهده دارند.
مثلاً RNA polimerase از باكتریوفاژهای مختلف کلون شده و سویههای تراریخته E. coli حاوی این ژنها میباشند. این نوع پلیمرازها از DNAهایی كه در مجاورت توالی پروموتور مخصوص شان قرار داشته باشند، به تعداد زیادی نسخهبرداری كرده و mRNA ی زیادی تولید میشود. این نوع وكتور به وکتور نسخهبرداری موسوم است.
فرم در حال بارگذاری ...
[سه شنبه 1399-10-09] [ 02:38:00 ق.ظ ]
|